TANITIM VE METODOLOJ Yrd.Doç.Dr. A. Sinan Türky lmaz Ar.Gör. Tu ba Adal 16 Aral k 2009 Adana
TNSA-2008 TÜB TAK Kamu Kurumlar Ara rma ve Geli tirme Projelerini Destekleme Program (1007) kapsam nda desteklenmektedir. Yürütücü Kurum Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Yararlan Kurumlar T.C. Sa k Bakanl T.C. Devlet Planlama Te kilat Müste arl 2
TNSA-2008 in Kapsam TNSA-2008 örneklemi, ülke geneli, kent-k r, 5 bölge ve 12 NUTS-1 bölgesi düzeyinde tahmin üretecek ekilde tasarlanm hanehalk temelli ulusal bir çal mad r. Örneklemi, demografik ve sa k göstergelerinin hesaplanmas na olanak verecek ekilde tasarlanm r. Yap land lm bir soruka arac yla yüz yüze görü me tekni i kullan larak bilgi toplanm r. Hanehalk ve Evlenmi Kad n olmak üzere 2 temel soruka kullan lm r. Görü ülen kad nlar n ve be ya alt çocuklar n boy ve kilo ölçümleri yap lm r. 3
Uzun Dönemli Amaçlar Türkiye de demografik olgular (do urganl k, ölümlülük ve göç) hakk nda bilgi sa layarak, günümüzdeki ve gelecekteki demografik, toplumsal ve anne-çocuk sa politikalar n biçimlendirilmesine ve yeni stratejilerin geli tirilmesine katk da bulunmak Ya amsal kay tlar n güvenilir bilgi üretmeye elveri li olmad bir ortamda, Türkiye nüfusu hakk nda bilgi ak sürdürmek ve Türkiye nin sürdürülebilir kalk nma stratejisi için gerekli olan demografik ve sa k bilgilerinin süreklili ini sa lamak 4
sa Dönemli Amaçlar Do urganl k, ölümlülük ve göçe ili kin temel demografik h zlar nhesaplanmas için ulusal düzeyde veri toplamak Demografik süreçlerde ve anne-çocuk sa göstergelerinde meydana gelen de imleri ve bu de imlerin sosyodemografik ve sosyo-kültürel faktörlerini belirlemek 5
sa Dönemli Amaçlar Kent-k r, 5 bölge ve baz de kenler için 12 bölge ayr nda bilgi üreterek alt-nüfus gruplar na yönelik anne-çocuk sa na ili kin politikalar geli tirilebilmesine katk da bulunmak Nüfus ve sa kla ilgili bilgilerin, ulusal ve uluslararas kurumlar ile akademik çevrelerin kullan yoluyla yayg nla lmas sa lamak 6
TNSA-2008 Demografik ara rmalar serisinin dokuzuncu ara rmas r. Türkiye'de Aile Yap ve Nüfus Sorunlar Ara rmas, 1968 Türkiye Nüfus Yap ve Nüfus Sorunlar Ara rmas, 1973 Türkiye Do urganl k Ara rmas, 1978 Türkiye Do urganl k ve Aile Sa Ara rmas, 1983 Türkiye Do urganl k ve Sa k Ara rmas, 1988 Türkiye Nüfus ve Sa k Ara rmas, 1993 Türkiye Nüfus ve Sa k Ara rmas, 1998 Türkiye Nüfus ve Sa k Ara rmas, 2003 Türkiye Nüfus ve Sa k Ara rmas, 2008 7
Nüfus ve Sa k Ara rmalar, Demographic and Health Surveys/DHS-Measure program n bir parças olarak tasarlanm r. Veri giri program, tablo üretimi ve kontrolü, örnekleme hatalar n hesaplanmas, ingilizce ana raporun gözden geçirilmesi, standart veri setlerinin haz rlanmas gibi konularda DHS-Measure ile teknik birli i sa lanm r. 8
Zaman Plan Proje süresi: 42 ay (20 Mart 2007-20 A ustos 2010) Soruka Tasar May s 2007-May s 2008 Örnekleme ubat-may s 2008 Listeleme E itimi/çal mas Haziran-Temmuz 2008 Saha Çal mas E itimi Eylül 2008 Saha Çal mas Ekim-Aral k 2008 Veri Giri i Kas m 2008-Ocak 2009 Ön Rapor Mart 2009 Ana Rapor Temmuz-Ekim 2009 Ulusal ve Bölgesel Toplant lar Ekim-Aral k 2009 leri Analiz Raporu Temmuz 2010 leri Analiz Toplant ustos 2010 9
TNSA-2008 ÖRNEKLEME TASARIMI TNSA-2008 ün örneklemi: rl kl, Çok A amal, Tabakal, Küme örneklemidir. Tahmin birimleri Türkiye toplam ; Kentsel ve rsal yerle im yerleri; Geleneksel Be bölge (Bat, Güney, Orta, Kuzey ve Do u Anadolu bölgeleri); Oniki NUTS-1 bölgesi (yeterli say da gözleme dayal, seçilmi baz de kenler için); Nüfusu bir milyondan fazla olan yedi metropol kent stanbul, Ankara, zmir, Bursa, Adana, Konya, Gaziantep). 10
NÜFUS VE SA LIK ARA TIRMALARI GELENEKSEL 5 BÖLGE 11
NUTS-1 BÖLGELER (12 BÖLGE) 12
TNSA-2008 Temel Örnekleme Tasar m Gereksinimleri 1. 5 bölge ile kar la labilir bir tasar m 2. Yeni bölgeleme sistemine (NUTS-1) uygunluk 3. stanbul ve GAP 4. Di er NUTS-1 ler için TNSA-2003 e göre daha fazla gözlem 5. Metropol tabakalar (7 adet 1,000,000 ve üzeri nüfuslu il merkezi) 13
TNSA-2008 Yenilikler 1. 2007 Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi 2. Ulusal Adres Veri Taban 3. GPS kullan -Listeleme ve saha uygulamas 4. GPS kullan -mekansal analizler 5. Google Earth ve Google Maps kullan 14
2008 TNSA Örneklem Büyüklü ü Çal malar 5 Bölge, stanbul ve GAP için önceki ara rmalar n hassasiyet dereceleriyle tahmin hedefleyen yakla m Di er NUTS-1 bölgeleri için TNSA-2003 e göre daha iyi tahminler Örneklem büyüklü ü 13,510 hedef hanehalk 15
TNSA-2008 Örneklem Da, Hanehalk TNSA-2003 TNSA-2008 NUTS 1 NUTS 1 5 BÖLGE NUTS 1 5 BÖLGE 5 BÖLGE 1 STANBUL 2080 4330 1210 3860 BATI 2 BATI MARMARA 740 940 3 EGE 1000 1050 4 DO U MARMARA 1040 1030 5 AKDEN Z 1840 1840 1900 1900 GÜNEY 6 BATI ANADOLU 890 2450 1110 2690 ORTA 7 ORTA ANADOLU 740 920 8 BATI KARADEN Z 1030 1580 1230 1910 KUZEY 9 DO U KARADEN Z 840 970 10 KUZEYDO U ANADOLU 740 2960 900 3150 DO U 11 ORTADO U ANADOLU 740 900 12 GÜNEYDO U ANADOLU 1480 1350 13160 13160 13510 13510 16
TNSA-2008 Örneklem Da, Küme Say lar NUTS 1 KENT KIR METROPOL TOPLAM 1 STANBUL - 4 46 50 2 BATI MARMARA 28 16-44 3 EGE 14 20 16 50 4 DO U MARMARA 18 12 16 46 5 AKDEN Z 4 14 32 50 6 BATI ANADOLU 36 40 16 92 7 ORTA ANADOLU 26 18-44 8 BATI KARADEN Z 36 22-58 9 DO U KARADEN Z 28 18-46 10 KUZEYDO U ANADOLU 24 20-44 11 ORTADO U ANADOLU 24 20-44 12 GÜNEYDO U ANADOLU 20 30 16 66 TOPLAM 258 234 142 634 17
TNSA-2008 Küme Say lar Metropol d kentte küme büyüklü ü 25 hanehalk (258 küme) Metropol kümelerinde (7 adet 1,000,000 ve üzeri nüfuslu il merkezi) küme büyüklü ü 25 hanehalk (142 küme) rda küme büyüklü ü 15 hanehalk (234 küme) Toplam 634 küme (400 kent 234 r kümesi) 18
TNSA-2008 Örnekleme Çal malar 2007 ADNKS yerle im yeri nüfus büyüklükleri kullan larak, ba ms z 36 tabakadan olas kl rasgele seçim ile yerle im yeri seçimleri ve küme say n belirlenmesi ( ama 1) Türkiye de toplam 81 l 925 ilçe 36500 bucak veya köyden (37851 yerle im yeri) Örnekleme ç kan 81 ilde 482 farkl yerle im yeri 19
TNSA-2008 Kümelerin Da 20
TNSA-2008 Örnekleme Çal malar Seçilen yerle im yerlerinden belirlenen küme say kadar adres blo unun TÜ K taraf ndan yeni Ulusal Adres Veri Taban (UAVT) kullan larak olas kl rasgele seçimi (Belediye olan yerle im yerleri için) ( ama 2) 634 kümeden 502 sinde (350 yerle im yeri) adres bilgileri mevcut 132 köyde bu bilgi yok 21
TNSA-2008 Örnekleme Çal malar Listeleme ve Haritalama A. Belediye olan yerle im yerlerinde: Adres bloklar nda yer alan hanehalk listelerinin güncellenmesi ve haritalanmas B. Belediye olmayan yerle im yerlerinde (Nüfusu 2000 den az olan köylerde): Köyün listelenmesi ve haritalanmas 22
TNSA-2008 Örnekleme Çal malar Listeleme ve Haritalama Google Earth ve Google Maps kullanarak ekipleri önceden haz rlamak Sahada GPS kullanarak listeleme s ras nda ve sonras nda görü me yapacak ekiplere kolayl klar GPS ile kümeye ait mekansal bilgilerin (yükseklik, enlem ve boylam) toplanmas 23
24
25
26
TNSA-2008 Örnekleme Çal malar ( ama 3) Olu turulan güncelle tirilmi adres listelerinden sistematik hanehalk seçimi 27
28
Soruka tlar TNSA-2008 de iki soruka kullan lm r: Hanehalk Soruka 15-49 ya grubundaki en az bir kez evlenmi kad nlar için Evlenmi Kad n Soruka. Bu soruka tlar n içerikleri, DHS program çerçevesinde geli tirilen DHS Model A soruka tlar ndan yola ç larak olu turulmu tur. Türkiye ye özgü birtak m özellikler hakk nda bilgi toplayabilmek amac yla bu model soruka tlar n baz bölümleri ç kar lm, baz yeni k mlar eklenmi ve baz k mlarda uyarlamalar yap lm r. 29
Soruka tlar Soruka tlar n haz rlanmas sürecinde ilgili tüm ulusal ve uluslararas kurumlar n temsilcilerinin kat ld çal taylar düzenlenerek, tüm sektörlerin soruka tlar nda yer almas gereken konulardaki görü ve önerileri al nm r. Ön deneme saha çal mas, Ankara merkezindeki bir mahallede, Ankara n n bir gecekondu mahallesinde ve Ankara ilinde bulunan bir köyde gerçekle tirilmi tir. Ön deneme s ras nda 212 hanehalk ve 198 evlenmi kad n soruka tamamlanm r. 30
31
32
Hanehalk Soruka Hanehalk üyesi veya ziyaretçi olarak hanehalk listesine yaz lm olan her ki i için temel sosyodemografik bilgiler Hanehalk listesine yaz lan 15-49 ya lar aras ndaki hiç evlenmemi kad nlara ili kin baz ek bilgiler 60 ya üzerindeki ya lara ili kin sorular Hanehalk n ya ad konuta ve sahip olunan dayan kl tüketim mallar na ili kin sorular Hanehalk n yemek pi irmek için kulland tuzun iyotlu olup olmad na ili kin gerçekle tirilen iyot testi 33
Kad n Soruka Temel özellikler Göç tarihçesi Evlilik tarihçesi ve evlili e ili kin özellikler Gebelik, do urganl k tarihçesi ve do urganl k tercihleri Üremeye yard mc t bbi teknikler Gebeli i önleyici yöntem bilgisi ve kullan Do um öncesi ve sonras bak m hizmetleri Emzirme, beslenme ve ishal lanma Kad n çal ma tarihçesi ve statüsü Kad nlar n ve çocuklar n antropometrik ölçümleri 34
Verilerin Toplanmas TNSA-2008 in saha çal mas 19 ekip taraf ndan yürütülmü tür. Her ekip, 5 kad n görü meci, bir erkek ölçümcü, bir saha denetçisi ve bir ekip ba kan olmak üzere 8 ki iden olu mu tur. Saha personeline Eylül 2008 te üç hafta süren bir e itim verilmi tir. Saha çal mas Ekim 2008 in ilk haftas nda ba lam ve Aral k 2008 in ilk haftas nda tamamlanm r. 35
36
37
38
39
Verilerin Toplanmas Enstitüde görevli bir ö retim görevlisi saha sorumlusu olarak görev yapm r. Enstitüde görevli di er ö retim üye ve yard mc lar bölge koordinatörü olarak ara rma boyunca ekipleri ziyaret etmi ler ve ekipler ile saha sorumlusu aras ndaki koordinasyonu sa lam lard r. Enstitüde görev yapan ara rma görevlileri ve proje asistanlar da saha çal mas nda ekip ba kan olarak görev alm lard r. 40
41
42
43
44
Verilerin lenmesi Sahada tamamlanan soruka tlar veri giri i için Nüfus Etütleri Enstitüsü ne gönderilmi tir. Soruka tlar merkeze ula ktan sonra, CSPro paket program ile ki isel bilgisayarlarda veri giri i ve kontrolü yap lm r. Veri giri i i leminde, her soruka farkl veri giri çiler taraf ndan iki kez bilgisayara girilmi tir. Merkezdeki veri giri i ve kontrol çal malar Kas m 2008 in ilk haftas nda ba lam ve Ocak 2009 un ilk haftas nda tamamlanm r. 45
46
47
Örneklemin Kapsam TNSA-2008 örneklem tasar nda yer alan 634 kümede örneklem büyüklü ü 13,521 hanehalk r. Saha çal mas s ras nda 11,911 hanehalk, hanehalk görü mesi için uygun bulunmu tur. Kümelerin sadece birinde güvenlik nedenleriyle alan çal mas gerçekle tirilememi tir. 48
Örneklemin Kapsam Görü meyi reddeden hanehalklar n oran sadece yüzde 4.3 tür. Güney: 5.3 TNSA-2008 saha çal mas s ras nda hanehalk görü mesi için uygun bulunan 11,911 hanehalk ndan 10,525 hanehalk (yüzde 88.4) ile görü me ba ar bir ekilde tamamlanm r. Güney: 89.9 49
Örneklemin Kapsam Görü me yap lan hanelerde 8,003 kad n, bireysel görü me için uygun bulunmu tur. Bu kad nlardan 7,405 i ile (yüzde 92.5) görü me tamamlanm r. Güney: 94.0 Bireysel görü meye uygun olan kad nlar aras nda görü me yapmay reddedenlerin oran çok dü ük bir seviyededir (yüzde 1.3). Güney: 0.5 50
Örnekleme Hatalar TNSA-2008 de DHS standart setinde yer alan bir dizi de ken için örnekleme hatalar hesaplanm r. TNSA-2008 basit tesadüfi seçilmi bir örneklem de ildir. TNSA-2008 örneklemi a rl kl, çok a amal, tabakal, küme örneklem yani kompleks bir örneklemdir. Bu nedenle klasik standart hata hesaplamalar yapan programlarla bu hatalar hesaplamak mümkün de ildir. 51
Örnekleme Hatalar ISSA program n Örneklem hatalar hesaplama modülü (SAMPERR) TNSA'nda örneklem hatalar n hesaplanmas için kullan lm r. Bu modül ortalamalar ve orant lar cinsinden kestirimlerin varyans tahminlerinde Taylor lineerizasyon metodunu kullanm r. Do urganl k ve ölümlülük h zlar gibi daha karma k istatistiklerin varyans kestirimlerinde Jackknife metodu kullan lm r. 52
Örnekleme Hatalar Hata tahminleri raporun sonunda Türkiye toplam, kentsel ve k rsal yerle im yerleri, be bölge ve NUTS-1 bölgeleri düzeyinde verilmi tir. Tablolarda her de ken için istatisti inin de eri (R), standart hatas (SE), a rl ks z (n) ve a rl kl olarak gözlem say (Wn), desen etkisi (DEFT), göreli standart hata (SE/R) ve yüzde 95 güven aral (R±2SE) sunulmaktad r. Türkiye geneli için sunulan 46 farkl de kenin ortalama desen etkisi (design effect) de eri 1.54 dür. 53
TANITIM VE METODOLOJ Yrd.Doç.Dr. A. Sinan Türky lmaz Ar.Gör. Tu ba Adal 16 Aral k 2009 Adana