Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s

Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331 Deniz BERBEROĞLU 1 Zekavet KABASAKAL 2 GELĠġĠMSEL YETERSĠZLĠĞĠ OLAN ÇOCUKLARIN EBEVEYNLERĠNĠN YAġAM DOYUM VE BAġA ÇIKMA STRATEJĠLERĠNĠN ĠNCELENMESĠ Özet Bu araģtırmanın amacı, geliģimsel yetersizliği olan çocuk ebeveynlerinin yaģam doyumları ile baģa çıkma stratejilerinin bazı değiģkenler açısından incelenmesidir. AraĢtırmada veri toplama aracı olarak, Demografik Bilgi Formu, YaĢam Doyumu Ölçeği, BaĢa Çıkma Stratejileri Ölçeği kullanılmıģtır. AraĢtırmanın örneklemi, 579 ebeveynden oluģmaktadır. Verilerin analizinde elde edilen bulgular aģağıda özetlenmiģtir. GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin cinsiyetlerine göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama alt boyutunda kadın ve erkekler arasında anlamlı bir fark olduğu; kadınların erkeklere göre sosyal destek arama stratejisini daha çok tercih ettikleri görülmüģtür. GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin eğitim durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme ve sosyal destek arama alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür. Anahtar Kelimeler: GeliĢimsel Yetersizlik, GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynleri, BaĢa Çıkma, YaĢam Doyumu 1 Uzm. Ġzmir-Çiğli Cahide Ahmet Dalyanoğlu Ortaokulu, dberberoglu@gmail.com 2 Yrd.Doç.Dr. DEU, Eğitim Fakültesi, zekavetkabasakal@gmail.com

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal THE INVESTIGATION OF LIFE SATISFACTION AND COPING STRATEGIES OF PARENTS WHOSE CHILDREN ARE DEVELOPMENTALLY INEFFICIENT Abstract The aim of this research is to investigate life satisfaction and coping strategies of parents whose children are developmentally inefficient in terms of some variables. Data were collected from 579 parents via Demographical Information Form, Life Satisfaction Scale and Coping Strategies Scale. The findings can be summarized as; in terms of life satisfaction and coping strategies, parents whose children are developmentally inefficient differ meaningfully in the subscale of seeking social support of the Coping Strategies Scale in terms of gender. Women were found to prefer to seek more social support comparing to men. Also a meaningful difference was found in the subscales of problem solving and seeking social support of the Coping Strategies Scale when comparing life satisfaction and coping strategies of parents whose children are developmentally inefficient in terms of parents educational levels. Key Word: Life Satisfaction, Coping Strategies of Parents, Developmentally Inefficient, GĠRĠġ GeliĢimsel yetersizliği olan bireye iliģkin yapılan düzenlemelerin aileyi kapsamadan, aileden bağımsız ele alınmasının yetersiz kaldığı gerek genel eğitim gerekse özel eğitim alanında bilinmektedir. 303 Ülkemizde konu edilen yaģam doyumu ve baģa çıkma stratejisi araģtırmalarının, geliģimsel yetersizliği olan çocuk ailelerine yönelik düzenlemelerin etkili olmasına kaynaklık edeceği beklenmektedir Ailelerin yaģamında çocuğun önemli bir rolü vardır. Sağlıklı olarak beklenen çocuğun geliģimsel yetersizlikle dünyaya gelmesi ailede tüm beklentileri etkilemektedir. Zihinsel yetersizlikten etkilenmiģ ve otistik çocuk sahibi anne-babaların bilgi, destek ve maddi gereksinimleri olduğu (Sucuoğlu, 1995), iģitsel yetersizlikten etkilenmiģ çocuk ebeveynlerinin gereksinimlerinin de Sucuoğlu nun araģtırmasıyla uyumlu olduğu (Akçamete ve Kargın, 1996) belirtilmektedir. GeliĢimsel yetersizliği olan çocuğun aileye katılması ailenin gelecekle ilgili planlarında, maddi konularda ve iģ ve sosyal hayatında önemli değiģiklikleri de beraberinde getirir. (Allen, 2004), çoğu aile geliģimsel yetersizliği olan çocuğu için nasıl hizmet alabileceğini düģünmekte, planlama yapmakta ve pek çok kurumla konuyu tartıģmaktadır. Aynı zamanda aileler kendi duygularını ve ihtiyaçlarını yönetmeye çalıģmaktadır. Bu talepleri karģılama çabası ailelerde aģırı strese neden olmaktadır (Akt: Meral, 2011:12). Ülkemizde zihinsel yetersizliği olan çocukların ebeveynleri ile gerçekleģtirilen çalıģmalar onların zihinsel yetersizliği olmayan ebeveynlerden daha depresif ve kaygılı olduklarını (Aysan ve Özben, 2007; Natan, 2007; Uğuz ve diğ, 2004), suçluluk, utanç duyduklarını (Karaçengel, 2007), çocuklarının gelecekteki bakımına iliģkin endiģeler taģıdıklarını (DanıĢ 2006) ve çocuğun aile yaģamına getirdiği sınırlılıklar, ömür boyu bakımının getireceği zorluklardan kaynaklanan kaygılara sahip Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi olduklarını (Çürük, 2008) ortaya koymuģtur. Çocukların zihinsel yetersizlik derecesi arttıkça ebeveynlerin daha fazla karamsar, umutsuz (Erhan, 2005) ve stresli oldukları görülmüģtür (Yurdakul, Girli, Özekes ve Sarısoy, 1998). Ayrıca ailelerin gelir düzeyi düģtükçe umutsuzluk (Erhan, 2005) ve depresyon düzeylerinin (Bahar ve diğ., 2009) de arttığı belirlenmiģtir. Bu çalıģma ile geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerin yaģam doyumları ve baģa çıkma stratejileri belirlenerek; aile eğitimi ve danıģmanlığı hizmetlerinin verilmesinin ailelerin yaģam kalitesinin yükseltilmesine katkı sağlayacağı düģünülmektedir. Ülkemizde aile yaģam doyumu ve baģa çıkma stratejisi araģtırmalarının, geliģimsel yetersizliği olan çocukların ailelerine yönelik düzenlemelerin etkili olmasına kaynaklık edeceği beklenmektedir. Bu araģtırmada geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin yaģam doyumu ve baģa çıkma stratejilerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. AraĢtırmanın temel problemini geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, yaģam doyumları ile baģa çıkma stratejileri; çocuğun yaģı, cinsiyeti, geliģimsel yetersizliği ile ebeveynin cinsiyeti, yaģı, medeni durumu, mesleği, eğitim düzeyi, ekonomik durumu algısı, çocuk sayısı, çalıģıp çalıģmaması, psikolojik yardım alıp almaması gibi değiģkenlere göre farklılaģmakta mıdır sorusu oluģturmuģtur. Bu doğrultuda; araģtırmada yanıtı aranan alt problemlerde, geliģimsel yetersizlikten etkilenen çocukların ebeveyninin cinsiyeti, yaģı, medeni durumu, çocuk sayısı, eğitim durumu, ekonomik algısı, çalıģıp çalıģmama durumu, psikolojik yardım almama durumu ile çocuğun cinsiyeti, yaģı, etkilendiği geliģimsel yetersizlik alanı, etkilendiği geliģimsel yetersizlik düzeyi değiģkenlerinin her birine göre baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının farklılaģıp farklılaģmadığı incelenmiģtir. 304 1.Yöntem AraĢtırmanın modeli olarak; geliģimsel yetersizlikten etkilenen çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejilerinin ve yaģam doyumlarının arasındaki iliģkilerin incelenmesi olduğundan iliģkisel tarama modeli kullanılmıģtır. Tarama modelleri geçmiģte ya da halen var olan bir durumu, var olduğu Ģekliyle betimlemeyi amaçlayan araģtırma yaklaģımlarıdır. AraĢtırmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koģulları içerisinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalıģılır. Onları herhangi bir Ģekilde değiģtirme ve etkileme çabası gösterilmez. ĠliĢkisel tarama modeli iki veya daha fazla değiģken arasındaki birlikte değiģimin varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araģtırma modelidir. Tarama yoluyla bulunan iliģkiler gerçek bir neden-sonuç iliģkisi olarak yorumlanamaz (Karasar, 2009). AraĢtırmanın Ġzmir Milli Eğitim Müdürlüğü ne bağlı özel eğitim okullarında gerçekleģtirilmesi için öncelikle Ġzmir Valiliğinden alınmıģtır. Daha sonra ilgili kurum yöneticileri ve kurum çalıģanlarıyla görüģülerek araģtırmanın amacı hakkında bilgi verilmiģtir. AraĢtırma verileri 15 Nisan-30 Haziran 2016 tarihleri arasında toplanmıģtır. GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerine araģtırmanın amacı hakkında kısaca bilgi vererek, ölçme araçlarını dağıtılmıģ; gönüllü ebeveynler de bunları yanıtlamıģlardır. AraĢtırmanın uygulanma aģaması tamamlandıktan sonra, örneklemde yer alan her bir ebeveynin veri toplama araçlarına yönelik yanıtları SPSS 20 (Statistical Package for the Social Sciences) paket programı kullanılarak bilgisayara kodlanmıģ ve elde edilen verilerin istatistiksel çözümlemeleri yine bu program Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal aracılığıyla gerçekleģtirilmiģtir. BaĢa çıkma stratejileri, yaģam doyumu ölçeklerinden alınan puanlar verilmiģtir. Katılımcıların demografik özelliklerine göre baģa çıkma stratejisi alt ölçek puanlarına ve yaģam doyum ölçeği puanlarına iliģkin karģılaģtırmalar için tek yönlü varyans analizi kullanılmıģtır. AraĢtırmada iliģkileri belirlemek üzere istatiksel yöntem olarak pearson momentler çarpımı korelasyon tekniği kullanılmıģtır. 1.1. Örneklem AraĢtırmanın örneklemini, 2015-2016 öğretim yılında Ġzmir in 12 farklı ilçesinde (Aliağa, Bornova, Buca, ÇeĢme, Çiğli, Foça, Güzelbahçe, KarĢıyaka, Konak, Menemen, ÖdemiĢ, Tire) Ġl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı bağımsız özel eğitim okulları ve Ġzmir KarĢıyaka da bulunan özel eğitim sınıflarında eğitim öğretim gören zihinsel yetersizlikten etkilenmiģ ve otizmli öğrenci ebeveynlerinden araģtırmaya katılmayı kabul eden 155 i baba, 424 ü anne toplam 579 geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinden oluģmaktadır. AraĢtırmada kullanılan Demografik Bilgi Formu ndan elde edilen verilere göre: -Yapılan araģtırmaya katılan kiģilerin yaklaģık olarak %73 ünü kadınlar, yaklaģık %27 sini erkekler oluģturmaktadır. -Katılımcı ebeveynlerin %57 sini ilköğretim mezunları, %25 ini lise mezunları, %17 sini üniversite mezunları ve %2 sini yüksek lisans mezunları oluģturmaktadır. -Ebeveynlerin %56 sını orta halli kesim oluģturmaktadır. %24, %10, %9 ve %1 lik kesimleri ise sırasıyla ortanın altı gelire sahip olan aileler, fakir aileler, ortanın üstünde geliri olan aileler ve zengin aileler oluģturmaktadır. -AraĢtırmaya katılan ebeveynlerin yaklaģık olarak %57 si çalıģmamaktadır. YaklaĢık olarak %34 ü ise çalıģmaya devam etmektedir. Emekliler ise bu dağılımın %9 luk parçasını oluģturmaktadır. -AraĢtırmaya katılanların yaklaģık olarak %74 ü psikolojik yardım almadığını, yaklaģık olarak %26 sı psikolojik yardım aldığını belirtmiģtir. -AraĢtırmaya katılan ebeveynlerin yetersizlikten etkilenen çocuklarının bu yetersizliklerin etkilenme düzeylerinin sıralanıģı; %44 orta düzeyde, %28 hafif düzeyde ve yine %28 ağır düzeyde olarak tespit edilmiģtir. -AraĢtırmaya katılanların yetersizlikten etkilenen çocukları yaklaģık olarak %61 i erkek, %39 u ise kız cinsiyetine sahiptir. -AraĢtırmaya katılan kiģilerin %87 sini evliler, %13 ünü bekârlar oluģturmaktadır -AraĢtırma sonuçlarına göre geliģimsel yetersizlik alanlarının yaklaģık olarak %69 unu zihinsel yetersizlikten etkilenenler %31 ini ise OSB den etkilenenler oluģturmaktadır. -AraĢtırmaya katılan ebeveynlerin, %32 sini 38-42, %20 sini 43-47, %15 ini 33-37, %13 ünü 48-52, %7 sini 28-32, %6 sını 53-57, %3 ünü 58-62, %2 sini 23-27, %2 sini 63-67 ve 68-72 yaģ arasındaki bireylerden oluģmaktadır. -AraĢtırma katılan geliģimsel yetersizlikten etkilenen çocukların %31 ini 13-16, %22 sini 17-20, %19 unu 9-12, %12 sini 5-8, %10 unu 21-24, %4 ünü 1-4 ve %2 sini 25-28, 29-32 yaģlarında sahiptir. 305 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi 1.2. Veri Toplama Araçları: 1.2.1.YaĢam Doyumu Ölçeği (YDÖ): Diener, Emmans, Lorsen ve Giffin (1985) tarafından geliģtirilen, yedi dereceli bir likert ölçeği üzerinde değerlendirilen 5 maddelik, öznel iyilik durumunu ölçen bir ölçektir. YaĢam doyumu ölçeğinin iç tutarlık katsayıları.80 ile.89 arasında değiģmektedir. Faktör analizi sonuçları, bireyin yaģamına iliģkin doyumu bütün olarak değerlendiren bir faktör olduğunu belirlemektedir. Ölçek ile öznel iyilik hali ve yaģam doyumunu ölçen diğer ölçekler arasındaki korelasyonların.35 ile.82 arasında değiģtiği belirtilmektedir (Pavot ve Diener, 1993). Ölçeğin Türkçe ye uyarlama çalıģması Aysan (2001) tarafından yapılmıģtır. Güvenirlik katsayısı.85 olarak bulunmuģtur ( Aysan, 2001). 1.2.2.BaĢa Çıkma Stratejileri Ölçeği (BSÖ): BaĢa Çıkma Stratejileri Ölçeği, Amirkhan (1990) tarafından geliģtirilmiģ, Aysan (1999) tarafından Türkçe ye uyarlama ve geçerlik, güvenirlik çalıģması yapılmıģ bir kendini değerlendirme envanteridir. BSÖ, toplam 33 maddeden oluģmakta ve Problem Çözme, Sosyal Destek Arama ve Kaçınma olmak üzere üç alt ölçekten oluģmaktadır. Ölçeğin problem çözme alt boyutunu 2,3,8,9,11,15,16,17,20,29,33. sorular, sosyal destek arama alt boyutunu 1,5,7,12,14,19,23,24,25,31,32. sorular, ve kaçınma alt boyutunu da 4,6,10,13,18,21,22,26,27,28. sorular oluģturmaktadır. Alt ölçeklerde toplam 11 er madde bulunmakta ve alt ölçek toplam puanları 11 ile 33 arasında değiģebilmektedir. Ölçekte 1-hiç, 2- biraz, 3-çok olmak üzere 3 lü likert tipi bir değerlendirme vardır. Alt ölçek toplam puanlarının yüksek olması, tanımlanan niteliğin arttığına iģaret etmektedir. Ölçeğin güvenirlik katsayısı.92 olarak bulunmuģtur. 1.2.3.Demografik Bilgi Formu: Katılımcılara ait demografik bilgileri elde etmek amacıyla demografik bilgi formu oluģturulmuģtur. Formda ebeveyne ait cinsiyet, yaģ, medeni durum, eğitim durumu, çocuk sayısı, çalıģma durumu, ekonomik algı, psikolojik yardım alma durumu ve çocuklarına ait cinsiyet, yaģ, yetersizlik türü ve yetersizlik düzeyi ile ilgili bilgiler yer almaktadır. 306 2. Bulgular AraĢtırma sonucunda aģağıdaki bulgulara ulaģılmıģtır. BaĢa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin cinsiyetlerine göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama alt boyutunda kadın ve erkekler arasında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). BaĢa çıkma stratejisi ölçeğinin problem çözme ve kaçınma alt boyutlarında kadınlar ve erkekler arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde ebeveynlerin yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde kadınlar ve erkekler arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Ebeveynlerin medeni durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama, kaçınma alt boyutlarında evli ve bekâr olmaları yönünden anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde yaģam doyumu ölçeği de incelendiğinde yine ebeveynlerin evli ya da bekâr olmaları açısından anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin eğitim durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme ve sosyal destek arama alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05).lisans mezunu Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal olan ebeveynler lise ve ilkokul mezunlarına göre problem çözme stratejisini daha çok tercih etmektedirler. BaĢa çıkma stratejisi ölçeğinin kaçınma alt boyutunda ise ebeveynlerin eğitim durumları arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin eğitim durumlarına göre yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Yüksek lisans eğitimi görmüģ bireylerin; ilkokul, lise, üniversite eğitimi almıģ bireylere göre yaģam doyumunun daha yüksek olduğu belirlenmiģtir. BaĢa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin çalıģıp çalıģmama durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). ÇalıĢmayan ebeveynlerin sosyal destek arama ve kaçınma stratejilerini çalıģan ve emekli olan ebeveynlere göre daha çok tercih ettiği görülmektedir. BaĢa çıkma stratejisi ölçeğinin problem çözme alt boyutunda ise ebeveynlerin çalıģıp çalıģmama durumları arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde ebeveynlerin çalıģıp çalıģmama durumlarına göre yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p>0.05). ÇalıĢan ebeveynlerin yaģam doyumunun emekli ve çalıģmayan ebeveynlere göre daha yüksek olduğu görülmüģtür. GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumları yetersizlikten etkilenen çocuğun cinsiyetine göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında ve yaģam doyum ölçeğinde anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Çocuğun cinsiyetinin kız ya da erkek olmasının ebeveynlerin baģa çıkma stratejilerini kullanma durumunda hiçbir etkiye neden olmadığını ve yaģam doyumlarını değiģtirmediğini söyleyebiliriz. 307 BaĢa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin ekonomik algısına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Zengin ebeveynlerin sosyal destek arama, problem çözme ve kaçınma stratejilerini diğer ekonomik algılara sahip olan ebeveynlere göre daha çok tercih ettikleri görülmektedir. Aynı Ģekilde ebeveynlerin ekonomik algılarına göre yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Ortanın üstünde gelire sahip olan ebeveynlerin diğerlerine göre yaģam doyumunun daha yüksek olduğu görülmektedir. BaĢa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin psikolojik yardım alıp almama durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Psikolojik yardım alan ebeveynlerin sosyal destek arama, problem çözme ve kaçınma stratejilerini psikolojik yardım almayan ebeveynlere göre daha çok tercih ettikleri görülmektedir. Ebeveynlerinin psikolojik yardım alıp almama durumuna göre yaģam doyum ölçeğini incelediğimizde anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Psikolojik yardım alan ya da almayan ebeveynlerin yaģam doyumları arasında önemli bir fark yoktur. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi BaĢa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının yetersizlikten etkilenen çocuğun geliģimsel yetersizlik alanına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme alt boyutunda anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Otizmli çocukların ebeveynlerinin zihinsel yetersizliğe sahip olan çocukların ebeveynlerine göre problem çözme stratejisini daha çok tercih ettiği görülmüģtür. BaĢa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında çocuğun geliģimsel yetersizlik alanına göre anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Aynı Ģekilde ebeveynlerin çocuğun yetersizlik alanına göre yaģam doyum ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Zihinsel yetersizliğe sahip olan çocukların ebeveynlerinin yaģam doyumu otizme sahip olan çocukların ebeveynlerinin yaģam doyumundan daha fazladır. Ebeveynlerin baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının çocuğun yetersizlikten etkilenme düzeyine göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Yani çocuğun yetersizlikten etkilenme düzeyinin ağır, orta ya da hafif olması problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma stratejilerinden herhangi birini kullanmaları arasında önemli bir farklılık yoktur. Yetersizlikten etkilenen çocuğun yetersizlikten etkilenme düzeyine yaģam doyum ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Yetersizlikten hafif düzeyde etkilenen çocukların ebeveynlerinin yaģam doyumu diğer etkilenme düzeylerine göre daha yüksektir. Ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin yaģına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Yani ebeveynlerin yaģının problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma stratejilerini tercih etmede önemli bir rol oynamamaktadır. Aynı Ģekilde yaģam doyum ölçeğini ebeveynlerin yaģına göre incelersek anlamlı bir fark olmadığını görülmüģtür (p>0.05). Yani ebeveynlerin yaģı yaģam doyumu üzerinde bir etkiye sahip değildir. Ebeveynlerin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarını çocuk sayısına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme alt boyutunda anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). On çocuğu olan ebeveynlerin problem çözme stratejisini diğer ebeveynlere göre daha çok tercih etmektedir. BaĢa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Yani ebeveynlerin çocuk sayısı sosyal destek arama ve kaçınma stratejilerini tercih etmede önemli bir rol oynamamaktadır. Aynı Ģekilde yaģam doyum ölçeğini ebeveynlerin çocuk sayısına göre incelersek anlamlı bir fark olmadığını görürüz (p>0.05). Yani ebeveynlerin çocuk sayısı yaģam doyumu üzerinde bir etkiye sahip değildir. YaĢam doyumu ve baģa çıkma stratejileri alt boyutları arasında iliģki incelendiğinde problem çözme stratejisi ile yaģam doyumu arasında anlamlı bir iliģki bulunmuģtur (p<0.01) ve 308 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal iliģkinin pozitif yönlü olduğu görülmüģtür. Bu da bize problem çözme becerisi arttıkça yaģam doyumunun arttığını göstermektedir. Sosyal destek arama stratejisi ile yaģam doyumu arasındaki iliģki incelendiğinde anlamlı bir iliģki bulunmuģtur (p<0.05) ve bu iliģkinin pozitif yönlü olduğu görülmüģtür. Yani sosyal destek arama stratejisi kullanıldıkça yaģam doyumu yükselmektedir. Kaçınma stratejisi ile yaģam doyumu arasında anlamlı bir iliģki bulunmuģtur (p<0.01) ve bu iliģkinin negatif yönlü olduğu görülmüģtür. Yani kaçınma stratejisi kullanıldıkça yaģam doyumu azalmaktadır. YaĢam doyumu ve cinsiyet, yaģ, medeni durum değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır (p>0.05). Ancak eğitim durumu değiģkenine baktığımızda yaģam doyumuyla arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.01). Bu iliģki pozitif yönlü bir iliģkidir. Yani eğitim durumu arttıkça yaģam doyumu artmaktadır. Aynı Ģekilde ekonomik algı değiģkeni ile yaģam doyumu arasında da anlamlı bir iliģki vardır (p<0.01) ve bu iliģki pozitif yönlüdür. Yani ekonomik durum arttıkça yaģam doyumu artmaktadır sonucuna ulaģabiliriz. YaĢam doyumu ve çocuk sayısı, çalıģıp çalıģmama ve psikolojik yardım alıp almama değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır (p>0.05). BaĢa çıkma stratejilerinin alt boyutu olan problem çözme stratejisi ile cinsiyet, yaģ, medeni durum, çalıģıp çalıģmama değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır (p>0.05). Problem çözme stratejisi ile eğitim durumu, ekonomik algı değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunmuģtur (p<0.01) ve bu iliģki pozitif yönlüdür. Yani eğitim seviyesi ve ekonomik durum arttıkça problem çözme becerisi artmaktadır. Aynı Ģekilde çocuk sayısı ve psikolojik yardım alıp almama değiģkenleri ile problem çözme becerisi iliģki incelendiğinde anlamlı bir iliģki bulunmuģtur (p<0.01) ve bu iliģki negatif yönlüdür. Yani çocuk sayısı arttıkça problem çözme becerisi azalmakta ve psikolojik yardım alan kiģilerin de problem çözme becerisi azalmaktadır. BaĢa çıkma stratejilerinin alt boyutu olan sosyal destek arama stratejisi ile yaģ, medeni durum, eğitim durumu, çalıģıp çalıģmama değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır (p>0.05). Sosyal destek arama stratejisi ile cinsiyet değiģkeni arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.01) ve iliģki negatif yönlüdür. Bu duruma göre kadınlar daha çok sosyal destek ararken erkekler sosyal destek stratejisini kullanmayı tercih etmemektedirler. Sosyal destek arama stratejisi ile ekonomik algı değiģkeni arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.05) ve bu iliģki pozitif yönlüdür. Yani ekonomik durum arttıkça sosyal destek arama stratejisi daha çok tercih edilmektedir. Sosyal destek arama stratejisi ile çocuk sayısı değiģkeni arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.05) ve bu iliģki negatif yönlüdür. Yani çocuk sayısı arttıkça sosyal destek arama stratejisi daha az tercih edilmektedir. 309 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi Sosyal destek arama stratejisi ile psikolojik yardım alıp almama değiģkeni arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.01) ve negatif yönlüdür. Yani psikolojik yardım almayan ebeveynler sosyal destek arama stratejisini daha çok tercih etmektedirler. BaĢa çıkma stratejilerinin alt boyutu olan kaçınma stratejisi ile cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, çalıģıp çalıģmama, çocuk sayısı değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır (p>0.05). Kaçınma stratejisiyle yaģ, ekonomik algı, psikolojik yardım alıp almama değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.01) ve iliģkiler negatif yönlüdür. Yani ebeveynlerin yaģı arttıkça kaçınma davranıģı azalmaktadır, ekonomik durumları arttıkça kaçınma davranıģları azalmaktadır ve psikolojik yardım alan ebeveynlerin kaçınma davranıģları azalmaktadır. Tablo 1. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Ebeveynlerin Cinsiyetlerine Göre KarĢılaĢtırılması Problem Çözme Cinsiyet F p Kadın 26,5448 0,275 0,600 Erkek 26,3161 Sosyal Destek Arama Kadın 23,5401 21,710 0, 000* Kaçınma Erkek Kadın 21,4258 21,7170 2,297 0,130 310 Erkek 21,1484 YaĢam Doyumu Kadın 20,7476 3,584 0,059 Erkek 21,9097 *p<0.05 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin cinsiyetlerine göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama alt boyutunda kadın ve erkekler arasında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Tabloya göre kadınlar erkeklere göre sosyal destek arama stratejisini daha çok tercih etmektedir. BaĢa çıkma stratejisi ölçeğinin problem çözme ve kaçınma alt boyutlarında kadınlar ve erkekler arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde kadınlar ve erkekler arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal Tablo 2. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Ebeveynlerin Medeni Durumlarına Göre KarĢılaĢtırılması Problem Çözme Medeni Durum F p Bekâr 26,2857 0,161 0,689 Evli 26,5139 Sosyal Destek Bekâr 22,4156 1,145 0, 285 Arama Evli 23,0598 Kaçınma Bekâr 21,2468 0,561 0,454 Evli 21,6135 YaĢam Doyumu Bekâr 20,5455 0,544 0,461 Evli 21,1375 *p<0.05 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin medeni durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama, kaçınma alt boyutlarında evli ve bekâr olmaları yönünden anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde yaģam doyumu ölçeği de incelendiğinde yine ebeveynlerin evli ya da bekâr olmaları açısından anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). 311 Tablo 3.GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Ebeveynlerin Eğitim Durumlarına Göre KarĢılaĢtırılması Problem Çözme Sosyal Destek Arama Eğitim Durumu F p Ġlköğretim Lise Üniversite Yüksek Lisans / Doktora Diğer Ġlköğretim Lise Üniversite Yüksek Lisans / Doktora Diğer 25,5474 26,8380 29,0918 26,9091 22,0000 22,4473 23,8028 24,0102 19,9091 13,0000 12,409 *0,000 5,315 *0,000 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi Kaçınma YaĢam Doyumu *p<0.05 Ġlköğretim Lise Üniversite Yüksek Lisans / doktora Diğer Ġlköğretim Lise Üniversite Yüksek Lisans / Doktora Diğer 21,7920 21,5986 20,9592 19,6364 23,0000 20,3394 21,4930 22,4796 23,3636 30,0000 1,504 0,200 3,144 * 0,014 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin eğitim durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme ve sosyal destek arama alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Tabloya göre üniversite mezunu olan ebeveynler lise ve ilkokul mezunlarına göre problem çözme stratejisini daha çok tercih etmektedirler. Sosyal destek arama stratejisine baktığımızda ise bu baģa çıkma stratejisini yine üniversite mezunu olan bireylerin daha çok tercih ettiğini görüyoruz. BaĢa çıkma stratejisi ölçeğinin kaçınma alt boyutunda ise ebeveynlerin eğitim durumları arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin eğitim durumlarına göre yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Yüksek lisans eğitimi görmüģ bireylerin; ilkokul, lise, üniversite eğitimi almıģ bireylere göre yaģam doyumunun daha yüksek olduğu belirlenmiģtir ancak diğer seçeneğiyle belirtilen durum hiç okula gitmemiģ bir ebeveyni temsil etmektedir. Tablo 4.GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Ebeveynlerin ÇalıĢıp ÇalıĢmama Durumuna Göre KarĢılaĢtırılması 312 Problem Çözme ÇalıĢma Durumu F p ÇalıĢıyor 27,0558 2,656 0,071 ÇalıĢmıyor 26,1084 Emekli 26,7200 Sosyal Destek Arama ÇalıĢıyor 22,5635 3,485 0,031* ÇalıĢmıyor 23,4006 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal Kaçınma YaĢam Doyumu Emekli 21,7600 ÇalıĢıyor 21,4112 ÇalıĢmıyor 21,8373 Emekli 20,3600 ÇalıĢıyor 22,1168 ÇalıĢmıyor 20,3193 Emekli 21,8000 3,206 0,041* 5,071 0,007* *p<0.05 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin çalıģıp çalıģmama durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Tabloya göre çalıģmayan ebeveynlerin sosyal destek arama ve kaçınma stratejilerini çalıģan ve emekli olan ebeveynlere göre daha çok tercih ettiği görülmektedir. BaĢa çıkma stratejisi ölçeğinin problem çözme alt boyutunda ise ebeveynlerin çalıģıp çalıģmama durumları arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin çalıģıp çalıģmama durumlarına göre yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p>0.05). ÇalıĢan ebeveynlerin yaģam doyumunun emekli ve çalıģmayan ebeveynlere göre daha yüksek olduğu görülmüģtür. 313 Tablo 5. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Çocuğun Cinsiyetine Göre KarĢılaĢtırılması Problem Çözme Çocuğun Cinsiyeti F p Kız 26,1027 2,462 0,117 Erkek 26,7239 Sosyal Destek Arama Kaçınma YaĢam Doyumu *p<0.05 Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek 22,7634 23,1070 21,6339 21,5211 21,4196 20,8310 0,670 0,414 0,109 0,741 1,108 0,293 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumları çocuğun cinsiyetine göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında ve yaģam doyum ölçeğinde anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Çocuğun cinsiyetinin kız ya da erkek olmasının Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi ebeveynlerin baģa çıkma stratejilerini kullanma durumunda hiçbir etkiye neden olmadığını ve yaģam doyumlarını değiģtirmediğini söyleyebiliriz. Tablo 6. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Ebeveynlerin Ekonomik Algılarına Göre KarĢılaĢtırılması Ekonomik Algı F.. p Problem Çözme Fakir 25,1186 9,053 *0,00 Ortanın altı 25,6176 Orta 26,5736 Ortanın üstü 29,2182 Zengin 32,6667 Sosyal Destek Arama Fakir 22,4068 3,559 *0,007 Ortanın altı 22,7353 Orta 22,7730 Ortanın üstü 25,2182 Kaçınma Fakir 23,1356 6,607 *0,00 Ortanın altı 22,1176 Orta Ortanın üstü 20,9172 22,0909 314 Zengin 26,3333 YaĢam Doyumu Fakir 15,7119 27,629 * 0,00 Ortanın altı 19,2574 Orta 21,8466 Ortanın üstü 26,5818 Zengin 21.0000 *p<0.05 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin ekonomik algıya göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Tabloya göre zengin ebeveynlerin sosyal destek arama, problem çözme ve kaçınma stratejilerini diğer ekonomik algılara sahip olan ebeveynlere göre daha çok tercih ettikleri görülmektedir. Aynı Ģekilde geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin ekonomik algılarına göre yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p>0.05). Ortanın üstünde gelire sahip olan ebeveynlerin diğerlerine göre yaģam doyumunun daha yüksek olduğu görülmektedir. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal Tablo 7. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Ebeveynlerin Psikolojik Yardım Alıp Almamasına Göre KarĢılaĢtırılması Psikolojik Alma Yardım F p Problem Çözme Evet 27,7255 15,221 0,000* Hayır 26,0376 Sosyal Destek Arama Evet 24,3660 17,106 0,000* Hayır 22,4742 Kaçınma Evet 22,3922 9,015 0,003* Hayır 21,2676 YaĢam Doyumu Evet 20,9216 0,091 0,763 Hayır 21,1080 *p<0.05 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin psikolojik yardım alıp almama durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Tabloya göre psikolojik yardım alan ebeveynlerin sosyal destek arama, problem çözme ve kaçınma stratejilerini psikolojik yardım almayan ebeveynlere göre daha çok tercih ettikleri görülmektedir. 315 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin psikolojik yardım alıp almamada durumuna göre yaģam doyum ölçeğini incelediğimizde anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Yani psikolojik yardım alan ya da almayan bireylerin yaģam doyumları arasında önemli bir fark yoktur. Tablo 8. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Çocuğun Etkilendiği GeliĢimsel Yetersizlik Alanına Göre KarĢılaĢtırılması GeliĢimsel Yetersizlik F p Alanı Problem Çözme Zihinsel yetersizlik 26,0299 12,686 0,000* Otizm 27,5056 Sosyal Destek Arama Zihinsel yetersizlik 22,8055 1,533 0,216 Otizm 23,3539 Zihinsel yetersizlik 21,6633 0,791 0,374 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi Kaçınma Otizm 21,3427 YaĢam Doyumu Zihinsel yetersizlik 21,4713 5,208 0,023* Otizm 20,1292 *p<0.05 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının çocuğun geliģimsel yetersizlik alanına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme alt boyutunda anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Tabloya göre otizme sahip olan çocukların ebeveynlerinin zihinsel yetersizliğe sahip olan çocukların ebeveynlerine göre problem çözme stratejisini daha çok tercih ettiği görülmüģtür. BaĢa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında çocuğun geliģimsel yetersizlik alanına göre anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Aynı Ģekilde geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin çocuğun yetersizlik alanına göre yaģam doyum ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Zihinsel yetersizliğe sahip olan çocukların ebeveynlerinin yaģam doyumu otizme sahip olan çocukların ebeveynlerinin yaģam doyumundan daha fazladır. Tablo 9. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Çocuğun Yetersizlikten Etkilenme Düzeyine Göre KarĢılaĢtırılması. Yetersizlikten F p 316 Etkilenme Düzeyi Ağır 26,7469 0,416 0,660 Problem Çözme Orta Hafif 26,4414 26,2857 Ağır 22,6358 0,802 0,449 Sosyal Destek Arama Orta Hafif 22,9648 23,3292 Ağır 21,3210 0,869 0,420 Kaçınma Orta Hafif 21,5117 21,8944 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal Ağır 19,8641 3,824 *0,022 YaĢam Doyumu *p<0.05 Orta Hafif 21,4414 21,6522 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının çocuğun etkilenme düzeyine göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Yani çocuğun etkilenme düzeyinin ağır, orta ya da hafif olması problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma stratejilerinden herhangi birini kullanmaları arasında önemli bir farklılık yoktur. Aynı Ģekilde geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin çocuğun etkilenme düzeyine göre yaģam doyum ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Yetersizlikten hafif düzeyde etkilenen çocukların ebeveynlerinin yaģam doyumu diğer etkilenme düzeylerine göre daha yüksektir. Tablo 10. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Ebeveynlerin YaĢlarına Göre KarĢılaĢtırılması Ebeveynlerin YaĢı F p Problem Çözme 23-27 28-32 33-37 38-42 43-47 48-52 53-57 58-62 63-67 68-72 25,4615 26,3721 25,9111 26,1739 27,2301 26,5067 27,6061 26,3125 26,7000 28,5000 0,899 0,526 317 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi Sosyal Destek Arama 23-27 28-32 33-37 38-42 43-47 48-52 53-57 58-62 63-67 68-72 Kaçınma 23-27 28-32 33-37 38-42 43-47 48-52 53-57 58-62 63-67 68-72 YaĢam Doyumu 23-27 *p<0.05 28-32 33-37 38-42 43-47 48-52 53-57 58-62 63-67 68-72 23,5385 22,9535 22,8667 23,1957 23,3982 22,1600 23,0303 22,0000 22,4000 20,5000 21,8462 21,7209 22,4667 21,5870 21,6372 20,8267 20,9394 21,8125 19,5000 16,0000 21,0769 21,2093 21,1000 20,5652 21,6018 21,8533 20,6970 18,8125 21,9000 20,5000 0,524 0,857 1,649 0,098 0,564 0,827 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin yaģına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Yani ebeveynlerin yaģının problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma stratejilerini tercih etmede önemli bir rol oynamamaktadır. 318 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal Aynı Ģekilde yaģam doyum ölçeğini ebeveynlerin yaģına göre incelersek anlamlı bir fark olmadığını görürüz (p>0.05). Yani ebeveynlerin yaģı yaģam doyumu üzerinde bir etkiye sahip değildir. Tablo 11. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Çocuk Sayısına Göre KarĢılaĢtırılması Çocuk Sayısı F p Problem Çözme 1 27,1250 2,066 *0,031 2 26,7000 3 26,1983 4 23,6667 5 25,4667 6 27,0000 7 24,6000 8 25,3333 9 28,0000 10 30,0000 Sosyal Destek Arama 1 2 23,2847 23,0846 0,943 0,487 319 3 23,1379 4 21,5152 5 21,4000 6 19,0000 7 21,6000 8 22,6667 9 21,0000 10 16,0000 Kaçınma 1 21,4306 1,292 0,238 2 21,3654 3 22,1379 4 21,2727 5 22,6000 6 25,0000 7 22,8000 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi 8 9 10 20,6667 12,0000 23,0000 YaĢam Doyumu 1 *p<0.05 2 3 4 5 6 7 8 9 10 21,3125 21,3000 20,6724 20,5758 18,2667 20,0000 21,8000 17,6667 25,0000 28,0000 0,691 0,717 GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin çocuk sayısına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme alt boyutunda anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). On çocuğu olan ebeveynlerin problem çözme stratejisini diğer ebeveynlere göre daha çok tercih etmektedir. BaĢa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Yani ebeveynlerin çocuk sayısı sosyal destek arama ve kaçınma stratejilerini tercih etmede önemli bir rol oynamamaktadır. Aynı Ģekilde yaģam doyum ölçeğini ebeveynlerin çocuk sayısına göre incelersek anlamlı bir fark olmadığını görürüz (p>0.05). Yani ebeveynlerin çocuk sayısı yaģam doyumu üzerinde bir etkiye sahip değildir. Tablo 12. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumlarının Çocuğu YaĢına Göre KarĢılaĢtırılması 320 Çocuğun YaĢı F p Problem Çözme 1-4 5-8 9-12 13-16 17-20 27,7273 27,5522 25,8131 26,0500 26,5504 1,340 0,213 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal 21-24 25-28 29-32 33-36 37-40 Sosyal Destek Arama 1-4 5-8 9-12 13-16 17-20 21-24 25-28 27,1333 25,0000 28,0000 26,5000 31,0000 21,5909 23,6269 23,5047 23,0611 22,4186 22,7667 21,6000 0,831 0,588 29-32 33-36 37-40 23,7500 24,5000 19,0000 321 Kaçınma 1-4 5-8 9-12 13-16 17-20 21-24 25-28 29-32 33-36 37-40 21,6818 21,9254 21,8879 21,9833 20,9612 21,0167 19,0000 21,0000 20,7500 14,0000 1,474 0,154 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi YaĢam Doyumu 1-4 5-8 9-12 13-16 17-20 21-24 25-28 29-32 33-36 37-40 22,9545 19,6418 21,4953 20,8556 20,9612 21,8333 21,4000 19,2500 23,7500 25,0000 0,870 0,552 *p<0.05 Tablo 13. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, BaĢa Çıkma Stratejileri ve YaĢam Doyumları Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi. Problem Çözme Sosyal Destek Arama Kaçınma 322 YaĢam p=0,004 p=0,039 p=0,000 Doyumu r=0,118** r=0,086* r=-0,203** *p<0.05 **p<0.01 Tablo 14. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, Cinsiyeti, YaĢı, Medeni Durumu, Eğitim Durumu, Ekonomik Algısı, Çocuk Sayısı, ÇalıĢıp ÇalıĢmama, Psikolojik Yardım Alıp Almama Gibi DeğiĢkenler Ġle YaĢam Doyumları Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi Cinsiyet YaĢ Medeni Durum Eğitim Durumu Ekonomik Algı YaĢam r=0.079 r=0.003 r=0.031 r=0.142** r=0.387** Doyumu p=0.059 p=0.941 p=0.461 p=0.001 p=0.000 YaĢam doyumu ve cinsiyet, yaģ, medeni durum değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır (p>0.05). Ancak eğitim durumu değiģkenine baktığımızda yaģam doyumuyla arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.01). Bu iliģki pozitif yönlü bir iliģkidir. Yani eğitim durumu arttıkça yaģam doyumu artmaktadır. Aynı Ģekilde ekonomik algıyla yaģam doyumu Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal arasında da anlamlı bir iliģki vardır (p<0.01) ve bu iliģki pozitif yönlüdür. Yani ekonomik durum arttıkça yaģam doyumu artmaktadır sonucuna ulaģabiliriz. YaĢam Doyumu Çocuk sayısı ÇalıĢıp ÇalıĢmama Psikolojik yardım r=-0.044 r=-0.075 r=0.013 p=0.290 p=0.071 p=0.763 *p<0.05 **p<0.01 YaĢam doyumu ve çocuk sayısı, çalıģıp çalıģmama ve psikolojik yardım alıp almama değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır (p>0.05). Tablo 15. GeliĢimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin, Cinsiyeti, YaĢı, Medeni Durumu, Eğitim Durumu, Ekonomik Algısı, Çocuk Sayısı, ÇalıĢıp ÇalıĢmama, Psikolojik Yardım Alıp Almama Gibi DeğiĢkenler Ġle BaĢa Çıkma Stratejileri Alt Boyutları Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi Cinsiyet YaĢ Medeni Durum Eğitim Durumu Problem r=-0,022 r= 0,074 r=0,017 r= 0,248** r= 0,216** Ekonomik Algı Çözme p= 0,600 p=0,075 p=0,689 p= 0,000 p= 0,000 323 Sosyal Destek r=-0,190** r=-0,043 r=0,044 r=0,075 r=0,104* Arama p=0,000 p=0,301 p=0,285 p=0,070 p=0,012 Kaçınma r=-0,063 r=-0,112** r=0,031 r=-0,089 r=-0,109** p=0,130 p=0,007 p=0,454 p=0,033 p=0,009 Çocuk sayısı ÇalıĢıp ÇalıĢmama Psikolojik yardım Sosyal Destek r=-0,092* r=0,012 r=-0,170** Arama p=0,027 p=0,777 p=0,000 Kaçınma r= 0,031 r=-0,022 r=-0,124** *p<0.05 **p<0.01 p=0,462 p=0,605 p=0,003 BaĢa çıkma stratejilerinin alt boyutu olan problem çözme stratejisi ile cinsiyet, yaģ, medeni durum, çalıģıp çalıģmama değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır (p>0.05). Problem çözme stratejisi ile eğitim durumu, ekonomik algı değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunmuģtur (p<0.01) ve bu iliģki pozitif yönlüdür. Yani eğitim seviyesi ve Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331

Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Ebeveynlerinin Yaşam Doyum Ve Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi ekonomik durum arttıkça problem çözme becerisi artmaktadır. Aynı Ģekilde çocuk sayısı ve psikolojik yardım alıp almama değiģkenleri ile problem çözme becerisi iliģki incelendiğinde anlamlı bir iliģki bulunmuģtur (p<0.01) ve bu iliģki negatif yönlüdür. Yani çocuk sayısı arttıkça problem çözme becerisi azalmakta ve psikolojik yardım alan kiģilerin de problem çözme becerisi azalmaktadır. BaĢa çıkma stratejilerinin alt boyutu olan sosyal destek arama stratejisi ile yaģ, medeni durum, eğitim durumu, çalıģıp çalıģmama değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır (p>0.05). Sosyal destek arama stratejisi ile cinsiyet değiģkeni arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.01) ve iliģki negatif yönlüdür. Bu duruma göre kadınlar daha çok sosyal destek ararken erkekler sosyal destek stratejisini kullanmayı tercih etmemektedirler. Sosyal destek arama stratejisi ile ekonomik algı değiģkeni arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.05) ve bu iliģki pozitif yönlüdür. Yani ekonomik durum arttıkça sosyal destek arama stratejisi daha çok tercih edilmektedir. Sosyal destek arama stratejisi ile çocuk sayısı değiģkeni arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.05) ve bu iliģki negatif yönlüdür. Yani çocuk sayısı arttıkça sosyal destek arama stratejisi daha az tercih edilmektedir. Sosyal destek arama stratejisi ile psikolojik yardım alıp almama değiģkeni arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.01) ve negatif yönlüdür. Yani psikolojik yardım almayan ebeveynler sosyal destek arama stratejisini daha çok tercih etmektedirler. BaĢa çıkma stratejilerinin alt boyutu olan kaçınma stratejisi ile cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, çalıģıp çalıģmama, çocuk sayısı değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır (p>0.05). Kaçınma stratejisiyle yaģ, ekonomik algı, psikolojik yardım alıp almama değiģkenleri arasında anlamlı bir iliģki vardır (p<0.01) ve iliģkiler negatif yönlüdür. Yani ebeveynlerin yaģı arttıkça kaçınma davranıģı azalmaktadır, ekonomik durumları arttıkça kaçınma davranıģları azalmaktadır ve psikolojik yardım alan ebeveynlerin kaçınma davranıģları azalmaktadır. 3.TARTIġMA, SONUÇ VE ÖNERĠLER 1. GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin cinsiyetlerine göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama alt boyutunda kadın ve erkekler arasında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Kadınlar erkeklere göre sosyal destek arama stratejisini daha çok tercih etmektedir. BaĢa çıkma stratejisi ölçeğinin problem çözme ve kaçınma alt boyutlarında kadınlar ve erkekler arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde kadınlar ve erkekler arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). 2. GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin medeni durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma 324 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 11, Haziran 2017, s. 302-331

Deniz Berberoğlu _ Zekavet Kabasakal stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama, kaçınma alt boyutlarında evli ve bekâr olmaları yönünden anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde yaģam doyumu ölçeği de incelendiğinde yine ebeveynlerin evli ya da bekâr olmaları açısından anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). 3. GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin eğitim durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme ve sosyal destek arama alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Üniversite mezunu olan ebeveynler lise ve ilkokul mezunlarına göre problem çözme stratejisini daha çok tercih etmektedirler. Sosyal destek arama stratejisine baktığımızda ise bu baģa çıkma stratejisini yine üniversite mezunu olan bireylerin daha çok tercih ettiğini görüyoruz. BaĢa çıkma stratejisi ölçeğinin kaçınma alt boyutunda ise ebeveynlerin eğitim durumları arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin eğitim durumlarına göre yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). Yüksek lisans eğitimi görmüģ bireylerin; ilkokul, lise, üniversite eğitimi almıģ bireylere göre yaģam doyumunun daha yüksek olduğu belirlenmiģtir ancak diğer seçeneğiyle belirtilen durum hiç okula gitmemiģ bir ebeveyni temsil etmektedir. 4. GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin çalıģıp çalıģmama durumlarına göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05). ÇalıĢmayan ebeveynlerin sosyal destek arama ve kaçınma stratejilerini çalıģan ve emekli olan ebeveynlere göre daha çok tercih ettiği görülmektedir. 325 BaĢa çıkma stratejisi ölçeğinin problem çözme alt boyutunda ise ebeveynlerin çalıģıp çalıģmama durumları arasında anlamlı bir fark bulunamamıģtır (p>0.05). Aynı Ģekilde geliģimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin çalıģıp çalıģmama durumlarına göre yaģam doyumu ölçeği incelendiğinde anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p>0.05). ÇalıĢan ebeveynlerin yaģam doyumunun emekli ve çalıģmayan ebeveynlere göre daha yüksek olduğu görülmüģtür. 5. GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumları çocuğun cinsiyetine göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında ve yaģam doyum ölçeğinde anlamlı bir fark olmadığı görülmüģtür (p>0.05). Çocuğun cinsiyetinin kız ya da erkek olmasının ebeveynlerin baģa çıkma stratejilerini kullanma durumunda hiçbir etkiye neden olmadığını ve yaģam doyumlarını değiģtirmediğini söyleyebiliriz. 6. GeliĢimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin, baģa çıkma stratejileri ve yaģam doyumlarının ebeveynlerin ekonomik algıya göre karģılaģtırdığımızda baģa çıkma stratejileri ölçeğinin problem çözme, sosyal destek arama ve kaçınma alt boyutlarında anlamlı bir fark olduğu görülmüģtür (p<0.05)..zengin ebeveynlerin sosyal destek arama, problem çözme ve kaçınma stratejilerini diğer ekonomik algılara sahip olan ebeveynlere göre daha çok tercih ettikleri görülmektedir. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 302-331