1. ÇEYREK RAPORU. Türkİye nin Tasarruf Eğİlİmlerİ Araştırması

217 1. ÇEYREK RAPORU Türkİye nin Tasarruf Eğİlİmlerİ Araştırması

İçindekiler 1. GİRİŞ/3 1.1 ING Bank Genel Müdürü Pınar Abay ın Önsözü/3 1.2 Türkiye de Bireysel Tasarruf Eğilimleri Araştırması nı Niçin Yapıyoruz/5 2. ELDEKİ VERİLER NE SÖYLÜYOR/6 2.1. Tasarruf Sahipliği/Nedenleri/6 2.2. Tasarruf Araçları Tercihi/16 2.3. 217 1. Çeyrek Sonuçları/18 3. METODOLOJI/19 3.1. Amaç ve Yöntem/19 3.2. Demografik Bilgiler/2 3.3. Tasarrufun Tanımı/22 4. EKONOMİST YORUMU/23 5. İLETİŞİM BİLGİLERİ/29

Giriş Türkiye nin Tasarruf Eğilimleri araştırmamızın güncel sonuçlarına göre kentsel nüfusta tasarruf sahipliği oranı 217 ilk çeyreğinde %13,3 seviyesinde gerçekleşti. 18-24 yaş arasında tasarruf sahipliği oranı ise bir önceki çeyrekteki %9 luk seviyeden %13 e yükseldi. İçinde bulunduğumuz dönemde küresel piyasalardakigelişmelerin,türkiyegibigelişmekteolan ülkelere yönelik risk iştahını artırması, reel döviz kurunda kısmen gerilemeye ve yıllık enflasyonda artış işaretlerine neden oldu. Yılsonunda %11,9 ile küreselkrizdenbuyanagözlenenenyüksekdüzeye ulaşan mevsimsel olarak düzeltilmiş işsizlik bu yılın ilk iki ayında sınırlı bir gerilemeyle %11.7 olsa da yüksek seyrini korudu. Mevduatlara uygulanan ortalamafaizoranlarımb ninağırlıklıortalamafonlamamaliyetinegöredahayavaşbirartışkaydederken,enflasyondakiyukarıyönlüivmeyekarşılıkreel mevduatfaizisonikiyıldagördüğüdüşükseviyelere yakınseyretti.bütünbugelişmeler,ilkçeyrektetasarrufsahipliğioranınıdüşürmüşgörünüyor. Türkiye nin lider tasarruf bankası olma hedefimizkapsamında211yılıekimayındanbuyanaülkemizdetasarrufeğilimlerininnabzınıtutanaraştırmamızın2171.çeyreksonuçlarınagöregençlerin %47 si bir seneden uzun süredir tasarruf yaparken, %37 si en az iki sene daha tasarruf yapmayı düşünüyor.gençlerintasarrufsebepleriarasında%29 ile beklenmedik durumlarakarşıgüvenceoluşturmak ilksırayıalıyor.bunu%28 ile araba almak, %22 ile ev almakve%14 ile okul ihtiyaçlarıizliyor.yakıngelecektetasarrufyapmayıplanlayanlarınoranındaartış yaşanırken,tasarrufsahipliğindekigeneldüşüşteçocuklubireylerdekigerilemeninetkiliolduğugörüldü. Tasarruf araçları anlamında ise yılı boyunca yükselişte olan Bireysel Emeklilik Fonları, 217 başındada%29 lukseviyesiniveilksıradakiyerinikorudu.araştırmamızındahadetaylıincelemesininve ekonomistyorumlarınınyeraldığı217yılı1.çeyrek sonuçlarınaraporlarsayfamızdandaulaşabilirsiniz. Pınar Abay INGBankGenelMüdürü Türkiye nin Tasarruf Eğİlİmlerİ araştırmamızın güncel sonuçlarına göre KENTSEL NÜFUSTA 217 İlk çeyreğinde %13,3 seviyesinde gerçekleşti. 3

ekonomideki belirsizliği gösterme açısından önemli bir makro değişken olarak öne çıkan enflasyon ve yüksek mevduat getirisi hane halkının tasarruf sahipliği oranını desteklemiş gözükmektedir. Ekonomİdekİ belirsizliğin artıp güven ortamının bozulması, hane halkının, tedbir kaynaklı tasarruf etme tercihini desteklemektedir. 4

Türkİye DE BİREYSEL TASARRUF EĞİLİMLERİ ARAŞTIRMASI NI NİÇİN YAPIYORUZ? Ülkemizde,tasarruforanıbakımındandünyadaaltsıralardayeralıyor.Öteyandanyüksekoranlısürdürülebilirbüyümeiçiniçtasarruforanlarınınartmasıgerektiğibiliniyor.Tasarrufartışınıteşviketmekiçinçeşitliekonomiktedbirlertartışılıyor,bazıuygulamalardevreyesokulmayaçalışılıyor. T.C.MerkezBankasıveBDDKtarafındanyayınlananbankacılıksistemiiçindeki tasarruflara ilişkin veriler önemli bir boşluğu doldurmakla birlikte, ülkemizdeki ortalamabirey ingelirivetasarruflarıarasındakiilişkiyibirtrendolarakizlemek, bukonudakiaraştırmacılaravepolitikayapıcılarakatkısağlayacaktır. Busüreçtetasarruflarlailgiliveriihtiyacıdaartıyor.TÜİK inözelliklesonyıllarda ekonomikkonularlailgiliistatistiküretimindeciddigelişmelersağladığıaçık.bununlabirliktetasarrufeğilimlerivetasarrufdüzeyihakkındayeterincebilgisahibi olduğunusöylemekzor. İşte bu araştırmayla, ülkemizdeki ortalama birey in tasarruf yapıp yapmadığı, tasarrufyapmaveyayapmamanedenleri,ençokkullanılantasarrufaraçları,bireyselgelirler,aylıktasarruforanıvenaktedönüştürülebilirtasarrufmiktarı3 er aylıkbazlardadüzenliolarakincelenmektedir.amaç,ülkemizdetasarruflarlailgilibilgiihtiyacınakatkısunmaktır.

2.1. Tasarruf Sahipliği/Nedenleri 217 NİN 1. ÇEYREĞİNDE TASARRUF SAHİPLİĞİ ORANI DÜŞMÜŞTÜR Tasarruf sahiplerinin oranı (%) 15,1 15,3 12,4 11,5 16,7 13,2 13,2 15,7 13,6 14, 14,5 11,9 13,3 217 243 Tasarrufsahipliğioranıyılının3.çeyreğindenbuyanagerilemektedir.217 ninilkçeyreğindebu oran%13,3 e düşmüştür. Budönem,genellikleheryılınilkçeyreğindegörülentasarrufsahipliğioranındakiartışıntersinebir durumtespitedilmiştir. 6

YAKIN GELECEKTE TASARRUF YAPMAYI PLANLAYANLAR Tasarrufu Olmayanlar için Yakın Gelecekte Tasarruf Yapmayı Planlayanlar (%) 692 YakınGelecek TasarrufYapmayı Planlayanlariçin 3ayiçintasarruf yapmayıplanlama oranı(%) 3 ay içinde 8,3 19,7 3 aydan sonra 2171.Çeyrekiçin Evet,diyenler 39, 36,7 25,7 26,7 3,6 3,1 3,9 33,4 32,7 34, 29,8 31,2 33,4 217 2139 232 212 2125 286 287 2117 277 226 266 23 255 283 Öncekidönemekıyaslabudönemhemyakıngelecektetasarrufyapmayıplanlayanlarınoranı(%31,2 vs. %33,2),hemde 3ayiçinde tasarrufyapacaklarınoranı(%14,2 vs. %19,7)artışgöstermiştir. Tasarrufsahipliğioranınınson2dönemdirdüşmesinekarşın,tasarrufuolmayanlariçerisindeyakın gelecektetasarrufyapmayıplanlayanlarınoranındason2dönemdirküçükartışlardikkatçekmektedir. 7

TASARRUFU OLMAYANLARIN TASARRUF EDEMEME GEREKÇELERİ Tasarrufu Olmamasının Nedeni (%) Tasarruf edecek yeterli gelirim olmadığı için 84 82 Borçlarımdan dolayı 9 11 Tasarruf yapma çabasına girmek istemediğim için Özel harcamalarım çok Başka yatırımlarım var Bankalara güvenmiyorum Tasarrufa ihtiyacım olmadığı için yani yeterli varlığa sahip olduğum için Tasarrufa ayıracağım parayı nasıl değerlendireceğimi bilmediğim için 2 3 2 2 2 2 1 Tasarrufa ayıracağım paraı nasıl değerlendireceğimi bilemediğim için 283 217 Q1 Q4 B u dönem hem en temel gerekçe olan tasarruf edecek yeterli geliri olmadığı için tasarruf edemeyenlerinoranı(%82 vs. %84)hemde borçlarındandolayı tasarrufedemediğinibelirtenlerinoranı(%11 vs. %9)öncekidönemekıyaslabenzerseviyedekalmıştır. 8

ÇOCUKLU VE ÇOCUKSUZ BİREYLERDEKİ TASARRUF SAHİPLİĞİ Tasarruf Sahiplerinin Oranı (%) 23 21 2 21 18 18 18 18 18 18 16 16 15 15 14 13 14 11 11 11 12 11 9 9 9 9 217 Çocuklu Çocuksuz Çocuğu olanlar için baz 1495 1484 1587 1583 1551 158 1529 1454 158 1483 1626 1628 1617 Çocuksuz olanlar için baz 93 915 815 818 852 895 874 95 896 92 778 775 787 Budönemçocuklubireylerintasarruforanıdüşerken(%14 vs. %11),çocuksuzbireylerintasarruf oranıartmıştır(%15 vs. %18). 9

TASARRUF PLANLAYANLARIN ORANI; ÇOCUKLU BİREYLERDE DÜŞMÜŞ, ÇOCUKSUZLARDA ARTMIŞTIR Çocuğu Olup Tasarruf Yapmayanlar (%89) 1438 Yakıngelecektetasarrufyapmayıplanlıyormusunuz?(%) 72 28 Evet diyenler 48 3ayiçindemi, 3aydansonraki dönemdemi planlıyorsunuz?(%) 78 22 3 ay içinde 3 aydan sonra Evet Hayır Çocuğu Olmayıp Tasarruf Yapmayanlar (%88) 644 Yakıngelecektetasarrufyapmayıplanlıyormusunuz?(%) 56 44 Evet diyenler 284 3ayiçindemi, 3aydansonraki dönemdemi planlıyorsunuz?(%) 83 17 3 ay içinde 3 aydan sonra Evet Hayır Tasarrufuolmayançocuklubireylerdeyakıngelecektetasarrufyapmayıplanlayanlarınoranı artışgöstermiştir(%24 vs. %28).Tasarrufuolmayançocuksuzbireylerdeisetasarrufyapmayı planlayanlarınoranıöncekidönemlebenzerseviyedekalmıştır(%46 vs. %44). Tasarrufyapmayıplanlayanarasındaisehemçocuklubireylerde(%16 vs. %22)hemdeçocuksuz bireylerde(%12 vs. %17)3ayiçerisindetasarrufedeceklerinoranıyükselmiştir. 1

ÇOCUKLU BİREYLERDE ÇOCUK YAŞLARI Toplam Çocuklular -5 Yaş 6-1 Yaş 11-18 Yaş 19-25 Yaş 26+ Yaş %37 %32 %34 %28 %3 1617 Tasarruf Sahibi Çocuklular -5 Yaş 6-1 Yaş 11-18 Yaş 19-25 Yaş 26+ Yaş %44 %36 %32 %16 %19 179 Tasarruf Sahibi Olmayan Çocuklular -5 Yaş 6-1 Yaş 11-18 Yaş 19-25 Yaş 26+ Yaş %37 %32 %34 %3 %31 1438 Çocuklu bireylerin çocuklarının yaş grubu dağılımı içerisinde -5 yaş grubu çocukların oranı yükselmiş(%33 vs. %37)veenbüyükgrubuoluşturmuştur. Tasarrufsahibiçocuklubireylerinçocuklarınınyaşgrubudağılımıiçerisinde19-25yaşgrububu dönemgerilerken(%3 vs. %16),-5yaşgrubuise%39 dan %44 eyükselmiştir.dolayısıylabu dönemtasarrufsahibiolançocuklulariçerisindeküçükçocuğuolanbireylerağırbasmaktadır. Geçendönemtasarrufsahibiolmayançocuklubireyleriçerisindeenbüyükpayasahipolan11-18 yaşgrubu,budönemküçülmüştür(%41 vs. %34).Bugruptada-5yaşgrubununpayınınarttığı tespitedilmiştir(%32 vs. %37). 11

ÇOCUKLARIN YAŞ DAĞILIMI Toplam Çocukların Yaş Dağılımı (%) 1617 19 23-5 Yaş 6-1 Yaş 11-18 Yaş 18 21 2 19-25 Yaş 25+ Yaş Tasarruf Sahibi Bireylerde Çocukların Yaş Dağılımı (%) 179 11 3-5 Yaş 6-1 Yaş 11-18 Yaş 13 22 25 19-25 Yaş 25+ Yaş Tasarruf Sahibi Olmayan Bireylerde Çocukların Yaş Dağılımı 1438 19 22-5 Yaş 6-1 Yaş 11-18 Yaş 18 21 2 19-25 Yaş 25+ Yaş Toplamçocuklubireylerinçocuklarınınyaşgruplarıdağılımıbudönemdeöncekidönemlebenzer seviyelerdedir. Tasarrufsahibiçocuklubireylerinçocuklarınınyaşgruplarıarasında-5yaşarasıgrubunoranı yükselirken(%25 vs. %3),19-25yaşgrubununoranıisedüşmüştür(%19 vs. %11). Tasarrufsahibiolmayançocuklubireylerinçocuklarınınyaşgrubudağılımıiçerisinde11-18yaş grubu217ilkçeyrekte%25 ten %21 egerilemiştir. 12

TASARRUF YAPMAK ASLINDA BİR ALIŞKANLIK 15,1 15,3 12,4 11,5 16,7 15,7 13,2 13,2 14, 14,5 13,3 13,6 11,9 243 Genel tasarruf sahipliği (%) Düzenli tasarruf yapma oranı (tasarruf sahipleri içinde) 67 57 63 63 69 64 63 58 64 62 59 6 71 33 43 37 37 31 36 37 42 36 38 41 4 29 217 362 367 298 276 317 317 286 327 378 338 41 348 321 Evet, düzenli tasarrufum var Hayır, düzenli tasarrufum yok 13

Düzenli Tasarruf Yapmayanlar için 3 ay içinde veya daha sonra tasarruf yapma eğilimi (%) 6 56 56 6 6 52 52 57 47 51 48 41 43 5 46 42 45 31 46 45 43 42 35 37 32 23 217 119 119 158 111 13 98 113 15 138 136 165 14 94 Son 3 ay içinde tasarruf yapma oranı (%) Gelecek 3 ay içinde tasarruf yapacak olma eğilimi (%) 217 ninilkçeyreğindedüzenlitasarrufyapanlarınoranıöncekidönemekıyaslaanlamlıoranda yükselmiştir(%6 vs. %71). Düzenli tasarruf yapamayanların içerisinde son 3 ay içinde tasarruf yapmış olanların oranı aynıkalırken(%43 vs. %42),gelecek3ayiçerisindetasarrufyapmayıplanlayanlarınoranıise düşmüştür(%6 vs. %48). 14

TASARRUFU OLANLARIN TASARRUF YAPMA GEREKÇELERİ Geleceğe yatırım 44 38 Çocuklarım için 31 26 Beklenmedik durumlara karşı güvence olması için Harcama yapmak için toplu para biriktirmek / İleriki dönemde planladığım özel bir harcama için Toparlanmak / Maddi durumu düzeltmek için 1 8 7 23 22 Bilmiyorum / Fikrim yok Diğer 321 217 Q1 Q4 Son2dönemdirgerilemekteolan geleceğe yatırım gerekçesi217 ninilkçeyreğindetekraryükselmiştir (%38 vs. %44). Çocuklarım için tasarrufediyorumdiyenlerinoranıbirazdüşerken(%31 vs. %26), beklenmedik durumlara karşı güvence olması için gerekçesiöncekidönemlebenzerseviyedekalmıştır(%22 vs. %23). 15

2.2. Tasarruf Araçları Tercihi 5 25 217 22 6 23 13 25 11 1 1 2 4 3 2 3 3 7 11 8 8 7 9 35 2 21 17 18 2 27 22 14 12 2 1 3 3 4 2 8 9 1 13 18 2 16 18 22 19 2 16 14 6 4 9 1 1 1 2 3 1 3 5 5 2 1 1 8 13 1 5 6 7 7 18 27 22 26 23 26 3 29 317 317 286 327 378 338 41 348 321 Yastık altı altın ve nakit (TL + döviz) Sistem içi altın TL vadeli hesap Döviz vadeli hesap Fonlar Bireysel emeklilik fonları Vadesiz hesap Hisse senedi Hazine bonosu NOT: Bu soru çoklu cevap olduğuiçinbukalemlerintoplamları%1 ügeçmektedir.karşılaştırmalı analiziçinhepsitoplam%1olacakşekildeyenidenağırlıklandırılmıştır. boyuncayükselişteolan bireysel emeklilik fonları 217 ninilkçeyreğindedeseviyesini (%3 vs. %29)koruyarakençoktercihedilentasarrufaracıolmuştur. Ayrıca TL vadeli hesap (%22 vs. %26)ve sistem içi altın (%4 vs. %9) budönemyükseliştedir. 16

BU DÖNEM YASTIK ALTI TL VEYA DÖVIZ NAKIT IN TERCIH EDILME ORANI DÜŞMÜŞTÜR (%12 VS. %6). SISTEM IÇI ALTIN YÜKSELIRKEN (%4 VS. %9) SISTEM DIŞI ALTIN AYNI SEVIYEDE KALMIŞTIR. % Sistem dışı ve sistem içi altın+sistem dışı nakit (TL veya döviz) Altın veya diğer değerli taş ve metal (sistem dışı) 34 36 25 5 1 6 217 24 25 8 1 Altın veya diğer değerli taş ve metal hesabı (sistem içi) 12 14 6 4 9 Yastık altı döviz veya TL (nakit) 17 12 13 12 6 378 338 41 348 321 17

2.3. 217 1. Çeyrek Sonuçları 217 1. ÇEYREK SONUÇLARI 217 ninilkçeyreğindetasarrufsahipliğioranı%14,5 ten %13,3 egerilemiştir. Budönemtasarrufsahipleriiçerisinde45yaşaltıgrubunoranıyükselmiştir.Özellikleenbelirginyükseliş 18-24yaşgrubuiçerisindedir(%11 vs. %17). Tasarrufu olmayan bireyler içerisinde hem yakın gelecekte tasarruf yapmayı planlayanların oranında(%31,2 vs. %33,2),hemde3ayiçerisindetasarrufyapmayıplanlayanlarınoranında (%14,2 vs. %19,7)artışgörülmektedir. Tasarrufyapamamakonusundakientemelgerekçeolan gelir yetersizliği budönemöncekidönemleaynıseviyededir(%82 vs. %84).Buradaençokbelirtilenaltgerekçeler gelirin yetmemesi ve temel giderlerden kaynaklı gelir yetersizliğidir. Çocuklubireylerintasarrufsahipliğioranıbudönemgerilerken(%14vs.%11),çocuksuzbireylerin tasarruf sahipliği oranı yükselmiştir (%15 vs. %18). Tasarrufu olmayan ancak yakın gelecekte tasarrufyapmayıdüşünenlerinoranıçocuklubireylerdeartarken(%24 vs. %28),çocuksuzbireylerde nınsonçeyreğiileaynıseviyedekalmıştır(%46 vs. %44).Öncekidönemlebenzerşekildebu dönem 4-16 yaş arası çocuğu olan bireylerin%82 si çocuğuna tasarruf alışkanlığı kazandırmaya çalıştığınıbelirtmiştir.ençokbaşvurulanöğretmeyöntemi kumbara vererek para biriktirmelerini sağlamak ve düzenli harçlık vermektir. 18-24yaşarasıtasarrufyapangençlerinyaklaşıkyarısı(%53)1senedendahaaz,diğeryarısıise (%47) 1senedendahafazlabirsüredirtasarrufyapmaktadır.%37 si2senedendahauzunbirsüre dahatasarrufyapmayıdüşünmektedir.bugençlerin%29 uherhangibirhedefininolmadığını,%28 i isearabaalmakiçintasarrufyaptığınıbelirtmiştir. Tasarrufsahipleriarasındadüzenlitasarrufyapanlarınoranıöncekidönemekıyaslaanlamlı orandayükselmiştir(%6 vs. %71). B u dönem geleceğe yatırım olmasıiçintasarrufyapanlarınoranıartmıştır(%38 vs. %44). Çocuklarım için gerekçesigerilerken(%31 vs. %26), beklenmedik durumlara karşı önceki dönemleaynıseviyedekalmıştır(%22 vs. %23). Bireysel emeklilik sistemi (%29) ve TL vadeli hesap (%26)budöneminençoktercihedilen tasarrufaraçlarıolmuştur. Yastık altı nakitin gerilediği (%12 vs. %6),sistemiçialtınınbir miktaryükseldiğigörülmektedir(%4 vs. %9). 18

3. Metodoloji 3.1. AMAÇ VE YÖNTEM Bu araştırmanın amacı, Türkiye de kentsel yerleşim yerlerinde 18 yaş ve üzerindeki bireylerin tasarruf eğilimleriniizlemektir. NUTS1bölgelerindeseçilen26 ilde her aytesadüfiolarakseçilen8 kişiilegörüşülüyor.3aylık (çeyrek)bazdagörüşmesayısı24olarakgerçekleşiyor. Bilgisayardesteklitelefongörüşmesiyöntemi(CATI)kullanılıyor. Yaş,cinsiyet,çalışmadurumuvemeslekkontrolkotasıolarakuygulanıyor. 19

3.2. Demografik Bilgiler DEMOGRAFİK BİLGİLER (%) - 217 1. ÇEYREK YAŞ EĞİTİM 19 17 21 25 17 İlkokul, Ortaokul / İlköğretim 64 Ortaöğretim / Lise ve dengi 24 Yüksekokul / Üniversite 1 18-24 25-34 35-44 Yüksek Lisans / Doktora 45-54 55+ 1 243 243 CİNSİYET SOSYO-EKONOMİK STATÜ 51 49 C2; 35 DE; 25 Kadın Erkek AB; 14 C1; 26 243 243 2

HANEHALKI TİPİ Yalnız yaşıyor 5 Anne babasıyla birlikte yaşıyor 19 Tek ebeveyn ve çocuklu 3 Evli ve çocuklu 64 Evli, çocuklu ve kayınvadeli ile 243 Evli ve çocuksuz Evli değil, partneriyle yaşıyor / Çocuklu Evli değil, partneriyle yaşıyor / Çocuksuz 8 1 Çocuklu:%67 Oranı Ortalama:2,4 ÇocukSayısı MEDENİ DURUMU KONUT TİPİ Evli Kira 42 74 Bekar Kendi evimiz 5 22 Dul / Boşanmış 5 Lojman / Geniş ailenin evi - Kira ödemiyoruz 9 243 243 21

3.3. Tasarrufun Tanımı TANIM Tasarruf,sözlükanlamıitibariyle sarfedilmeyen anlamınageliyor. Bu araştırma kapsamındaki TASARRUF ise şu kalemleri içeriyor: BankalardaduranTLveyadövizcinsindenvadelihesaplar Bankalardave/veyaaracıkurumlardaduranhissesenedi,hazinebonosu,devlettahviligibi menkuldeğerlerinparasaltutarı Bankalardaduranyatırımhesaplarıvekatılımfonları Bireyselemeklilikfonları Bankalardavadesizhesapta/likitfondaTLveyadövizcinsindenduranmiktarınoayiçinde harcanmayan/harcanmayacakbölümü Cüzdan,kasa,yastıkaltındaduranparanın(döviz,altındahil)oayiçindeharcanmayan/harcanmayacakbölümü Araştırmayakatılanlara,butanımauygunolaraktasarruflarıolupolmadığısoruluyor. 22

4. Ekonomist Yorumu KENTSEL NÜFUSTA TASARRUF SAHİPLİĞİ ORANI 217 NIN İLK ÇEYREĞİNDE GERİLEDİ TASARRUF SAHİPLİĞİ ORANININ ZAMAN SEYRİ 17 16 15 14 13 12 11 1 9 217 Tasarruf Oranı Tüketimin finansmanı amacıyla borç kullanma ihtimali (Gelecek 3 aylık dönemde) Kaynak: TÜİK, Türkiye Tasarruf Eğilimleri Araştırması (Sabancı Üniversitesi-IPSOS KMG-ING Bank) Türkiye Tasarruf Eğilimleri Araştırması nın (TTEA) güncel sonuçlarına göre, nın 3. çeyreğinde %16.7 yle çalışmanın başladığı 211sonundanbuyanaenyüksekdüzeyeulaşankentselnüfustatasarrufsahipliğioranısonrakidönemdesertbirdüşüşkaydettive217 ilkçeyrekitibariyle%13.3 egeldi.tasarrufuolmayanfakatgelecektetasarrufyapmayıplanlayanların oranındaise kısmi bir artış olmakla birlikte,ileridetasarrufetmeyiplanlayanlar%2 sindendahaazıönümüzdekiüçayiçindebunu gerçekleştirebilecekleriniifadeediyorlar.buda, şu anki ortamda ve yakın gelecekte tasarrufa öncelikvermeeğilimininazaldığınıteyitediyor. Küresel piyasalar, 217 de genelde ABD Merkez Bankası nın (Fed) politika duruşuna ve yeni yönetimin politikalarına odaklandı. Başkan Trump unmaliyevedışticaretpolitikalarınadair açıklamalarıbekleyenvebunlarlailgiliuygulamaya konmuş net bir adım olmasa da, büyümeyi destekleme adına vergi indirimleri ve altyapı yatırımlarınınhızlandırılmasınayapılanvurgulardan 23

GSYH BÜYÜMESİ 18 6. 17 5.2 5.7 16 4.7 5. 15 14 13 12 2.4 1.8 3. 2.5 3.7 3.9 3.1 1.6 2.8 3.7 4. 3. 2. 11 1 9 15.1 15.3 12.4 11.5 13.2 13.2 11.9 13.6 15.7 14. 16. 14.2 13.2 217 1.. Tasarruf Oranı (%) Büyüme (y/y) Kaynak: TÜİK, Türkiye Tasarruf Eğilimleri Araştırması (Sabancı Üniversitesi - IPSOS - KMG - ING Bank) 17. TÜKETİCİ KREDİLERİ 9 16. 8 15. 14. 13. 12. 11. 1. 7 6 5 4 3 2 1 9. 213 217 Tüketici Kredileri (%, ç/ç) Tasarruf Sahipliği (%) Kaynak: TÜİK, ING Bank 24

REEL MEVDUAT FAİZİ 3.5 17 3. 16 2.5 15 2. 14 13 1.5 12 1. 11.5 1. 9 -.5 217 8 Reel Mevduat Faizi Tasarruf Oranı * Reel Mevduat Faizi = Mevduat Faizi - MB Beklenti Anketi (12 Aylık) Kaynak: TÜİK, MB, Türkiye Tasarruf Eğilimleri Araştırması (Sabancı Üniversitesi-IPSOS KMG-ING Bank) yılınilkaylarındaolumluetkilenenyurtdışıpiyasalar sondönemdeyeniyönetiminolasıadımlarınakarşı dahaaziyimsergözüküyor.öteyandan,aralık taki faizartışınınardındanmart tabeklendiğigibibirartışdahayapanfed eyönelikolaraköncekitahminlerle karşılaştırıldığında bu yıl sıkılaştırmanın hızlı olmayabileceğialgısıgüçlenirken,gerekbudurum gerekse ABD yönetiminin başlangıçta öngördüğü kadarsertmaligevşemeadımlarıatamayacağıdeğerlendirmeleritürkiyegibigelişmekteolanülkelereyönelikriskiştahınıdestekliyor. Bu ortamda, yılını kur ve faizde yukarı yönlübaskılarlakapatanyurtiçipiyasalardaisereel dövizkurunun21finansalkrizisonrasıendüşük seviyeyegelerektl ninönemliölçüdeucuzladığına işaret etmesi, MB nin yeni sıra dışı araçlarla daha sıkı bir duruş sergilemesi ve sermaye akımlarının olumlu bir seyir izlemesiyle döviz kuru Ocak ortasından geçtiğimiz haftaya kadar olan döneme kadar kısmen geriledi. Ayrıca, son aylardaki hızlı artışlarla çift basamaklı düzeye ulaşılması enflasyon görünümünde sert bir bozulmaya işaret ederken, düşük baz etkisi ve TL deki değer kaybının gecikmeli yansımvasının devamıyla yıllık enflasyonunartmayadevamedebileceğianlaşılıyor. Ek olarak, kamunun maliye politikasını daha etkin kullanma çabaları ve makro ihtiyati gevşeme adımlarındankaynaklananbirtoparlanma nın sonçeyreğindebüyümeyiyenidenartıyaçevirsede 217 ninilkçeyreğinedairgöstergelertoparlanmanın ivmesininhenüzsınırlıolduğunaişaretediyor.işsizlik ise,mevsimselolarakdüzeltilmişoranınyılsonunda %12.7 yleküreselkrizdenbuyanagözlenenenyük- sekdüzeyeulaşmasıtasarrufdavranışlarınıetkiley- 25

213 213 217 Tasarrufum var (%) 11.6 15.1 15.3 12.4 11.5 13.2 13.2 11.9 13.6 15.7 14, 16,7 14,5 13,3 Enflasyon (ort. ç/ç) 2.3% 3.6% 2.1%.7% 1.6% 3.% 2.9%.5% 2.8% 2.2% 1.3% 1.5% 2.4% 4,7% Tarımdışı işsizlik (unadj, quarterly avg) 11.1% 11.9% 1.9% 12.3% 12.7% 13.1% 11.6% 12.3% 12.5% 13.% 11.% 13.% 14.1%,% USD/TRY (ortalama) ** 2.2% 2.22% 2.11% 2.16% 2.26% 2.46% 2.66% 2.85% 2.91% 2.94% 2.9% 2.9% 3.3% 3,7% USD/TRY artışı * 3.% 9.4% -4.7% 2.4% 4.6% 8.7% 8.5% 6.6% 2.2% 1.3% -1.7% 2.3% 1.7% 12,6% 5:5 EUR:USD döviz sepeti (ortalama) ** 2.39% 2.63% 2.5% 2.51% 2.54% 2.62% 2.81% 3.2% 3.5% 3.9% 3.8% 3.% 3.4% 3,8% %5 USD: %5 EUR döviz kuru sepeti artışı * 4.6% 9.8% -4.6%.4% 1.1% 2.8% 7.% 7.4% 1.4% 1.6% -.4% 1.7% 8.8% 11,9% Mevduat Faizi (ortalama) 7.7% 9.5% 1.% 8.7% 8.9% 9.1% 9.6% 1.1% 1.6% 1.9% 1.5% 9.9% 9.7% 9.8% 2-yıllık gösterge tahvil faizi (ortalama) 8.7% 1.8% 9.1% 8.5% 8.5% 8.% 9.7% 1.5% 1.6% 1.9% 9.4% 9.% 9.9% 11,3% Altın (ortalama, USD) 1.271 1.292 1.29 1.282 1.267 1.219 1.193 1.125 1.13 1.182 1.258 1.335 1.216 1.22 * Dönem ortalamalarının değişimi, TCMB kurları ** Reuters kurları Kaynak: TÜİK, TCMB, Thomson Reuters, Türkiye Tasarruf Eğilimleri Araştırması (Sabancı Üniversitesi - IPSOS - ING Bank) SİSTEM İÇİ ÜRÜNLERİN KIRILIMI 9 8 7 6 5 4 4 5 6 9 3 5 8 6 8 9 16 17 18 18 2 26 3 16 23 29 9 6 12 13 6 4 11 14 9 14 3 2 48 5 42 41 42 38 38 36 33 39 1 217 Mevduat Altın Hesabı Bireysel Emeklilik Diğer Kaynak: TÜİK, ING Bank 26

TASARRUF ARAÇLARININ KIRILIMI 9 8 7 6 5 4 3 2 1 217 Sistem İçi Sistem Dışı Kaynak: Türkiye Tasarruf Eğilimleri Araştırması (Sabancı Üniversitesi-IPSOS KMG-ING Bank) enbirdiğerunsurolarakdikkatçekiyor.hükümetin iş gücü piyasasını destekleme adına attığı adımlarınolumluetkilerinerağmen,işsizlikoranındasert vehızlıbirdüşüşbeklememekgerekiyor. Ekimsonrasındalikiditearaçlarınıkullanmaya yeniden ağırlık veren MB nin, bu çerçevede piyasaya geç likidite penceresi yoluyla likidite vermeye başlarken, bankaların döviz ihtiyacını karşılamak için bir swap uygulaması olarak nitelendirilebilecek TL Depoları Karşılığı Döviz Depoları piyasasınıaçmasıuzunsüredenberiiletişimindeağırlıklı yertutansadeleştirmesürecindenfarklıbiryönde yenisıradışıuygulamalarınöneçıktığınıgösteriyor. Ağırlıklıfonlamamaliyetini3bazpuandanfazla yükselterek %11.5 e getiren bu adımlara rağmen, 217 nın son çeyreğinde mevduatlara uygulanan ortalamafaizoranlarıdahayavaşbirartışkaydetti. Enflasyonda uzun bir aradan sonra yeniden %11seviyesininaşılmasınınveenflasyonbeklentilerinindekötüleşmesininardından,tasarrufların değerlendirildiği en önemli yatırım araçlarından olan bankaların yeni açtıkları TL mevduatlara uyguladıkları faizin gelecek bir yıllık dönemdeki enflasyon beklentisiyle reele çevrilerek elde edilengetiri217 ninilkçeyreğindesınırlıbirartış kaydetti. Dolayısıyla enflasyondaki yükselişin sürdüğüortamdareelmevduatfaizisonikiyılda gördüğüdüşükseviyelereyakınseyretti. Özetle,artanişsizliğinbirsonucuolaraktasarrufetmeimkanınıkısıtlayangeliryetersizliğiveözellikleenflasyonunyukarıyönlüseyrettiğibirortamda gerilemeyedüşükkalmayadevamedenreelmevduat faizleri ilk çeyrek boyunca tasarruf sahipliğine yönelik davranışları olumsuz etkilemiş gözüküyor. 27

Türkiye dereelmevduatfaizleriyletasarrufsahipliği arasındaki bağıntı ilişkinin doğrusal olduğunu ortaya koymaktadır. Bu durum ise reel faiz oranı düşük olduğu takdirde, geleceğe bırakılmadan bugünyapılacaktüketiminmaliyetinindüşeceğini ilerisürenikameetkisininetkiliolmuşolabileceğini akla getirmektedir. Yine de Türkiye deki tasarruf eğilimlerineyönelikçalışmalardareelfaizvetasarruf sahipliği oranı arasında net bir ilişki olduğuna dair güçlü bir kanıt olmadığı unutulmamalıdır. Öteyandan,tüketicikredibüyümesindegözlenen ivmelenmenin de tasarruf sahipliğini etkilemeye devamettiğianlaşılmaktadır.nitekimikideğişken arasındaki bağıntının -.47 ile oldukça güçlü olmasıbudeğerlendirmeyidesteklemektedir. TTEA da dikkat çeken noktalar ise şöyle özetlenebilir: Dahaöncekiçeyrekdönemlerdeeldeedilen sonuçlarda da görüldüğü üzere; çocuklu bireylergörecedahaaztasarrufetmektedir.çocuklu oranının %67, ortalama çocuk sayısının ise 2.4 olduğuörneklemde,buyılınilkçeyreğindetasarruforanındagözlenendüşüşçocuklubireylerin tasarrufsahipliğindegözlenengerilemedenkaynaklandı.bunagöre;çocuksuzbireylerdetasarrufsahipliğioranısonüçyılınendüşükdüzeyi olan %15 den %18 e gelirken, aynı dönemde çocuklubireylerdeoran%14 ten%11 edüştü.bu ikigruptaoranınzamaniçerisindekiseyri,çocuksuz bireylerin tasarruf sahipliğinin daha dalgalı olduğunuortayakoymaktadır. TTEA ya göre, genç nüfus içerisinde tasarruf etme olasılığı yüksektir. 213 yılının üçüncü çeyreğinden bu yana genel trende bakıldığında, tasarrufsahipliğioranının25-34yaşgrubuiçinde en yüksek olduğu görülmektedir. Açıklanan son verilere göre; nın üçüncü çeyreğinde 25-34 yaşgrububutrendikorurken,dahaöncekidönemlerdeoldukçayüksekolanvezamanzamanikinci sıradayeralan18-24yaşgubuiçerisindetasarruf Prof. Dr. Alpay Filiztekin SabancıÜniversitesi edenlerin payı nın son çeyreğinde%9 a doğrusertbirdüşüşkaydettiktensonrayenidenhızla yükselerek%13 edönmüştür.bugruptakitasarruf sahipliği oranının 4. çeyrekte %9 la hem gruplar arasındasonsırayavehemdeşimdiyekadarkien düşüktasarruforanınagerilediktensonrayeniden yükselmesi, 25-34 yaş ile 35-44 yaş gruplarında oranın sınırlı değişiklik göstermesi veya sabit kalması, çeyreklik bazda çalışmanın ortaya koyduğu tasarrufsahipliğigerilemesindeenönemlibelirleyicifaktörün45yaşüzeri(muhtemelenağırlıkolarak çocuklu)ikigrupolduğunaişaretetmektedir. Hanehalkıfinansalvarlıklarınınkompozisyonu incelendiğindeise: Mali sistem içi varlıkların (yastık altı altın ve diğer değerli taş ve metal ile yastık altı döviz / TL hariç diğer tüm finansal varlıklar) toplam varlıklardakipayısonundanbuyana%75 in üzerinde seyretmektedir. Öte yandan, kayıt dışı varlıklarınoranı%16ileçalışmanınbaşındanberi gözlenenendüşükdüzeyegelmiştir. Toplamın beşte dördüne yakınını oluşturan sistem içi tasarrufların kompozisyonuna bakıldığında; nınikinciçeyreğinde%33paya sahipolanmevduatürünleriyılınikinciyarısında TL ve döviz cinsi vadeli hesapların ve vadesiz mevduatlarınpayındakiartışaparalelyükselerek %42 yeulaştıktansonrabuyılilkçeyrekte%39 a gerilesedebaskınlığınıkorumuştur. TTEA nın başlangıcından bu yana bir artış eğiliminde olan mevduat dışı (sistem içi) ürünlerin payı son iki çeyrekte %37 den %43 e yükselmiştir. 4. çeyrekte %3 payla çalışmanın başlangıcındanbuyanaenyüksekdüzeyeerişen bireysel emeklilik yatırımları %29 a gerilese de mevduattan sonra en fazla tercih edilen ürün olmaya devam etmiştir. Yeni işe girenler ve iş değiştirenlerinotomatikolarakbirbireyselemekliliksisteminekayıtolacaklarısistemdeğişikliği debireyselemekliliğidesteklemektedir. Dr. Muhammet Mercan BaşEkonomist,INGBank 28

5. İletişim Bilgileri info@tasarrufegilimleri.com INGBankgirişimiilehayatageçirilen Türkiye nin Tasarruf Eğilimleri Araştırması,SabancıÜniversitesi gözetimindeyürütülmekte,sahaaraştırmasıipsostarafındanyapılmaktadır. ÖNEMLİ AÇIKLAMA: Buradayeralanyatırımbilgi,yorumvetavsiyeleriyatırımdanışmanlığıkapsamındadeğildir.Yatırım danışmanlığıhizmeti;aracıkurumlar,portföyyönetimşirketleri,mevduatkabuletmeyenbankalarile müşteriarasındaimzalanacakyatırımdanışmanlığısözleşmesiçerçevesindesunulmaktadır.burada yeralanyorumvetavsiyeler,yorumvetavsiyedebulunanlarınkişiselgörüşlerinedayanmaktadır.bu görüşlermalidurumunuzileriskvegetiritercihlerinizeuygunolmayabilir.bunedenle,sadeceburada yeralanbilgileredayanılarakyatırımkararıverilmesibeklentilerinizeuygunsonuçlardoğurmayabilir. 29

217 1. ÇEYREK RAPORU