AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi

AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi Refet S. Gürkaynak Bilkent Üniversitesi ve Bilim Akademisi 26 Şubat 2014 Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 1 / 44

Önemli bilgi Konuşman n ço¼gu Birikim in Aral k 2013 say s nda yay mlanm ş olan Selin Sayek Böke ile yazd ¼g m z "AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi" başl kl yaz ya dayan yor. Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 2 / 44

Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 3 / 44

Bu konuşmadan hat rlanmas gereken önemli husus Ekonomik gidişat yönünden AKP dönemi yekpare bir dönem de¼gildir Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 4 / 44

Bu konuşmadan hat rlanmas gereken önemli husus Ekonomik gidişat yönünden AKP dönemi yekpare bir dönem de¼gildir 2002-2006 aras nda IMF program n n getirdi¼gi kuvvetli iktisat politikas güdümü Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 4 / 44

Bu konuşmadan hat rlanmas gereken önemli husus Ekonomik gidişat yönünden AKP dönemi yekpare bir dönem de¼gildir 2002-2006 aras nda IMF program n n getirdi¼gi kuvvetli iktisat politikas güdümü 2007 den bugüne k s tlanmam ş iktisat politikas Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 4 / 44

Türkiye Ekonomisinin Performans Türkiye de üretimin y ll k ortalama art ş h z 1990-2001: %3.4 2002-2006: %7.2 2007-2012: %3.5 Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 8 / 44

Türkiye Ekonomisinin Performans Türkiye de üretimin y ll k ortalama art ş h z 1990-2001: %3.4 2002-2006: %7.2 2007-2012: %3.5 Gelişmekte olan ülkelerin ortalama büyüme h z 1990-2001: %3.9 2002-2006: %6.9 2007-2012: %6 Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 8 / 44

Türkiye Ekonomisinin Performans Türkiye de üretimin y ll k ortalama art ş h z 1990-2001: %3.4 2002-2006: %7.2 2007-2012: %3.5 Gelişmekte olan ülkelerin ortalama büyüme h z 1990-2001: %3.9 2002-2006: %6.9 2007-2012: %6 Bizim 2002-2006 büyüme performans m z Türkiye ye has de¼gildi ama bu dönem bizim için özel bir dönem olurken di¼ger gelişmekte olan ülkeler h zl büyümeye devam ettiler. Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 8 / 44

2001-2006 IMF program Iyi düşünülmüş, içsel tutarl l ¼g olan, "yerli" bir program Yap lacak işlerin bir listesini içeriyor Liste 2006 da bitti Program 2008 de bitti Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 9 / 44

2007- Maliye politikas boşlu¼gu Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 10 / 44

2007- Maliye politikas boşlu¼gu Orta Vadeli Program hedef/söz de¼gil temenni içeriyor Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 10 / 44

2007- Maliye politikas boşlu¼gu Orta Vadeli Program hedef/söz de¼gil temenni içeriyor Mali kural maliye politikas na yön verirdi ancak hayata geçemedi Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 10 / 44

2007- Maliye politikas boşlu¼gu Orta Vadeli Program hedef/söz de¼gil temenni içeriyor Mali kural maliye politikas na yön verirdi ancak hayata geçemedi Şu anda bile maliye politikas n n ne yapt ¼g n, ne yapaca¼g n, hangi prensipler ile maliye politikas uyguland ¼g n bilmiyoruz. Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 10 / 44

IMF Program Sac ayaklar : 1 Bütçe adam olacak, devletin iki yakas biraraya gelecek, ç lg nca borçlan lmayacak 2 Bankalar sermayelendirilecek, mali sektör ciddi denetime tabi tutulacak 3 Merkez Bankas ba¼g ms z olacak ve en asyonu hede eyecek Politika ve denetim yap s n de¼giştiren çok önemli kurumsal reformlar Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 11 / 44

IMF program na devam etti¼gi için AKP yi tebrik etmek laz m 2008-2010 da bütün dünyada bankalar pat r pat r dökülürken Türkiye deki bankalara bir şey olmad Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 12 / 44

IMF program na devam etti¼gi için AKP yi tebrik etmek laz m 2008-2010 da bütün dünyada bankalar pat r pat r dökülürken Türkiye deki bankalara bir şey olmad D şar da batan bankalar n buradaki iştirakleri bile etkilenmedi Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 12 / 44

IMF program na devam etti¼gi için AKP yi tebrik etmek laz m 2008-2010 da bütün dünyada bankalar pat r pat r dökülürken Türkiye deki bankalara bir şey olmad D şar da batan bankalar n buradaki iştirakleri bile etkilenmedi Bütçe durumu iyi oldu¼gu için genişlemeci maliye politikas uygulamak mümkün oldu Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 12 / 44

IMF program na devam etti¼gi için AKP yi tebrik etmek laz m 2008-2010 da bütün dünyada bankalar pat r pat r dökülürken Türkiye deki bankalara bir şey olmad D şar da batan bankalar n buradaki iştirakleri bile etkilenmedi Bütçe durumu iyi oldu¼gu için genişlemeci maliye politikas uygulamak mümkün oldu Bunlar 2002 de hayal bile edemezdik Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 12 / 44

Akkaya ve Gürkaynak tan ( Iktisat, Işletme ve Finans, Haziran 2012) Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 14 / 44

Büyüme Gerçekleşen ve potansiyel üretim Potansiyel: Bu ekonomi "normalde" ne kadar üretmeli? Eldeki üretim faktörlerine ba¼gl Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 15 / 44

Büyüme Gerçekleşen ve potansiyel üretim Potansiyel: Bu ekonomi "normalde" ne kadar üretmeli? Eldeki üretim faktörlerine ba¼gl Emek Sermaye Beşeri Sermaye Teknoloji Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 15 / 44

Büyüme 2002-2006 büyümesinin epey bir k sm, 2010-2011 büyümesinin bütünü at l kapasiteyi kullanmak. Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 17 / 44

Büyüme 2002-2006 büyümesinin epey bir k sm, 2010-2011 büyümesinin bütünü at l kapasiteyi kullanmak. Potansiyelin büyümesi de¼gil potansiyele do¼gru büyüme Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 17 / 44

Büyüme 2002-2006 büyümesinin epey bir k sm, 2010-2011 büyümesinin bütünü at l kapasiteyi kullanmak. Potansiyelin büyümesi de¼gil potansiyele do¼gru büyüme 2011-2012 de potansiyele gelmiştik Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 17 / 44

Büyüme 2002-2006 büyümesinin epey bir k sm, 2010-2011 büyümesinin bütünü at l kapasiteyi kullanmak. Potansiyelin büyümesi de¼gil potansiyele do¼gru büyüme 2011-2012 de potansiyele gelmiştik Konjonktürel iktisat politikalar potansiyeli art rmaz Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 17 / 44

Büyüme 2002-2006 büyümesinin epey bir k sm, 2010-2011 büyümesinin bütünü at l kapasiteyi kullanmak. Potansiyelin büyümesi de¼gil potansiyele do¼gru büyüme 2011-2012 de potansiyele gelmiştik Konjonktürel iktisat politikalar potansiyeli art rmaz Maliye ve para politikalar potansiyele gelmiş üretimde talebi büyük at l kapasite oldu¼gu zaman körükledikleri kadar körüklemeye devam ettiler Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 17 / 44

Büyüme 2002-2006 büyümesinin epey bir k sm, 2010-2011 büyümesinin bütünü at l kapasiteyi kullanmak. Potansiyelin büyümesi de¼gil potansiyele do¼gru büyüme 2011-2012 de potansiyele gelmiştik Konjonktürel iktisat politikalar potansiyeli art rmaz Maliye ve para politikalar potansiyele gelmiş üretimde talebi büyük at l kapasite oldu¼gu zaman körükledikleri kadar körüklemeye devam ettiler Bu ekonomiden o kadar üretim ç kmaz Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 17 / 44

Büyüme 2002-2006 büyümesinin epey bir k sm, 2010-2011 büyümesinin bütünü at l kapasiteyi kullanmak. Potansiyelin büyümesi de¼gil potansiyele do¼gru büyüme 2011-2012 de potansiyele gelmiştik Konjonktürel iktisat politikalar potansiyeli art rmaz Maliye ve para politikalar potansiyele gelmiş üretimde talebi büyük at l kapasite oldu¼gu zaman körükledikleri kadar körüklemeye devam ettiler Bu ekonomiden o kadar üretim ç kmaz Sonuç: Ithalat patlamas ) cari aç k Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 17 / 44

Büyüme ve konjonktürel politikalar Konjonktürel politikalar talebi kontrol eder Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 18 / 44

Büyüme ve konjonktürel politikalar Konjonktürel politikalar talebi kontrol eder Hem maliye hem para politikas ile sadece bunu yap yoruz Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 18 / 44

Büyüme ve konjonktürel politikalar Konjonktürel politikalar talebi kontrol eder Hem maliye hem para politikas ile sadece bunu yap yoruz Art k (2010 dan beri) kurtarm yor Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 18 / 44

Büyüme ve konjonktürel politikalar Konjonktürel politikalar talebi kontrol eder Hem maliye hem para politikas ile sadece bunu yap yoruz Art k (2010 dan beri) kurtarm yor Bambaşka bir ekonomide 2002-2006 hikayesini anlat yoruz Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 18 / 44

Ne laz m? Yap sal reform Işgücüne kat l m Yat r m art rmak için daha fazla tasarruf Beşeri sermayeyi art rmak için do¼gru düzgün e¼gitim Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 19 / 44

Ne laz m? Yap sal reform Işgücüne kat l m Yat r m art rmak için daha fazla tasarruf Beşeri sermayeyi art rmak için do¼gru düzgün e¼gitim Uzun zamand r politikalar bunlar n olmamas na yönelik Kad na sadece anne olarak de¼ger veren politikalar kad nlar n iş gücüne kat lmas n zorlaşt r yor Negatif/çok düşük reel faizler tasarrufu köstekliyor Milli e¼gitim düdük gibi Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 19 / 44

E¼gitim başar s ve milli gelir Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 36 / 44

Potasiyelde genişlemeci politikalar Potasiyelde üretim yaparken maliye ve para politikas ile talebi körüklerseniz Cari aç k patlar Geçti¼gimiz dört y lda cari aç k tarihi rekorlar k rd Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 37 / 44

O kadar körüklemenin getirdi¼gi borçlanman n yaratt ¼g bir alay sorun En asyon yükseliyor (y llard r hedef tutmad ) Banka kredileri coşar K sa vadeli sermaye girişleri de coşar Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 40 / 44

O kadar körüklemenin getirdi¼gi borçlanman n yaratt ¼g bir alay sorun En asyon yükseliyor (y llard r hedef tutmad ) Banka kredileri coşar K sa vadeli sermaye girişleri de coşar Inşaat gemi az yla giderken bu sistem işledi Talep üretken yat r m yerine inşaata yönel(til)di Arsan n imar durumunu de¼giştirip AVM yapmak varken kim fabrika kurar? 2013 ün ilk yar s nda bakanlar kurulu kararlar n n %60 imara dairdi Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 40 / 44

O kadar körüklemenin getirdi¼gi borçlanman n yaratt ¼g bir alay sorun En asyon yükseliyor (y llard r hedef tutmad ) Banka kredileri coşar K sa vadeli sermaye girişleri de coşar Inşaat gemi az yla giderken bu sistem işledi Talep üretken yat r m yerine inşaata yönel(til)di Arsan n imar durumunu de¼giştirip AVM yapmak varken kim fabrika kurar? 2013 ün ilk yar s nda bakanlar kurulu kararlar n n %60 imara dairdi Türkiye deki temel rant yaratma ve da¼g tma arac inşaatt r Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 40 / 44

Yurtd ş nda sebil gibi likidite olmas isi kolaylaşt rd Carry trade: d şar dan düşük faizle borç al, Türkiye ye getir Yak n zamana kadar Türkiye deki faizler Türkiye için düşük, yurtd ş için yüksekti Devam etmiyor, etmeyecek Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 42 / 44

Yak n dönem talep körüklenmesinin ekonomi politi¼gi AKP iktisadi büyüme istiyor Bunu sa¼glayacak sanc l yap sal reformlardan kaç n yor Geçici büyüme için talebi körüklüyor Ar zi bir refah hissi vermekle beraber borçlanmay, cari aç ¼g azd r yor Devam edemez, edemiyor Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 43 / 44

Sonuç AKP ilk döneminde IMF program n uygulamaya devam ederek çok önemli iktisadi başar lar sa¼glad Bunun için tebrik etmek önemli Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 44 / 44

Sonuç AKP ilk döneminde IMF program n uygulamaya devam ederek çok önemli iktisadi başar lar sa¼glad Bunun için tebrik etmek önemli Biten IMF program n bir iktisat politikas çerçevesiyle ikame etmedik Uzun zamand r iktisat politikas boşlu¼gunday z Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 44 / 44

Sonuç AKP ilk döneminde IMF program n uygulamaya devam ederek çok önemli iktisadi başar lar sa¼glad Bunun için tebrik etmek önemli Biten IMF program n bir iktisat politikas çerçevesiyle ikame etmedik Uzun zamand r iktisat politikas boşlu¼gunday z Yak n zamana kadar uluslararas piyasalar yard mc oldu Devam edemezdi, etmiyor Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 44 / 44

Sonuç AKP ilk döneminde IMF program n uygulamaya devam ederek çok önemli iktisadi başar lar sa¼glad Bunun için tebrik etmek önemli Biten IMF program n bir iktisat politikas çerçevesiyle ikame etmedik Uzun zamand r iktisat politikas boşlu¼gunday z Yak n zamana kadar uluslararas piyasalar yard mc oldu Devam edemezdi, etmiyor 2002-2006 yeni bir dönemin başlang c de¼gil istisnai bir dönem olarak kald Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 44 / 44

Sonuç AKP ilk döneminde IMF program n uygulamaya devam ederek çok önemli iktisadi başar lar sa¼glad Bunun için tebrik etmek önemli Biten IMF program n bir iktisat politikas çerçevesiyle ikame etmedik Uzun zamand r iktisat politikas boşlu¼gunday z Yak n zamana kadar uluslararas piyasalar yard mc oldu Devam edemezdi, etmiyor 2002-2006 yeni bir dönemin başlang c de¼gil istisnai bir dönem olarak kald Yeni bir döneme nas l başlanaca¼g n biliyoruz, niyet laz m Refet S. Gürkaynak (Bilkent ve BA) AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi 26/02/2014 44 / 44