Editörler Yrd.Doç.Dr. Fethi Kılıç / Yrd.Doç.Dr. Ümmügülsüm Kılıç TİCARET HUKUKU Yazarlar Yrd.Doç.Dr. Efe Dündar Yrd.Doç.Dr. Mehmet Ali Akkaya Yrd.Doç.Dr. Özge Tuçe Gökalp Yrd.Doç.Dr. Ümmügülsüm Kılıç Derviş Koç Dilek Karaman
Editörler Yrd.Doç.Dr. Fethi Kılıç / Yrd.Doç.Dr. Ümmügülsüm Kılıç Ticaret Hukuku ISBN: 978-605-9498-01-2 Kitapta yer alan bölümlerin sorumluluğu yazarlarına aittir 1.Baskı 2017 Bu kitabın basım,yayın ve satış hakları Lisans Yayıncılığa aittir.anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik,elektronik veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz basılamaz ve dağıtılamaz. Lord Matbaası Lisans Yayıncılık Tahtakale Mah. Hicret Sokak No:8/A Avcılar-İSTANBUL e-posta : lisans@lisansyayincilik.com.tr www.lisansyayincilik.com.tr
ÖNSÖZ Bireyler arasındaki ilişkileri düzenleyen kuralların en başında hukuk gelmektedir.hukukun hakim olduğu toplumlarda düzen ve güven hakimdir.ticari ilişkilerde de güven ortamının gerçekleşmesinde ticaret hukukunun bilinmesi ve uygulanması temel noktadır. Ticari hayatta güven ortamının oluşturulması ve meşru zeminde ticari ilişkilerin tesisi için Ticaret hukuku ve mevzuatının bilinmesinin önemi doğrultusunda yaptığımız çalışma ile sade ve anlaşılır bir dilde Ticaret Hukuku konularına kaynak oluşturması amaçlanmıştır. Kitabımız, uygulamada üniversitelerin çeşitli bölümlerinde, özellikle İktisadi İdari Bilimler Fakülteleri ve Meslek Yüksekokulları müfredatında bulunan ve Ticaret Hukuku, Ticaret Hukuk Bilgisi, Ticari İşletme gibi isimleri taşıyan, ancak genel olarak Ticari İşletme, Ortaklıklar ve Kıymetli Evrak Hukukunu konularını kapsayan bir çalışma olup, hem öğrencilere hem de sınavlara hazırlananlara bir bilgi kaynağı olarak ;bu işin mutfağından gelen akademisyenlerce hazırlanan bir ders kitabıdır. Kitabımız bu dersi okutan değişik üniversitelerdeki akademisyenlerden oluşan bir ekip çalışmasıyla, özveriyle,en son güncel değişiklikleri de içerecek şekilde hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanmasında emek ve gayretleri için bölüm yazarı meslektaşlarımıza, bu ekip çalışmasını sağlayan ve kitabın hazırlanmasında her türlü desteği ile büyük emek veren Lisans Yayıncılık ilgililerine de teşekkür eder, bu çalışmanın; bu alanda görev yapan meslektaşlarımıza ve öğrencilerimize yardımcı olmasını temenni ederiz. İstanbul, 2017 Editörler Yrd.Doç.Dr.Fethi Kılıç Yrd.Doç.Dr.Ümmügülsüm Kılıç III
IV
İÇİNDEKİLER Önsöz III Bölüm 1 TİCARET HUKUKU Ünite 1 TİCARİ İŞLETME HUKUKU 1.1.1.Ticari İşletme Kavramı 1.1.1.1.Ticari İşletmenin Temel Nitelikleri 1.1.1.1.1.Gelir Sağlama Amacı 1.1.1.1.2.Devamlılık 1.1.1.1.3.Esnaf Faaliyetinin Sınırlarını Aşma 1.1.1.1.4.Bağımsızlık 1.1.1.2.Ticari İşletmede Merkez ve Şube Kavramı 1.1.1.3.Ticari İşletmenin Devri 1.1.1.3.1.Ticari İşletme Devrinin Şartları 1.1.1.3.2.Devrin Hüküm ve Sonuçları 1.1.1.4.Ticari İşletmenin Rehni 1.1.1.4.1.Ticari işletme Rehninin Tarafları 1.1.1.4.2.Rehin Sözleşmesinin Kurulması 1.1.1.4.3.Rehin Sözleşmesinin Konusu 1.1.1.4.4.Ticari İşletme Rehninin Hükümleri 1.1.1.4.5.Ticari İşletme Rehninin Sona Ermesi Ünite 2 TİCARİ İŞLER VE TİCARİ HÜKÜMLER 1.2.1.Ticari İş 1.2.1.1.Ticari İş Kavramı 1.2.1.2.Ticari İş Karinesi 1.2.1.3.Ticari İş Kavramına Bağlanan Hukuki Sonuçlar 1.2.2.Ticari İşlerde Faiz 13 15 18 18 19 20 20 21 21 23 24 25 25 26 26 27 27 28 30 31 32 33 33 34 34 V
1.2.2.1.Faiz, Para Alacağının, Medeni Semeresi 1.2.2.2.Faiz Türleri 1.2.2.3.Ticari İşlerde Faizin Önemi 1.2.2.4.Ticari İşlerde Zamanaşımı 1.2.2.5.Yasak ve En Yüksek Sınırı Aşan İşlemler 1.2.3. Cari Hesap 1.2.3.1. Cari Hesabın Konusu, Takas ve Yenileme 1.2.3.2. Cari Hesap Sözleşmesinde Süreler 1.2.3.3. Cari Hesap Sözleşmesinin Sonuçları 1.2.3.4. Cari Hesap Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Zamanaşımı Süresi 1.2.4. Ticari Hükümler 1.2.4.1. Ticari Hükümlerin Uygulanma Sırası 1.2.4.1.1. Emredici Hükümler 1.2.4.1.2. Sözleşme Hükümleri 1.2.4.1.3. Ticari Hükümler 1.2.4.1.4. Ticari Örf ve Adet 1.2.4.1.5. Genel Hükümler 1.2.5. Ticari Davalar 1.2.5.1. Mutlak Ticari Davalar 1.2.5.2. Nispi Ticari Davalar Ünite 3 TACİR SIFATI VE TACİR OLMANIN HÜKÜMLERİ 1.3.1. Tacir Kavramı 1.3.1.1. Gerçek Kişilerin Tacir Sıfatı 1.3.1.1.1. Gerçek Kişi Tacir Sıfatının Kazanılması 1.3.1.1.2. Tacir Gibi Sorumlu Olma 1.3.1.1.3. Özel Durumlar 1.3.1.1.4. Gerçek Kişi Tacir Sıfatının Kaybedilmesi 1.3.1.2. Tüzel Kişilerin Tacir Sıfatı 1.3.1.3. Donatma İştiraki 1.3.2. Tacir Olmanın Sonuçları 1.3.2.1. İflasa Tabi Olma 1.3.2.2. Ticaret Unvanı Seçme ve Kullanma 1.3.2.2.1. Ticaret Unvanının Yapısı 35 35 36 38 38 39 39 40 41 41 42 42 43 44 44 45 46 46 47 47 49 51 52 52 52 54 54 55 55 57 57 57 58 58 VI
1.3.2.2.2. Gerçek Kişilerin Ticaret Unvanı 1.3.2.2.3. Tüzel Kişilerin Ticaret Unvanı 1.3.2.2.4. Ticaret Unvanının Korunması 1.3.2.2.5. Diğer Tanıtıcı Ad ve İşaretler 1.3.2.3. Ticaret Siciline Tescil Yükümlülüğü 1.3.2.4. Ticari Defter Tutma Zorunluluğu 1.3.2.4.1. Defter Tutma Usulü 1.3.2.4.2. Ticari Defterlerin Onaylanması 1.3.2.4.3. Ticari Defterlerin Saklanması ve Zıyaı 1.3.2.4.4. Ticari Defterlerin Delil Olması 1.3.2.4.5. Defterlerin Teslimi ve İbrazı 1.3.2.5. Basiretli İş Adamı Gibi Davranma 1.3.2.6. Fatura ve Teyit Mektubu Verme Zorunluluğu 1.3.2.7. Ticari Örf ve Âdete Tabi Olma 1.3.2.8. İhtar ve İhbarlarda Şekle Uyma 1.3.2.9.Sanayi ve Ticaret Odasına Kayıt Olma 1.3.2.10.Ücret ve Cezanın İndirilmesini İsteyememe 1.3.2.11.Satış ve Trampalarda Özel Hükümlere Tabi Olma 1.3.2.12.Hapis Hakkı 1.3.2.13.Ücret ve Faiz İsteme Hakkı 1.3.2.14.Yetki Sözleşmesi Yapma Hakkı Ünite 4 TACİR YARDIMCILARI 1.4.1.Bağımlı Tacir Yardımcıları 1.4.1.1.Ticari Temsilci (Mümessil) 1.4.1.1.1. Temsil Yetkisinin Kapsamı 1.4.1.1.2. Temsil Yetkisinin Sınırları 1.4.1.1.3. Temsil Yetkisinin Sona Ermesi 1.4.1.2.Ticari Vekil 1.4.1.2.1. Temsil Yetkisinin Kapsamı 1.4.1.2.2. Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması 1.4.1.2.3. Temsil Yetkisinin Sona Ermesi 1.4.1.3. Pazarlamacı 1.4.1.3.1. Temsil Yetkisinin Kapsamı 58 59 60 60 63 64 65 66 66 67 70 70 71 71 72 72 73 73 74 74 75 76 77 79 80 81 83 84 85 85 86 86 86 88 VII
1.4.1.3.2. Pazarlamacının Hakları 1.4.1.3.3. Pazarlamacının Yükümlülükleri 1.4.1.3.4. Pazarlamacılık Sözleşmesinin Sona Ermesi 1.4.2.Bağımsız Tacir Yardımcıları 1.4.2.1. Simsar 1.4.2.1.1.Unsurları 1.4.2.1.2.Borçları 1.4.2.1.3. Hakları 1.4.2.1.4. Simsarlığın Sona Ermesi 1.4.2.1.5. Gayrimenkul Simsarlığı Sözleşmesi 1.4.2.2.Komisyoncu 1.4.2.2.1.Unsurları 1.4.2.2.2.Borçları 1.4.2.2.3. Hakları 1.4.2.2.4. Son Bulması ve Zamanaşımı 1.4.2.3.Acente 1.4.2.3.1. Çeşitleri 1.4.2.3.2. Acentelik Hükümlerine Tabi Kişiler 1.4.2.3.3. Acentelik Sözleşmesinin Unsurları 1.4.2.3.4. Acentenin Borçları 1.4.2.3.5. Acentenin Hakları 1.4.2.3.6.Temsil Yetkisi 1.4.2.3.7. Acentelik Sözleşmesinin Sona Ermesi 1.4.2.3.8. Acenteliğin Diğer Sözleşmelerden Ayırt Edilmesi 1.4.2.3.9. Acentelik Sözleşmesinin Özel Hukuki Sonuçları Ünite 5 HAKSIZ REKABET 1.5.1. Haksız Rekabet Halleri 1.5.2. Haksız Rekabetin Sonuçları 1.5.2.1. Hukuk Davaları 1.5.2.2. Hukuk Davalarında Taraflar ve Zamanaşımı Süresi 1.5.2.3. Ceza Davaları 88 89 89 90 90 90 91 91 92 92 92 93 94 94 95 95 96 96 96 98 99 99 100 101 101 106 109 110 118 119 120 121 122 VIII
Bölüm 2 ŞİRKETLER HUKUKU 2.1. Ticaret Şirketleri 2.1.1. Genel Hükümler 2.1.2. Ticaret Şirketlerinin Birleşmesi 2.1.3. Ticaret Şirketlerinin Bölünmesi 2.1.4. Ticaret Şirketlerinin Tür Değiştirmesi 2.2. Adi Şirket 2.2.1. Genel Olarak 2.2.2. Ortakların Birbirleri ve Üçüncü Şahıslarla İlişkileri 2.2.2.1. Şirketin Yönetimi 2.2.2.2. Ortakların Hak ve Borçları 2.2.2.3. Ortaklık Yapısındaki Değişiklikler 2.2.2.4. Temsil 2.2.3. Adi Şirketin Sona Ermesi 2.3. Kollektif Şirket 2.3.1. Şirketin Mahiyeti ve Kuruluşu 2.3.2. Ortaklar Arasındaki İlişki 2.3.2.1. Şirketin Yönetimi 2.3.2.2. Ortakların Hak ve Borçları 2.3.2.3. Ortaklar Arasındaki Değişiklikler 2.3.3. Şirketin ve Ortakların Üçüncü Şahıslarla Olan İlişkisi 2.3.4. Şirketin İnfisahı ve Ortakların Ayrılması 2.3.5. Tasfiye 2.4. Komandit Şirket 2.4.1. Adi Komandit Şirket 2.4.1.1. Ortaklar Arasındaki İlişkiler 2.4.1.2. Şirketin ve Ortakların Üçüncü Şahıslarla Olan İlişkileri 2.4.1.3. Şirketin İnfisahı ve Tasfiyesi 2.4.1.4. Adi Komandit Şirketin Kollektif Şirket ile Karşılaştırılması 2.4.2.Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket 2.5. Anonim Şirket 2.5.1. Şirketin Mahiyeti ve Kuruluş Şekilleri 2.5.1.1. Anonim Şirket Türleri 2.5.1.2. Anonim Şirketin Kuruluş Şekilleri 2.5.2. Genel Kurul 2.5.3. Anonim Şirketlerin Kuruluş Teşkilat Yapısı ve İdaresi 123 124 124 124 128 130 131 132 135 135 136 137 137 138 139 140 142 142 143 145 147 147 148 148 149 151 153 154 155 155 158 158 161 161 163 166 IX
2.5.4. Anonim Şirketlerde Denetim 2.5.4.1. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu Gözetimindeki Denetim 2.5.4.2. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gözetimindeki Denetim 2.5.5. Hisse Senetleri 2.5.6. Tahviller 2.5.7. Anonim Şirketin İnfisahı ve Tasfiyesi 2.5.7.1. Anonim Şirketin Sona Ermesi 2.5.7.2. Anonim Şirketin Tasfiyesi 2.6. Limited Şirket 2.6.1. Limited Şirketin Kuruluşu 2.6.2. Ortakların Hak ve Borçları 2.6.3. Şirketin Teşkilat Yapısı 2.6.3.1. Genel Kurul 2.6.3.2. Müdürler 2.6.4. İnfisah(Dağılma) ve Ayrılma Bölüm 3 KIYMETLİ EVRAK HUKUKU 3.1. Genel Bilgiler 3.1.1.Kıymetli Evrakın Özellikleri 3.1.2.Kıymetli Evrakın Sınıflandırılması 3.1.2.1. Düzenlendiği Kanun Bakımından 3.1.2.2. Temsil Ettiği Hakkın Türü Bakımından 3.1.2.3. Düzenlenmesine Sebep Olan Temel İşlem ve İlişki İle İlgisi Bakımından 3.1.2.4. Hakkın Senetten Önce Var Olup Olmaması Bakımından 3.1.2.5. Kamu Güvenliğine Sahip Olup Olmaması Bakımından 3.1.2.6. Yatırım Amacı Taşıyıp Taşımamaları Bakımından 3.1.2.7. İhracı(Seri Halinde veya Tek Tek Çıkarılmaları) Bakımından 3.1.2.8. İskonto Esasına Tabi Olup Olmamaları Bakımından 170 170 171 171 172 172 172 173 175 176 178 180 180 184 185 187 189 190 190 192 193 194 196 197 197 198 199 199 X
3.1.2.9. Asli Senet Olup Olmamaları Bakımından 3.1.2.10. Devir Şekilleri (Hak Sahibinin Tespiti) Bakımından 3.1.3.Kıymetli Evrakta İtiraz ve Def iler 3.1.4.Tahvil (Dönüştürme), Senedin Tür Değiştirmesi 3.1.4.1. Kanuni Tahvil 3.1.4.2. İradi Tahvil 3.1.5.Kıymetli Evrakın Zıyaı ve İptali 3.1.5.1. Kıymetli Evrakın İptalinin Amacı 3.1.5.2. İptal Davası Açmanın Şartları 3.1.5.3. İptal Kararı Verme Yetkisi 3.1.5.4. İptal Davası Sonucunda Alınan İptal Kararının Sonuçları 3.1.5.5. Kıymetli Evrakın Türlerine Göre İptal Usulü 3.2.Kambiyo Senetleri 3.2.1. Kambiyo Senetlerinin Özellikleri 3.2.2. Kambiyo Senetlerinde Uygulanan Ortak Hükümler: Ehliyet, İmza ve Temsil 3.3.Bono 3.3.1. Bonoda Şekil Şartları 3.3.2. Bonoda Ciro 3.3.2.1. Temlik (Devir) Cirosu 3.3.2.2. Tahsil Cirosu 3.3.2.3. Rehin Cirosu 3.3.3. Aval 3.3.4. Bonoda Vade 3.3.5. Bonoda Ödeme 3.3.5.1. İbraz 3.3.5.2. Ödeme 3.3.6. Zamanaşımı 3.4. Çek 3.4.1. Çek Kavramı ve Hukuki Niteliği 3.4.2. Çek Keşide Edilebilme Şartları 3.4.3. Çekin Unsurları 3.4.4. Çekin Devri (Tedavülü) 3.4.5. Çekin İbrazı 3.4.5.1.Çekte Vade 3.4.5.2.Çekte İbraz Süreleri 3.4.6. Çekin Ödenmesi 3.4.7. Vasıflı Çekler 200 201 207 212 212 213 214 215 215 217 217 219 223 224 227 228 229 232 235 236 237 238 240 241 241 243 251 252 252 252 253 257 259 259 259 261 263 XI
3.4.7.1. Türk Ticaret Kanununda Düzenlenmiş Olan Çek Türleri 3.4.7.2. Uygulamada, İhtiyaçlar Doğrultusunda Ortaya Çıkan Çek Türleri 3.4.8. Çekten Cayma 3.4.9. Karşılıksız Çek ve Sonuçları 3.5.Poliçe 3.5.1. Poliçenin Şekil Şartları 3.5.1.1. Poliçenin Zorunlu Unsurları 3.5.1.2. Poliçenin Alternatif Unsurları 3.5.1.3. Poliçenin İhtiyari (İsteğe Bağlı) Unsurları 3.5.1.4. Poliçeye Konulamayacak Kayıtlar 3.5.1.5. Poliçenin Unsurlarında Eksiklik ve Açık (Beyaz) Poliçe 3.5.2. Poliçede Kabul 3.5.2.1. Kabule Arzın İhtiyariliği Kuralı ve İstisnaları 3.5.2.2. Kabulün Sonuçları 3.5.2.3. Kabul Etmemenin Sonuçları 3.5.3. Poliçenin Tedavülü (Dolaşımı) 3.5.4. Poliçede Aval 3.5.5. Poliçede Ödeme 3.5.6. Poliçede Başvurma Hakkı 3.5.7. Poliçede Zamanaşımı 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 272 272 274 275 275 275 276 276 276 276 277 XII