Haberler Sanayide iklim değişikliği risklerini daha iyi yönetebilmek mümkün Türkiye de İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi BM Ortak Programı nın önemli çıktılarından biri olan iklim değişikliğine uyumun, ulusal kalkınma planları çerçevesine yerleştirilmesi ve bir iklim değişikliği uyum stratejisinin oluşturulması için sanayide iklim değişikliğine uyum kaçınılmaz. Sanayide iklim değişikliğine uyumunun, temiz üretim ve eko-verimlilik uygulamaları ile sağlanabileceğinden hareket eden Ortak Program kapsamında, sanayide uyum ile ilgili çalışmalar Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) ve TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı) tarafından yürütülüyor. Bu kapsamda hazırlanan ve Türkiye de bugüne kadar eko-verimlilik konusunda gerçekleştirilmiş en kapsamlı program olma özelliğini taşıyan UNIDO Eko-verimlilik Programı ile ilgili çalışmalar ODTÜ Çevre Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Göksel N. Demirer in danışmanlığında sürüyor. Eko-verimlilik çalışmaları kapsamında bir yandan imalat sanayi kuruluşlarına yönelik uygulama projeleri hayata geçirilirken, diğer yandan da ulusal çapta bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri gerçekleştiriliyor. İklim değişikliğine uyum çerçevesinde ele alınan program, iklim değişikliği nedeniyle ortaya çıkması beklenen ve doğrudan sanayi üretimini ve rekabet gücünü olumsuz yönde etkileyecek unsurlara karşı önlemlerin alınması prensibine dayanıyor. Özellikle üretim girdilerinde (su, hammadde, enerji vb.) beklenen azalma (dolayısıyla maliyet artışı) sanayici için ciddi bir risk durumunda. Bu noktadan hareket eden UNIDO Eko-verimlilik Programı, sanayicinin daha az girdi ile üretim yapabilmesi ve iklim değişikliği risklerini daha iyi yönetebilmesini hedefliyor. Ortak Program kapsamında, Seyhan Havzası nda, Gıda, Metal-Makine, Kimya, Tekstil-Deri olmak üzere öncelikli sektörler belirlendi. Bu sektörlerde faaliyet gösteren firmalarda su tasarrufu boyutu öncelikli olmak üzere eko-verimlilik pilot uygulamalarının gerçekleştirilmesi için adımlar atıldı. Gıda ve Metal sektörlerinde faaliyet gösteren toplam üç firmada projeler başlatıldı. Kimya sektöründen bir firmada da proje geliştirme çalışmaları devam ediyor. Bu üç firmada gerçekleştirilen projelerle yılda ortalama %30 35 oranında su tasarrufu ve yaklaşık 400.000 450.000 m 3 toplam su kullanım miktarında azalma bekleniyor. Ulusal kapasitenin güçlendirilmesi, ulusal uzmanların yetiştirilmesi ve uzun vadede Eko- Verimlilik Merkezi nin işbirliği içinde çalışacağı ağyapının geliştirilmesi amacıyla UNIDO ve TTGV tarafından iki aşamalı eğitim programı düzenlendi. Eğitimlerin ilk aşamasında toplam 68 katılımcıya Eko-verimlilik Temel Eğitimi, ikinci aşamada ise ilk aşamanın katılımcıları arasından belirlenen 25 katılımcıya ileri düzeyde uygulamalı eğitimler verildi. Katılımcılar arasında, bu alanda yaygınlaştırma, uygulama, eğitim gibi hizmetler verebileceği öngörülen çevre ve enerji verimliliği danışmanlık şirketleri, üniversiteler, ilgili kamu kurumları, merkezler, birlikler, sanayi kuruluşları, sanayi odaları ve OSBler yer aldı. www.ekoverimlilik.org 1
İkinci Hibe Projeleri Toplantısı Adana da yapıldı Seyhan Havzası nda İklim Değişikliğine Uyum Hibe Programı kapsamında desteklenen 18 projenin geldiği aşamayı değerlendirmek ve projeler arasında deneyim paylaşımını sağlamak amacıyla 28-30 Nisan tarihleri arasında Adana da bir toplantı yapıldı. Toplantıya Kayseri, Niğde ve Adana daki hibe projelerini yürütenlerin yanı sıra Çevre ve Orman Bakanlığı İklim Değişikliği Dairesi nden Mehrali Ecer, BM Ortak Program ekibi, BM Gıda ve Tarım Örgütü FAO) yetkilileri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü Kadın Çiftçiler Dairesi nden yetkililer katıldı. Toplantının ilk gününde konuşan Çevre ve Orman Bakanlığı İklim Değişikliği Dairesi nden Mehrali Ecer Türkiye nin iklim değişikliği ile ilgili mevcut durumu ve ulusal pozisyonu ile ilgili bilgi verdi. BM Ortak Programı Yöneticisi Atila Uras, Ortak Program kapsamında iklim değişikliğine uyum çalışmalarını, 11 ilde yapılan Katılımcı Etkilenebilirlik Analizi ni, ulusal iklim değişikliğine uyum stratejisi yolunda atılan adımları aktardı. Ayrıca Seyhan Havzası da gerçekleştirilen 18 proje kapsamında yapılan çalışmalar, somut çıktılar, verilen eğitimler her bir proje yürütücüsü tarafından aktarılırken, aynı zamanda proje uygulama sürecinde alınan dersler ve edinilen deneyimler de paylaşıldı. Toplantının ikinci gününde UNDP GEF Küçük Hibe Programı Ulusal Koordinatörü Gökmen Yalçın Küçük Hibe Programı nın yapısı ve odak alanları, başvuran projeler ve nasıl başvurulabileceği ile ilgili bilgi verdi. BTC Küçük Yatırım Fonu kapsamındaki deneyimlerini ve Küçük Yatırım Fonu nun geleceğine ilişkin bilgileri aktaran UNDP Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Programı ndan Berkan Toros, bu kapsamda Adana ve çevresini de kapsayan bugüne kadar desteklenmiş projelere değindi. Ayrıca Ayşenur Melik, UNDP Her Damla Değer Katar Bölgesel Su Ortaklığı Girişimi kapsamında farklı ülkelerde ve Türkiye de gerçekleştirilen su kaynaklarının korunması ile ilgili projeleri anlattı. Bu oturumla, UNDP bünyesindeki farklı hibe programları, bu programların içerikleri ve odak alanları konusunda katılımcıların bilgilendirilmesi amaçlandı. Toplantının üçüncü günündeyse BM Ortak Programı çerçevesinde, afetler de dahil olmak üzere iklim değişikliğinden kaynaklanan risklerin yönetimi için kurumsal kapasitenin geliştirilmesi, erken uyarı sistemlerinin nihai kullanıcıya ulaşmasına dair pilot uygulamaların yapılması ve Çevre Bilgi Yönetim Sistemi oluşturulması konularında çalışan FAO (Birleşmiş Milletler Tarım ve Gıda Örgütü) tarafından tarım ağırlıklı hibe projeleri değerlendirildi. FAO nun kolaylaştırıcılığında hayvancılık, su kaynakları ve ormancılık başlıklarına göre ayrılan gruplarda, proje sürecinde karşılaşılan sıkıntılar ve bu sıkıntılara yönelik üretilen çözüm önerileri tartışıldı. 2
Üç günlük toplantının en dikkat çekici oturumu ise; projelerin toplumsal cinsiyet bağlamında değerlendirilmesiydi. UNEP İklim Değişikliğine Uyum Koordinatörü Dr. Nuran Talu tarafından yapılan iklim değişikliği ve toplumsal cinsiyet sunumunun ardından tüm hibe projeleri toplumsal cinsiyet bağlamında ele alındı. Hibe projelerinde toplumsal cinsiyet konusuna ne ölçüde yer verildiği, bu konuya yönelik faaliyetlerin nasıl gerçekleştirildiği, proje teklif ve uygulama aşamasındaki eksikliklerin neler olduğu ortaya kondu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü Kadın Çiftçiler Dairesi nden Nimet Kaleli ise, toplumsal cinsiyet bağlamında kırsalda kadınların istihdamı, yaşadıkları sorunlar, tarımsal uygulamalardaki yeri ve kadın çiftçilere yönelik yaptıkları projeleri aktardı. Bu oturumdaki tartışmalar, iklim değişikliği ile toplumsal cinsiyet bağlantısının kurulmasında yaşanan zorlukların da ortaya çıkarılması ve ilerideki çalışmalara yol gösterici olması bakımından büyük önem taşıyor. Türkiye nin Ulusal İklim Değişikliğine Uyum Stratejisine Doğru Türkiye nin Ulusal İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi nin oluşturulması, Türkiye nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi nın en önemli çıktılarından biri. Strateji oluşturma sürecinde düzenlenmesi planlanan bir dizi çalıştayın ilki 5 Mayıs 2010 tarihinde ve Çevre ve Orman Bakanlığı koordinasyonunda Ankara da gerçekleşti. Aralarında kamu sektörü, özel sektör, üniversiteler ve STKların da bulunduğu 100 den fazla temsilci ve 60 a yakın kurumun katılımıyla gerçekleşen Birinci Ulusal çalıştayda Ortak Program hakkında sunulan özetin ardından Türkiye nin iklim değişikliğiyle mücadele stratejisi, uluslararası yaklaşımlar, mevcut durum ve bilimsel yaklaşım gibi pek çok konu tartışıldı. Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sedat Kadıoğlu yaptığı açılış konuşmasında; Türkiye nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi BM Ortak Programı nın önemine değinerek Türkiye nin uyum sağlayamaması halinde dünyanın gerisinde kalacağını, Ortak Program ın da Türkiye de bu alandaki ilk program olduğunu belirtti. Program dahilinde Seyhan Havzası nda yürütülen topluma dayalı uyum hibe programıyla ilgili olarak Kadıoğlu, bu pilot çalışmanın son derece önemli olduğunu ve Türkiye nin tüm havzalarında uygulama potansiyelinin çok yüksek olduğunu vurguladı. Kadıoğlu ayrıca azaltımla uyumun birbirlerinden ayrılmaması gerektiğini, uyumun da kamu kurumlarından kırsal kesime kadar herkesi ilgilendiren bir konu olduğunu ve bu kapsamda oluşturulacak stratejinin de hazırlanacak Eylem Planı yla desteklenmesi gerektiğini belirtti. Birleşmiş Milletler Mukim Temsilcisi ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye Temsilcisi Shahid Najam ise yaptığı açılış konuşmasında halen dünyada hastalıkların, açlığın ve yabancılaşmanın olduğuna dikkat çekerek Türkiye nin de iklim değişikliğinin beraberinde getirdiği bu zorluklar karşısında oldukça etkilenebilir durumda olduğunu dile getirdi. Najam, bu mücadelede merkezi Hükümet in yanı sıra bireylerin, toplumların ve yerel idarelerin hep beraber yer almaları gerektiğini söyledi. İklim değişikliğine uyum konusunda uluslararası yaklaşımların ele alındığı oturumda Birleşmiş Milletler Çevre Programı nın (UNEP) Uluslararası Uyum Danışmanı Dr. 3
William Dougherty İspanya ve Finlandiya örneklerini irdeledi. Bu iki ülkenin ve özellikle İspanya nın ağırlıklı olarak tarıma bağlı olması, daha iyi yönetilmesi gereken değerli su kaynaklarına sahip olması ve kıyı alanları bakımından Türkiye ile benzerlikler gösterdiğini belirten Dougherty, Finlandiya nın ise iklim değişikliğine uyum stratejisi olan ilk ülke olduğunu hatırlattı. Dr. William Dougherty etkilenebilirliklerin bölgelere göre, hatta küçük alanlarda bile değişiklik gösterebileceğini ve Türkiye nin kendi etkilenebilirliklerini önceliklendirmesi gerektiğinin altını çizdi. Dougherty bu bakımdan tabandan tavana bir yaklaşımın önemine de değindi. İklim değişikliğine uyumda Türkiye deki mevcut durumu irdeleyen UNEP Ulusal Uyum Uzmanı ve Koordinatörü Dr. Nuran Talu ise Türkiye deki etkilenebilirlikleri, darboğazları, mevcut politika ve mevzuatları ve uyum için ne yapılabileceğini anlattı. Dr. Nuran Talu Türkiye deki iklim değişikliğine uyumu; planlama politikaları, kurumsal yapılanma ve finansal politikalar kapsamında derinlemesine inceleyerek nelerin öne çıktığı konusunda bir yıllık detaylı araştırma çalışmasının çıktılarını paylaştı. İklim değişikliğine uyumda bilimsel yaklaşımları anlatan İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü nden Prof. Dr. Nüzhet Dalfes ise hazırlanacak stratejinin bilimsel açıdan vazgeçilmez unsurlarını anlattı. Türkiye nin farklı coğrafik özelliklerine değinerek stratejinin kapsamlı olması gerektiğini söyleyen Prof. Dalfes katılımcılarla önerilerini paylaştı. Çalıştayın devamında BM Ortak Program Yöneticisi Atila Uras, Ortak Program kapsamında gerçekleşen ve etkilenebilirlikler ve iklim değişikliğinin etkileriyle başa çıkma konusunda yerel bilgi toplamayı amaçlayan Katılımcı Etkilenebilirlik Analizi nin sonuçlarını ve yerel paydaşların sunduğu anlık ve yapısal önlemleri paylaştı. Ortak Program ın Bölgesel Proje Koordinatörü Alper Acar ise yine bu kapsamda Seyhan Havzası nda gerçekleştirilen Geçim Kaynakları Analizi, Paydaş Analizi, Ekosistem Analizi nin yanı sıra Seyhan Havzası nda yürütülen İklim Değişikliğine Uyum Hibe Programı hakkında bilgi verdi ve hibe almaya hak kazanan 18 projeyi kısaca anlattı. Toplantıda ayrıca strateji oluşturma çerçevesinde izlenilmesi gereken temel evreler de anlatıldı ve Uyum Stratejisi nin mutlaka kesişen politikaları da dahil etmesi gerektiği belirtildi. Türkiye nin Ulusal İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi nin hazırlanma sürecinde birçok çalıştay daha gerçekleştirilecek. Türkiye nin Ulusal İklim Değişikliği ne Uyum Stratejisi nin Ekim 2010 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı na teslim edilmesi bekleniyor. İklim değişikliği ve tarım ilişkisi karar vericiler düzeyinde ele alındı Türkiye nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi BM Ortak Programı kapsamında FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) tarafından 14-16 Mayıs tarihleri arasında üst düzey bir çalıştay gerçekleştirildi. Çalıştay; iklim değişikliği konusunda temel yaklaşımların Türkiye de tarım sektörü bakış açısından tartışılması ve iklim değişikliği alanında sorumluluk taşıyan karar vericiler arasında ortak anlayışın geliştirilmesi amacıyla düzenlendi. Çalıştaya; Çevre ve Orman Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Devlet Su İşleri (DSİ), Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ), Orman Genel Müdürlüğü (OGM) ve Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı (ÖÇKKB) ndan toplam otuz sekiz temsilci katıldı. 4
Çalıştayda tartışılan konular arasında, iklim değişikliğinin Türkiye deki etkileri, etkilenebilirlik, karbon ticareti ve diğer finansal mekanizmalar da dahil olmak üzere uluslararası kapsam, iklim değişikliği müzakerelerinde tarımın yeri, iklim değişikliğine uyum kapsamında erken uyarı sistemleri ve riskin kavramsal uygulamaları, iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak için çiftçilere danışmanlık hizmetleri ve çiftlik düzeyinde uyum gibi konular yer aldı. Ayrıca Türkiye de de uygulanan korumalı tarım başta olmak üzere, tarımda azaltım ve uyum önlemleri hakkında pratik örneklerin incelenebilmesi amacıyla TİGEM devlet üretme çiftliğine saha gezisi düzenlendi. Çalıştayın önemli çıktılarından biri de katılımcı kurumların kısa ya da orta vadeli hedef ve ihtiyaçlarını ortaya koymalarıydı. Bu bağlamda katılımcı kurumlar tarafından belirtilen hedefler arasında, bölgesel iklim değişikliği projeksiyonlarının gerçekleştirilmesi, veri ve uzmanlık paylaşımının yanı sıra kurumlar arasında işbirliklerinin sağlanması, tarımda azaltım ve uyum önlemleri dahilinde erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi ve daha büyük ölçeklerde yaygınlaştırılması, uzman ihtiyacının belirlenmesi ve sağlanması, sera gazı envanterinin veri kalitesinin artırılması, iklim değişikliği çerçevesinde karar vericiler de dahil olmak üzere teknik ve idari kapasitenin artırılması ve sürdürülebilir koruma yaklaşımlarının benimsenmesi ve yaygınlaştırılması gibi konular yer aldı. Bu hedefler iklim değişikliği ve tarım konusunda ileride gerçekleştirilecek çalıştayların temelini oluşturacak. Hibe Projelerinden Haberler Seyhan Havzası nda hayvansal üretim faaliyetlerinin iklim değişikliğine uyumlu hale getirilmesi amaçlanıyor Seyhan Nehri Havzası nda Hayvansal Üretim ve Çevresel Faaliyetlerin İklim Değişikliğine Adaptasyonu Projesi ile Seyhan Havzası nda seçilen bölgelerde iklim değişikliğinin olası etkilerine hayvancılığın uyum sağlaması için stratejiler geliştirilmesi amaçlanıyor. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zooloji Bölümü tarafından yürütülen proje kapsamında 19 anketör ile 11 kez araziye çıkıldı. Hayvancılıkla ilgili anketler Gildirli, Çukur (Karaisalı,) Kökez, Dölekli (Aladağ), Güzpınarı, Gürümze (Feke), Himmetli, Beypınarı (Saimbeyli), Kayarcık, Ayvat (Tufanbeyli) olmak üzere hedeflenen 10 köyün yanı sıra, Bucak, Bulduklu, Acarmenteş, Beydemir, Murtçukuru, Durak, Tekerli, Paşalı, İncirli, Cumhurlu olmak üzere 10 köyde daha yapıldı. Anketten elde edilen veriler değerlendirilerek eğitim konuları belirlendi. Hayvancılıkla ilgili ilk eğitimlerde çiftçilere otlatma baskısı, hayvan bakımı, hayvansal üretim ve iklim değişikliği ilişkisi anlatıldı. Kadınlara yönelik ise, ahırda hayvan bakımıma yönelik pratik eğitimler gerçekleştirildi. Ayrıca YİBO lar (Yatılı İlköğretim Bölge Okulları) aracılığıyla yaklaşık 1.000 çocuğa ulaşılarak çerce ve iklim değişikliği konularında farkındalık yaratıldı. 5
Kayserili Çiftçiye Eğitim Ödülü Kayseri İlinde İklim Değişikliğinin Olası Etkileri Konusunda Kırsal Halkın Bilinç Düzeyinin Artırılması Projesi kapsamında gerçekleştirilen eğitimlere katılan çiftçiler ödüllendirildi. Eğitime katılan çiftçilere, İl Özel İdare Genel Sekreterliği tarafından 1.500.000.-TL lik ücretsiz tohum ve mibzer desteği yapıldı. Kayseri Köyleri Eğitim Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (KAY-KÖY-DER) tarafından yürütülen proje kapsamında Kocasinan, Melikgazi, Bünyan, Pınarbaşı, Sarız, Tomarza, Yahyalı ve Develi ilçelerinde çiftçilere yönelik eğitimler gerçekleştirildi. Eğitimlerde; iklim değişikliğine uyum sürecinde sürdürülebilir tarımsal uygulamalar, ekim nöbet sistemleri, sulama teknikleri, erozyon, toprak işleme, yem bitkileri ve tarım sigortaları, haşere ve hastalıkla mücadele gibi konular ele alındı. Toplam 96 saat süren eğitimler dört ayrı üniversiteden on bir akademisyen tarafından verildi. 250 çiftçinin katılması öngörülen eğitimlere, yoğun talep sonucu 3.660 erkek, 236 kadın çiftçi katıldı. Bu eğitimler kapsamında; İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği tarafından 1.500.000.-TL tutarında yem bitkileri tohumu ve ekim makineleri satın alındı, 4 Nisan 2010 tarihinden itibaren tohumlar ve bunları ekmek için mibzerler eğitimlere katılan çiftçilere dağıtıldı. Proje Koordinatörü ve İlçe Ziraat Odaları Başkanlıkları gözetiminde tohumların ekimine başlandı. Buna ek olarak proje kapsamında, Yatılı Bölge İlköğretim Okulları nda (YİBO) öğrenim gören çiftçi çocuklarına yönelik iklim değişikliği, çölleşme, erozyon ve çevrelerindeki canlıların önemi konularında eğitimler de devam ediyor. Ayrıca iklim değişikliği ve doğal kaynak kullanımı konusunda kapasitelerinin artırılması amacıyla 250 teknik elemanın eğitimine de Haziran ayında başlanacak. Türkiye nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesi BM Ortak Programı kapsamında desteklenen Seyhan Havzası ndaki 18 projeden biri olan Kayseri İlinde İklim Değişikliğinin Olası Etkileri Konusunda Kırsal Halkın Bilinç Düzeyinin Artırılması Projesi ile halkın iklim değişikliğinin oluşturacağı sosyal, çevresel ve ekonomik etkileri öğrenmesi ve kırsal halkın bilinçli tarım yapması hedefleniyor. www.kaykoyder.com Çamardı nda kız çocukları hem iklim değişikliğine uyum konusunda bilgileniyor, hem de fotoğraf çekmeyi öğreniyor Haydi Kızlar Fotoğraf Çekelim Projesi ile; Seyhan Havzası Çamardı yöresinde ilköğretim öğrencisi kız çocuklarının, onların aracılığı ile ailelerinin ve çevrelerinin iklim değişikliğine uyum ve çevre konularında bilinçlendirilmeleri ve edindikleri bilgileri gelecekte yetiştirecekleri çocuklarına aktarmaları hedefleniyor. Genç Doğa Derneği tarafından Niğde nin Çamardı İlçesi nde gerçekleştirilen proje kapsamında ilköğretim öğrencisi 25 kız çocuğu belirlendi. Kız çocuklar; Genç Doğa ve Niğde Çevre Koruma ve Geliştirme Derneği (NİÇEV) dernek yöneticileri, proje koordinatörü, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü yetkililerinin oluşturduğu bir komite tarafından seçildi. Kız çocuklarının seçiminde; yöredeki köylerde yaşayan, gelir seviyesi düşük ailelerin başarılı çocukları olmasına dikkat edildi. Seçilen kız çocuklarına Niğde Valiliği, Niğde Üniversitesi, Niğde Fotoğraf Amatörleri 6
Topluluğu(NİFAT) işbirliği ile fotoğrafçılıkla ilgili verilen teorik eğitimler saha gezileri ile desteklendi. Seyhan Havzası, barındırdığı farklı coğrafi, doğal, sosyal ve ekonomik özelliklerle, iklim değişikliğine uyuma yönelik ihtiyaçlar ve uygulamalar için açık bir laboratuar niteliği taşıyor. Aladağlar, bu açık laboratuvarı besleyen en önemli kaynak. Fotoğrafçılık eğitimi alan kız çocukları, Aladağlar daki Cimbar Vadisi, Maden Boğazı, Kazıklıali Vadisi, Emli Vadisi ve Büyük Mangırcı Vadisi ne götürülerek öğrendiklerini uygulamaları istendi. Çekilen fotoğraflar, kız çocuklarının Seyhan Havzası'na vizörün penceresinden farklı bir konumda bakmaya başladıklarını ortaya koyuyor. Fotoğraf çeken kızlardan birinin Bizim de başarabileceğimizi gördük demesi, bunun en somut göstergesi. Bir diğer önemli nokta da fotoğraf çeken kız çocuklarının, kendilerini doğanın bir parçası olarak görmeleri ve çektikleri fotoğrafları bu şekilde yorumlamaları. Kızlardan birinin çektiği ve Çiçeğin gözüyle vadinin görünümü olarak yorumladığı bu fotoğraf, çocukların doğaya ilişkin değişen bakış açılarını ortaya koyuyor. Bize ulaşmak için: alper.acar@undp.org koray.abaci@undp.org deniz.tapan@undp.org.tr 7