TRAKYA BÖLGESİ MEYVE ALANLARINDA SON 20 YILDAKİ DEĞİŞİM VE GELİŞMELER

TRAKYA BÖLGESİ MEYVE ALANLARINDA SON 20 YILDAKİ DEĞİŞİM VE GELİŞMELER Mehmet Ali KİRACI mehmetali.kiraci@gthb.gov.tr Serkan CANDAR serkan.candar@gthb.gov.tr Ahmet Semih YAŞASIN ahmetsemih.yasasin@gthb.gov.tr Mehmet Ali ŞENOL mehmetali.senol@gthb.gov.tr Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Tekirdağ ÖZET Dünyanın önemli meyve üreticisi ülkeleri arasında olan Türkiye de son yıllarda hem alan hem de üretim miktarı bakımından önemli artışlar yaşanmaktadır. Son 20 yıl içerinde Türkiye tarım alanlarında meyvecilik alanlarının payı % 9,39'dan, % 13,54 oranına yükselmiştir. Ayçiçeği, buğday, çeltik vb. tarla bitkileri tarımı ağırlıklı tarımsal yapısıyla bilinen Trakya Bölgesi nde de bu artış yaşanmaktadır. Ancak meyve tür ve çeşit seçimi son derece önemlidir. Uzun dönem istatistik verileri iyi analiz edildiğinde bu açıdan bölge üreticilerine sağlıklı bir üretim planlaması olanağı tanıması yanında tarımsal destekleme politikalarının oluşturulmasında da karar vericiler için başvurulacak bir literatür bilgisi niteliği taşıyabilmektedir. Bu çalışmada, Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli illerinde yetiştirilen meyve türlerinin son 20 yılda Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri kullanılarak bölge meyveciliğinin mevcut durumu analiz edilmiş ve öneriler sunulmuştur. Üzüm, elma, kiraz ve armut bölgenin ekolojisine tam uyum gösteren türler olarak dikkati çekmekte ve üzüm dışındaki türlerin alanları hızla artmaktadır. En fazla artan ceviz ve bademde önümüzdeki yıllar içerisinde üretim artışları beklenmektedir. Ancak bu türlerin çeşit seçimi son derece dikkatli yapılmalıdır. Yine çeşit seçimi özenli yapılması durumunda erik alanları da artmaya devam edecektir. Üzüm ve zeytin ise üretici tercihlerinden birinde yaşanılan olumsuzlukların diğeri lehine değiştiği türler olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Trakya, meyvecilik, değişim, gelişme CHANGES AND DEVELOPMENTS IN THRACE REGION FRUIT GROWN FIELDS OF LAST 20 YEARS ABSTRACT In Turkey, which is one of the world's major fruit producing countries, a significant increase in terms of both production area and quantity in recent years has been experiencing. The share of fruit growing areas in Turkey increased to 13.54% from 9.39% in last 20 years. This increase also has been experiencing in Thrace region that is mainly known for its agricultural structure 1769

involving field crops like sunflower, wheat, rice etc. However choosing proper fruit species and varieties is extremely important and long-term statistical data can generate a reliable literature for policy makers in development of agricultural support policies and to ensure the opportunity of a better production planning for regional producers when this data well analyzed. In this study, data of fruit species grown in provinces of Tekirdag, Edirne and Kırklareli in last 20 years which is provided by Turkish Statistical Institute was analyzed for current situation and recommendations were presented. Grapes, apples, cherries and pears species remarkable as full harmonization with in the ecology of region and areas of species except grapes are growing rapidly. Walnuts and almonds can be expected most increasing species as growing area in next 5 years. However variety selection of this species must be made with extreme caution. In case of selecting suitable varieties, also plum growing areas will continue to increase in region. Grape and olive identified as species that positively affect each other if producer experienced an adverse condition in one. Keywords: Thrace, fruit growing, change, development 1. GİRİŞ Türkiye 2012 yılı Uluslararası Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre yaklaşık 15 milyon tonluk yaş meyve üretimi ile dünya sıralamasında sekizinci sırada yer almakta ve küresel üretimden %2,4 pay almaktadır (Anonim, 2014). Türkiye meyveciliğinde son yıllarda hem alan hem de üretim miktarı bakımından önemli artışlar yaşanmaktadır. Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Yaş Meyve ve Sebze Sektör Raporuna göre Türkiye nin 1995 yılında 10,824 milyon ton meyve üretimi, 2014 yılında 17,104 milyon tona ulaşmıştır. Trakya Bölgesi, Türkiye nin kuzey-batısında olup üç tarafı denizlerle çevrilidir. Güney doğusunda Marmara Denizi, kuzeyinde Karadeniz ve güney batısında Ege Denizi bulunmakta, 40 00 ve 42 08 kuzey enlemleriyle 26 00 ve 29 12 doğu boylamları arasında yer almaktadır. Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli illerinin başlıca gelir kaynağı tarımdır. Bölge, 2005 verilerine göre Türkiye buğday üretimin % 11,82'si, ayçiçeği üretiminin % 80,63'ü, pirinç üretiminin de % 56,83'ünü karşılamaktadır (Semerci, 2006). Tarımı daha fazla ayçiçeği, buğday, çeltik vb. tarla bitkileri ağırlıklı olan Trakya Bölgesi nde son yıllarda meyvecilikteki olumlu gelişmeler gerek sahada çalışan tarım çalışanlarının gözlemleri ve gerekse meyvecilik alan ve üretim miktarı istatistiklerine yansımaktadır. Bu değişimin boyutlarının ve meyve türleri bakımından gelişmelerin detaylı olarak belirlenmesi ve analiz edilmesi üreticilere sağlıklı bir üretim planlaması olanağı tanırken, tarımsal destekleme politikalarının oluşturulmasında karar vericiler için de başvurulacak bir literatür bilgisi özelliğindedir. Bölgede 2014 yılı itibariyle Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 170,702 da alanda meyvecilik yapılmakta ve 83,696 ton meyve elde edilmektedir. Son 20 yıl içerinde Türkiye tarım alanlarında meyvecilik alanları TÜİK verilerine göre 1995 yılında % 9,39 dan 2014 yılında % 13,54 oranına yükselmiştir (Çizelge 1). Aynı dönemde çalışma alanı içerisinde yer alan Trakya Bölgesinde meyvecilik alanları toplam tarım alanları içerisinde Türkiye oranlarına sahip olmasa da artarak aynı yıllar için sırasıyla % 1,15 oranından % 1,92'ye yükselmiştir. Hatta bu artış ülkedeki meyve alanlarının artışından daha fazla olmuştur. Türkiye meyve alanları incelenen dönemde % 28,68 oranında artarken Trakya Bölgesi meyve alanları % 46,42 oranında artmıştır. 1770

Çizelge 1. Türkiye ve Trakya Bölgesi meyvecilik alanlarında son 20 yıldaki değişimler 1995 2014 Trakya Tarım Alanları (da) 10,093,630 8,913,275 Trakya Meyve Alanları (da) 116,560 170,694 Meyvecilik Alanlarının Tarım Alanına Oranı (%) 1,15 1,92 Meyvecilik Alanlarında % Değişim 46,42 Türkiye Tarım Alanları (da) 268,348,280 239,412,814 Türkiye Meyve Alanları (da) 25,201,180 32,428,112 Meyvecilik Alanlarının Tarım Alanına Oranı (%) 9,39 13,54 Meyvecilik Alanlarında % Değişim 28,68 Kaynak: TÜİK * Geçici veriler Bu durum bölgenin verimli topraklarının bir sonucu olarak ayçiçeği, buğday vb. tarla bitkileri üretiminden alınan yüksek verimden dolayı gelirini yeterli gören bölge üreticilerinin artık daha fazla gelir getiren meyveciliğe daha fazla rağbet göstermesi dikkati çeken bir gelişme olarak değerlendirilebilir. Bu gelişmenin nedenleri şüphesiz önemlidir, ancak öncelikle bu gelişmelerin boyutlarının belirlenmesi, meyve türleri ve il bazında değişimlerin detaylı olarak incelenmesi ve neden sonuç ilişkisi içerisinde yorumlanması gerekir ki bunlar da bu çalışmanın amaçlarıdır. Bu amaçlara ulaşmak bölge üreticilerine sağlıklı bir üretim planlaması olanağı tanıması bakımından önemli olmakla birlikte, tarımsal destekleme politikalarının oluşturulmasında karar vericiler için de başvurulacak bir literatür bilgisi niteliğindedir. Çalışmada bu amaçlara ulaşmak için bölge illeri olan Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli illerinde yetiştirilen ekonomik değeri olan meyve türlerinin son 20 yılda özellikle alan ve üretim miktarındaki değişimleri TÜİK verileri esas alınmış ve meyve tür ve il bazındaki değişimler analiz edilerek yorumlanmıştır. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Çalışmada kullanılan temel veriler, Trakya Bölgesi illeri olan Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli illeri meyveciliğine ait Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileridir. Çalışmada, bu illerin 1995-2014 yıları arasında yani son 20 yıllık dönemi kapsayan döneme ait meyvecilik alanları ve üretim miktarları verileri dikkate alınmıştır. Veriler çalışma kapsamında hazırlanan çizelgelerde oran ve indeks değerleri ile şekiller kullanılarak analiz edilmiş, meyve türleri ve il bazında değerlendirmeleri içerecek şekilde yorumlanmıştır. Ayrıca konu ile ilgili daha önce hazırlanmış olan makaleler ve raporlar ile kongre kitaplarından da faydalanılmıştır. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA 3.1 Trakya Bölgesinde Yetiştirilen Önemli Meyve Türlerinin Alan ve Üretimi Bölge üreticisi için değeri olan ve bu nedenle yetiştirilen meyve türleri Çizelge 2 de görüldüğü gibi sırasıyla; üzüm, zeytin, ceviz, badem, elma, kiraz, armut, şeftali (nektarin dahil), erik, ayva, kayısı (zerdali dahil) ve vişne olmak üzere 12 tanedir. Bunların dışında nar, çilek, muşmula, kızılcık, kivi, dut ve iğde vb. gibi meyveler çok az miktarda yetiştiriciliği yapılan diğer meyve türleridir. Ancak bu çalışmada yapılan analizlerde bu çeşitlere yer verilmeyecektir. Çizelge 2'de Trakya Bölgesinde bu meyve türlerinin yetiştirildiği alanların son 20 yıldaki değişimleri izlenebilmektedir. 2014 yılı TÜİK verilerine göre bölgede meyve bahçelerinin 1771

toplam alanı 170,694 da dır. Bölgede meyvecilik yapılan alanlar 1995 yılına göre % 46,44 oranında artmıştır. Birçok meyve türünde alan artışları özellikle 2007 yılından itibaren olmuştur. Çizelge 2. Son 20 Yılda Trakya Bölgesinde önemli meyve türleri yetiştiricilik alanları (da) Yıllar Üzüm Zeytin Ceviz Badem Elma Kiraz Armut Şeftali Erik Ayva Kayısı Vişne Diğer Toplam 1995 96.750 12.700 400 270 2.580 970 780 1.290 250 110 290 50 120 116.560 1996 99.220 15.000 800 230 2.880 1.090 900 1.360 380 130 280 120 120 122.510 1997 100.170 15.000 800 290 2.290 1.110 890 1.390 410 120 280 120 120 122.990 1998 100.720 15.000 1.000 460 2.160 1.040 730 1.410 1.010 120 280 120 120 100.540 1999 101.030 15.000 1.510 230 2.050 980 670 1.250 240 110 280 120 120 123.590 2000 99.070 15.000 1.810 230 1.970 940 670 1.210 250 110 270 130 70 121.730 2001 96.090 15.000 1.590 240 1.670 990 690 1.270 340 120 290 130 90 118.510 2002 93.390 15.000 2.420 220 1.780 1.070 680 1.310 420 120 300 130 50 116.890 2003 106.510 15.000 4.190 280 2.510 1.720 730 1.310 270 180 310 120 110 133.240 2004 101.360 15.070 5.070 270 3.520 2.590 700 1.430 390 160 330 120 100 131.110 2005 93.150 15.070 7.270 300 1.950 2.770 690 1.420 280 130 330 120 110 123.590 2006 96.417 17.248 8.346 295 1.923 3.180 670 1.404 264 158 327 120 90 130.442 2007 69.662 39.720 16.020 1.322 2.589 4.057 884 1.446 261 200 174 104 252 136.691 2008 69.066 39.720 18.888 1.616 2.951 4.201 911 1.450 303 205 179 84 263 139.837 2009 67.550 39.868 20.583 1.871 3.317 4.482 1.274 1.644 351 235 169 72 300 141.716 2010 68.535 39.888 24.309 3.892 3.991 4.770 2.268 1.494 421 240 174 59 381 150.422 2011 67.727 39.911 26.771 4.357 4.440 4.648 2.968 1.581 434 291 175 59 460 153.822 2012 63.970 39.881 29.470 4.090 4.382 4.417 3.555 1.524 444 233 134 50 332 152.482 2013 61.537 40.203 41.480 6.417 6.194 4.199 4.503 1.311 537 221 197 68 341 167.208 2014 61.247 40.167 44.274 6.909 5.718 4.361 5.169 1.362 636 223 181 67 380 170.694 Kaynak: TÜİK Bölgede en fazla üretilen meyve 41,612 ton ile üzümdür. Üzümü sırasıyla elma, armut, zeytin, kiraz ve erik izlemektedir. İncelenen dönemde bölgede meyve üretimi diğer türlere göre birim alanda verimi daha yüksek olan üzüm alanlarının azalmasına, ceviz ve zeytin uzun dönemde tam verim dönemine giren türlerden tesis meyve bahçelerinin henüz verime geçmemiş olmasına bağlı olarak çok değişmemiştir. Zeytinin periyodisite gösteren bir tür olduğunu da unutmamak gerekir. Yine ilkbahar son donlarından etkilenme riski en fazla olan badem, erik, kayısı, şeftali üretimleri bölgede toplam meyve üretimini olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Bu nedenlerle sağlıklı bir yorum getirmek zor olmakla birlikte, bölgede meyve üretim miktarı 1995 yılına göre % 5,6 oranında artarak 84.500 tona ulaşmıştır (Çizelge 3). Ancak 2014 yılında bölge illeri bağlarının yoğun hastalık zararının etkisinden dolayı üzüm üretimin yarıdan fazla bir oranda eksik gerçekleştiğini unutmamak gerekir. Dolayısıyla 2014 meyve üretiminin düşük olması bu durumdan kaynaklanmaktadır. 1772

Çizelge 3. Son 20 yılda Trakya Bölgesinde önemli meyve türleri üretim miktarları (ton) Yıllar Üzüm Zeytin Ceviz Badem Elma Kiraz Armut Şeftali Erik Ayva Kayısı Vişne Diğer Toplam 1995 54.291 2.204 1.115 804 5.953 1.471 3.662 2.580 3.040 1.342 1.542 531 1.440 79.975 1996 76.555 2.880 1.167 947 6.271 4.069 3.775 2.641 3.173 1.506 1.575 532 1.388 106.479 1997 90.944 2.445 1.136 511 5.338 2.878 3.938 2.419 2.696 1.568 1.361 536 1.181 116.951 1998 99.107 3.504 1.182 310 5.406 1.382 3.478 2.393 2.182 1.432 964 502 1.186 123.028 1999 90.606 4.530 1.149 461 5.416 1.293 4.304 2.465 2.509 1.467 1.055 528 1.012 116.795 2000 84.017 4.725 1.114 425 4.410 1.379 3.112 2.578 2.226 1.374 1.055 490 919 107.824 2001 94.903 4.823 1.176 397 5.386 1.381 3.392 2.685 2.356 1.571 1.064 441 814 120.389 2002 93.357 4.829 1.141 333 5.521 1.017 3.360 2.481 2.895 1.594 1.056 441 836 118.861 2003 83.600 3.708 1.293 340 5.471 1.126 3.354 2.295 2.762 1.722 1.008 451 914 108.044 2004 82.540 3.264 1.286 343 5.202 1.183 3.137 2.251 2.419 1.663 969 429 873 105.559 2005 106.268 3.888 1.470 427 5.460 1.329 3.213 3.213 2.981 1.822 1.041 447 859 132.418 2006 83.971 7.279 1.533 452 5.431 1.525 3.218 3.030 3.105 1.759 1.084 446 1.468 114.301 2007 59.812 12.804 1.689 508 5.632 2.245 3.041 1.937 3.162 1.656 876 443 975 94.780 2008 62.106 9.111 2.011 512 5.518 3.212 3.287 2.100 2.493 1.767 1.108 441 966 94.632 2009 64.109 9.257 2.219 519 7.018 2.957 3.474 2.149 3.027 1.758 1.087 455 1.074 99.103 2010 59.098 8.388 2.762 586 10.269 3.234 4.386 2.227 3.013 1.754 1.078 483 1.106 98.384 2011 62.062 13.452 3.230 722 11.004 3.655 4.382 2.464 3.219 1.967 1.201 524 1.151 109.033 2012 61.424 9.318 3.766 991 12.799 4.363 5.997 2.555 3.391 1.785 1.099 497 1.063 109.048 2013 50.923 6.278 4.382 1.161 13.417 4.225 6.795 2.389 3.359 1.900 1.008 494 1.014 97.345 2014 41.612 3.953 2.326 991 13.914 3.827 7.515 2.390 3.440 2.013 1.031 491 997 84.500 Kaynak: TÜİK 3.2 Trakya Bölgesi Meyvecilik Alanlarında Meyve Türleri Bakımından Değişim ve Gelişmeler Bölge meyvecilik alanlarında tür bazında değerlendirmeleri yapmak meyve alanlarını 5 grup altında sınıflandırmakla daha sağlıklı olacaktır. Bu gruplar; 1.Grup: Üzüm ve Zeytin Alanları 2.Grup: Ceviz ve Badem Alanları 3.Grup: Elma, Kiraz ve Armut Alanları 4.Grup: Şeftali, Erik, Kayısı, Ayva ve Vişne Alanları 5.Grup: Diğer Meyve Alanları Birinci grupta yer alan üzüm ve zeytin Türkiye nin birçok bölgesinde olduğu gibi birbirine yakın hatta bir çoğunda aynı ekolojik parametrelere gereksinim duymaktadır. Öyle ki bölge üzüm yetiştirilen alanları yaklaşık 2/3 ü ve zeytin alanlarının tamamı Tekirdağ ilindedir. Bu nedenle bu iki meyve türü üretim tercih döneminde üreticinin birbirine rakip/alternatif seçenekler olarak gördüğü türlerdir. Bu durum Şekil 1 de net olarak izlenebilmektedir. 2007 yılında üreticiler bağlarını söküp yerine tercihlerini zeytinden yana kullanmaları sonucu zeytin alanlarının artışı görülebilmektedir. Bu duruma neden olan bağ üreticilerince olumsuz sayılan bir etki vardır ki bu da üzüm fiyatlarının düşmesidir. Gerçekten de bölgede bu yıllarda yapılmış olan bir çalışmada sektörde bir devlet kuruluşu olarak yer alan Tekel in 2004 yılında özelleştirilmesi ile ürün fiyatlarının belirlenmesinde hakim olan özel sektör şarap üreticilerinin kendileri adına karşılaştıkları olumsuzlukları (ÖTV vb.) üreticilere yansıtmaktan çekinmedikleri bildirilmektedir (Kiracı ve Özer, 2007). 1773

120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 Üzüm Zeytin Şekil 1. Trakya Bölgesinde üzüm ve zeytin alanlarının son 20 yılda gelişimi Trakya Bölgesi bağ alanlarında incelenen dönemde değişim % 36,70 oranında düşüş, zeytin alanlarında ise % 216,28 oranında artış şeklinde olmuştur. Ayrıca bağ alanları 1995 yılında toplam meyve alanlarının yaklaşık % 83 ünü, zeytin ise yaklaşık % 11 ini oluştururken 2014 yılında bu oranlar sırasıyla % 35,88 ve % 23,53 olarak değişmiştir (Çizelge 4). Çizelge 4. Trakya Bölgesi bağ ve zeytin alanlarında son 20 yılda değişim 1995 2014 Değişim (%) Bağ Alanları (da) 96,750 61,247-36,70 Zeytin Alanları (da) 12,700 40,167 216,28 Meyvecilik Alanlarında Bağ Alanlarının Oranı (%) 82,99 35,88-56,77 Meyvecilik Alanlarında Zeytin Alanlarının Oranı (%) 10,89 23,53 116,00 İkinci grup olan ceviz ve badem de ise orman/hazine arazisinde ağaçlandırma projeleri kapsamında kiralanarak Ceviz ve Badem yetiştirilen alanlar birçok ilde olduğu gibi bölge illerinde de ciddi alan artışlarının yaşandığı meyve türleridir. Bu artışların bir başka nedeni de Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl Müdürlüklerinin yapmış oldukları ve illerin Özel İdare Müdürlükleri tarafından finanse edilen "Geliştirme Projeleri" ile üreticilere ücretsiz ya da uygun ücret ve ödeme koşulları karşılığında fidan dağıtımlarıdır. İncelenen dönemde bölgede ceviz alanları 1995 baz yılına göre 110 kattan fazla, badem alanları ise ilkbahar son donlarından zarar riski dolayısıyla ceviz kadar olmasa da yine oldukça önemli bir düzeyde (25 kattan fazla) artmıştır (Çizelge 5). Bu artışlar özellikle 2007 yılından itibaren daha dikkat çekicidir. Hatta ceviz alanları, 2013 ve 2014 yıllarında yapılan yeni dikimler ile zeytin alanlarını geçmiştir. Bölgede ceviz ve badem için alan artışları ile meyve üretim miktarları artışlarının aralarında büyük farklar olması oldukça dikkat çekicidir. Örnek vermek gerekirse 2014 yılında ceviz alanları 1995 yılına göre 110 kattan fazla artarken meyve üretim miktarı sadece 2 kat kadar artmıştır. Aynı şekilde badem alanları 25 kattan fazla artarken üretim sadece 1/4'e yakın bir oranda artmıştır. Bu durumun en önemli iki nedeni vardır. Bunlardan biri, henüz tam verim dönemine geçmeyen ceviz bahçelerinin varlığıdır ki en fazla ceviz bahçesi dikimlerinin olduğu 2007 yılından sonra dikilen bahçelerdeki ağaçlar henüz tam verim dönemine girmemiştir. Zira cevizin tam verim dönemi dikimden yaklaşık 10 yıl kadar sonra başlayabilmektedir. İkinci neden ise özellikle 2007 yılından önce bölgede yaygın olarak dikilen ceviz ve badem çeşitlerinin ilkbahar donlarından zarar görme riski yüksek çeşitlerden olmasıdır. Kırağı olarak bilinen bu donların bazı yıllarda verdiği zararlar meyve üretimini oldukça önemli düzeyde 1774

düşürmektedir ki, 2014 yılı meyve üretimi de bu nedenle önceki yıla göre düşen bir yıl olmuştur. Çizelge 5. Ceviz ve badem alanları ile meyve üretiminin son 20 yılda gelişimi Alan İndeksi Üretim İndeksi Alan İndeksi Üretim İndeksi Yıllar 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ceviz 100 200 200 250 378 453 398 605 1,048 1,268 Badem 100 85 107 170 85 85 89 81 104 100 Ceviz 100 105 102 106 103 100 105 102 116 115 Badem 100 118 64 39 57 53 49 41 42 43 Yıllar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ceviz 1,818 2,087 4,005 4,722 5,146 6,077 6,693 7,368 10,370 11,069 Badem 111 109 490 599 693 1,441 1,614 1,515 2,377 2,559 Ceviz 132 137 151 180 199 248 290 338 393 209 Badem 53 56 63 64 64 73 90 123 144 123 Şekil 2 de alan, Şekil 3 te ise meyve üretimi açısından gelişimleri verilen üçüncü gruptaki meyve türleri; elma, kiraz ve armut ise bölgede üretim alanları düzenli olarak artan türlerdir. Bodur ve yarı bodur özellikteki anaçlar üzerine aşılı fidanlarla özellikle 2007 yılından yeni bahçe tesisleri 2010 yılından itibaren meyve üretimindeki düzenli artışları getirmiştir. Bu üç türün bölgenin ekolojik parametreleri açısından uyumları dikkat çekicidir. Bu bakımdan ılıman iklim meyveleri arasında bölgede en sorunsuz yetiştirilen meyve türleri olarak tanımlanabilirler. Bu meyve türlerinden elma ve armut için üretici profilleridir. Bu türlerden meyve bahçeleri sahipleri genellikle farklı bir meslek mensubu (doktor, avukat, elektrik mühendisi vb.) olup bu türlerden oldukça büyük bahçelerde üretim yapmalarıdır. Kiraz ise oranla daha çok küçük üreticilerin yetiştiricilik yaptığı meyve türüdür. 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 Elma Kiraz Armut Şekil 2. Trakya bölgesinde elma, kiraz ve armut alanları gelişimi 1775

16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 Elma Kiraz Armut Şekil 3. Trakya bölgesinde elma, armut ve kiraz üretiminin gelişimi Çalışmada dördüncü grup olarak sınıflandırılan meyve türleri şeftali, erik, ayva, kayısı ve vişnedir. Şekil 4 te görüldüğü üzere bu meyve türlerinde meyve bahçesi tesisleri yok denecek kadar azdır. Bu türlerden sadece şeftalide alanlar bölgede bin dekarın üzerine çıkmaktadır. Bu türlerin bölgede ekonomik değerinin oldukça düşük olduğunu söylemek mümkündür. Bunun en önemli nedeni vişne ve ayva dışında kalan türlerin bölgede ilkbahar geç donlarından zarar görme riski ile karşı karşıya kalmasıdır. Şeftali, incelenen dönemde bölge için alanları hemen hemen sabit kalmış sayılabilecek bir meyve türüdür. Erik ve ayva 2007 yılından itibaren alanı küçük oranlarda artan meyve türleri olarak dikkati çekmektedir. Kayısı ve vişne alanları ise düşmektedir. Bu durum aynı şekilde meyve üretimine de yansımaktadır. Birçok meyve alanı 2007 yılından itibaren artarken vişnede alanların bu yıl düşmesi daha sonra sabit kalması dikkat çekicidir. Bu alanların diğer meyve türlerine kaydığını söylemek mümkündür. 2.000 1.500 1.000 500 0 Şeftali Erik Ayva Kayısı Vişne Şekil 4. Trakya bölgesinde şeftali, erik, ayva, kayısı ve vişne alanları gelişimi Son grupta yer alan ve diğer meyveler olarak toplanan nar, çilek, muşmula, kızılcık, kivi, dut ve iğde vb. gibi meyveler çok az miktarda yetiştiriciliği yapılan diğer meyve türleridir. Bunların birçoğu kapama bahçe şeklinde olmayan ve ancak toplam 400 da alanı ve 1,000 ton üretimi bulmayan meyve türleridir. 1776

3.3.Trakya Bölgesi Meyvecilik Alanlarında İller Bakımından Değişim ve Gelişmeler Bölge meyve alanlarının illere göre dağılımı Çizelge 5 te, meyve üretimini dağılımı ise Şekil 6 da gösterilmektedir. Bölge illerinin alan ve meyve üretimi açısından dağılımları Yaşasın ve Ark. (2015) tarafından yapılan bir çalışma ile uyumludur. Meyve alanlarının % 58 i Tekirdağ, % 29 u Edirne ve % 13 ü Kırklareli illerinde bulunmaktadır. Bölgede üretilen meyve üretiminin dağılımı ise aynı sırayla illerde Tekirdağ da % 50, Edirne de % 37 ve Kırklareli nde % 13 düzeyinde olmuştur. TEKİRDAĞ EDİRNE KIRKLAELİ TEKİRDAĞ EDİRNE KIRKLAELİ Şekil 5. Trakya Bölgesi meyve alanlarının illere göre dağılımı Şekil 6. Trakya bölgesinde meyve üretiminin illere göre dağılımı Şekil 7 de bölge meyve alanlarının incelenen dönemde gelişimi görülmektedir. Buna göre her üç ilde meyve alanlarının özellikle 2007 yılında itibaren artışları dikkat çekmektedir. Her üç ilde 2014 yılı meyve alanları en yüksek düzeydedir. 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 TEKİRDAĞ EDİRNE KIRKLAELİ Şekil 7. Trakya bölgesinde meyve alanlarının gelişimi Çizelge 6 da meyve türlerinin bölgedeki toplam alanlarında illerin payı görülmektedir. Buna göre Tekirdağ ilinde en fazla alana sahip meyve türleri; zeytin (% 100), üzüm (% 61) ve kiraz (% 42)'dır. Edirne ilinde ise; badem (% 53) ve ceviz (% 51)'dir. Kırklareli nde ise; erik 1777

(% 57) ve elma (% 41)'dır. Bu sıralamalar Yaşasın ve Ark. (2015) tarafından yapılan çalışma ile uyumludur. Çizelge 6. Trakya bölgesinde önemli meyve türlerinin alan olarak illere dağılımı Meyve Alanları(Da) Bölge Alanlarında Payı (%) İller/Türler Tekirdağ Edirne Kırklareli Toplam Tekirdağ Edirne Kırklareli Toplam Ceviz 11,103 22,520 10,651 44,274 25 51 24 100 Badem 2,585 3,687 637 6,909 38 53 9 100 Elma 1,887 1,467 2,364 5,718 33 26 41 100 Kiraz 2,364 934 1,063 4,361 54 22 24 100 Armut 2,181 1,260 1,728 5,169 42 24 34 100 Erik 152 122 362 636 24 19 57 100 Üzüm 37,420 19,100 4,727 61,247 61 31 8 100 Zeytin 40,167 0 0 40,167 100 0 0 100 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Trakya Bölgesinde meyvecilik son 20 yıl içerisinde Türkiye ortalamasının üzerinde bir gelişme göstermektedir. Bölgenin her üç ilinde özellikle 2007 yılından itibaren artış eğilimindedir. Ancak özellikle ilkbahar geç donları meyveciliği tür ve çeşit bazında seçici olmayı zorunlu kılmaktadır. Üzüm, elma, kiraz ve armut bölgenin ekolojisine tam uyum gösteren türler olarak dikkati çekmekte ve bunlardan üzüm dışında kalan türlerin alanları hızla artmaktadır. Meyvecilikte ürün bazlı desteklemeler gündeme geldiğinde ve GTHB İl Müdürlüklerince yapılacak Meyveciliği Geliştirme Projelerinde bu dört meyve türü desteklenen türler olabilir. Alan olarak en fazla artan ceviz ve bademde önümüzdeki 5 yıl içerisinde üretim artışları beklenebilir. Ancak bu türlerde çeşit seçimi üreticilerce son derece dikkatli yapılmalıdır. Yine çeşit seçiminin özenli yapılması durumunda bölgede erik alanları artmaya devam edebilecektir. Şeftali ve kayısı ilkbahar geç donlarından en fazla etkilenen türler olması sebebiyle tercih edilmeyen türlerdir. Yine ayva ve vişne alanları son derece azdır. Tekirdağ ilinde en fazla yetiştirilen üzüm ve zeytin ise üretici tercihlerinde birinde yaşanılan olumsuzlukların diğeri lehine değiştiği türler olarak dikkati çekmektedir. KAYNAKLAR Anonim, 2014. Yaş Meyve ve Sebze Sektör Raporu, Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü Tarım Ürünleri Dairesi Başkanlığı. Kiracı, M.A., Özer, C., 2007. Trakya Yöresinde Bağcılık İşletmelerinin Üretim Ve Pazarlama Yapısı, Sorunları ve Çözüm Önerileri,V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, ERZURUM. Cilt:2, s. 440-446. Semerci, A., 2006. TRAKYA'DA TARIMSAL YAPI, Verimlilik ve Gelişmişlik Düzeyi, Tarım ve Mühendislik Dergisi, Sayı: 76-77. Yaşasın, S.A., Candar, S., Akçay, M.E., 2015. Trakya Meyveciliğinin Mevcut Durumu, HARMAN Time, Ekim 2015 Sayı:32 S: 40-40. TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (TUİK), 2015. http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul. (Erişim Tarihi: 25.11.2015) 1778