4.Örnek Olay Çalışması Lastiklerin Sürüş Güvenliği İçin Önemi: Finlandiya da ilginç şeyler gördüm! Selin ve Emre, Finlandiya'dan dönen arkadaşları Burak'ı görmeye gidiyorlardı. Aylardır özledikleri arkadaşlarını görmenin heyecanıyla hızlı hızlı yürüyorlardı. - Keyfim kaçtı sabah sabah, babamla tartıştık. Tutturdu, "Bu hafta kış lastiklerini takacağız" diye. "Baba" diyorum, "Daha kar yok. Ne gerek var kış lastiklerine? Daha Burak'ı göremedim. Gelemem ben..." Olmaz efendim, soğuklar başlayınca illa kar lastiklerini takacakmışız. "Ertelenemez bu iş" dedi, başka da laf ettirmedi! - Aman, Rıfat amcanınki de işgüzarlık. Ortada kar yok daha. Gel, şuradan karşıya geçelim. - Aaa, baksana şu arabaya! Ay, çarpacak bize bu! Kontrolünü kaybetti. Kaçalım! Selin ve Emre üstlerine gelen otomobilden son anda kurtulurlar. - Amca, ne yaptınız, ezecektiniz bizi! - Afedersiniz çocuklar. İyi misiniz? Ben de anlamadım ne olduğunu ve kaydım bir anda. - Ah Kamil ah, iyi misiniz çocuklar? Nasıl kaydık öyle? Geçmiş olsun. Keşke şu kış lastiği alma işini ertelemeseydin Kamil. "Daha kar yağmadı, öbür ay takarız" deyip durdun. Bak nasıl kaydık! Boşuna demiyorlar, "Hava sıcaklığı +7 derecenin altına indiğinde kış lastiği kullanmak lazım" diye. Ezecektik çocukları... - Teyzeciğim, sakin olun. İyiyiz biz. Yalnız garip tesadüf, daha bu sabah bizim evde de kış lastikleri konuşuldu. Babam, "Soğuklar başladı mı takmak lazım" der hep. Biz de bu akşam gideceğiz değiştirmeye lastiklerimizi. - Babanız çok haklı evladım. Tekrar geçmiş olsun, sanırım biz de gideriz bu akşam lastikçiye. Değil mi Kamil bey? Selin ve Emre yollarına devam ederler... - Burak'ın evi şu değil miydi? Geldik bile. Selin, Emre ve Burak uzun bir aradan sonra yeniden bir araya gelirler... - Hoş geldiniz. Çok özledim sizi, geçin. - Biz de çok özledik Burakcığım. Bir bardak su alabilir miyim? Durduk yerde araba altında kalıyorduk aşağı sokakta, hala inanamıyorum. - Geçmiş olsun, ne oldu? - Otomobil kaydı ve üzerimize geldi. Zor kurtulduk. Babam, "Artık kış lastiği takmalıyız" demekte haklıymış. Yağışlı ve soğuk havada da yol tutuşunu artırıyormuş. Kış lastiği takmak için kar yağmasına gerek yokmuş. - E tabii. Finlandiya'ya gittiğimde ilk öğrendiğim şeylerden biri bu oldu. Gittiğim okulda tanıtım toplantısı yaptılar. Sıcaklık +7 derecenin altına düştüğünde herkes kış lastiğini takıyor. Bu lastiklerin diş derinliği daha fazla ve aracı yönlendirme kabiliyeti ile fren emniyeti de daha iyiymiş. Orada olduğum süre boyunca her yer kar buzken bile, bir kere sıkışıklık, trafik kazası görmedim biliyor musunuz! Herkes rahatça kullanıyor arabasını. - Aklım almıyor, o soğukta nasıl hiçbir şey yokmuş gibi sürüyorlar! İnanılır gibi değil... - Rıfat amca haklı işte. Kış lastiği takmadan çıkmıyorsa, bir bildiği vardır. Doğrusunu sadece Finliler biliyor değil ya! Burada da konunun önemini bilenler artacak elbette. Sahi, Rıfat amcayı da, Belgin teyzeyi de çok özledim. Nasıllar? Tartışma Soruları: Olası sorunlar neler olabilir? Belirlediğiniz sorunların nedenlerini açıklayınız? Söz konusu olabilecek tehlike faktörleri hangileridir? Bu tehlikelerden korunmak için olay kişilerine düşen sorumluluklar nelerdir? Bu hikayede hangi trafik güvenliği kurallarının kaza ve kayıplardan koruyucu olacağını belirtiniz. Bu örnek olay Elif Sungur tarafından gerçek bir hikayeye dayanılarak yazılmıştır.
Örnek olay konusu Örnek olayın içeriği Müfredata göre ilgili kazanım numarası Sağlayacağı kazanım 4. Lastikler ve durma sistemlerinin önemi Kış lastikleri 13,15 - Güvenli yolculuk için gerekli önlemleri alır. - Hız kurallarına uymanın önemini açıklar
Lastikler neden önemli? Lastiklerin doğru şekilde şişirilmesi virajlarda aracın tutuş performansı için çok önemlidir Fark edilmeyen basınç kaybı ve lastiğin az şişmiş olması durumunda aracın ağırlığı, lastik sırtının dış kısmı üzerine biner ve basıncın lastiğin genişliği boyunca eşit olarak yayılmasına engel olur Lastik döndükçe yan duvarın olması gerekenden daha fazla ısınması, hem performansı hem de güvenliği olumsuz olarak etkiler Lastikleri az şişirmek basıncın, yol üzerinde eşit derecede dağılmaması anlamına gelir. Bu durum, lastiklerin yol tutuşunu engeller ve özellikle ağır yüke sahip araçların sürüşünü olumsuz etkiler. Durma mesafesi uzar ve viraj alma becerisi azalır
Lastiklerin kontrolü Lastikler tekmelenerek değil, hava basıncı ve diş derinliği ölçülerek kontrol edilir Lastikler, günlük süreçler nedeniyle hava basıncını kaybedebilir. Yapılan araştırmalar, araçların yüzde 64 ünden fazlasının lastiklerindeki hava basıncının az olduğunu göstermektedir Sıcaklık: Yaz aylarındaki sıcaklık, lastiklerin hava basıncını da artırmaktadır. Bu nedenle lastik basıncı sadece lastiklerin soğuk olduğu durumlarda kontrol edilmelidir. Ayrıca araçta lastiğin patlaması halinde veya lastik içerisindeki hava basıncının tamamen bitmesi sonrasında bile maksimum 80km/saat hızla 80 kilometre yol gidebilen modern lastikler kullanılmıyorsa, yedek lastiğin de havasının kontrol edilmesi gerekir Lastiklerin diş derinliği: Sürücüler hava basıncına ek olarak, lastiklerinin durumunu da kontrol etmelidir. Yola çıkmadan önce lastiklerin dişlilerinin aşınıp aşınmadığını kontrol edilmelidir. Özellikle aracın ıslak zemin üzerindeki performansı açısından yeterli derinliğe sahip olduklarından emin olarak yola çıkılmalıdır Ağır yükler aracın manevra kabiliyetini azaltır: Tatile çıkmak genellikle ailenin ve ağır bagajların araca yüklenmesi anlamına gelir. Sadece ağır yükler bile aracın manevra kabiliyetini azaltır. Ağır yük, karavan veya römork çekme, araç ve lastiklere ekstra yük bindirir. Aracın yolcu ve bagajlar ile tamamen doldurulmuş olması halinde, kullanım kılavuzu doğrultusunda lastik basıncının artırılması gerekmektedir Az şişirilmiş lastikler masrafa neden olur: Az ya da fazla şişirilmiş lastikler, tüm dişli alanını eşit oranda kullanamaz. Her iki durumda da lastiğin kilometre performansı düşerken lastiğin dişlisi hızla ve düzensiz bir şekilde yıpranır. Normalden az hava ile şişirilmiş lastikler daha fazla enerjiye ihtiyaç duyması nedeniyle yakıt tüketimini artırır
Kış lastiği ve trafik güvenliği Trafik güvenliği ile ilgili yanlış bilinen konulardan biri de kış lastiği kullanımı hakkındadır. Doğu ve Orta Anadolu bölgeleri hariç ülkemiz bir kar ve sert kış ülkesi olmamasına rağmen, yaygın kanaatin aksine, kış lastiği bizim ülkemizde de trafik güvenliği için önemlidir.
Sadece karda değil Kış lastiği kullanımının en büyük avantajı, beraberinde getirdiği yol güvenliğidir. Isının +7 derecenin altına düşmesiyle birlikte kış lastiklerinin kullanılmaya başlanması, kar yağmasının beklenmemesi tavsiye edilmektedir.
Kış lastiklerinin avantajları Sürücüler zorlu kış koşullarında kış lastiklerini kullanarak şunları sağlayabilirler: Daha fazla fren emniyeti Aracı yönlendirme kabiliyeti Üstün çekiş Etkin su boşaltımı Islak ve buzlu zeminlerde yola tam temas Suda kızaklamaya karşı direnç +7C'nin altında bile yola iyi tutunma
Güvenli sürüş performansı Yaz lastiklerinde kullanılan kauçuk, +7C'nin altında tutunma özelliğini kaybeder ve karlı - buzlu yollarda performans düşüklüğü ortaya çıkar. Oysa, kış lastiklerinde kullanılan özel kauçuk sayesinde, lastik +7C'nin altında da tutunma özelliğini korur. Kış lastiğinin diş derinliği yaz lastiğine göre daha fazladır. Böylece kış lastiğinin karlı ve buzlu zeminde yol tutuşu artar. Bu da sürücüler için güvenli sürüş performansı anlamına gelmektedir.
Kış lastiği seçerken nelere dikkat edilmelidir? Lastik tercihi yapılırken aracın özelliklerine, sürücünün kullanım biçimine ve yaşanan bölgedeki mevsim koşullarına göre karar verilmelidir. Yaşanan bölgede kış koşulları çok zorlu ve sert geçiyorsa, çivilenebilir kış lastikleri tercih edilebilir.
Kış lastikleri, en zorlu kış koşullarında bile sürücülere maksimum güvenlik ve ideal sürüş konforu sağlar.
Hız Çarpışma anındaki hız - 50 km/saate çıktığında, etkileyecek çarpışma 3 üncü kattan - 70 km/saate çıktığında 6 ncı kattan - 90 km/saatte ise 10 uncu kattan düşmeye eş olacaktır
Hız ve ölümcül yaralanmalar Dünyanın en güvenli otomobilleri, emniyet kemeri takılı ve hava yastığı açıkken 70 km/saat hıza kadar can güvenliği sunabiliyor Hıza bağlı olarak: Çarpışma olasılığı artar Tepki mesafesi artar Durma mesafesi artar Çarpışmadan kaynaklanan kuvvet artar Yaralanmaların ciddiyeti yükselir Sürücü, hatalarını telafi edecek zaman bulamaz Speed management: a road safety manual for decision-makers and practitioners. Geneva, Global Road Safety Partnership, 2008
Hız ve fren mesafesi Bunu biliyor muydunuz? 90 km/s hızla giderken çarpışmanın etkisi, bir binanın 10 uncu katından düşmek gibi bir etki yaratır 13 Kaynak: Speed management: a road safety manual for decision-makers and practitioners. Geneva, Global Road Safety Partnership, 2008. 30 km/s hızla giderken 13 metre ileride yola bir çocuk çıkarsa, ona çarpmadan durabilirsiniz. Ama 40 km/s hızla gidiyorsanız 13 metrede duramaz ve çocuğa çarparsınız. Yüksek hızda araç kullanma davranışı, kaza sayısı üzerinde doğrudan etkide bulunan çok önemli bir trafik ihlalidir Hız arttıkça aracın kontrol edilmesi de o oranda güçleşir Aracın hızını kontrol etmek, kazaları önleyebilir ve meydana gelebilecek kazalarda oluşabilecek zararı ve kayıpları azaltır Güvenli takip mesafesi de hızla orantılı katlanarak artar
Yaya olarak hıza karşı dikkatli olmalı Bazı cadde ve yollar daha fazla tehlike taşır Bunlar izin verilmese dahi, daha yüksek hızların gerçekleştiği geniş bulvarlar ve katlı kavşakların yer aldığı kesimler olabilir Ne yazık ki, böyle yerleştirilmemeleri gerektiği halde, bu yollar okulunuzun ya da mahallenizin yakınından, her gün bisiklete bindiğiniz sokakları kesen bir biçimde de geçiyor olabilir Bu çok tehlikeli kesimlerin varlığından haberdar olunuz Zorunluluğunuz yoksa, bu yolları hiç bir şekilde kullanmayınız. Bu yollardan, sizin sokaklarınıza dönen sürücülerin, hiç de hakları olmadığı halde alışkanlıklarını sürdürerek hızlı araç kullanmaya devam edebileceklerini unutmayınız Bu daha az tehlikeli zannettiğiniz sokaklardaki gizli tehlikelerden biridir Yüksek hızlar, sürücülerin durma mesafelerini artırdığından ve çarpışmalarda daha ölümcül sonuçlar yarattığından son derece tehlikelidir
10 = 44 Bunu biliyor muydunuz? Saatte 35 km hızla araç kullanırken 104 derecelik bir açı içinde kalanları görebilirken, 100 km/s hızda sadece 42 derecelik açı içinde kalanları görebiliriz. Buna tünel etkisi denir. 50 km/s ve 60 km/s ile yan yana giden arabaların yoluna aniden bir çocuk çıkarsa, 60 km/s hızda seyreden araç, diğer araca göre çocuğa 44 km/s daha hızlı gidiyormuş gibi çarpar 10 km/s hız farkı, aracın tamponunda çarpma anında 44 km/s bir fark oluşturur Hızı kontrol etmek, biraz daha yavaş gitmek kazalardan ve kaza etkilerinden korunmak için çok önemlidir
Hız ve ölümcül yaralanmalar Motorlu taşıtların bir yayaya çarpması sonucunda ölme olasılığı Motorlu taşıtların bir yayaya çarpması sonucunda ölme olasılığı; Çarpma hızı (Km/s) 30 km ile çarpma durumunda ölüm olasılığı çok düşükken, 50 km/saatten itibaren ciddi artış göstermektedir Speed management: a road safety manual for decision-makers and practitioners. Geneva, Global Road Safety Partnership, 2008
Hız ihlalinin miktarı Belirtilen hız sınırının saatte 10-15 kilometre üstüne çıkılması: Kaza sonucunda meydana gelen yaralanmaların ciddiyetini artırması açısından yüksek öneme sahiptir Uç değerlerdeki hız ihlallerine göre daha önemlidir Çünkü, daha sık karşılaşılmaktadır Sürücü tarafından zararsız gibi algılanabilecek hız ihlallerinden kaçınılmalıdır
Düşük hızın faydaları Tehlikeli durumları fark etmek için sürücüye daha çok zaman tanır. Tehlikeli duruma tepki verilirken aracın kat ettiği mesafe azalmış olur. Frene bastıktan sonra durmak için ihtiyaç duyulan mesafe azalmış olur. Çarpma öncesinde diğer yol kullanıcılarının, aracın hızını tahmin edebilme imkanı artar. Diğer yol kullanıcılarının bir çarpışmadan kaçınmak için daha fazla şansı olur. Sürücünün, aracın kontrolünü kaybetme ihtimali azalır.