GÖKHAN ÇEBİ İLE SÖYLEŞİ (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı-İyileştirme Daire Başkanı) Başbakanlığa bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı n da İyileştirme Daire Başkanı olarak görev yapan Gökhan Çebi ile Nisan ayında, gelmiş olduğu yeni görevi ve görev yaptığı Afet ve Acil durum Yönetimi Başkanlığı hakkında bir söyleşi yapıldı. Gökhan Çebi, 1997 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği bölümünden mezun oldu. Sırasıyla; 1998 yılında Afet İşleri Genel Müdürlüğü nde, 2001 İzmir Valiliği nde (Kriz Yönetim Merkezi- Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü), 2007 yılında Afet İşleri Genel Müdürlüğü nde ve 2009 yılı itibariyle Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı nda İyileştirme Dairesi Başkanı olarak görev yapmaktadır. Sayın Çebi bugüne kadar pek çok görevde aktif rol almıştır. Bunlardan bazıları afet yönetimi çalışmaları, illerin afet tehlikesinin belirlenmesi projeleri, ülkeler arası Afet Bilgi Sistemi ve Afet Araştırma-Eğitim Merkezleri projesi çalışmaları, zemin etütlerinin yapılması ve raporlarının hazırlanması, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı AB çalışmaları,yapı malzemeleri piyasa gözetimi ve denetimi, 1998 Adana-Ceyhan Depremi, 17 Ağustos 1999 İzmit Depremi ve 12 Kasım 1999 Düzce Depremleri (Yurtdışından gelen ekiplere öncülük, bilimsel çalışmalar.), T.C. İzmir Valiliği Kriz Yönetim Merkezi, İzmir 2002 Depreme hazırlık tatbikatı organizasyonları, 17-21/10/2005 Sığacık Körfezi - Seferihisar İzmir Depremleri sonrasında Kriz Yönetim Merkezinde bilgilendirme, hasar tespit çalışmaları ve deprem araştırmaları için gelen ekiplerin koordinasyonu gibi görevlerde bulunmuştur. TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası- İzmir Şubesi 5. ve 6. Dönem Yönetim Kurulu Üyeliği yapmıştır. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı nın (AFAD) görevi afet öncesi ve sonrası ulusal düzeyde yapılacak çalışmaların koordinesini ve yerinden yönetimin etkinliği bilinci ile ulusal düzeyde ve il düzeyinde İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinin koordine ve organizasyonunu sağlamaktır. 65 JEOFİZİK BÜLTENİ
~Jeofizik Bülteni: Sayın Çebi; Başkanlığınızın kuruluş süreci hakkında bilgi verebilir misiniz? Gökhan Çebi: Başkanlığımızın kuruluşu 29 Mayıs 2009 tarihinde 5902 sayılı yasanın kabulü ile gerçekleşmiştir. Bu yasal düzenleme ile öncesinde afet ve acil durumlar üzerinde esas görev ve sorumlulukları taşıyan üç kurum Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü, Afet İşleri Genel Müdürlüğü ve Sivil Savunma Genel Müdürlüğü kaldırılarak, afet yönetimi tek çatı altında Başkanlığımız bünyesinde toplanmıştır. 17 Aralık 2009 tarihi itibariyle ise Başkanlığımız ve 81 ilde İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri resmen hizmet vermeye başlamışlardır. ~Jeofizik Bülteni: İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinin kuruluş amacı nedir? Gökhan Çebi: Başkanlığımızın kurulmasında iki temel gayenin gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır; Bunlardan birincisi afet ve acil durum yönetimindeki çok başlılığı ortadan kaldırarak, gerek afet öncesi gerek afet esnası gerekse afet sonrasında ulusal düzeyde yapılacak çalışmaların koordine ve organizasyonunun etkin bir şekilde tek elden Başkanlığımız tarafından yürütülmesini sağlamak; ikincisi ise yerinden yönetimin etkinliği bilinci ile ulusal düzeyde Başkanlığımız tarafından yerine getirilen bu görevlerin il düzeyinde İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinin koordine ve organizasyonunda gerçekleştirilmesini sağlayarak hızla yerelleşmenin önünü açmaktır. Başkanlığımızın edindiği en önemli misyon; öncesinde afet sonrası kriz yönetimi odaklı afet ve acil durum yönetimi anlayışını, afetlerle mücadele eden tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, modern afet yönetim anlayışının bir gereği olarak, afet gerçekleşmeden tehlike-risk analizlerinin gerçekleştirilerek zarar azaltma planlamalarının yapılması ve iyileştirme çalışmalarının, organizasyonların, koordinasyonun bu doğrultuda gerçekleştirilmesinin sağlanmasıdır. ~Jeofizik Bülteni: AFAD ın felsefesi sizce nedir? Gökhan Çebi: Başkanlığımızın kuruluş felsefesi Afet Yönetimi nin merkezine müdahaleyi değil zarar azaltmayı yerleştirmektedir. Öyle ki tüm çalışmalarımızda yara sarmak değil, yara almamak, deprem olursa ne yapmalıdan ziyade deprem olmadan ne yapmalı bilinci ve anlayışı hâkim olmaktadır. Bu bilinç ve anlayış kuruluş niyetimizi ortaya koymakta, Başkanlığımızın önceki kurum ve kuruluşlardan en önemli farkını ifade etmektedir. ~Jeofizik Bülteni: Jeoizik Mühendislerinin AFAD da konumu ve rolü nedir? Gökhan Çebi: Bu oluşumun diğer bir önemli misyonu olan yerelde etkin yönetim anlayışı kapsamında oluşturulan İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri nin etkinliğini arttıracak teknik, lojistik ve personel 66 Nisan 2011
gereksinimleri yerine getirilmiş ve halende getirilmektedir. Bu amaçla her İl Afet Acil Durum Müdürlüğü nde Jeofizik Mühendisi istihdamı sağlanmıştır. Bildiğiniz üzere, Mülga Afet İşleri Genel Müdürlüğü ülkemizin en fazla Jeofizik Mühendisi istihdam eden kuruluşlarından biri idi, mevcut durumda ise Jeofizik Mühendisleri nin bu alandaki öneminin bilinciyle gerek Başkanlığımızda gerekse İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinde önemli sayıda Jeofizik Mühendisi istihdam edilmektedir. Başkanlığımız, faaliyetlerini yürütürken Jeofizik Mühendisliği disiplini çalışmalarına her zaman ihtiyaç duyacaktır. Bu nedenle Jeofizik Mühendislerine büyük önem vermektedir. ~Jeofizik Bülteni: Kapatılan üç kurumun devam eden çalışmalarının durumu nedir? Gökhan Çebi: Bunun yanı sıra, Başkanlığımız edindiği yeni görevler ile ilgili çalışmaları gerçekleştirmenin yanında, kapatılan üç kurumun devam eden çalışmaların tamamlanması için de yoğun mesai harcamaktadır. Hizmetler özverili bir çalışma temposu ile aksatılmadan sürdürülmektedir. ~Jeofizik Bülteni: AFAD ın Uluslar arası platformda görevi nedir? Gökhan Çebi: Başkanlığımızın en önemli özelliklerinden bir tanesi de ulusal bir kuruluş olmanın yanında uluslar arası boyutta da önemli faaliyetler içerisinde olmasıdır. Öyle ki, kurumumuz dünyanın neresinde olursa olsun meydana gelen afet ve acil durumlara seyirci kalınmamakta, yapılan yardım ve destekler ile hem ülke olarak insanlık görevimiz yerine getirilmekte hem de bu bölgelerde yapılan çalışmalar sırasında edinilen tecrübe ve birikimler ile ülkemizin afet yönetimine katkı sağlanmaktadır. Bu çalışmalara ilaveten, Başkanlığımız pek tabiî ki afet yönetimi dünyadan bihaber yürütmemekte, çalışmalarını çağın gereklerine uygun bir şekilde revize edebilmek, iyileştirmek amacıyla, afete maruz gelişmiş ülkeler ile temaslar kurarak, UNISDR, ISDR, FEMA, JICA, Dünya Bankası gibi bu alanda faaliyet gösteren uluslar arası kuruluşlar ile sürekli irtibat ve işbirliği içerisinde kalarak yeni fikirler, projeler üretmekte ve çalışmalarını her geçen gün daha modern ve etkin hale getirmenin gayreti içerisinde bulunmaktadır. ~Jeofizik Bülteni: İlgilendiğiniz işler acil ve ihtiyaç sahiplerine hemen ulaşması bakımından çok önemli bu açıdan çalışmalarda alınan kararlar hakkında bilgi verebilir misiniz? Gökhan Çebi: Bildiğiniz gibi, kurumumuzun adından da anlaşılacağı üzere yaptığımız işler afet ve acil durumlar üzerine. Böyle olunca da, çalışmalarımız her zaman zamanla yarış halinde olmakta, hızlı 67 JEOFİZİK BÜLTENİ
karar verip hızlı hareket etmemiz gerekmektedir. Bu nedenledir ki; Kurumumuzun önceki kurumlardan ya da mevcut devlet kurumlarından en önemli farkı işlerin çok hızlı ve etkin yürümesine imkan veren ve ülkemizde pekte örneği olmayan bir organizasyon yapısına sahip olmasıdır. Bu sayede alınan kararların afetzede vatandaşımıza yansıması son derece hızlı olmaktadır. ~Jeofizik Bülteni: Başkanlığınızın yapmış olduğu yurtiçi ve yurtdışı çalışmalarından örnekler verebilir misiniz? Gökhan Çebi: Ulusal ve uluslararası boyutta yaklaşık 200 olayda; müdahale, takip ve koordinasyon yapılmıştır. Haiti de ve Şili de meydana gelen depremler, Moğolistan daki ağır kış koşulları, Pakistan da terör tehlikesi nedeniyle evlerinden göç eden ve kamplarda yaşayan insanların ihtiyaçlarını karşılamak, Kırgızistan ve Özbekistan a, Afganistan da ve Pakistan da meydana gelen sel ve su baskınları, Bosna Hersek, Sırbistan, Karadağ ve Arnavutluk ta meydana gelen sel felaketi başta olmak üzere 20 den fazla ülkeye ilaç, tıbbi malzeme, barınma ve gıdadan oluşan ayni ve nakdi yardım yapılmıştır. İsrail in Gazze ye yardım götüren gemiye düzenlemiş olduğu saldırıda yaralanan 20 vatandaşımızın, ülkemize getirilerek tedavi altına alınmaları sağlanmıştır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde meydana gelen sel nedeniyle yardım yapılmıştır. Rusya ve İsrail de meydana gelen orman yangınlarına müdahale için Rusya ya 2 adet yangın söndürme helikopteri, gaz maskaleri ve İsrail e 2 adet yangın söndürme uçağı ile Arnavutluk ta yaşanan sel felaketinde arama kurtarma çalışmalarına katılmak üzere 3 adet helikopter gönderilmiştir. Tunus, Mısır ve Libya da yaşanan olaylar sonrası bölgede yaşayan vatandaşlarımızın ülkemize getirilmesi koordine edilmiştir. Elazığ da meydana gelen 5,8 büyüklüğündeki deprem sonrası, arama-kurtarma ve müdahale çalışmaları başarı ile sürdürülmüş ve kısa sürede sonuçlandırılmıştır. Orman yangınları ile yerleşim yerlerinde çıkan yangınların ve yangın söndürme uçaklarının yangın bölgelerine yönlendirilmeleri koordine edilmiştir. Maden ocaklarında meydana gelen patlamalar ve göçükler nedeniyle yaralananların hastanelere sevki ile göçük altında kalan işçilerin kurtarılması çalışmalarında takip ve koordinasyon yapılmıştır. Sele maruz kalan çok sayıda şehrimize çevre illerden ekip ve ekipmanlar sevk edilmiş, arama-kurtarma çalışmaları takip edilmiştir. Kocaeli nde meydana gelen tren kazası sonrası, yapılan çalışmaların koordinasyon ve takibi gibi birçok çalışmalarda bulunmuştur. 11 Mart 2011 tarihinde Japonya da yaşanan deprem ve tsunami sonrası teknik ekibin bölgeye gönderilmesi koordine edilmiştir. 2010 yılında Yatırım Programı kapsamında, 20.847 konut, 1.430 ahır ve 542 işyerinin yapımına yönelik faaliyetler devam etmektedir ~Jeofizik Bülteni: Başkanlığınızda eğitim vb. faaliyetleriniz hakkında bilgi verebilir misiniz? Gökhan Çebi: Başkanlığımızın faaliyete geçmesinden bu yana 9 adet ulusal, 2 adet uluslararası olmak üzere toplam 11 adet eğitim, seminer ve sempozyum faaliyeti gerçekleştirilmiştir. Üniversitelerin de 68 Nisan 2011
katkı sağladığı bu faaliyetlere; Başkanlığımızın ve İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri nin, kamu kurum ve kuruluşlarının yönetici ve personeli ile mülki idare amirleri iştirak etmişlerdir. Afet bilinci yüksek toplum ve birey oluşturma çerçevesinde Kızılay ile Türkiye çapında yoğun bir eğitim kampanyası yürütülmektedir. Türkiye Afet Risklerinin Azaltılması Platformu kuruluş aşamasına getirilmiştir. Bugüne kadar meydana gelen afet ve acil durumlara ilişkin verilerin yer aldığı Türkiye Ulusal Afet Arşivi karar vericilere, kullanıcılara, uygulayıcılara ve araştırmacılara yönelik kaynak olabilecek nitelikte elektronik ortamda hizmete sunulmuştur. İstanbul da olası bir depremde görev almak üzere, 90 kaymakam ve vali yardımcısına teorik ve uygulamalı eğitim verilmiştir. Afet riski yüksek 10 ilde valilerimiz ile üniversitelerin, mülki amirlerin, il yöneticilerinin ve sivil toplum kuruluş temsilcilerinin de katıldığı üst düzey toplantılar yapılmış olup, bu toplantılar devam etmektedir. TRT ile Ülke çapında Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı ile İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri nin rölelerinin alt yapı hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlandırılması protokolü imzalanmıştır. TBMM de kurulan Deprem Zararlarının Azaltılması konusunda oluşturulan Meclis Araştırma Komisyonu na katılım sağlanmış, yapılan faaliyetler hakkında bilgi verilmiş, komisyon raporunun oluşturulmasında görev alınmıştır. Yerel kuruluşlar ve üniversiteler ile ortak yürütülen proje kapsamında; istasyon kurulumu için altyapı çalışmaları tamamlanmış ve istasyonlar faaliyete geçmiştir. Aralık 2010 tarihi itibariyle, tüm Türkiye çapında 181 sismoloji gözlem istasyonu ve 305 ivme ölçer ile Türkiye nin deprem aktivitesi 7 gün 24 saat izlenmektedir. Toplumun afetlere duyarlılığını artırmak ve risk azaltma çalışmalarında sürekliliği sağlamak, risk azaltmanın her düzeyde plan, politika ve programlara uyumu amacıyla ihtiyaçların belirlenmesi, uygulamaların izlenmesi ve değerlendirilmesine katkıda bulunmak üzere Türkiye Afet Risklerinin Azaltılması Platformu kuruldu. 69 JEOFİZİK BÜLTENİ
~Jeofizik Bülteni: Sizin Başkanlığını yaptığınız İyileştirme Daire Başkanlığı Görev ve Sorumlulukları hakkında bilgi verebilir misiniz? Gökhan Çebi: Başkanlığımızın çalışmalarının yanında, özelde İyileştirme Daire Başkanlığımızın görevini özet olarak ifade etmek gerekirse; afet ve acil durum sonrasında hayatın normale dönmesini sağlayacak her türlü önlemin alınmasıdır. Bu amaçla; Daire Başkanlığımız gerçekleşen bir afet veya acil durumun yarattığı hasarın, yıkımın belirlenmesi, buna binaen mağdur olan afetzedelerin belirlenerek bu insanlarımızın tedavi, iaşe, ibate, sosyal ve psikolojik hizmetlerinin yerine getirilmesi, geçici ve kalıcı barınma imkanlarına kavuşturulması, afete uğramış yerlerin imar, plan, proje çalışmaları ile bu alanlardaki hukuki işlemlerin yürütülmesi çalışmalarını gerçekleştirilmesi, bu çalışmaların gerçekleştirilmesinde görev alan kamu kurum ve kuruluşları, mahalli idareler, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşlarının organizasyonu ve koordinasyonunu sağlanması uluslar arası acil yardımların kabul edilmesi ve yapılması görevlerini yerine getirmektedir. ~Jeofizik Bülteni: Başkanlığını yapmış olduğunuz İyileştirme Daire Başkanlığı Tarafından Gerçekleştirilen Çalışmalardan örnekler verebilir misiniz? Gökhan Çebi: Bu çerçevede Başkanlığımızın kurulduğu 2009 Aralık ayından bu yana Daire Başkanlığımız; sadece yurtiçindeki afet ve acil durumlarda nakdi yardım sağlamakla kalmayan Daire Başkanlığımız Libya daki vatandaşlarımızın tahliyesi çalışmalarını sağlamıştır. 2010 yılı içerisinde gerçekleşen çeşitli afetler nedeniyle afetzede vatandaşlarımızın mağduriyetlerini gidermek için toplam 296.470.996 TL ödenekle, 20817 konut, 1422 ahır ve 543 işyerinin çeşitli yöntemlerle yapımı yatırım programına alınmıştır. 2010 yılı içerisinde meydana gelen deprem, sel ve heyelan afetleri nedeniyle Elazığ, Bingöl, Ağrı, Iğdır, Kars ve Rize İlleri ve çevresinde 12.014 konut, 190 işyeri ve 10138 ahırın yıkık-ağır derecede, 2940 konut, 269 işyeri ve 1349 ahırın orta derecede, 16.021 konut, 532 işyeri ve 7789 ahırın az derecede, 20.664 konut, 1507 işyeri ve 5356 ahırın da hasarsız olarak hasar tespitleri yapılmıştır. 2010 Yılı Yatırım Programına alınan yerlerdeki 8100 ailenin Yer Seçimi Protokolleri incelenmiş, 45 yerleşim yerinde imar planı onayı ve değişikliği işlemleri koordine edilmiştir. 2010 yılı içerisinde meydana gelen Elazığ-Bingöl Deprem Afetleri ile Ağrı-Iğdır-Kars İllerindeki sel ve yağmur afeti nedeniyle konutları ve ahırları yıkık-ağır ve orta derecede hasar gören afetzede ailelerin hasar tespiti, hak sahipliği, borçlandırma ve yer seçimi işlemleri eşzamanlı planlanarak çok kısa sürede tamamlanmış ve geçici iskan konutuna ihtiyaç duyulmadan daimi iskanlarının sağlanması için çalışmalar hızlı bir şekilde sürdürülmüş, 2706 konutun yapımına başlanılmış, 779 konutun kuraları çekilmiş ve hak sahiplerine teslimi yapılacaktır. 876 konut da kasım ayı sonu veya aralık ayı içerisinde hak sahiplerine teslim edilecektir. Diğer konutlar ise 2011 yılı içerisinde bitirilecektir. Ağrı İlindeki şiddetli yağıştan kaynaklanan afet nedeniyle 1948 ailenin hak sahipliği ve borçlandırması tamamlanmış, söz konusu ailelere verilmek üzere 2019 konutun yapılması planlanmıştır. Bingöl İlindeki deprem afeti nedeniyle 302 ailenin hak sahipliği ve borçlandırması tamamlanmış, söz konusu ailelere verilmek üzere 302 konutun yapılması planlanmıştır. Rize İli, Gündoğdu İlçesindeki sel ve heyelan afeti nedeniyle konutları hasar gören aileler için Toplu Konut İdaresi Başkanlığı aracılığıyla 172 adet konut yapılmaktadır. ~Jeofizik Bülteni: Sayın Gökhan Çebi bize vakit ayırıp röportaj verdiğiniz için JFMO Yayın Kurulu adına teşekkürlerimizi sunarız. 70 Nisan 2011