İSTANBUL TİCARET ODASI ETÜT VE ARAŞTIRMA ŞUBESİ MEYVE SUYU SEKTÖR PROFİLİ

İSTANBUL TİCARET ODASI ETÜT VE ARAŞTIRMA ŞUBESİ MEYVE SUYU SEKTÖR PROFİLİ GONCAGÜL AVCI MAYIS 2003

MEYVE SUYU SEKTÖR PROFİLİ 1. ÜRÜN TANIMI 2. DÜNYA MEYVE SUYU PİYASASI 2.1. Meyve ve Meyve Suyu Üretimi 2.2. Dünya Ticareti 3. TÜRKİYE MEYVE SUYU PİYASASI 3.1. Meyve Suyu Üretimi 3.2. Dış Ticaret 3.2.1. İhracat 3.2.2. İthalat 3.3. Tüketim & Pazarlama 4. SONUÇ 5. EKLER 3

1.ÜRÜN TANIMI Meyve suyu, 9.6.1998 tarih ve 23367 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 98/9 No.lu Meyve Suyu ve Benzeri Ürünler Tebliği nde tanımlanmıştır. Bu tanıma göre meyve suyu, meyve suyu ve meyve nektarı üretimi için gerekli temel unsurları taşıyan taze veya soğukta muhafaza edilmiş, sağlam, yeterli olgunlukta olan meyvelerden üretilmiş ve elde edildiği meyvenin renk, tat ve koku özelliklerini gösteren fermante olmamış ancak olabilme özelliğine sahip ürünlerdir. Meyve Suyu çeşitleri Gümrük Giriş Tarife Cetvelinde 20.09 Gümrük Tarife Pozisyonu ve alt pozisyonlarında yer almaktadır. 20.09.11 Dondurulmuş Portakal Suyu 20.09.19 Diğer Portakal Suları 20.09.20 Greyfurt Suyu 20.09.30 Diğer Turunçgil Suları 20.09.40 Ananas Suyu 20.09.60 Üzüm Suyu (Üzüm Şırası Dahil) 20.09.70 Elma Suyu 20.09.80 Diğer Herhangi Bir Meyve Suyu 20.09.90 Karışık Haldeki Meyve Suyu 2. DÜNYA MEYVE SUYU PİYASASI 2.1. Meyve ve Meyve Suyu Üretimi Meyve suyu üretiminde kullanılan başlıca hammadde olan taze meyve üretiminde dünya rakamları incelendiğinde; portakal suyu üretim ve tüketimindeki fazlalığa paralel olarak portakal üretiminin ilk sırada yer aldığı görülmektedir. 1998-2001 yılları arasındaki dört yıllık periyod incelendiğinde portakal üretiminde 2000 yılında yaklaşık 66 milyon tonluk bir üretim sözkonusu iken 2001 yılında % 7.5 lik bir düşüş yaşanarak 61 milyon tonluk bir üretim gerçekleşmiştir. Portakaldan sonra en fazla kullanılan meyvenin elma olduğu görülmektedir. 1998 yılına oranla 2001 yılında % 5 lik bir artışla 60.2 milyon ton elma üretilmiştir. 4

Dünya Meyve Üretimi (Ton) Meyve Türü 1998 1999 2000 2001 Elma 56.975.313 57.726.155 59.963.060 60.237.466 Kayısı 2.509.937 2.705.853 2.742.100 2.681.474 Şeftali 11.617.065 12.966.022 13.456.924 13.495.817 Portakal 62.533.564 62.132.854 66.054.079 61.093.844 Kaynak: FAO Avrupa kıtasının iklim koşulları dikkate alındığında yetiştirilmesi daha elverişli olan elmanın AB ülkelerinde kayısı, şeftali ve portakala göre en az % 50 daha fazla üretildiği görülmektedir. AB ülkelerindeki coğrafi koşullar ve özellikle tüketici tercihleri açısından kayısı daha az tercih edilen meyve olarak karşımıza çıkmaktadır. Avrupa Birliği nde Meyve Üretimi (Ton) Meyve Türü 1998 1999 2000 2001 Elma 9.578.297 10.168.353 9.249.953 10.142.464 Kayısı 421.973 641.315 568.957 569.028 Şeftali 3.284.803 4.346.342 4.423.015 4.173.385 Portakal 4.822.754 5.895.036 5.929.692 5.849.343 Kişi başına düşen meyve suyu tüketimi Almanya da 46 lt, ABD de 36 lt, İsviçre de 30 lt, Kanada da 25 lt, İsveç te 21 lt, Fransa da 17 lt ve İtalya da 8 lt dir. Buna karşılık ülkemizde kişi başına düşen meyve suyu miktarı yalnızca 4,5 lt dir. 5

DONDURULMUŞ VE KONSANTRE MEYVE SEBZE SUYU ÜRETİMİ (Bin Ton) 1996 1997 1998 1999 ETYOPYA 1 1,9 0,8 1 1,9 GÜNEY AFRİKA 2 290,8 277,9 256,1 223,7 BELİZE 2 12,9 13,7 12,5 MEKSİKA 15,4 17,3 21,1 17,4 BREZİLYA 2,3 888,8 1073,3 865,2 835,6 PERU 1 1,7 3 1,8 1 HONG KONG 2,4 4,2 4,3 5,3 5,9 ÇİN 2,5 1,1 1,6 1,6 KIBRIS 1,7 1,5 1,2 1 JAPONYA 29,5 56,1 31,1 50 TACİKİSTAN 6 7 7,4 7,5 9,1 TÜRKİYE 66,3 63 44,6 34,8 AVUSTURYA 2 61,6 72,2 75,2 63,4 BULGARİSTAN 23,7 15,1 15,8 HIRVATİSTAN 13,6 36,5 51,7 DANİMARKA 7 30,5 19,6 27,8 22,6 ÇEK CUMH. 44,5 58,2 60,9 48,9 FİNLANDİYA 2 28,7 26,2 24,2 24,7 ALMANYA 2 197,3 219,6 224,1 YUNANİSTAN 2 21 24 24,6 MACARİSTAN 46,2 61,6 42,3 43,5 LETONYA 8 47,1 43,8 53,5 1,7 LİTVANYA 2 1 5,8 0,3 1,9 PORTEKİZ 48,6 55,5 61,5 76,4 ROMANYA 3 8,6 8,1 0,7 1 RUSYA FED. 30,3 35,4 13,4 18,9 SLOVAKYA 17,6 16,8 10,3 10,7 SLOVENYA 2 8,6 5,6 6,1 4,4 İSPANYA 2 86,4 107,4 149,8 139,1 UKRAYNA 56 114,2 19,1 59,7 YUGOSLAVYA 1,3 1,1 1,1 1,6 Kaynak : 1999 Industrial Commodity Statistics Yearbook 1. Sadece domates ürünleri 2. Miktar : Bin Kilolitre 3. Sadece meyve suyu 4. Konsantre olmayanlar dahil 5. 1996 bilgileri gizli 6. Konserve 7. Satışlar 8. Konsantre olmamış meyve ve sebze suları dahil 6

TAZE MEYVE SEBZE SUYU ÜRETİMİ (Bin Ton) 1996 1997 1998 1999 CEZAYİR 13,9 20,2 23,8 24,3 MADAGASKAR 1,2 16,9 18,2 17,9 MEKSİKA 3 359,6 438,2 508 536,6 KOLOMBİYA 2 103,4 190,2 EKVATOR 11,7 45,1 36,9 AZERBAYCAN 13,4 1,4 1,5 5,9 KIBRIS 41 42,1 39,4 38,4 TÜRKİYE 178,1 215,6 250,1 212,4 BEYAZ RUSYA 22,3 21,5 25,4 25,7 BELÇİKA 2 215 222 225 200 BULGARİSTAN 3,7 18,5 21 HIRVATİSTAN 17,8 10,3 13,8 DANİMARKA 2,4 133,7 129,9 131,9 143,5 ÇEK CUMH. 22,6 17,6 5 FİNLANDİYA 2,3 180 168 149 113 ALMANYA 2 2389 2529 2608 YUNANİSTAN 2 205 209 209,7 MACARİSTAN 164 182,8 209,3 144 ISLANDA 2 9 9 8 8 LİTVANYA 2 1,5 9,1 9,8 7,7 POLONYA 576,5 831,4 818,9 841,7 PORTEKİZ 2 9 5 12 12 RUSYA FED. 95,6 125,5 171,7 140,7 SLOVAKYA 2 90 67 SLOVENYA 2 4,9 5,1 5,7 59,1 İSPANYA 650,4 864,1 1100 992,7 UKRAYNA 3 63,7 91,7 105 96 YUGOSLAVYA 36,2 47,2 38,2 32,5 MAKEDONYA 5,1 5,3 2,4 19 Kaynak : 1999 Industrial Commodity Statistics Yearbook 1. Sadece meyve suyu 2. Miktar: Bin kilolitre 3. Meyve ve sebze suları dahil 4. Satışlar 7

Avrupa Birliği Ülkeleri nde Meyve Suyu Tüketimi YIL Milyon Litre 1996 8.012 1997 8.256 1998 8.377 1999 8.547 2000 8.992 2001 9.108 Kaynak: EU Soft Drinks Association Meyve suyu sektöründe halen potansiyelinin altında bir tüketim sözkonusudur. Son yıllarda dengeli beslenme bilincinde yaşanan artışın meyve suyu tüketimini de arttıracağı düşünülmektedir. 2.3. Dünya Ticareti Dünya Meyve Suyu ve Konsantresi İhracatında İlk On Ülke (Bin ABD $) ÜLKELER 1999 2000 2001 Brezilya 1.119.113 1.412.360 1.030.989 ABD 938.014 910.376 951.144 Almanya 876.981 955.442 673.172 Hollanda 771.576 745.453 520.286 İtalya 570.310 600.087 504.867 Arjantin 366.444 452.958 427.188 Polonya 289.887 253.590 280.624 Macaristan 216.692 248.010 160.953 İspanya 227.208 242.512 --- Tayland 245.211 --- 200.323 Diğer 2.721.824 3.175.244 2.365.356 TOPLAM 8.343.260 8.996.032 7.114.902 Kaynak : ITC Foreign Trade Statistics Based on UNSTAT/COMTRADE Sektörün toplam dünya ihracatı içindeki payı % 0.3 tür. Dünya meyve suyu ve konsantresi ihracatındaki rakamlar incelendiğinde ilk sırayı Brezilya nın aldığı tespit edilmektedir.brezilya yı ABD takip ederken üçüncü sırada yer alan Almanya nın ihracatında 2001 yılında 2000 yılına oranla % 29 gibi ciddi bir düşüş yaşandığı 8

görülmektedir. Aynı şekilde diğer AB ülkeleri olan Hollanda ve İtalya da da 2000 yılına göre 2001 yılında sırasıyla % 30 ve % 15 lik gerileme tespit edilmiştir. Ülkeler bazında kaydedilen bu gerilemelere paralel olarak toplam ihracatta da 2000 yılına göre 2001 yılında % 20 oranında bir düşüş görülmektedir. Dünya Meyve Suyu ve Konsantresi İthalatında İlk On Ülke (Bin ABD $) ÜLKELER 1999 2000 2001 ABD 1.197.958 1.697.228 1.642.745 Almanya 1.432.294 1.544.399 1.337.769 Hollanda 845.594 908.596 613.602 Japonya 874.087 851.572 654.902 Fransa 793.693 763.168 668.902 İngiltere 568.289 639.865 529.192 Kanada 428.194 531.508 563.634 Be-Lüx 306.174 404.037 392.941 İtalya 189.655 216.043 200.171 Rusya Fed. --- 200.635 160.627 Diğer 2.046.339 2.323.485 1.501.083 TOPLAM 8.682.277 10.080.536 8.265.568 Kaynak : ITC Foreign Trade Statistics Based on UNSTAT/COMTRADE Dünya meyve suyu ve konsantresi ithalatı rakamları incelendiğinde ilginç bir tablo ile karşılaşılmaktadır. İhracat rakamları ile Dünya ihracatında ikinci sırada yer alan ABD nin 2000 ve 2001 yılında gerçekleştirdiği ithalat rakamları ile ithalatçı ülkeler arasında da ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Bu rakamlar göstermektedir ki dünya meyve suyu ticaretinde ABD en büyük ithalatçı ve ihracatçı konumundadır. Dünya ithalat rakamları genel itibariyle incelendiğinde ihracatta yaşanan düşüş gibi ithalatta da 2000 yılına göre 2001 yılında düşüş yaşanmıştır. 2000 yılında kaydedilen 10.1 milyar ABD $ lık toplam ithalat 2001 yılına gelindiğinde % 18 oranında bir düşüş ile 8.3 Milyar ABD $ seviyesinde kalmıştır. 3. TÜRKİYE MEYVE SUYU PİYASASI 3.1. Meyve Suyu Üretimi Türkiye de meyve suyu üretimi 1960 yıllarının sonlarında başlamış, bugün halen orta ve büyük ölçekli işletmeler tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu gün meyve suyu sanayiinde hammadde olarak kullanılan meyvenin tamamına yakın bir bölümü yerli üretimden karşılanmakta, ancak bazı yıllarda elma 9

suyu üretimini karşılamak amacıyla dahilde işleme rejimi kapsamında elma ithalatı gerçekleştirilmektedir. Türkiye de Meyve Üretimi (Ton) Meyve Türü 1998 1999 2000 2001 Elma 2.450.000 2.500.000 2.400.000 2.450.000 Kayısı 490.000 335.000 530.000 470.000 Şeftali 410.000 400.000 430.000 460.000 Portakal 970.000 1.100.000 1.070.000 1.250.000 Kaynak : DİE Türkiye de meyve üretimi incelendiğinde ülkemizin coğrafi yapısı ve iklim koşullarına en uygun meyve olarak elma üretiminin ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Ülkemizin güneyinde hakim olan Akdeniz ikliminin etkisiyle diğer önemli bir meyvenin ise portakal olduğu ve portakal üretiminde her yıl düzenli bir artış yaşandığı görülmektedir. Türkiye de Yıllar İtibariyle Meyve Suyu ve Konsantresi Üretimi (Bin Ton) Yıllar 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Üretim 280 290 320 280 305 310 330 Kaynak : DPT Türkiye'de Meyve Suyu ve Konsantresi Üretimi Bin Ton 340 320 300 280 260 240 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Yıllar Üretim Kaynak : DPT 10

Türkiye nin meyve suyu ve konsantresi üretiminde 1998 yılından 1999 yılına geçişte yaşanan % 12.5 lik düşüşten sonra 2002 yılına gelindiğinde meyve suyu üretimi 1998 yılında ulaştığı 320 bin ton seviyesine ancak gelebilmiştir. Bu gerileme sektörün gelişimi açısından da olumsuz bir etki yaratmış ve sektörün gelişimini dört yıl geriye götürmüştür. 3.2. Dış Ticaret 3.2.1. İhracat Türkiye nin meyve suyu ihracatı incelendiğinde en önemli ihraç ürünümüzün 2001 yılında 30,8 milyon ABD $ lık ihracat ile elma suyu olduğu tespit edilmektedir. Elma suyunu 2001 yılında 700 bin ABD$ lık ihracat ile portakal suyu takip etmektedir. Toplam meyve suyu ihracatımıza bakıldığında 1999 yılına oranla 2001 yılında ihraç edilen meyve suyu miktarının artmış olmasına rağmen değer olarak düşüş yaşandığı görülmektedir. Bu şekildeki bir ters orantının nedeni ise 2001 Şubat ayında ülkemizde yaşanan ekonomik krizin Türk Lirasının değerini düşürmesidir. Türkiye nin Yıllar İtibariyle Meyve Suyu ve Konsantresi İhracatı (Miktar: Kg; Değer: ABD $) 1999 2000 2001 ÜRÜN Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Dondurulmuş Portakal Suyu 646.803 360.028 356.819 189.621 375.498 275.563 Diğer Portakal Suları 427.966 236.027 993.452 605.337 1.579.029 704.785 Greyfurt Suyu 0 0 82.500 116.750 600 432 Diğer Narenciye 522.099 287.501 1.134.712 612.085 568.364 298.236 Ananas Suyu 4.550 3.392 16.733 8.819 42.637 17.646 Domates Suyu 724.112 357.528 62.052 31.946 332.790 215.381 Üzüm Suyu 1.357.164 686.418 662.141 344.865 1.570.736 817.963 Elma Suyu 50.220.498 49.429.897 34.107.809 30.454.346 48.943.902 30.812.996 Diğer meyve ve Sebze Suları 14.803.450 16.981.954 14.180.528 8.967.804 17.205.419 12.237.813 Karışık Meyve Suları 2.036.616 1.363.509 681.969 768.211 723.780 446.513 TOPLAM 70.743.258 69.706.254 52.287.715 42.099.784 71.342.755 45.827.328 Kaynak : DTM 11

Ülkeler ile olan ihracat ilişkimize bakıldığında ise en büyük müşterimizin Almanya olduğu ve 2001 yılında gerçekleştirmiş olduğumuz meyve suyu ihracatının %56 sını bu ülkeye yapmış olduğumuz görülmektedir. Almanya yı yine Dünyanın önemli meyve suyu ithalatçıları arasında yer alan Hollanda ve ABD takip etmektedir. İhracat yaptığımız ülkeler sıralaması incelendiğinde başka bir dikkat çekici husus ise; 1999 yılından itibaren başta Fransa, KKTC ve İtalya olmak üzere tüm ülkeler ile olan ihracat ilişkimizin giderek azalmasıdır. Özellikle 2000 yılında İtalya ya gerçekleştirmiş olduğumuz ihracat siyasi ilişkilerin de etkisi ile 1999 yılına göre % 95 düşmüş, fakat 2001 yılında tekrar normal düzeye ulaşmıştır. Ayrıca ülkeler itibariyle meyve suyu ihracatımızda Avusturya ya yapılan ihracatın son yıllarda hızla arttığı ve 2000 yılına göre 2001 yılında kaydedilen artış oranının %700 a ulaştığı tespit edilmiştir. Bu oranda bir artışın en önemli nedeni olarak 1999 yılından sonra meyve suyu ihracatında yaşanan ciddi düşüşlerin etkisiyle yeni pazar arayışları içersine giren sektör mensuplarının Avusturya ile olan ikili ilişkilere ağırlık vermesi olduğu düşünülmektedir. Bugün Türkiye den yaklaşık 50 ülkeye meyve suyu ihraç edilmemektedir. SSCB nin dağılmasından sonra başta Azerbaycan ve Rusya Federasyonu olmak üzere Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerine yapılan ihracat artmış, ancak Rusya krizi ile birlikte meyve suyu sektöründeki ihracat azalmıştır. Türkiye nin Meyve Suyu ve Konsantresi İhracatında İlk On Ülke (Miktar: Kg; Değer: ABD $) 1999 2000 2001 ÜLKE Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Almanya 37.927.392 41.470.072 27.242.932 23.599.977 38.302.146 25.903.602 Hollanda 11.243.393 12.557.765 6.051.751 5.682.555 8.880.529 6.207.382 ABD 5.712.620 5.128.653 3.004.359 2.515.608 4.249.939 3.053.048 Azerbaycan 3.083.266 1.761.328 4.471.140 2.298.617 5.031.822 2.081.798 İngiltere 2.035.281 1.189.238 2.765.526 1.832.182 2.555.986 1.199.222 Avusturya 48.825 30.695 238.329 140.957 1.940.255 1.146.908 Fransa 1.583.700 866.948 950.691 545.081 1.904.841 1.034.955 KKTC 1.177.885 662.076 1.422.145 776.646 1.305.879 733.205 İtalya 800.835 853.986 47.710 41.620 789.565 617.679 Rusya Fed. 560.475 552.853 1.407.441 1.056.599 944.512 830.139 Diğer 6.569.586 4.632.640 4.685.691 3.609.942 5.437.281 3.019.390 TOPLAM 70.743.258 69.706.254 52.287.715 42.099.784 71.342.755 45.827.328 Kaynak : DTM 12

3.2.2. İthalat Ülkemizin meyve suyu ve konsantresinde gerçekleştirmiş olduğu ithalat rakamlarına bakıldığında; dondurulmuş portakal suyu ithalatının ilk sırada yer aldığı görülmektedir. 2001 yılında meyve suyu ve konsantresi dış ticareti, değerlendirildiğinde dış ticaret hacminin 50.1 milyon $ ABD doları seviyesine ulaştığı görülürken, ihracat fazlası 41.6 milyon ABD $ na ulaşmıştır. Ülkemiz dış ticaretinde genel olarak kaydedilen dış ticaret açığının büyüklüğüne rağmen meyve suyu ve konsantresi dış ticaretinde ihracat fazlalığının yaşanması ülkemiz ve sektör açısından sevindirici bir gelişmedir. Türkiye nin Yıllar İtibariyle Meyve Suyu ve Konsantresi İthalatı (Miktar: Kg; Değer: ABD $) 1999 2000 2001 ÜRÜN Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Dondurulmuş Portakal Suyu 637.249 1.028.682 1.447.687 2.203.079 2.203.669 2.189.703 Diğer Portakal Suları 312.475 434.991 136.290 137.223 325.119 470.206 Greyfurt Suyu 10.661 8.801 29.545 53.366 142.182 252.817 Diğer Narenciye 78.024 88.899 101.317 155.886 143.470 201.525 Ananas Suyu 18.171 48.929 48.668 99.499 120.853 204.904 Domates Suyu 1.819 3.008 2.270 3.487 0 0 Üzüm Suyu 1.508 1.632 5.824 4.349 953 1.097 Elma Suyu 1.288.620 699.033 845.473 462.200 10.438 11.272 Diğer meyve ve Sebze Suları 499.997 412.001 334.839 562.122 187.507 602.340 Karışık Meyve Suları 172.920 125.458 364.888 531.883 199.097 330.948 TOPLAM 3.021.444 2.851.434 3.316.801 4.213.094 3.433.288 4.264.812 Kaynak : DTM Ülkeler itibariyle meyve suyu ve konsantresi ithalatımız incelendiğinde dünyanın en büyük ihracatçısı konumunda olan Brezilya nın ülkemiz ithalatında da ilk sırayı aldığı gözlemlenmektedir. Toplam ithalatımızın % 36 sı bu ülkeden gerçekleştirilmektedir. Brezilya yı Hollanda ve Almanya takip etmektedir. Değer itibariyle toplam ithalat rakamlarına bakıldığında 1999 yılında gerçekleşen ithalata 13

oranla 2001 yılında % 49 luk önemli bir artış yaşandığı tespit edilmekte fakat miktar itibariyle bu artışın görülmemesi bu değer artışının ülkemizdeki döviz kurunda yaşanan dalgalanmalardan kaynaklandığı gerçeğini ortaya koymaktadır. Türkiye nin Meyve Suyu ve Konsantresi İthalatında İlk On Ülke (Miktar: Kg; Değer: ABD $) 1999 2000 2001 ÜLKE Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Brezilya 339.342 578.909 1.030.177 1.539.259 1.625.611 1.566.486 Hollanda 184.474 334.537 527.643 810.196 670.797 811.957 Almanya 182.764 307.726 113.620 277.363 220.938 449.129 KKTC 66.000 71.314 0 0 144.725 252.358 İran 1.243.669 670.591 233.035 185.146 97.532 219.708 Danimarka 5.392 40.819 53.105 185.040 50.168 189.568 Yunanistan 335.092 135.844 57.049 83.607 157.500 124.504 İsrail 339.631 439.062 92.700 94.053 70.794 106.708 İrlanda 9.500 18.816 80.659 126.812 32.842 94.926 Endonezya 0 0 92 85 32.145 72.182 Diğer 315.580 253.816 1.128.721 911.533 330.236 377.286 TOPLAM 3.021.444 2.851.434 3.316.801 4.213.094 3.433.288 4.264.812 Kaynak : DTM 3.3. Tüketim & Pazarlama Ülkemizde meyve suyu ve konsantresi üretiminde büyük bir potansiyel olmasına rağmen iç talebin yetersizliği ve yaş meyve tüketiminin fazlalığı meyve suyu üretimini olumsuz yönde etkilemektedir. Avrupa da tüketimde portakal ve elma suyu yoğunlukta iken ülkemizde daha çok şeftali ve vişne suyu tüketilmektedir. Türkiye de Yıllar İtibariyle Meyve Suyu ve Konsantresi Talebi YIL Bin Ton 1996 192 1997 219 1998 225 1999 230 2000 255 2001 245 2002 255 Kaynak: DPT 14

Türkiye de 1970 li yılların başlarında kişi başına 0,4 lt olan meyve suyu tüketimi 1970 yılına göre 10 kat artarak, 1996 da kişi başına 3,9 lt ye çıkmış olup bugün yaklaşık, 4,5 lt civarındadır. Ancak bu rakam dünya ortalamasının oldukça altında kalmaktadır Çoğunlukla karton kutu, cam veya kullanımına daha seyrek rastlanan teneke ambalajda perakende satışa sunulan meyve suyu için toptan satış sözkonusu olduğunda çoğunlukla çift polietilen torba içinde 200 lt lik sterilize variller, deniz taşımalarında tankerler kullanılmaktadır. Ambalajlama ile ilgili olarak ülkemizde yürürlükte olan mevzuata (Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği 9. Bölüm) ekler kısmında yer verilmiştir. 4. SONUÇ Ülkemizde yetişen meyvelerin çeşitliliği dikkate alındığında yıllık meyve suyu üretim ve tüketimimizin çok düşük olduğu görülmektedir. Bu sonucun elde edilmesinde en önemli neden ülkemizde meyve suyundan daha yoğun olarak taze meyve tüketimine ağırlık verilmesi iken diğer nedenler arasında meyve suyu fiyatları ile halkın gelir düzeyi arasındaki ters orantı da yer almaktadır. Ayrıca ülkemizde meyve suyundan ziyade asitli içeceklere olan ilginin yoğunluğu da meyve suyu tüketimindeki azlığın başka bir sebebi olarak ortaya çıkmaktadır. Hammadde ucuzluğu ve kolay erişilebilirlik açısından bu derece avantajlı olduğumuz bir gıda endüstrisi ürünü olan meyve suyundan hem iç tüketimin arttırılması hem de ihracat pazarının genişletilmesi suretiyle maksimum fayda elde edilebilecektir. Ülke içersinde yürütülecek kampanyalar ile meyve suyu tüketiminin faydaları anlatılarak, toplumun meyve suyu tüketim bilincinin arttırılması bu ürünün tüketiminin arttırılmasına hizmet edecektir. Meyve suyu ihracatımızın arttırılması amacıyla özellikle gelişmekte olan pazarlara yönelinmesi ihracat yapılan ülkelerin genişletilmesi suretiyle meyve suyu ihracatımızın arttırılmasının sağlayacaktır. Bu kapsamda özellikle SSCB nin dağılmasından sonra ortaya çıkan başta Türki Cumhuriyetler olmak üzere diğer BDT ülkeleri ile ihracat ilişkilerimizin arttırılması meyve suyu ihracatımızın da arttırılmasını sağlayacaktır. 15

EKLER TÜRK GIDA KODEKSİ MEYVE SUYU VE BENZERİ ÜRÜNLER (Tebliğ No: 98 / 9) Amaç Madde 1 Bu Tebliğin amacı; meyve suyu ve benzeri ürünlerin tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlanmasını sağlamak üzere bu ürünlerin özelliklerini belirlemektir. Kapsam Madde 2 Bu Tebliğ, meyve suyu, meyve suyu konsantresi, meyve püresi konsantresi, meyve suyu tozu ve meyve nektarını kapsar. Bu Tebliğ, özel beslenme amaçlı gıda maddelerini kapsamaz. Hukuki dayanak Madde 3 Bu Tebliğ, 24.6.1995 tarih ve 560 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin 7. maddesine göre hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4 Bu Tebliğ de geçen; Meyve : Meyve suyu ve meyve nektarı üretimi için gerekli temel unsurları taşıyan taze veya soğukta muhafaza edilmiş, sağlam, yeterli olgunlukta, domates hariç tüm meyveleri, Meyve nektarı : Meyve suyu, meyve suyu konsantresi, meyve püresi, meyve püresi konsantresi veya EK 2 ye de uygun olan bu ürünlerin karışımına şeker ve/veya bal, su katılmasıyla elde edilen fermente olmamış, ancak fermente olabilen ürünleri Şekersiz veya bal ilavesiz meyve nektarı : Doğal halde şeker içeriği yüksek meyvelerin tek tek veya birlikte karıştırılarak, şeker veya bal katılmaksızın elde edilen ürünleri, Meyve püresi pulpu- : Meyvelerin suyu ayrılmaksızın; soyularak veya bütün olarak, yenilebilen kısımlarının ezilmesi ile elde edilen fermente olmamış ancak fermente olabilen ürünleri, Meyve püresi konsantresi : Meyve püresinden suyun belirli bir kısmının fiziksel yolla ayrılması ile elde ürünleri, 16

Meyve suyu : Mekanik işlemlerle meyveden elde edilen, elde edildiği meyvenin tipik renk, tat ve koku özelliklerini gösteren, fermente olmamış ancak fermente olabilen ürünleri, Turunçgil meyve suyu : Meyvenin endokarbından yapılan ürünleri, Misket limonu suyu : Tüm meyveden ve meyve kabuğunun bir kısmının en azı kalacak şekilde, uygun üretim tekniği ile elde edilen ürünleri, Meyve suyu konsantresi : Meyve suyunun su içeriğinin belirli bir kısmının fiziksel yolla uzaklaştırılması ile elde edilen ürünleri, Meyve suyu tozu : Meyve suyundan, suyun olabildiğince tamamının fiziksel yolla uzaklaştırılması ile elde edilen ürünleri, ifade eder. Ürün özellikleri Madde 5 Bu Tebliğ kapsamındaki ürünlerin özellikleri aşağıda verilmiştir. a) Meyve suyu ve benzeri içecekler, elde edildikleri meyvenin tipik tat, renk ve kokusundan olmalıdır. Bu ürünlere işleme sırasında uzaklaştırılan doğal uçucu bileşikler, uzaklaştırıldığı miktarda katılmalıdır. b) Meyve suyu doğrudan meyveden elde edilebileceği gibi meyve suyu konsantresinden konsantrasyon sırasında ayrılan su ve aroma maddelerinin tekrar ilavesiyle de elde edilebilir. Konsantreye ilave edilecek su konsantrasyon sırasında ayrılan su ile aynı oranda ve içilebilir nitelikte olmalı, elde edilecek meyve suyu aynı meyveden elde edilen meyve suyu ile benzer duyusal, mikrobiyolojik ve kimyasal özellikler göstermelidir. Aromanın yeniden oluşturulması için meyve suyunun konsantrasyonu sırasında ayrılan doğal uçucu bileşikler uzaklaştırıldığı miktarda eklenmeli ve tanımlarda geçen meyve suyuna bağlı olarak, aynı çeşit meyveden elde edilen meyve suyu ile aynı analitik ve duyusal özelliklere sahip olmalıdır. c) Meyve suyu üretimine bir veya birden fazla meyve suyu ve/veya meyve süresi karıştırılabilir. d) Doğrudan tüketime sunulan meyve konsantrelerinde fiziksel yolla ayrılacak olan suyun miktarı en az %50 olmalıdır. e) Üzüm ve armut suyu dışında; meyve suyu, meyve suyu konsantresi ve meyve suyu tozuna şeker katılabilir. Bu ürünlere katılacak şeker miktarı, asitliği düzenlemek için kurumadde üzerinden 15 g/l den, tatlandırmak için 100 g/l den ve limon, misket limonu, bergamot, frenk üzümü suyunda ise 200 g/l den fazla olmalıdır. 17

f) Meyve nektarı üretiminde meyve suyu veya meyve püresinin uygun karışımları ile bir veya birden fazla meyve nektarı karıştırılabilir. g) Nektarlara katılacak şeker ve/veya bal miktarı, son ürünün toplam ağırlığının %20 sinden fazla olmalıdır. h) Nektarlar; kısmen veya tamamen tatlandırıcı kullanılarak şekersiz veya enerjisi azaltılmış olarak da hazırlanabilir. Meyve suyu üretimi için; beyaz şeker, yarı beyaz şeker, rafine şeker, dekstroz monohidrat, susuz dekstroz, kurutulmuş glukoz şrubu, fruktoz, konsantre meyve suyundan meyve suyu ve meyve nektarı için yukarıda belirtilen şekerlere ilave olarak glukoz şurubu, şeker çözeltilisi, invert şeker çözeltisi, invert şeker şurubu ve EK 1 de özellikleri belirtilen sulu sakaroz çözeltisi katılabilir. ı) Konsantreden hazırlanmayan meyve suyunda kullanılacak şekerlerde su oranı %2 den fazla olmamalıdır. i) Nektarlarda en az meyve suyu ve/veya meyve püresi ile toplam asitlik miktarları EK-2 de verilmektedir. Ayrıca karışık nektarlarda; meyve suyu ve/veya meyve püresi ile toplam asitlik miktarları EK-2 deki değerlerle orantılıdır. j) Asitliği düzenlemek için meyve suyu, meyve suyu konsantresi, meyve suyu tozu ve meyve nektarına katılacak limon suyu ve/veya konsantresi susuz sitrik asit cinsinden 3 g/l den fazla olmamalıdır. Aynı meye suyu veya nektarına birden fazla asit eklendiğinde; eklenen her bir asitin izin verilen % miktarının toplamı, son üründeki toplam asit miktarını geçmemelidir. k) Meyve suyuna, konsantreden hazırlanmış olsa da; aynı anda şeker ve asit katılması yasaktır. l) Meyve suyu ve benzeri ürünlerde etil alkol miktarı 5 g/l den fazla olmamalıdır. m) Ananas, elma ve üzüm suyuna en fazla 3 g/l sitrik asit katılabilir. n) Elma veya armuttan veya bu meyvelerin karışımlarından elde edilen meyve nektarına en fazla 5 g/l laktik asit katılabilir. o) Ananas suyunda dimetil-polisiloksan en fazla 10 mg/l kullanılabilir. p) Meyve suyu, meyve suyu konsantresi, meyve nektarı ve meyve suyu tozunun üretimi sırasında uygulanan işlemlerin ve işlem sırasında kullanılan şeker ve benzeri maddeler, katkı maddeleri ve işlem yardımcılarının son üründeki kalıntısı insan sağlığına zarar verecek düzeyde olmamalıdır. 18

r) Üzüm suyunda; fiziksel işlemlerle desülfitleme; kazein, yumurta beyazı ve diğer hayvansal albüminlerle klarifikasyon; D-Tartarik ve L-Malik asitlerin çift kalsiyum tuzunun az miktarlarda eklenebildiği nötral potasyum tartarat veya kalsiyum karbonat ile kısmi deasidifikasyon yapılabilir. s) Meyve suyu tozu üretiminde meyve suyunun fiziksel işlemle veya direkt alev dışında herhangi bir işlemle toplam dehidrasyonuna izin verilebilir. Aynı çeşit meyveden elde edilen veya dehidrasyon sırasında ayrılmış olan uçucu bileşiklerin yeniden oluşturulması zorunludur. ş) Meyve suyu konsantresi elde etmek için üzüm, turunçgil meyveleri, ananas, armut, şeftali ve kayısı dışındaki meyve sularının üretiminde difüzyon işlemine izin verilir. Bu şekilde elde edilen meyve suları, mekanik işlemlerle elde edilen meyve suları, mekanik işlemlerle elde edilen meyve suları, ile aynı duyusal ve analitik özelliklere sahip olmalıdır. t) Meyve suyu konsantresi üretiminde, sadece direkt tüketime sunulacak ön paketleme yapılmış meyve suyu konsantrelerinde tatlandırmak amacıyla şeker katılabilir ve katılacak toplam şeker miktarı, konsantreden elde edilmiş meyve suyu hacmi ile orantılı olarak (e) bendinde belirtilen miktardan fazla olmaz. u) Difüzyon işlemi; üzüm, turunçgil meyveleri, ananas, armut, şeftali ve kayısı dışındaki meyve suyu konsantresinden elde edilen meyve sularının üretiminde uygulanabilir. Difüzyon işlemi uygulanmış meyve suları, tanımlarda bulunan meyve suyu konsantrelerinden elde edilen meyve suları özellikleri ile uyumlu ve en az mekanik işlemlerle elde edilen konsantreden elde edilen meyve suları ile aynı duyusal ve kimyasal özelliklere sahip olmalıdır. Katkı maddeleri Madde 6 Meyve suyu ve benzeri ürünlerde kullanımına izin verilen katkı maddeleri Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 2. bölümüne uygun olmalıdır. İşleme ve işlem yardımcıları Madde 7 Meyve suyu, meyve suyu konsantresi, meyve nektarı ve meyve suyu tozunda; mekanik ekstraksiyon işlemi, fiziksel işlem, difüzyon işlemi ile antioksidan etki oluşturmaya yetecek kadar L-askorbik asit-e 300, azot, karbondioksit-e 290, pektlolitik, proteolitik, amilolitik enzimler, yenilebilir jelatin, taninler, bentonit, silika aerojel, kaolin, aktif kömür ve asbest, perlit, yıkanmış diatomit, selüloz, çözünemeyen poliamid gibi inert filtrasyon yardımcıları kullanılabilir. Bulaşanlar Madde 8 Meyve suyu ve benzeri ürünlerde, bulaşanların miktarı Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 4. bölümünde belirlenen limitleri aşmamalıdır. 19

Pestisit kalıntıları Madde 9 Meyve suyu ve benzeri ürünlerin üretiminde kullanılan meyvelerdeki pestisit kalıntı miktarları, Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 5. bölümünde meyveler için belirlenen limitleri aşmamalıdır. Hijyen Madde 10 Meyve suyu ve benzeri ürünlerle ilgili hijyenik kriterler aşağıda verilmiştir: a) Meyve suyu ve benzeri ürünler, Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 7. bölümündeki genel kurallara uygun olarak hazırlanmalıdır. b) Meyve suyu ve benzeri ürünlerde normal depolama koşullarında gelişebilen hiçbir mikroorganizma ve mikroorganizma kaynaklı sağlığa zararlı miktarda hiçbir madde bulunmamalıdır. Ambalajlama ve etiketleme-işaretleme Madde 11 Meyve suyu ve benzeri ürünlerin ambalajlanması ve etiketlemeişaretlenmesi ile ilgili kurallar aşağıda verilmiştir. a) Meyve suyu ve benzeri ürünlerde Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği nin Ambalajlama ve Etiketleme-İşaretleme bölümüne uygun ambalaj maddeleri kullanılmalıdır. b) Ambalajların dolum oranı hacimce en az %90 olmalıdır. c) Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 9 uncu bölümüne ilaveten aşağıdaki bilgiler de etikette bulunmalıdır: - Bir meyveden hazırlanan ürünlerde asitlik düzenleyici olarak kullanılan limon suyu hariç olmak üzere meyve adı, iki veya daha fazla meyveden hazırlanan ürünlerde, meyve suyu veya pürenin azalan ağırlığa göre adı, üç ve daha fazla meyve kullanılması halinde karışık meyve veya benzeri ifade veya kullanılan meyve adedi. - Meyve suları, şeker katkısı ile tatlandırıldığında; Şeker ilave edilmiştir veya yerini tutacak bir ifade ve şeker miktarı. - Ürün adı ile aynı yüzde olacak biçimde tamamen veya kısmen konsantreden elde edilen meyve suları ve nektarlar için...konsantresinden ifadesi, meyve nektarlarında, meyve suyu, meyve püresi veya bunların karışımı (meyve suyu miktarı veya meyve püresi miktarı enaz %... ) ifadesi. yazılmalıdır. d) Ürüne katılan L- askorbik asit etikette C Vitamini olarak gösterilemez. 20

Taşıma ve Depolama Madde 12 - Meyve suyu ve benzeri ürünlerin depolama ve taşınmasında Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 10 uncu bölümündeki kurallara uyulmalıdır. Numune Alma ve Analiz Metodları Madde 13 - Meyve suyu ve benzeri ürünlerden, üretim hattından ve muhafaza deposundan numune alınmasında Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin l1 inci bölümündeki kurallara uyulmalıdır. Numune uluslararası kabul görmüş metodlara göre analiz edilmelidir. Tescil ve Denetim Madde 14 - Meyve suları ve benzeri ürünleri üreten ve satan işyerleri; tescil ve izin, ithalat işlemleri, kontrol ve denetim sırasında bu Tebliğ hükümlerine uymak zorundadır. Bu hükümlere uymayan işyerleri hakkında 24/6/1995 tarihli ve 560 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamede değişiklik yapan 4128 sayılı Kanun hükümlerine göre yasal işlem yapılır. Uygulama ve Denetim Madde 15 - Bu Tebliğe ait hükümler; 3/11/1995 tarihli ve 4128 sayılı Kanun ve 24/6/1995 tarihli ve 560 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye göre Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığınca uygulanır. Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat Madde 16 - Bu Tebliğle; a) TS 1535 Portakal Suyu b) TS 3631 Vişne Suyu c) TS 3632 Üzüm Suyu d) TS 3633 Elma Suyu e) TS 3986 Mandarin Suyu f) TS 3984 Çilek Nektarı g) TS 3985 Erik Nektarı h) TS 3684 Vişne Suyu Konsantresi i) TS 3685 Üzüm Suyu Konsantresi j) TS 3686 Elma Suyu Konsantresi standartları mecburi uygulamadan kaldırılmıştır. Geçici Madde 1 - Halen faaliyet gösteren, bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünleri üreten ve satan işyerleri yayımı tarihinden itibaren 1 yıl içinde bu Tebliğ hükümlerine uymak zorundadır. Bu süre içinde gerekli düzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez. Bu işyerleri hakkında 24/6/1995 tarih ve 560 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamede değişiklik yapan 3/11/1995 tarihli ve 4128 sayılı Kanun hükümlerine göre yasal işlem yapılır. 21

Yürürlük Madde 17 - Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 18 -Bu Tebliği Tarım ve Köyişleri Bakanı ile Sağlık Bakanı yürütür. 22

MEYVE NEKTARLARININ ÖZELLİKLERİ Meyve Nektarı Minimum Toplam Asit Miktarı Tartarik Asit Olarak (Son üründe g/l) Minimum Meyve Suyu ve / veya Püre Miktarı (Son Üründe % Ağırlık) 1. Doğal Halde Suyu Tüketilmeyen Meyveler Frenk üzümü 8 25 Erik 6 30 Üvez 8 30 Kuşburnu 8 40 Vişne 8 30 Kiraz 6 40 Ahududu 7 40 Kayısı 3 35 Çilek 5 40 Karadut 6 40 Kızılcık 9 30 Ayva 7 50 Limon - 25 Bu bölüme ait diğer meyveler - 25 2. Düşük Asitli, Pulpumsu veya Oldukça Aromalı Doğal Halde Suyu Tüketilmeyen Meyveler Mango - 35 Muz - 25 Bu bölüme ait diğer meyveler - 50 23

MEYVE SUYU VE BENZERİ ÜRÜNLER (Tebliğ No: 98/9) (Madde 6 ile ilgili) TÜRK GIDA KODEKSİ YÖNETMELİĞİ İKİNCİ BÖLÜM Gıda Katkı Maddeleri Gıdalarda Katkı Maddelerinin Kullanımı Madde 5- Gıdalarda katkı maddelerinin kullanımı aşağıdaki esaslara uygun olacaktır: a) Aşağıda anılan maddeler katkı maddesi olarak değerlendirilmez: İçme suyu arıtmada kullanılan maddeler, Sıvı pektin, Sakız esasları, Beyaz veya sarı dekstrin, kavrulmuş veya dekstrine edilmiş nişasta, asit veya alkali uygulaması ile modifiye edilmiş nişasta, ağartılmış nişasta, fiziksel olarak modifiye edilmiş nişasta ve amilolitik enzim uygulamasına tabi tutulmuş nişasta, Amonyum klorür, Kan plazması, yenilebilen jelatin, protein hidrolizatları ve bunların tuzları, süt proteini ve gluten, Glutamik asit dışındaki aminoasitler ve bunların tuzları, glisin, sistein, sistin ve bunların tuzları ve katkı fonksiyonu olmayanları, Kazeinatlar ve kazein, İnülin, İşlem yardımcıları, Bitki üretiminde, bitkileri korumak amacıyla kullanılan maddeler, Aromalar, Gıdalara beslenme ögesi olarak katılan mineral, vitamin, iz elementler ve benzeri ürünler. b) EK-1, 2, 3, 5, 6 da belirtilen durumlar dışında aşağıdaki gıdalarda katkı maddesi kullanılamaz: İşlenmemiş gıdalar, Bal, Bitkisel ve hayvansal kaynaklı, emülsifiye edilmemiş katı ve sıvı yağlar, Tereyağı, Pastörize ve sterilize süt ve krema, Aromalandırılmamış, fermentasyonu durdurulmamış süt ürünleri, Doğal mineral sular ve kaynak suları, Aromalandırılmış, kolay çözünebilen kahveler hariç olmak üzere kahve ve kahve ekstraktları, Aromalandırılmamış yaprak çay, 24

Şeker, Kuru makarna, Sterilize yayıkaltı hariç olmak üzere aromalandırılmamış doğal yayık altı suyu. c) 0-3 yaş arası çocuk gıdalarında tatlandırıcı kullanılamaz. d) Ek-7 de belirtilen durumlar dışında aşağıdaki gıdalarda renklendirici kullanılamaz: Rakı, İşlenmemiş gıdalar, Şişelenmiş veya ambalajlı sular, Tam yağlı, yarım yağlı ve yağsız, pastörize veya sterilize aromalandırılmamış sütler, Çikolatalı sütler, Aromalandırılmamış fermente süt ürünleri, Aromalandırılmamış yayıkaltı suyu, Aromalandırılmamış krema ve toz krema, Ham hayvansal veya bitkisel katı ve sıvı yağlar, Yumurta ve yumurta ürünleri, Un ve benzeri öğütülmüş ürünler ve nişastalar, Ekmek ve benzeri ürünler, Makarna ve mantı benzerleri, Şekerler, Domates salçası ve konserve domatesler, Domates bazlı soslar, Meyve suyu, nektarları ve sebze suları, İşlenmiş meyve, sebze ve mantarlar, Kestane püresi, Balık, kabuklular, yumuşakçalar, et, kümes hayvanları ve av hayvanlarının etleri ve bunların preparatları, Kakao ürünleri ve çikolata ürünlerindeki çikolata kısmı, Kavrulmuş kahve, çay, hindiba, çay ve hindiba ekstraktları, çay, bitki, meyve ve hububatların infüzyon preparatları, bu ürünlerin karışımları ve kolay çözünebilenen karışımları, Tuz, tuz ikameleri, baharatlar ve baharat karışımları, Şaraplar, Şarap sirkeleri, Sağlık sorunlu bebek ve çocuklar için hazırlanmış gıdalar dahil olmak üzere tüm bebek ve çocuk gıdaları, Bal, Malt ve malt ürünleri, Aromalandırılmamış peynirler, Keçi ve koyun sütünden elde edilen tereyağı. e) Gıda katkı maddeleri saflık kriterlerine uygun olacaktır. 25

f) Bir gıda maddesinin herhangi bir bileşeninde kullanılmasına izin verilen katkı maddesi o gıdanın kendisinde de bulunabilir. g) Bir gıda maddesinin üretiminde aromatik veya besleyici özellikleri nedeni ile kullanılan, ancak ikinci etkisi renk vermek olan paprika, turmerik, safran gibi maddeler renklendirici olarak değerlendirilemezler. h) Peynir kaplamaları, salam ve sucuk kılıfları gibi gıdaların yenilemeyen dış kısımlarında kullanılan boyalar renklendirici olarak değerlendirilemezler. Bu boyalar Yönetmeliğin 9 uncu bölümü içerisinde değerlendirilirler. ı) Et ve et ürünlerinin damgalanmasında sadece E155 Brown HT, E 133 Briliant blue FCF veya E 129 Allura red veya E133 Brilliant blue FCF ile E 129 Allura red AC nin uygun oranlarda karışımı kullanılabilir. j) Yumurta kabuklarının dekoratif olarak renklendirilmesinde veya damgalanmasında sadece gıdalarda kullanılmasına izin verilen renklendiriciler kullanılabilir. k) Gıda katkı maddelerinin sınıf, ad ve sinonimi, EC nosu, kullanılacağı mamul, kullanılabileceği maksimum miktarı ile diğer teknik zorunluluklar EK- 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 ve 11 de yer alan listelerde verilmiştir. Katkı Maddelerinin Etiketlenmesi Madde 6- Gıda katkı maddesi veya kombinasyonlarının ambalaj ve/veya etiketi üzerinde aşağıdaki bilgiler okunaklı ve silinemez biçimde bulundurulacaktır: Üretici veya ambalajlayıcı veya satıcı firmanın adı veya ticari adı ve işyeri adresi, Katkı maddesinin adı ve EC kodu, Madde karışım halinde ise, her bir katkı maddesinin adı, EC kodu ve ağırlıkça azalan sırası, Katkı maddesine; seyreltilmesini, çözdürülmesini, standardizasyonunu, satışını veya depolanmasını kolaylaştırmak amacı ile değişik maddeler veya gıda bileşenleri katıldı ise, kullanılan maddenin adı, kullanım amacı ve her bir bileşenin ağırlıkça azalan sırası, Gıdada kullanım içindir ifadesi veya gıdada kullanılacağını belirtir farklı bir ifade, Gerekli ise özel depolama ve kullanım şartları, Kullanım talimatı, Parti veya seri numarası, Net miktarı, Gıdada kullanım miktarı sınırlı olan bileşenlerin % leri, Katkı maddesi hayvansal kaynaklardan elde edilmiş ise elde edildiği hayvanın cinsi, 26

Üretim tarihi, Bu Yönetmeliğin 9 uncu bölümüne uygun olarak son tüketim tarihi. Gıda Katkı Maddelerinin Saflık Kriterleri Madde 7- Gıda katkı maddelerinin saflık kriterleri ayrıca yayımlanacaktır. Uyarıcı İfadeler Madde 8- Poliol ve/veya aspartam içeren ve direkt olarak tüketiciye sunulacak tatlandırıcıların etiketlerinde: - Polioller: Aşırı Tüketimi Laksatif Etkiye Neden Olabilir, - Aspartam: Fenilalanin İhtiva Eder uyarıları yer alacaktır. 27

MEYVE SUYU VE BENZERİ ÜRÜNLER (Tebliğ No: 98/9) (Madde 8 ile ilgili) TÜRK GIDA KODEKSİ YÖNETMELİĞİ EK 14, 15 VE 16 NIN MEYVE SUYU İLE İLGİLİ BÖLÜMLERİ EK : 14 MİKROBİYAL TOKSİNLER Madde Tipi Gıda Maddesi Patalin Mikrotoksinler Meyve Suları 0.05 Kabul Edilebilir En Yüksek Değer (mg/kg) EK 15 METAL VE METALOİDLER Madde Gıda Maddesi Kabul Edilebilir En Yüksek Değer (mg/kg) Arsenik Meyve suyu, nektarı, şurupları 0.2 Bakır Meyve suyu, nektarı, şurupları 5 Civa Meyve suyu, nektarı, şurupları 0.01 Çinko Meyve suyu, nektarı, şurupları 5 Demir Meyve ve sebze suları 15 Kadmiyum Meyve suları, nektarlar, şuruplar 0.03 Kalay Meyve suları 250 Kurşun Meyve suyu, nektarı, şurupları 0.3 28

EK : 16 YABANCI MADDE VE BİLEŞİKLER Madde Butanol - 1 Butanol 2 Dietil Eter Diclorometan Etilmetil Keton Hekzan Hidrokarbonlar Halojenler Metil Asetat Metilpropanol 1 Propanol 1 Propanol 2 Siklohekzan Gıda Maddesi Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Tüm Gıda Maddeleri Kabul Edilebilir En Yüksek Değer Açıklama (mg/kg) 1 İçme suyu, alkollü içkiler, doğal aroma elde edilen aroma kaynakları hariç 1 İçme suyu, alkollü içkiler, doğal aroma elde edilen aroma kaynakları hariç 2 İçme suyu, alkollü içkiler, doğal aroma elde edilen aroma kaynakları hariç 0.02 Aroma maddelerinden taşınan 1 Doğal aroma maddelerinden taşınan 1 0.05 İçme suyu hariç çevereden kaynaklanan 1 1 İçme suyu, içkiler, doğal aroma kaynakları hariç 1 İçkiler hariç, doğal aroma maddelerinden kaynaklanan 10 İçkiler hariç 1 Aroma maddelerinden kaynaklanan 29

MEYVE SUYU VE BENZERİ ÜRÜNLER (Tebliğ No: 98/9) (Madde 9 ile ilgili) TÜRK GIDA KODEKSİ YÖNETMELİĞİ BEŞİNCİ BÖLÜM Pestisit Kalıntıları Pestisit Kalıntı Limitlerinin Uygulama Esasları Madde 12- Tarımsal ürünlerde pestisit kalıntı limitlerinin uygulama esasları aşağıda verilmiştir: a) Tarımsal ürünlerde 8/9/1995 tarih ve 22398 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Zirai Mücadelede Kullanılan Pestisit ve Benzeri Maddelerin Ruhsatlandırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik e göre ruhsatlandırılmış pestisitlerin kabul edilebilir en yüksek kalıntı limitleri EK-17 de verilmiştir. b) Ürünler için EK-17 de verilen kabul edilebilir en yüksek limitler ürünlerin piyasaya arzında dikkate alınacak ve uygulanacaktır. c) Dökme şeklinde piyasaya sunulan ürünlerde etiket üzerinde; ürünün hasat edildiği bölge ve üreticisinin adı ve adresi bulunacaktır. d) Ürünlerdeki pestisit kalıntılarının EK-17 deki limitlere uygun olmaması halinde üretici sorumludur. e) Ürün etiketi üzerinde yukarıdaki bilgilerin bulunmaması halinde pestisit kalıntı limitleri uygun olmayan ürünleri tüketime sunan satıcı sorumludur. 30

PESTİSİTİN ADI Aldrin ve Dieldrin* (Yağda Çözünür) Amitraz EK 17 PESTİSİT KALINTI LİMİTLERİ KABUL EDİLEBİLİR EN YÜKSEK ÜRÜNÜN ADI DEĞER Mg / kg (ppm) Meyveler 0.05 Armut, pamuk tohumu Amitraz Meyveler ve sebzeler 0.4 Atrazine Üzüm 0.1 Atrazine Yumuşak çekirdekli 0.05 meyveler Avermectin Turunçgiller 0.02 Azinpos-Ethyl Elma, armut 1.0 Azinpos-Ethyl Diğer meyveler 0.5 31 AÇIKLAMA 0.5 N-2, 4 dimethyphenyl- N methformamidine olarak Azinpos-Methyl Şeftali, erik, kiraz, 0.5 elma, armut,üzüm Azocyclotin Elma 0.5 Cyhexatin ve azocyclothin toplamı Benalaxyl Üzüm 0.2 Benomyl Şeftali, kayısı, kiraz, 3.0 Cerbandazim olarak vişne Benomyl Elma, armut, ayva 2.0 Benomyl Turunçgiller 5.0 Bifenthrin Sebzeler, elma, üzüm 0.1 (Yağda Çözünür) Bitertanol Elma, kayısı 1.0 Bromacil Turunçgiller, fındık 0.02 Bromophos Şeftali, elma, armut 1.0 Bromophos Erik, kiraz, çilek, 0.5 domates Bromopropylate Meyveler 0.2 Bromopropylate Turunçgiller 0.1 Bupirimate Üzüm 0.5 Bupirimate Şeftali, kabak 0.2 Buprofezin Turunçgiller 0.1 Captan Turunçgiller 5.0 Captan Armut, elma, kuru 3.0 üzüm Captan Şeftali, kiraz, vişne, 2.0

erik, kayısı, yenidünya, üzüm Carbaryl Elma, armut, erik, 3.0 kavun Carbendazim Turunçgiller 4.0 Carbendazim Elma, armut, ayva, 2.0 üzüm Carbendazim Şeftali, kayısı, kiraz, 1.0 vişne Carbosülfan Meyveler 0.2 Chlordane* Meyveler ve sebzeler 0.02 (Yağda çözünür) Chrorothalonil Üzüm 0.5 Chrorothalonil Elma, armut 0.2 Chlorpyrifos-Ethyl Şeftali, elma, armut, 0.5 (Yağda çözünür) üzüm Chlorpyrifos-Methyl Şeftali, erik, kiraz, 0.5 (Yağda çözünür) hububat Chlorpyrifos-Methyl Marul, meyveler 0.2 (Yağda çözünür) Clofentezine Elma, üzüm 0.2 Copper Compounds Meyveler, sebzeler, 10.0 turunçgiller, üzüm, zeytin Cyhalothrin Meyveler ve sebzeler 0.2 (Lambda) Cymoxanil Üzüm, kabak 0.05 Cypermethrin Elma, armut, kiraz 1.0 (Yağda çözünür) Cypermethrin Üzüm 0.5 (Yağda çözünür) Cyroconazole Üzüm, şeker pancarı 0.02 2, 4-D Dalapon Şeftali, erik, kiraz, 0.02 elma, armut, ayva Dalapon Turunçgiller 0.01 Dazomet Turunçgiller, üzüm, 0.01 soğan Deltamethrin Elma, armut, zeytin, 0.1 (Yağda çözünür) Demeton-S-Methyl Meyveler 0.4 Sulphon ve sulphoxideler dahil Diazinon (Yağda çözünür) Şeftali, erik, kiraz, kavun 0.3 32

Diazinon Elma, armut, üzüm 0.2 (Yağda çözünür) Dicamba Şeftali, erik, kiraz 0.02 Dichyofluanid Üzüm 3.0 Dichyofluanid Armut, elma 1.0 Dichlorvos (DDVP) Şeftali, erik, kiraz, 0.1 elma, armut, çilek Dicofol Şeftali, erik, kiraz 1.0 (Yağda çözünür) Dicofol Turunçgiller, diğer 0.1 (Yağda çözünür) sebzeler, yerfıstığı Diflubenzuron Şeftali, elma, armut 0.5 Dimethoate Şeftali, erik, kiraz, 1.0 elma, armut, üzüm Diniconazole Üzüm 0.05 Dinobuton Meyveler 0.2 Dinocap Elma, şeftali, üzüm, 0.2 patlıcan, kabak Dioxathion Meyveler 0.2 Ditalimfos Elma, kabak 0.5 Dithianon Elma, üzüm 0.5 Dithiocarbamates (DTC) Turunçgiller, karpuz, kabak 1.0 Dithiocarbamates Kiraz, vişne, armut, 0.5 (DTC) elma, erik, kayısı, şeftali, kavun, üzüm Diuron Turunçgiller 0.2 Diuron Sert ve yumuşak 0.05 çekirdekli meyveler DNOC Şeftali, erik, kiraz 0.02 Dodine Armut, azyva, elma, 0.5 kayısı, şeftali, yenidünya Endosülfan Şeftali, erik, kiraz, 1.0 (Yağda çözünür) Endosülfan (Yağda çözünür) elma, armut, kavun Domates, biber, marul, hıyar, lahana, üzüm, zeytin 0.5 Endrin* Elma, buğday, pirinç 0.02 (Yağda çözünür) Ethephon Kiraz 5.0 Ethephon Elma, domates 2.0 Ethephon Üzüm, turunçgiller, biber, patlıcan 1.0 CS2 olarak 33

Ethion (Yağda çözünür) Şeftali, erik, kiraz, elma, armut 1.0 Ethion Üzüm 0.5 (Yağda çözünür) Athoate-Methyl Şeftali, zeytin 0.5 Ethoprophos Üzüm, sebzeler 0.02 Etrimfos Elma 0.4 Fenamiphos Turunçgiller 0.1 Fenarimol Hıyar, karpuz, kavun, 0.2 armut, elma Fenarimol Üzüm, kabak 0.1 Fenbutatin Oxide Elma, erik, kiraz, 1.0 armut, şeftali, turunçgiller Fenitrothion Kiraz, elma, armut, 0.3 üzüm, şeftali, erik, kayısı Fenpropathrin Meyveler ve sebzeler 0.2 (Yağda çözünür) Fenthion Şeftali, erik, elma, 0.5 (Yağda çözünür) armut, zeytin, kiraz Fenthion Üzüm, lahana 0.2 (Yağda çözünür) Fenvalerate Elma, armut, erik, 0.1 (Yağda çözünür) kiraz Flubenzimine Elma 0.2 Flusilazole Elma, üzüm 0.05 Fluvalinate Elma, şeftali 0.3 Folpet Elma, üzüm, domates 2.0 Formothion Domates, biber, 0.1 marul, hıyar, şeftali, erik, kiraz, elma, armut, zeytin, pamuk tohumu Fosetyl Aluminium Yumuşak çekirdekli 0.2 meyveler, turunçgiller Gibberellic Acid Sert çekirdekli 0.1 meyveler, üzüm, turunçgiller Gibberellic Acid Yumuşak çekirdekli 1.0 meyveler, çilek Glyphosate Sert çekirdekli 0.1 meyveler, fındık Glyphosate Yumuşak çekirdekli 0.02 34

meyveler, üzüm, turunçgiller Heptachlor* Turunçgiller 0.01 (Yağda çözünür) Heptenophos Meyveler 0.2 Hexaconazole Elma, kayısı,üzüm, 0.02 kabak Hexythiazox Elma, sebzeler, 0.02 pamuk tohumu Iprodione Üzüm 2.0 Lindane* Elma, erik, kiraz, 1 (Yağda çözünür) üzüm Lindane* Çilek 3 (Yağda çözünür) Linuron Çekirdekli meyveler 0.02 Malathion Şeftali, erik, kiraz, 2.0 turunçgiller, mısır, zeytin Malathion Elma, armut, üzüm, 0.5 biber, patates, lahana, soğan, hıyar, domates, marul, havuç Metalaxyl Üzüm 1.0 Methidathion Şeftali, erik, kiraz, 0.2 elma, üzüm, armut Methiocarb Meyveler, şeker 0.05 pancarı, fındık, hububat, et, süt Methomyl Kiraz 0.2 Methyl bromid Turunçgiller 2.0 Methyl bromid Üzüm, soğan 0.5 Monocrotophos Üzüm, zeytin, soya, 0.02 et, süt ürünleri Myclobutanil Elma, üzüm, kabak, 0.05 şeker pancarı Nuarimol Elma, üzüm, kabak, 0.05 şeker pancarı Omethoate Şeftali, erik, kiraz 1.0 Omethoate Elma, armut 0.2 Oxadixyl Üzüm 0.5 Çekirdekli meyveler, 0.02 Paraquat turunçgiller, fındık Parathion-Methyl Domates, hıyar, biber, 0.1 soğan, marul, üzüm, 35

elma, armut, şeftali, erik, kiraz, Parathion-Methyl Zeytin, fındık 0.05 Penconazole Elma, armut,üzüm 0.05 Permethrin Elma, sebzeler 0.4 (Yağda çözünür) Phenthoate Turunçgiller, zeytin 0.1 Phosalone Şeftali, erik, kiraz, 0.05 elma, üzüm, armut, ayçiçeği, fındık Phosmet Şeftali, elma 0.5 (Yağda Çözünür) Phoshamidon Elma, armut 0.3 Phoshamidon Şeftali 0.2 Pirimicarb Elma, armut 0.5 Pirimicarb Şeftali 0.3 Pirimicarb Turunçgiller, şeker pancarı, pamuk 0.05 Pirimiphos-Methyl (Yağda çözünür) Polyoxin tohumu, süt, et Elma, armut, domates, hıyar, biber, marul, lahana Elma, şeftali, domates, patates, patlıcan 36 0.5 0.1 Procymidone Kayısı, üzüm 1.0 Procymidone Ayva 0.05 Promecarb Kiraz, erik 0.3 Propargite Şeftali, erik, elma, 2.0 armut, üzüm Propargite Çilek, domates, hıyar, 0.5 (Yağda çözünür) biber, marul, patlıcan Propoxur Elma, armut 2.0 Prothiophos Elma 0.02 Pyrazophos Elma, şeftali, kabak 0.05 Quinalphos Meyveler, lahana 0.05 Quinomethionate Turunçgiller 0.2 Quinomethionate Meyveler ve sebzeler 0.02 Simazine Turunçgiller, mısır 0.05 Simazine Yumuşak çekirdekli 0.02 meyveler, üzüm Sulphur Meyveler, turunçgiller 10.0 Terbumeton Yumuşak çekirdekli meyveler, turunçgiller 0.01

Tetrachlorvinphos Şeftali, erik 0.5 Tetradifon Domates, biber, hıyar, 0.5 marul, patlıcan, kabak, meyveler, turunçgiller Tetrasul Meyveler, sebzeler 0.02 Thiabendazole Turunçgiller, elma, 2.0 armut Thiometon Meyveler, pamuk tohumu 0.02 Sulphoxide ve sulphone lar dahil Thiophanate-Methyl Şeftali, kayısı, kiraz, 2.0 vişne Thiophanate-Methyl Armut, elma, ayva, 1.0 yenidünya Triadimefon Üzüm 0.2 Triadimefon Elma, şeftali, şeker 0.01 pancarı, hububat, et, süt Triadimenol Hıyar, kabak, üzüm 0.1 Triazophos Turunçgiller 0.5 Triazophos Elma, şeftali 0.1 Trichlorfon Şeftali, elma, armut, 0.5 erik, kiraz Trichlorfon Çilek, üzüm, domates, 0.2 biber, hıyar, marul, lahana Tridemorf Üzüm, kabak 0.1 Triflumizole Üzüm 0.5 Triflumuron Elma 0.2 Trifluralin Şeftali, erik, kayısı, 0.01 kiraz, armut, ayva, domates, biber, hıyar, kabak, marul, lahana Triforine Elma, şeftali 1.0 Choral hydrate olarak Vamidothion Elma 0.2 Sulphoxide ve sulphone lar dahil Vamidothion Şeftali, erik, kiraz 0.05 Vinclozolin Kiraz, vişne, kayısı, 1.0 üzüm Vinclozolin Ayva, domates, diğer sebzeler 0.5 37

MEYVE SUYU VE BENZERİ ÜRÜNLER (Tebliğ No: 98/9) (Madde 10 ile ilgili) TÜRK GIDA KODEKSİ YÖNETMELİĞİ YEDİNCİ BÖLÜM Gıda Hijyeni Hammaddenin Sağlandığı Alanlarla İlgili Kurallar Madde 14- Hammaddenin sağlandığı alanlarla ilgili kurallar aşağıdadır: a) Gıdalara kabul edilemez düzeylerde zararlı maddeler taşıma ihtimali bulunan alanlarda hammadde üretimi yapılmamalıdır. b) Hammaddelerin endüstriyel, evsel ve zirai atıklarla bulaşması önlenmeli ve bu tür atıkların hammadde sağlanan alanlardan uzaklaştırılması ile ilgili işlemler resmi otoritelerce kabul edilebilir olmalıdır. c) Hammaddeler sağlığa zararlı maddeler içeren sularla sulanmamalıdır. d) Hammaddeler üretiminden işleme noktasına gelinceye kadar fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik bulaşanlardan korunmalıdır. e) Hammaddelerin üretiminde kullanılan alet, ekipman ve taşıyıcılar sağlığa zararlı olmamalıdır. f) İnsan tüketimi için uygun olmayan maddeler hammaddeden ayrılarak hijyenik kurallara uygun bir biçimde ortamdan uzaklaştırılmalıdır. g) Hammaddeleri bulaşmaya karşı korunabilen, hasar ve bozulmanın en aza indirilebildiği koşullarda depolanmalıdır. h) Hammaddelerinin taşınmasını sağlayacak araçlar temiz olmalı, gerektiğinde dezenfekte edilmelidir. Ürünün özelliği gerektiriyorsa soğutucu gibi özel donanımlar kullanılmalıdır. Hammadde ile temas eden buz içme suyundan yapılmalı, bulaşmadan korunarak işlenmelidir. Gıdaların İşlenmesi İle İlgili Kurallar Madde 15- Gıdaların işlenmesi ile ilgili kurallar aşağıdadır: a) Hammadde, yardımcı madde veya katkı maddeleri; ayıklama, hazırlama veya işleme sırasında bozuk veya yabancı maddeler, parazitler, mikroorganizmalar veya bunların toksinleri açısından kabul edilebilir düzeye indirilemedikçe işletmeye 38