HİPOGONADOTROPİK HİPOGONADİZMDE ÜREME TEDAVİSİ VE SONRASINDAKİ SÜREÇ Önei Not : Bu yazı bilgilendirme ve yol gösterme amaçlıdır. Saygılarıa... Uğur AYDOĞAN - Gazi Üniversitesi ugur@hipogonadizm.org ugur.aydogan@gazi.edu.tr 1
TEDAVİYE BAŞLAMADAN ÖNCEKİ SÜREÇ Üreme tedavisine başlamadan en az 45 gün önce testosteron replasman tedavisi için kullanılan ilaçlar kesilmelidir. Hazır testosteronunun vücuttan atılması üreme tedavisinden daha hızlı sonuç alınmasını sağlar. Hazır testosteron vücuttan atıldıktan sonra testis reseptörleri üzerindeki baskı ortadan kalkar. Bu durum da HCG ya da rhcg tedavisinden daha hızlı sonuç alınmasını sağlar. Alkol, sigara veya uyuşturucu kullanılıyorsa bu alışkanlıklar derhal terk edilmelidir. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme programı oluşturulmalıdır. Stresten uzak bir yaşam sağlanmalıdır. Hastalık psikolojisinden kurtulmak gerekir. Tedaviye başlamadan önce bazı hormon tetkiklerinin yaptırılması gereklidir. LH, FSH, Testosteron, Estradiol ve Prolaktin hormonlarına özellikle bakılmalıdır. Diğer hormonlar da (Tiroid Hormonları, Parathormon, ACTH, Kortizol...) eksiksiz değerlendirilmelidir. Kapsaı kan tetkikleri yapılmalıdır. Kısacası genel vücut sağlığının yerinde olduğundan emin olunmalıdır. Üreme tedavisine başlamadan önce Skrotal Doppler Ultrason çekilmelidir. Bu, testislerin durumu hakkında çok önei bilgiler verir. Hipofiz MR da çekilmelidir. Hipotalamus - hipofiz bölgesi detaylı analiz edilmelidir. Tümör, lezyon, demir birikmesi gibi oluşuar kontrol edilmelidir. Tedavi bu sonuçlara göre planlanır. 2
ÜREMENİN HORMONAL KONTROLÜ HAKKINDA BİLGİLENDİRME Üreme sistemini kontrol eden bazı önei hormonlar vardır. Bunlar LH, FSH, Prolaktin, Estradiol ve Testosterondur. LH (Luteinleştirici Hormon) : Testis gelişimini sağlar. Leydig hücrelerini uyararak testosteron üretilmesini sağlar. Testosteron arttıkça negatif geri bildirim mekanizması ile LH azalır. FSH (Folikül Stimüle Edici Hormon) : Testislerdeki Sertoli hücrelerini uyararak sperm üretimini sağlar. Testislerden salgılanan Ġnhibin - B adlı hormon FSH artınca baskılar. Testosteron : En önei steroid hormondur. Ġkincil tip karakter gelişimini sağlar. FSH ile beraber spermatogenezi uyarır. Dış genital organların gelişimini sağlar. Spermatogenez testosteron ve FSH hormonlarının uygun miktarlardaki kombinasyonuyla olur. Prolaktin : Meme bezlerini uyarır. Yüksek olduğu duruarda hipofiz MR çekilmelidir. Yüksek olması prolaktinoma tümörüne işaret edebilir. Prolaktin dengede tutulmalıdır. Gerekirse prolaktin inhibitörleri verilmelidir. Estradiol : Kadınlık hormonudur. Erkeklerde aromataz reaksiyonları sonucu oluşur. Estradiol artışı meme büyümesine (jinekomasti) yol açabilir. Seviyeleri kontrol altında tutulmalıdır. BAŞARILI BİR ÜREME TEDAVİSİ NASIL YÜRÜTÜLÜR? Öncelikle testisler normal boyutlarına gelene kadar HCG ya da rhcg ile tedavi devam ettirilmelidir. Ġlaç dozuna hekiminiz karar verecektir. Testis boyutlarının normale gelip gelmediği testis ultrasonu ile anlaşılır. Belirli aralıklarda Skrotal Doppler US çekilmelidir. Sıklığına hekiminiz karar verecektir. Testisler normal boyutlarına geldikten sonra sperm üretimini sağlayan ilaçlar eklenir. Akreditasyona sahip merkezlerde düzenli spermogram yaptırılmalıdır. Ġlaç dozları spermogram sonucuna göre düzenlenir. Başarılı bir üreme tedavisi işinin ehli bir hekie yürütülür. Tedaviden sonuç alma süresi genellikle 24 ay ile 36 ay arasındadır. Daha erken sonuç alınması ihtimali de vardır. Not : Tüm ilaç dozları bireyin vücuduna göre ayarlanır. Ġlaç dozlarına hekiminiz karar verecektir. Not : Endokrin klinikleri ezbere tedavi vererek hastayı hüsrana uğratmaktadır. Erkek hipogonadizminde tedavi mutlaka Androloji bölümünde devam ettirilmelidir. Androloji erkek üreme sağlığı ve erkek cinsel sağlığı ile ilgilenen bir bölümdür. Ürolojinin alt dalıdır. 3
ÜREME TEDAVİSİNDEN SONUÇ ALDIKTAN SONRA TEDAVİ NASIL DEVAM ETTİRİLMELİDİR? Doğala en yakın hazır testosteron preparatlarıyla devam ettirilmelidir. Sentetik ilaçlardan Sustanon 250 mg/ tercih edilmemelidir. Testislere diğer ilaçlara göre daha fazla hasar vermektedir. Ülkemizde kullanılan en yaygın bir diğer hazır testosteron preparatı ham maddesi testosteron undekanoat olan Nebido 1000 mg/4 flakondur. Bir diğer ilaç da Testogel 50 mg transdermal jel içeren şasedir. Uygulama sıklıkları bireyin hormon düzeylerine göre belirlenir. 4
ÜLKEMİZDE ERKEK HİPOGONADİZMİ İÇİN ÜREME TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR İLAÇ TİCARİ İSİMLERİ Pregnyl 1500 I.U Pregnyl 5000 I.U Choriomon 2000 I.U Choriomon 5000 I.U Ovitrelle 250 mcg/0.5 Menogon 75 I.U Merional 75 I.U Merional 150 I.U Menopur 75 I.U Gonal - F 300 I.U/0.5 Gonal - F 450 I.U/0.75 Puregon 300 I.U/0.36 Puregon 600 I.U/0.72 ETKEN MADDE Koriyogonadotropin Alfa (Rekombinant HCG) Menapozal UYGULAMA ŞEKLİ GERİ ÖDENME DURUMU Değil Değil Follitropin Alfa Subkutan(Göbekten) Follitropin Alfa Subkutan(Göbekten) Follitropin Beta Subkutan(Göbekten) Follitropin Beta Subkutan(Göbekten) İlaç dozlarına doktorunuz karar verecektir. 5