2012 ve Sonrası için Türkiye nin Kömür Performansı Alp Gürkan, Yönetim Kurulu Başkanı Türkiye Madencilik Zirvesi 2012 5 Haziran 2012
Sunum İçeriği - Kömürle ilgili genel bilgiler, dünya kömür rezervleri ve üretimi - Türkiye de kömür rezervleri, karakteristikleri,üretim ve kullanım alanları - Türkiye de kömür arama çalışmaları ve rezerv artışları - Türkiye için kömür neden önemli? - Enerjinin cari açıktaki payı ve kömürün enerji üretimi içinde ağırlığı - Türkiye de yer altı kömür madenciliğinde riskler - Teknolojik gelişmeler ve bilgisayar modellemelerinin madenciliğe katkıları 2
Uluslararası Genel Kömür Sınıflaması TAŞ KÖMÜRÜ (SERT KÖMÜRLER) 5700 kcal/kg dan büyük KAHVERENGİ KÖMÜRLER 5700 kcal/kg dan küçük 1. KOKLAŞABİLİR KÖMÜRLER (Yüksek fırınlarda kullanıma uygun kok üretimine izin veren kalitede) ALT BİTÜMLÜ KÖMÜRLER (4,165 5,700 kcal/kg arasında kalorifik değerde olup koklaşma özelliği göstermez) 2. KOKLAŞMAYAN KÖMÜRLER a) Bitümlü Kömürler b) Antrasit LİNYİT (4,165 kcal/kg ın altında kalorifik değerde olup koklaşma özelliği göstermez) Kaynak: Coal Information Report, OECD/IEA, Paris, 1983 3
Dünya Kömür Rezervleri 2009 itibariyle dünya toplam ekonomik üretilebilir kömür rezervi 861 milyar ton dur. 250 %28 237 2009 Yılı Dünya Kömür Rezervinde Ülkelerin Payı ve Miktarı (milyar ton) 200 150 100 50 %18 157 %13 115 %9 76 %7 61 %4 34 %4 34 %3,5 30 %13,5 117 0 Kaynak: BP 2011, Survey of Energy Resources WEC 2010 4
Dünya Taşkömürü Rezervleri - 2009 itibariyle dünya toplam taşkömürü rezervi 404 milyar tondur. - Ayrıca dünyada kalorifik değeri 4,165-5,700 kcal/kg arasında olan 261 milyar ton alt bitümlü kömür rezervi bulunmaktadır. 120 %27 109 2009 Dünya Taşkömürü Rezervinde Ülkelerin Payı ve Miktarı (milyar ton) 100 80 60 40 20 %15 62 %14 56 %12 49 %9,2 37 %7,4 30 %5,4 22 %3,7 15 %6,2 25 0 Kaynak: Survey of Energy Resources WEC 2010 5
Dünya Linyit Rezervleri 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2009 Yılı Dünya Linyit Rezervlerinde Ülkelerin Payı ve Miktarı (milyar ton) %21 41 %19 37 %16 30 %9,5 18,6 %7 13,4 %6 12,1 %5 10,4 %16,5 33 Kaynak: Survey of Energy Resources WEC 2010 6
Dünya Taşkömürü Üretimi ve Ülke Payları 4.000 3.000 2.000 1.000 0 2010 Dünya Taşkömür Üretiminde Ülkelerin Tahmini Payı ve Miktarı (milyon ton) %51 3.162 %15 932 %9 538 %5,7 353 %4,1 255 %4 248 %2,8 173 %1,7 105 %1,2 77 %1,2 74 %0,9 54 %3,5 215 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 1990-2010 Yılları Arasında Dünya Taşkömürü Üretimi (milyon ton) 6.186 5.688 5.790 5.357 4.879 3.493 3.637 3.588 1990 1995 2000 2005 2007 2008 2009 2010 Kaynak: Coal Information IEA 2011 7
Dünya Linyit Üretimi ve Ülke Payları 200 150 100 50 %16 169 2010 Dünya Linyit Üretiminde Ülkelerin Tahmini Payı ve Miktarı (milyon ton) %16 163 %7,5 76 %6,7 70 %6,4 67 %6 65 %5,5 57 %5,5 57 %4,2 44 %3,5 37 %3,3 34 %3,2 33 %3,1 31 %2,8 29 %11 111 0 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 1990-2010 Yılları Arasında Dünya Linyit Üretimi (milyon ton) 1.185 938 934 977 1.027 1.041 1.033 1.043 1990 1995 2000 2005 2007 2008 2009 2010 Kaynak: Coal Information IEA 2011 8
Türkiye Kömür Rezervleri TAŞKÖMÜRÜ LİNYİT GÖRÜNÜR REZERVLER 515 milyon ton 11,2 milyar ton TOPLAM REZERVLER 1,3 milyar ton 12,5 milyar ton 9
Türkiye Kömür Yatakları Haritası 10
Türkiye Linyit Rezervlerinin Kalorifik Dağılımı 3001-4000 kcal/kg; 5,00% >4000 kcal/kg; 3,00% <1000 kcal/kg; 1,00% 2001-3000 kcal/kg; 25,00% 1000-2000 kcal/kg; 66,00% Kaynak: ETKB 2010 11
Türkiye Linyit Üretimi Kaynak: ETKB 2011 12
Sondajlı Linyit Aramaları ve Rezerv Artışları 13
Kömür Arama Çalışmaları Hedef Bölgeler 14
Türkiye için Kömür Neden Önemli? - Enerji ithalatı, Türkiye de cari açığın en önemli sebeplerinden birisidir - Türkiye kömür üretimini arttırarak ve kömüre dayalı termik santraller kurarak, cari açığı önemli ölçüde azaltabilir Enerji ithalatı dağılımı Ürün (milyon USD) 2009 2010 2011 Kömür 3.113 3.280 4.104 Ham petrol 6.415 9.647 14.479 İşlenmiş petrol ürünleri 8.511 10.979 14.725 Doğalgaz 11.603 14.159 20.201 Elektrik enerjisi 17 20 87 Toplam enerji ithalatı 29.659 38.085 53.596 Genel ithalat (milyon USD) 140.928 185.544 240.833 Enerjinin ithalat payı 21% 21% 22% Cari açık (milyon USD) 13.854 46.640 77.089 Enerjinin cari açık içinde payı 214% 82% 70% 15
Türkiye Kurulu Güç ve Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı KAYNAKLAR KURULU GÜÇ (MW) ENERJİ ÜRETİM PAYI Hidrolik 18.333 %22,8 Doğalgaz 18.173 %44,7 Yerli Kömür 8.966 %16,9 İthal Kömür 3.881 %10,0 Fuel-oil ve Diğer Termik 2.096 %3,2 Rüzgar 1.729 %2,1 Jeotermal 94 %0,3 TOPLAM 53.272 %100 Kaynak: TEİAŞ 16
Türkiye Enerji Talebi Projeksiyonu - Enerji talebi 2011 deki 229 Twh den - Yüksek talep senaryosunda 433,5 Twh a, - Düşük talep senaryosunda 398 Twh a çıkmaktadır Yüksek Talep Senaryosu Yıl Puant Talep Enerji talebi MW Artış % Gwh Artış % 2011 36.000 7,80% 227.000 7,90% 2012 38.400 6,7% 243.430 7,2% 2013 41.000 6,8% 262.010 7,6% 2014 43.800 6,8% 281.850 7,6% 2015 46.800 6,8% 303.140 7,6% 2016 50.210 7,3% 325.920 7,5% 2017 53.965 7,5% 350.300 7,5% 2018 57.980 7,4% 376.350 7,4% 2019 62.265 7,4% 404.160 7,4% 2020 66.845 7,4% 433.500 7,3% Düşük Talep Senaryosu Yıl Puant Talep Enerji talebi MW Artış % Gwh Artış % 2011 36.000 7,80% 227.000 7,90% 2012 38.000 5,6% 241.130 6,2% 2013 40.130 5,6% 257.060 6,6% 2014 42.360 5,6% 273.900 6,6% 2015 44.955 6,1% 291.790 6,5% 2016 47.870 6,5% 310.730 6,5% 2017 50.965 6,5% 330.800 6,5% 2018 54.230 6,4% 352.010 6,4% 2019 57.685 6,4% 374.430 6,4% 2020 61.340 6,3% 398.160 6,3% Kaynak: TEİAŞ 17
Türkiye Yer altı Kömür Üreticiliğinde Sorunlar ve Riskler - Küçük Orta boy İşletmeler Pek çok yere yayılmış özel sektör işletmeleri İş güvenliği, çevre, finansman sorunları Kalifiye olmayan yüksek istihdam. - 1 Milyon Ton/Yıl Üzerinde Üretim Yapan İşletmeler Büyük rezervli ruhsatlar kamu kuruluşlarına aittir Kamu kuruluşları doğrudan veya müteahhit vasıtası ile sahaları işletmektedir Büyük işletmeler Çayırhan, Tunçbilek, Soma ve Zonguldak ta bulunmaktadır. Çayırhan tam mekanize uzun ayak, yürüyen tahkimatla yılda 6 milyon ton üretmektedir. Tunçbilek mekanize çalışmakta, 1.35 milyon ton/yıl üretim yapmaktadır. Soma, tektonik yapısına uygun olarak tam mekanize yürüyen tahkimat, ve yarı mekanize sistemle çalışmaktadır. Müteahhit olarak işletme yapan iki şirketten Soma Kömür İşletmeleri A.Ş. 6 milyon ton/yıl üretim yapmaktadır. Yeni yapmakta olduğu yatırımlar sonucu 8 milyon ton/yıl üretime ulaşacaktır. Zonguldak taşkömürü sahası T.T.K. tarafından işletilmekte, rezervi küçük olan bölümler müteahhitlere işletilmekte. Tüm büyük işletmeler, emniyet, havalandırma, gazsızlaştırma, çevre ve iş sağlığı konularında son teknolojiyi uygulamaktadırlar. Kamu kurumlarının mutlak denetimindedirler. 18
Teknolojik Gelişmeler ve Bilgisayar Uygulamaları - Özellikle son yıllarda, gerek aramalarda gerekse işletmelerde bilgisayar uygulaması başlatılmıştır. - Rezervlerin beklenir taleplere uygun şekilde yapılması ve kabul görmüş şirketlere denetlendirilmesi başlatılmıştır. - Fizibilite çalışmalarının doğru olması sağlanmaktadır. - Cevher yatağının en verimli şekilde işletilmesi planlanmaktadır. - Doğru verilerle finansman temini kolaylaşmaktadır. - En son uygulama Soma Kömür İşletmeleri A.Ş. tarafından Zonguldak Bağlık İnağzı sahasındaki rezerv tespit ve işletme projesinde uygulanmaya başlanmıştır. Koklaşabilir özelliğe sahip 130.000.000 ton muhtemel rezervli sahada yılda 3.000.000 ton üretim yapılacaktır. 19