AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE TEMMUZ 2016 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211 63 15 www.aydinticaretborsasi.org.tr info@aydinticaretborsasi.org.tr Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu 1
İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA... 3 CARİ AÇIK... 3 TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 15 2
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, I. ÇEYREK: OCAK - MART, 2016 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %4,8 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2016 yılının birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %4,8 lik artışla 31 milyar 679 milyon TL oldu. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %12,5 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2016 yılının birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %12,5 lik artışla 499 milyar 315 milyon TL oldu. Tarım sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %2,7 lik artışla 1 milyar 447 milyon TL, cari fiyatlarla %8,6 lık artışla 18 milyar 937 milyon TL oldu. Sanayi sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %5,9 luk artışla 10 milyar 785 milyon TL, cari fiyatlarla %12,3 lük artışla 120 milyar 354 milyon TL oldu. Hizmet sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %5,1 lik artışla 19 milyar 884 milyon TL, cari fiyatlarla %12,5 lik artışla 301 milyar 633 milyon TL oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre %0,8 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH tahmininde, 2016 yılı birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,5 lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %0,8 oldu. Tablodaki rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. 3
Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %6,9 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %12,8 lik artışla 355 milyar 739 milyon TL, sabit fiyatlarla %6,9 luk artışla 22 milyar 405 milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %10,9 arttı Devletin nihai tüketim harcamaları, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %21,1 lik artışla 81 milyar 218 milyon TL, sabit fiyatlarla %10,9 luk artışla 3 milyar 572 milyon TL oldu. Gayrisafi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %0,1 azaldı Gayrisafi sabit sermaye oluşumu, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %13,1 lik artışla 104 milyar 376 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,1 lik azalışla 7 milyar 42 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %2,4 arttı Mal ve hizmet ihracatı, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %11,8 lik artışla 131 milyar 68 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,4 lük artışla 8 milyar 11 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %7,5 arttı Mal ve hizmet ithalatı, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %9,4 lük artışla 149 milyar 91 milyon TL, sabit fiyatlarla %7,5 lik artışla 9 milyar 317 milyon TL oldu. 4
CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Mayıs ayına göre 1.406 milyon ABD doları azalarak 2.863 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda, oniki aylık cari işlemler açığı 27.249 milyon ABD doları olmuştur. Söz konusu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 1.724 milyon ABD doları azalarak 3.764 milyon ABD dolarına düşmesi ve birincil gelir dengesi açığının 292 milyon ABD doları azalarak 442 milyon ABD dolarına gerilemesi etkili olmuştur. Öte yandan, hizmetler dengesi 560 milyon ABD doları azalarak 1.378 milyon ABD doları fazla vermiştir. Parasal olmayan altın kaleminde, bir önceki yılın Mayıs ayında 109 milyon ABD doları net ithalat gerçekleşirken, bu yılın aynı ayında 505 milyon ABD doları net ihracat kaydedilmiştir. Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 559 milyon ABD doları tutarında azalarak 1.222 milyon ABD dolarına düşmüştür. Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 315 milyon ABD doları azalarak 387 milyon ABD doları olmuştur. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), bir önceki yılın aynı ayına göre 344 milyon ABD doları azalarak 587 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Portföy yatırımları 947 milyon ABD doları tutarında net giriş (net yükümlülük artışı) kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 838 milyon ABD doları net satım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 230 milyon ABD doları net alım yaptığı görülmektedir. Yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak, genel hükümet ve bankalar sırasıyla 1.500 milyon ABD doları ve 352 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleştirmiştir. Diğer yatırımlar kaleminde 1.731 milyon ABD doları tutarında net giriş (net yükümlülük artışı) gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 1.484 milyon ABD doları, yurtdışı bankaların yurtiçi bankalardaki mevduatları da 740 milyon ABD doları tutarında net artış kaydetmiştir. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, bankalar ve diğer sektörler sırasıyla 120 milyon ABD doları ve 1.489 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirmiştir. Resmi rezervler 2.257 milyon ABD doları artmıştır. 5
TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ, HAZİRAN 2016 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,47 arttı TÜFE de (2003=100) 2016 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre %0,47, bir önceki yılın Aralık ayına göre %3,63, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,64 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,74 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %1,16 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda oldu Ana harcama grupları itibariyle 2016 yılı Haziran ayında endekste yer alan gruplardan eğitimde %0,95, sağlıkta %0,74, ulaştırmada %0,67 ve lokanta ve otellerde %0,49 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %1,33 ile giyim ve ayakkabı oldu Ana harcama grupları itibariyle 2016 yılı Haziran ayında endekste düşüş gösteren bir diğer grup ise %0,19 ile eğlence ve kültür oldu. Yıllık en fazla artış %12,80 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre çeşitli mal ve hizmetler (%11,33), lokanta ve oteller (%9,95), sağlık (%9,81), ev eşyası (%9,75) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %1,02 ile TR82 de (Kastamonu, Çankırı, Sinop) oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış %4,51 ile TR51 (Ankara) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %9,47 ile TR62 (Adana, Mersin) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %8,55 ile TR62 (Adana, Mersin) bölgesinde gerçekleşti. Haziran 2016 da endekste kapsanan 417 maddeden; 69 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 196 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 152 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Haziran 2016 6
7
YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, HAZİRAN 2016 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %0,41 arttı Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2016 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre %0,41 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %3,19 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %3,41 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %4,91 artış gösterdi. Yurt içi üretici fiyat endeksi değişim oranları (2003=100), 2015-2016 Yurt içi üretici fiyat endeksi (2003=100), bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı, 2015-2016 Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2,56 artış, imalat sanayi sektöründe %0,29 artış, elektrik ve gaz sektöründe %0,83 artış ve su sektöründe %0,90 artış olarak gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ve değişim oranları (2003=100), Haziran 2016 8
En yüksek aylık artış ham petrol ve doğal gazda gerçekleşti Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; ham petrol ve doğal gaz (%17,38), kok ve rafine petrol ürünleri (%5,61), metal cevherleri (%2,19) alt sektörleridir. Buna karşılık ana metaller (%-1,00), mobilya (%-0,66), giyim eşyası (%-0,57) bir ay önceye göre endekslerin en fazla düştüğü alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında en yüksek aylık artış enerji mallarında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2016 yılı Haziran ayında en yüksek aylık artış enerji mallarında ve en yüksek yıllık artış dayanıklı tüketim mallarında gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ana sanayi grupları ve değişim oranları (2003=100), Haziran 2016 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, NİSAN 2016 İşsizlik oranı %9,3 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2016 yılı Nisan döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 3 bin kişi artarak 2 milyon 824 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,3 puanlık azalış ile %9,3 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı 0,6 puanlık azalış ile %11 olarak tahmin edildi. 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 1 puanlık azalış ile %16 olurken, 15-64 yaş grubunda bu oran 0,3 puanlık azalış ile %9,5 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %47,2 oldu İstihdam edilenlerin sayısı 2016 yılı Nisan döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon kişi artarak 27 milyon 638 bin kişi, istihdam oranı ise 1 puanlık artış ile %47,2 oldu. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 159 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 1 milyon 159 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %19,4 ü tarım, %19,5 i sanayi, %7,5 i inşaat, %53,6 sı ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 1,5 puan, inşaat 9
sektörünün payı 0,3 puan artarken, tarım sektörünün payı 1,3 puan, sanayi sektörünün payı ise 0,5 puan azaldı. İşgücüne katılma oranı %52 olarak gerçekleşti İşgücü 2016 yılı Nisan döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 3 bin kişi artarak 30 milyon 462 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 0,9 puan artarak %52 olarak gerçekleşti. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,7 puanlık artışla %71,9, kadınlarda ise 1,2 puanlık artışla %32,6 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Nisan 2015 2016 Kayıt dışı çalışanların oranı %33,5 olarak gerçekleşti Nisan 2016 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,2 puan artarak %33,5 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam ve işsizlik arttı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam bir önceki döneme göre 120 bin kişi artarak 27 milyon 469 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı 0,1 puanlık artış ile %46,9 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsiz sayısı bir önceki döneme göre 14 bin kişi artarak 2 milyon 938 bin kişi olarak gerçekleşti. İşsizlik oranı değişim göstermeyerek %9,7 oldu. 10
Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,1 puan artarak %51,9 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerin sayısı, sanayi sektöründe 86 bin, hizmet sektöründe 65 bin, inşaat sektöründe 7 bin kişi artarken, tarım sektöründe 37 bin kişi azaldı. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Nisan 2015 2016 AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Nisan 2016 dönemsel sonuçları; 2016 yılının 10 22. haftalarını içine alan Mart, Nisan ve Mayıs aylarını kapsamaktadır. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, MAYIS 2016 İhracat %9,6 arttı, ithalat %3,8 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2016 yılı Mayıs ayında, 2015 yılının aynı ayına göre %9,6 artarak 12 milyar 140 milyon dolar, ithalat %3,8 azalarak 17 milyar 194 milyon dolar olarak gerçekleşti. 11
Dış ticaret açığı %25,5 azaldı Mayıs ayında dış ticaret açığı %25,5 azalarak 6 milyar 788 milyon dolardan 5 milyar 54 milyon dolara geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2015 Mayıs ayında %62 iken, 2016 Mayıs ayında %70,6 ya yükseldi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %5,9 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2016 Mayıs ayında bir önceki aya göre ihracat %5,9, ithalat %2,1 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2016 yılı Mayıs ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %9,4 artarken, ithalat %9,4 azaldı. Avrupa Birliği ne ihracat %25,1 arttı Avrupa Birliği nin (AB-28) ihracattaki payı 2015 Mayıs ayında %42,5 iken, 2016 Mayıs ayında %48,5 oldu. AB ye yapılan ihracat, 2015 yılının aynı ayına göre %25,1 artarak 5 milyar 887 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke İngiltere oldu İngiltere ye yapılan ihracat 2016 yılı Mayıs ayında 1 milyar 283 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla Almanya (1 milyar 112 milyon dolar), İran (673 milyon dolar) ve İtalya (603 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Çin aldı Çin den yapılan ithalat, 2016 yılı Mayıs ayında 2 milyar 39 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya (1 milyar 856 milyon dolar), ABD (1 milyar 210 milyon dolar) ve Rusya (1 milyar 206 milyon dolar) izledi. 12
Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %3,3 oldu Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Mayıs ayında ISIC Rev.3 e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %94,5 tir. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %3,3, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %32 dir. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %16,9 oldu İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %85,1 dir. Yüksek teknoloji ürünlerinin 2016 Mayıs ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %16,9, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %45 tir. 13
TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, HAZİRAN 2016 Tüketici güven endeksi %1 arttı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Haziran ayında bir önceki aya göre %1 oranında arttı; Mayıs ayında 68,75 olan endeks Haziran ayında 69,43 oldu. Hanenin maddi durum beklentisi %1,4 arttı Hanenin maddi durum beklentisi endeksi Mayıs ayında 89,94 iken Haziran ayında 91,21 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının artmasından kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi %2,6 azaldı Mayıs ayında 93,71 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %2,6 oranında azalarak, Haziran ayında 91,32 oldu. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. 14
İşsiz sayısındaki düşüş beklentisi arttı İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %2,4 oranında artarak, Haziran ayında 70,64 değerine yükseldi. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında azalış bekleyenlerin artmasından kaynaklandı. Tasarruf etme ihtimali %9,9 arttı Tasarruf etme ihtimali endeksi %9,9 oranında arttı. Mayıs ayında 22,35 olan endeks, Haziran ayında 24,55 değerine yükseldi. Bu artış, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre arttığını göstermektedir. AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, HAZİRAN 2016 Tarım- ÜFE Haziran ayında %1,04 arttı Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım ÜFE), 2016 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre %1,04, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,79, bir önceki yılın aynı ayına göre %4,45 ve on iki aylık ortalamalara göre ise %5,62 artış gösterdi. Bir önceki aya göre değişim; tarım ve avcılık ürünlerinde %1,33 artış, ormancılık ürünlerinde %1,39 ve balıkçılıkta ise %7,14 azalış olarak gerçekleşti. 15
Aylık en fazla artış tek yıllık bitkisel ürünler ana grubunda gerçekleşti Bir önceki aya göre değişim; tek yıllık bitkisel ürünlerde %3,34 ve canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda %1,18 artış, çok yıllık bitkisel ürünlerde ise %1,63 azalış olarak gerçekleşti. Alt tarım gruplarından sebzeler bir önceki aya göre %6,74 arttı Alt tarım gruplarından; yumuşak çekirdekli meyveler ve sert çekirdekli meyveler %5,25, tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlar %1,23, yağlı meyveler %0,82 ve çeltik ise %0,52 artış gösterdi. Tarım ÜFE (2010=100), 2015-2016 (Yıllık değişim) 16