AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE HAZİRAN 2016 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211 63 15 www.aydinticaretborsasi.org.tr info@aydinticaretborsasi.org.tr Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu 1
İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA... 3 CARİ AÇIK... 3 TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 15 2
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, I. ÇEYREK: OCAK - MART, 2016 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %4,8 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2016 yılının birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %4,8 lik artışla 31 milyar 679 milyon TL oldu. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %12,5 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2016 yılının birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %12,5 lik artışla 499 milyar 315 milyon TL oldu. Tarım sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %2,7 lik artışla 1 milyar 447 milyon TL, cari fiyatlarla %8,6 lık artışla 18 milyar 937 milyon TL oldu. Sanayi sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %5,9 luk artışla 10 milyar 785 milyon TL, cari fiyatlarla %12,3 lük artışla 120 milyar 354 milyon TL oldu. Hizmet sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %5,1 lik artışla 19 milyar 884 milyon TL, cari fiyatlarla %12,5 lik artışla 301 milyar 633 milyon TL oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre %0,8 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH tahmininde, 2016 yılı birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,5 lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %0,8 oldu. Tablodaki rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. 3
Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %6,9 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %12,8 lik artışla 355 milyar 739 milyon TL, sabit fiyatlarla %6,9 luk artışla 22 milyar 405 milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %10,9 arttı Devletin nihai tüketim harcamaları, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %21,1 lik artışla 81 milyar 218 milyon TL, sabit fiyatlarla %10,9 luk artışla 3 milyar 572 milyon TL oldu. Gayrisafi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %0,1 azaldı Gayrisafi sabit sermaye oluşumu, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %13,1 lik artışla 104 milyar 376 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,1 lik azalışla 7 milyar 42 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %2,4 arttı Mal ve hizmet ihracatı, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %11,8 lik artışla 131 milyar 68 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,4 lük artışla 8 milyar 11 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %7,5 arttı Mal ve hizmet ithalatı, 2016 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %9,4 lük artışla 149 milyar 91 milyon TL, sabit fiyatlarla %7,5 lik artışla 9 milyar 317 milyon TL oldu. 4
CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Nisan ayına göre 900 milyon ABD doları azalarak 2.956 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda, on iki aylık cari işlemler açığı 28.580 milyon ABD doları olmuştur. Söz konusu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 643 milyon ABD doları azalarak 2.929 milyon ABD dolarına düşmesi ve birincil gelir dengesi açığının 343 milyon ABD doları azalarak 1.185 milyon ABD dolarına gerilemesi etkili olmuştur. Öte yandan, hizmetler dengesi 344 milyon ABD doları azalarak 847 milyon ABD dolarına düşmüştür. Parasal olmayan altın kaleminde, bir önceki yılın Nisan ayında 1.182 milyon ABD doları net ihracat gerçekleşmişken, bu yılın aynı ayında 62 milyon ABD doları net ithalat gerçekleşmiştir. Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 376 milyon ABD doları tutarında azalarak 748 milyon ABD dolarına düşmüştür. Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 367 milyon ABD doları azalarak 1.130 milyon ABD doları olmuştur. İkinci gelir dengesinden kaynaklanan net girişler, bir önceki yılın Nisan ayına göre 258 milyon ABD doları artarak 311 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), bir önceki yılın aynı ayına göre 265 milyon ABD doları azalarak 299 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Portföy yatırımları 3.628 milyon ABD doları tutarında net giriş kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında sırasıyla 495 milyon ABD doları ve 1.203 milyon ABD doları net alım yaptığı görülmektedir. Yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak, bankalar ve diğer sektörler sırasıyla 1.603 milyon ABD doları ve 40 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleştirmiştir. Diğer yatırımlar kaleminde 807 milyon ABD doları tutarında net giriş gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 250 milyon ABD doları net artış, yurtdışı bankaların yurtiçi bankalardaki mevduatları da 211 milyon ABD doları tutarında net azalış kaydetmiştir. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, bankacılık sektörü ve genel hükümet sırasıyla 372 milyon ABD doları ve 162 milyon ABD doları net geri ödeme, diğer sektörler ise 853 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirmiştir. 5
Resmi rezervler 417 milyon ABD doları artmıştır. TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ, MAYIS 2016 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,58 arttı TÜFE de (2003=100) 2016 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre %0,58, bir önceki yılın Aralık ayına göre %3,15, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,58 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,71 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %8,04 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşti Ana harcama grupları itibariyle 2016 yılı Mayıs ayında endekste yer alan gruplardan ulaştırmada %1,10, eğitimde %1,04, çeşitli mal ve hizmetlerde %0,95 ve haberleşmede %0,92 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %1,64 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu Ana harcama grupları itibariyle 2016 yılı Mayıs ayında endekste yer alan gruplardan ev eşyasında %0,28 ve alkollü içecekler ve tütünde %0,03 düşüş gerçekleşti. Yıllık en fazla artış %12,79 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre çeşitli mal ve hizmetler (%11,87), lokanta ve oteller (%10,59), sağlık (%9,58), ev eşyası (%9,18) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %0,90 ile TR51 (Ankara) de oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış %4,19 ile TR51 (Ankara) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %8,05 ile TR62 (Adana, Mersin) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %8,47 ile TR31 (İzmir) bölgesinde gerçekleşti. Mayıs 2016 da endekste kapsanan 417 maddeden; 67 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 247 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 103 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Mayıs 2016 6
7
YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, MAYIS 2016 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %1,48 arttı Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2016 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre %1,48 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %2,77 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %3,25 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %5,19 artış gösterdi. Yurt içi üretici fiyat endeksi değişim oranları (2003=100), 2015-2016 Yurt içi üretici fiyat endeksi (2003=100), bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı, 2015-2016 8
Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2,43 artış, imalat sanayi sektöründe %1,87 artış, elektrik ve gaz sektöründe %3,25 düşüş ve su sektöründe %0,49 artış olarak gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ve değişim oranları (2003=100), Mayıs 2016 En yüksek aylık artış kok ve rafine petrol ürünlerinde gerçekleşti Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; kok ve rafine petrol ürünleri (%14,58), ham petrol ve doğal gaz (%10,00), ana metaller (%5,93) alt sektörleridir. Buna karşılık elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme (%-3,25), giyim eşyası (%-0,78), kağıt ve kağıt ürünleri (%-0,69) bir ay önceye göre endekslerin en fazla düştüğü alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında en yüksek aylık artış ara mallarında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2016 yılı Mayıs ayında en yüksek aylık artış ara mallarında ve en yüksek yıllık artış dayanıklı tüketim mallarında gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ana sanayi grupları ve değişim oranları (2003=100), Mayıs 2016 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, MART 2016 İşsizlik oranı %10,1 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2016 yılı Mart döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 46 bin kişi azalarak 3 milyon 23 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,5 9
puanlık azalış ile %10,1 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı 0,7 puanlık azalış ile %11,9 olarak tahmin edildi. 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 1,6 puanlık azalış ile %17 olurken,15-64 yaş grubunda bu oran 0,5 puanlık azalış ile %10,3 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %46,1 oldu İstihdam edilenlerin sayısı 2016 yılı Mart döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 40 bin kişi artarak 26 milyon 993 bin kişi, istihdam oranı ise 1,1 puanlık artış ile %46,1 oldu. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 100 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 1 milyon 141 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %18,9 u tarım, %19,6 sı sanayi, %7,1 i inşaat, %54,4 ü ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 1,8 puan, inşaat sektörünün payı 0,2 puan artarken, tarım sektörünün payı 1,1 puan, sanayi sektörünün payı 0,9 puan azaldı. İşgücüne katılma oranı %51,3 olarak gerçekleşti İşgücü 2016 yılı Mart döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 994 bin kişi artarak 30 milyon 16 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 0,9 puan artarak %51,3 olarak gerçekleşti. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,9 puanlık artışla %71,5, kadınlarda da yine 0,9 puanlık artışla %31,6 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Mart 2015 2016 10
Kayıt dışı çalışanların oranı %32,9 olarak gerçekleşti Mart 2016 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,2 puan artarak %32,9 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam arttı, işsizlik azaldı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam bir önceki döneme göre 180 bin kişi artarak 27 milyon 358 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı 0,3 puanlık artış ile %46,8 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsiz sayısı bir önceki döneme göre 60 bin kişi azalarak 2 milyon 923 bin kişi olarak gerçekleşti. İşsizlik oranı 0,2 puanlık azalış ile %9,7 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,2 puan artarak %51,8 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerin sayısı, hizmet sektöründe 140 bin, inşaat sektöründe 42 bin, sanayi sektöründe 19 bin kişi artarken, tarım sektöründe 21 bin kişi azaldı. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Mart 2015 2016 11
AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Mart 2016 dönemsel sonuçları; 2016 yılının 5 17. haftalarını içine alan Şubat, Mart ve Nisan aylarını kapsamaktadır. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, NİSAN 2016 İhracat %10,2, ithalat %11,9 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2016 yılı Nisan ayında, 2015 yılının aynı ayına göre %10,2 azalarak 11 milyar 983 milyon dolar, ithalat %11,9 azalarak 16 milyar 190 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %16,3 azaldı Nisan ayında dış ticaret açığı %16,3 azalarak 5 milyar 24 milyon dolardan 4 milyar 207 milyon dolara geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2015 Nisan ayında %72,7 iken, 2016 Nisan ayında %74 e yükseldi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %5,4 azaldı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2016 Nisan ayında bir önceki aya göre ihracat %5,4, ithalat %3,3 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2016 yılı Nisan ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %10,4, ithalat %11,5 azaldı. Avrupa Birliği ne ihracat %7,5 arttı Avrupa Birliği nin (AB-28) ihracattaki payı 2015 Nisan ayında %39,5 iken, 2016 Nisan ayında %47,3 oldu. AB ye yapılan ihracat, 2015 yılının aynı ayına göre %7,5 artarak 5 milyar 665 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya ya yapılan ihracat 2016 yılı Nisan ayında 1 milyar 195 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla İngiltere (838 milyon dolar), İtalya (630 milyon dolar) ve ABD (583 milyon dolar) takip etti. 12
İthalatta ilk sırayı Çin aldı Çin den yapılan ithalat, 2016 yılı Nisan ayında 1 milyar 831 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya (1 milyar 814 milyon dolar), Rusya (1 milyar 150 milyon dolar) ve ABD (936 milyon dolar) izledi. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %3,9 oldu Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Nisan ayında ISIC Rev.3 e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %93,7 dir. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %3,9, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %34,6 dır. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %16,6 oldu İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %84,6 dır. Yüksek teknoloji ürünlerinin 2016 Nisan ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %16,6, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %46,8 dir. 13
TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, MAYIS 2016 Tüketici güven endeksi %0,4 arttı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Mayıs ayında bir önceki aya göre %0,4 oranında arttı; Nisan ayında 68,46 olan endeks Mayıs ayında 68,75 oldu. Hanenin maddi durum beklentisi aynı düzeyde kaldı Hanenin maddi durum beklentisi endeksi Nisan ayında 89,97 iken Mayıs ayında 89,94 oldu. Bu durum, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunda bir önceki aya göre önemli bir değişiklik beklenmemesinden kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi %3 arttı 14
Nisan ayında 91,02 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %3 oranında artarak, Mayıs ayında 93,71 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre arttığını göstermektedir. İşsiz sayısındaki düşüş beklentisi azaldı İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %0,1 oranında azalarak, Mayıs ayında 69,01 değerine düştü. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında azalış bekleyenlerin azalmasından kaynaklandı. Tasarruf etme ihtimali %5,9 azaldı Tasarruf etme ihtimali endeksi %5,9 oranında azaldı. Nisan ayında 23,75 olan endeks, Mayıs ayında 22,35 değerine düştü. Bu azalış, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. 15
TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, MAYIS 2016 Tarım- ÜFE Mayıs ayında %5,74 arttı Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım ÜFE), 2016 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre %5,74 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,25, bir önceki yılın aynı ayına göre %0,13 azalış ve on iki aylık ortalamalara göre %6,07 artış gösterdi. Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %6,07, balıkçılıkta %1,35 artış, ormancılık ürünlerinde ise %1,19 azalış olarak gerçekleşti. En fazla aylık azalış tek yıllık bitkisel ürünler ana grubunda gerçekleşti Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %9,28 azalış, çok yıllık bitkisel ürünlerde %57,17 ve canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda ise %0,81 artış gerçekleşti. Alt tarım gruplarından sebzeler bir önceki aya göre %21,09 azaldı Alt tarım gruplarından tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlar %1, yağlı meyveler %4,72 ve çeltik %2 artış gösterdi. Tarım ÜFE (2010=100), 2015-2016 (Yıllık değişim) 16