Ender YORGANCILAR Yönetim Kurulu Başkanı 30 Mayıs 2017/13.00
2016 YILINDA MAKRO EKONOMİK ORTAM GÖSTERGELERLE TÜRKİYE 2014 2015 2016 Büyüme Oranı (%) 5,2 6,1 2,9 İmalat Sanayi Büyüme Oranı (%) 6,1 5,9 3,9 Toplam Sanayi Üretim Endeksi (Yıllık Ortalama % Değişim) 3,8 3,3 1,8 İhracat (Bir Önceki Yıla Göre % Değişim) 3,8-8,7-0,9 İthalat (Bir Önceki Yıla Göre % Değişim) -3,8-14,4-4,1 PMI verisi 51 49,6 48,8 Teşvikli Yatırımlar (Milyon TL) 64.976 99.385 97.714 TÜFE enflasyonu (%) 8,17 8,81 8,53 Kapasite Kullanım Oranı (%) 75 76,8 77,4 Protesto Edilen Senet Tutarı (Milyon TL) 8.221 10.081 12.288 Özel Sektörün Dış Borcu (Milyar $) 282 282 284 İşsizlik Oranı (%) 9,9 10,3 10,9 2016 gündeminin; terör, güvenlik ve referandum üçgeninde sıkışması, ekonominin ikinci planda kalmasına ve temel göstergelerde bozulmaya yol açmıştır. Artan belirsizlikler, terör eylemleri ve güvenlik endişeleri, yabancı yatırımcıların ve turistlerin ülkemize çekimser bir tutum sergilemeye başlamaları, sıcak para çıkışının hızlanmasına ve yatırım akışının gerilemesine sebep olmuştur.
YILLAR İTİBARİYLE BÜYÜME PERFORMANSI 21,0 20,0 16,0 17,7 11,0 6,0 1,0 9,6 10,2 11,1 8,5 4,8 3,7 2,3 9,3 9,0 8,5 6,1 6,1 5,9 4,5 5,7 5,0 3,9 5,2 2,9 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016-4,0 Büyüme Hızı (%) Sanayi Sektörü (%) İmalat Sanayi (%)
İMALAT SANAYİ NİN GSYH İÇİNDEKİ PAYI (%) 18,0 17,5 17,0 16,5 16,5 16,3 16,4 16,4 16,5 16,0 15,5 15,7 15,9 15,9 15,3 16,1 15,0 14,5 15,2 İmalat Sanayi'nin GSYH İçindeki Payı (%) 14,0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Yeni seriye göre alınmış veriler değerlendirildiğinde, geçmişte %20 nin üstünde yer alan payın %16 da takılı kaldığını görüyoruz. Bu da bize, imalat sanayinde yeni bir yatırım hamlesine olan ihtiyacı açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Zira, söz konusu veri Almanya da yaklaşık %23, G.Kore de %29,5 tur. Kaynak: TUİK, Yeni seri,
KURLARDAKİ DEĞİŞİM (%) 3,50 3,00 2,50 Euro ( ) Dolar ($) Euro ( )/Dolar ($) 2,53 2,32 2,30 2,91 2,19 3,02 2,72 3,34 10,6 3,02 11 2,00 1,50 1,99 1,50 1,67 1,79 1,90 1,00 1,33 1,39 1,29 1,33 1,33 1,11 1,11 0,50 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2016 yılında içerde ve dışarıda yaşanılanların etkisiyle; Türk Lirası yıl içinde döviz kurları karşısında tarihi rekor düzeylerde değer kaybı yaşamış, yılın tamamını ise Dolara karşı %11 lik, Euro ya karşı %10,6 lık kayıpla kapatmıştır. Bu gelişme açık pozisyonu olan firmalar için kur riski doğurmaktadır.
2016 YILI 100 BÜYÜK FİRMA DEĞERLENDİRMESİ ÜRETİMDEN SATIŞLARINA GÖRE BÜYÜK SANAYİ KURULUŞLARI ANKET ÇALIŞMASI ODAMIZ TARAFINDAN 35 YILDIR ARALIKSIZ DEVAM ETTİRİLMEKTEDİR. 2016 YILI ÜRETİMDEN SATIŞLARINA GÖRE EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI NIN ÜYESİ OLAN İLK 100 BÜYÜK FİRMA LİSTEDE YER ALMIŞTIR. LİSTEDEKİ FİRMALARIN 75 TANESİNİN ÜRETİM YERİ SADECE İZMİR DİR. 14 TANE FİRMA KONSOLİDE OLUP, 11 FİRMANIN DA ÜRETİMİ BÖLGE AĞIRLIKLIDIR. İLK 100 FİRMA İÇİNDE GEÇEN YILA GÖRE; 54 FİRMANIN SIRASINDA YÜKSELME, 21 FİRMANIN SIRASINDA DÜŞME GÖZLENİRKEN, 8 FİRMA SIRASINI KORUMUŞ, 17 FİRMA DA LİSTEYE YENİ GİRMİŞTİR.
2016 YILI 100 BÜYÜK FİRMA DEĞERLENDİRMESİ Kar Bildiren 76 81 Firma Ar-Ge Çalışması Olan 53 50 Firma Yabancı Sermayeli 27 Firma Zarar Bildiren 19 24 Firma
100 BÜYÜK FİRMANIN SEKTÖRLER İTİBARİYLE ÜRETİMDEN SATIŞLARI Sektör Firma Sayısı Üretimden Satışlar (TL) Toplam İçindeki Pay (%) KİMYA VE KİMYASAL ÜRÜNLER SANAYİ 20 20.186.281.573 42,6 GIDA SANAYİ 25 10.507.727.947 22,2 DEMİR-ÇELİK, METAL VE DÖKÜM SANAYİ 14 4.902.872.686 10,4 TAŞIT VE OTOMOTİV YAN SANAYİ 10 3.481.319.287 7,4 MADEN, TOPRAK, MERMER ve CAM SANAYİ 7 3.072.090.074 6,5 TEKSTİL, DİĞER TEKSTİL ÜRÜNLERİ,DERİ VE DERİ MAMULLERİ SANAYİ 9 2.445.940.733 5,2 KAĞIT VE BASIM SANAYİ 7 1.290.460.401 2,7 MAKİNA SANAYİ 3 521.836.951 1,1 ELEKTRİK-ELEKTRONİK SANAYİ 3 460.132.950 1,0 İNŞAAT SANAYİ 1 365.241.338 0,8 AĞAÇ VE MOBİLYA SANAYİ 1 115.319.637 0,2 TOPLAM 100 47.349.223.577 100 Üretimden satışlar itibariyle 100 büyük firmanın yüzde 75 i kimya, gıda ve demir-çelik sektöründe yoğunlaşmıştır. Bu veriler İzmir sanayisindeki kümelenmeye ilişkin de önemli bir bilgi vermektedir.
ÜRETİMDEN SATIŞLARINA GÖRE İLK 10 ÜYEMİZ (Bin TL) SIRA FİRMA ÜRETİMDEN SATIŞLAR TÜPRAŞ-TÜRKİYE PETROL RAFİNERİLERİ A.Ş İZMİR 11.544.051 1 RAFİNERİ MÜDÜRLÜĞÜ (Kons.) 2 PETKİM PETROKİMYA HOLDİNG A.Ş. 4.153.280 PHILSA PHILIP MORRIS SABANCI SİGARA VE 2.772.231 3 TÜTÜNCÜLÜK SANAYİ VE TİCARET A.Ş.-TORBALI ŞUBESİ 4 İZMİR DEMİR ÇELİK SANAYİ A.Ş. 1.798.330 5 6 ABALIOĞLU YEM-SOYA VE TEKSTİL SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ-ENTEGRE TESİSİ ŞUBESİ (Kons.) X 1.611.662 7 KÜÇÜKBAY YAĞ VE DETERJAN SAN. A.Ş. 945.938 8 9 İMBAT MADENCİLİK ENERJİ TURİZM SANAYİ VE 788.947 TİCARET A.Ş. BMC OTOMOTİV SAN.VE TİC.A.Ş. 782.265 10 CMS JANT VE MAKİNA SANAYİİ A.Ş. 691.099 İlk 10 firma, 100 büyük firmanın üretimden satışlarının %55,4 ünü karşılamaktadır. Yani ilk 10 un payı geçen sene ile aynı kalmıştır. Bu durum ölçek açısından değişmenin yaşanmadığı anlamına da gelmektedir. XX
100 BÜYÜK FİRMA VERİLERİNİN CARİ VE REEL DEĞİŞİMİ (%) 2015/2016 CARİ DEĞİŞİM (%) REEL DEĞİŞİM (%) 1.Satışlarda görülen %7 düzeyindeki reel gerileme, pazarda ciddi bir daralma 2.Ciro artışının enflasyonun altında kaldığı, karların gerilemesini üretim dışı gelirlerin engellediği, böylece bir kez daha üretici olmanın 2016 yılında da 3.Firmaların faiz giderlerinde, daha çok yılın ilk yarısında yaşanan faiz düşüşüne bağlı olarak, reel gerileme yaşandığı, Darbe Girişimi sonrası yükselen faizlerin faiz ödemelerinde daha fazla gerileme yaşanmasını engellediği anlaşılmaktadır. Kuşkusuz firmaların yavaşlayan iç ve dış talebe bağlı olarak üretimi ve yatırımı yavaşlatması kredi kullanımını azaltmıştır. Borçlardaki gerileme de bunu teyit ÜRETİMDEN SATIŞLAR -2-7 TOPLAM CİRO 1-5 ÜRETİM DIŞI DİĞER GELİRLER 83 73 NET KAR 13 7 ÖZKAYNAK 7 1,2 NET AKTİF 13 6,7 FAİZ GİDERLERİ -20-24,5 BİLANÇO ZARARI 17 10,5 BORÇLAR 16 9,8 Verilere hem cari hem de reel açıdan baktığımızda; yaşandığı, cezalandırılan bir konum olduğu anlaşılmaktadır. etmektedir.
100 BÜYÜK FİRMANIN SATIŞ PERFORMANSI (Milyon TL) 52.000 50.000 48.000 47.919 51.418 51.835 CİRO 48.074 47.349 46.000 44.000 45.782 ÜRETİMDEN SATIŞLAR Firmaların toplam satışları yani ciroları, 2016 yılında sadece %1 artarken, üretimden satışları %2 oranında azalmıştır. Bu durum, altını ısrarla çizdiğimiz üretim öncelikli yeni bir büyüme ve sanayileşme stratejisine olan ihtiyacı bir kez daha ortaya koymaktadır. Bizim daha çok üretmeye ama katma değerli üretime ihtiyacımız var. Bunun için de Türkiye nin yeni bir büyüme ve sanayileşme senaryosu yazması gerekmektedir.
100 BÜYÜK FİRMANIN SATIŞLARININ DAĞILIMI (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ÜRETİM/CİRO DSATIŞ/CİRO 95,2 95,5 93,5 91,3 4,8 4,5 6,5 8,7 2013 2014 2015 2016 2016 yılında 100 büyük firmanın toplam satışları (ciro) içinde diğer satışların payı 2,2 puan artarken, üretimden satışların payında 2,2 puanlık bir gerileme kaydedilmiştir. Yani yap-sat olan üretimden Al-sat a olan eğilim devam etmiştir. Son 4 yıl için grafik bunu çok net göstermektedir.
100 BÜYÜK FİRMANIN DIŞ TİCARET PERFORMANSI (Milyon $) 13.000 11.000 İthalat 11.856 9.183 9.000 7.000 5.000 İhracat 7.519 6.041 %-15 5.146 8.333 İhracat pazarlarımızdaki siyasi ve ekonomik sıkıntılardan ötürü yaşanan daralma, Türkiye geneline göre daha dışa açık olan bölgemiz firmalarının, ülke ortalamasından fazla oranda olumsuz etkilenmesine neden olmuştur. Kimya, gıda ve demir çelik net ithalatçı olmaya devam ederken, tekstil ve taşıt sektör grubu net ihracatta öne çıkmaktadır. Orta gelir tuzağını aşabilmemiz için net ithalatçı sektörlerin ihtiyaç duyduğu ürün üretiminde yerlileşmek, ülke içinde yaratılan katma değeri büyütmek zorundayız.
100 BÜYÜK FİRMANIN ÜRETİM VE İHRACAT İLİŞKİSİ (%) 50 45 40 35 31,4 35,6 35,8 33,8 30 25 28,8 31,9 34,2 EBSO İhr/Ürt 20 Firmalarımız 2015 yılında, 100 dolarlık üretimin 34 dolarını ihraç ederken, Türkiye genelinde bu rakam 36 dolar seviyesinde idi. 2016 yılında söz konusu veri 33,8 e gerilemiştir. Bu gelişmede küresel ekonomik konjonktür kadar dış politikadaki gelişmeler de etkili olmuştur.
100 BÜYÜK FİRMANIN İSTİHDAMI (Kişi) 2015 2016 2013 2014 54.891 56.902 63.600 63.981 100 büyük firmanın istihdamındaki artış eğilimi 2016 yılında %1 ile sınırlı kalmış, ancak maaş ve ücretler toplamı %40 artmıştır. Bu da sanayici için emeğin daha pahalı hale gelmesi, istihdam artışının zorlaşması anlamına gelmektedir.
100 BÜYÜK FİRMANIN AR-GE GİDERİ (Milyon TL) 2015 2016 2014 2013 117 161 201 72 Yüksek katma değerli üretime yönelik farkındalığın geliştirilmesi, devlet desteklerinin bu kapsamda artırılması ve çeşitlendirilmesinin neticesini, artan ivme kaydeden Ar-Ge giderlerinde son 4 yıl içinde görmekteyiz. 2016 yılında 100 büyük firmamızın Ar-Ge giderlerinde, %25 lik bir artış gerçekleşmiştir. Kimya, gıda ve taşıt sanayi Ar-Ge konusunda öne çıkan sektörlerdir. Zorlu 2016 yılı konjonktüründe gerçekleşen bu yüksek oranlı artış, Sanayi 4.0 sürecinde ümit vericidir.
100 BÜYÜK FİRMANIN BORÇLULUK PERFORMANSI (%) 190 170 150 EBSO Borç/Özk 160,6 173,5 150,7 188,2 130 110 90 70 50 EBSO Borç/Aktif 132,4 EBSO Borç/Özkaynak İSO:Borç/Özkaynak 61,6 63,4 57 60 EBSO Borç/Aktif İSO:Borç/Aktif Borç/özkaynak oranı, firmaların finansman ihtiyacını özkaynaklarıyla mı yoksa borç yoluyla mı sağladığını anlamamız açısından önemlidir. Özkaynak yetersizliğinde oranın %100 ü aşması durumu risklidir. Dolayısı ile grafik, 2016 yılında firmalarımızın borçlanma açısından risklerinin artarak devam ettiğini göstermektedir. Borç/aktif oranı işletmenin yatırımlarının finansmanında ne ölçüde borç kullanıldığını ifade eder. %50 nin altındaki oranlar tercih sebebidir. Firmalarımızın son 3 yıldır borç/aktif oranının %60 ın üstünde seyretmesi taşıdıkları riski de ortaya koymaktadır. 65,3
100 BÜYÜK FİRMANIN SATIŞ KARLILIĞI (%) 10 8 7,4 8,3 EBSO 6 5,7 7,3 5,6 4 Karlılık oranları, işletme kaynaklarının ne ölçüde etkin kullanıldığını gösterir. Satış karlılığında 2011 ile başlayan azalma eğilimi 2014 yılında üretim dışı faaliyetlerin etkisi ile yerini artışa bırakmıştı. 2016 yılında diğer satışlardaki artışın %34 olmasının etkisi ile satış karlılığı da %8,3 oranında artmıştır.
100 BÜYÜK FİRMANIN FİNANSMAN GİDERLERİ FİNANSMAN GİDERLERİNİN FAALİYET KAR/ZARARI İÇİNDEKİ PAYI 2015 2016 %53,7 %51,8 Sanayicimiz, Faaliyet karının %52 sini finansman giderleri için kullanıyor. Yani elde ettiği kazancın yarısı finansman giderlerine gidiyor. Bu da reel sektör-bankacılık ilişkisinde KAZAN-KAZAN değil, bankacılık lehine tek taraflı bir KAZAN ilişkisini ortaya koymaktadır.
YILIN İKİNCİ YARISINA BAKIŞ 1. Türkiye yılın kalan bölümüne, referandum sonrası azalan siyasi belirsizlik ve yeniden ekonomiye odaklanarak girmiştir. 2. Ekonomide yapısal dönüşüm için gerekli önlemlerin alınacağının açıklanması, sanayicileri ümitlendirmiştir. 3. Ancak, enflasyon ve faizlerin geldiği düzey ümitli olmayı güçleştirmektedir. 4. Öte yandan kurlarda istikrarın sağlanamamış olması, FED in faizlerde artış yapmasının beklenmesi, geleceğe ilişkin potansiyel riskleri artırmaktadır. 5. Yine, Türkiye nin en önemli, hatta tek makro ekonomik çıpası konumundaki kamu maliyesi dengelerindeki nispi bozulma, yani artan kamu açıkları ve kamu borçlanması ilave risklere işaret etmektedir. 6. Diğer taraftan dış kaynak girişindeki yavaşlık, turizm gelirlerindeki gerileme, çevrilmesi gereken dış yükümlülükler dikkate alındığında, döviz kurlarında dalgalanma olasılığı bulunduğunu ortaya koymaktadır.
BEKLENTİLERİMİZ 1. Kamu dengelerinin yeniden güçlendirilmesi, düşük enflasyon, düşük reel faiz, istikrarlı ancak reel olarak gerilemeyen döviz kurları ekonomi ve sanayicilerin en büyük beklentisidir. 2. Heyecan verici nitelikte yatırım ve istihdam teşviklerinin uygulamaya alınması gerekmektedir. 3. Bu bağlamda kaynak tahsisinde üretken reel yatırımların vergi politikalarıyla daha cazip hale getirilmesi, tasarruf, yatırım, üretim ve istihdam zincirinin güçlendirilmesi önem taşımaktadır. 4. Enerji fiyatlarının hem enflasyon hem de üretim açısından taşıdığı önem dikkate alınarak, enerji girdilerindeki vergi yükünün düşürülmesi konusu değerlendirilmelidir. 5. Dış politikada yenilenme, Suriye ve Ortadoğu daki sorunların kalıcı çözümü, hukuk sistemimizdeki aksaklıkların giderilmesi, demokratik standartlardaki gelişimin devamı, AB ile ilişkilere yeni bir ivme kazandırılması konularında gelişme sağlanması öne taşımaktadır.
GÜÇLÜ BİR EKONOMİ İÇİN ÖNCELİKLERİMİZ NE OLMALI? 1 TERÖR 2 REFORMLAR 3 İŞSİZLİK VE MESLEKSİZLİK 4 KÜRESEL DARALMA 5 KÜRESEL İŞBİRLİKLERİ 2016 yıl sonu değerlendirme basın toplantısındaki konularımız bugün için de geçerlidir. Odaklanmamız gereken öncelikli 5 konu bunlardır.
SONUÇ OLARAK 1. Türkiye de ekonomik, politik, sosyal ve kültürel boyutlarda yeniden yapılanmaya ihtiyaç bulunmaktadır. Türkiye nin bunu başarabilecek yeterli insan kaynağı da, tecrübe birikimi de bulunmaktadır. 2. Bu koşullarda; A) KISA VADEDE MAKRO EKONOMİK İSTİKRARIN SAĞLANMASI, B) ORTA VADEDE KATMA DEĞERLİ ÜRETİME ODAKLANILMASI C) UZUN VADEDE İSE BÜYÜK SIÇRAMALAR YAPILABİLMESİ İÇİN EĞİTİM SİSTEMİNİN ÜRETİMLE ENTEGRE EDİLEREK BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜRETME KAPASİTENİN GÜÇLENDİRİLMESİ, önem taşımaktadır. Biz sanayicilerin bu ülkenin geleceğine inancımız da, üzerimize düşeni yapmaktaki kararlığımız da yeterince güçlüdür. Yeni ve uzun vadeli bir sanayileşme stratejisi ile çok daha güçlü bir ekonomimiz olacaktır.
Teşekkürler @EYorgancilar