MUKAYESELİ HUKUK VE TÜRK HUKUKUNDA İŞSİZLİK SİGORTASI İÇİNDEKİLER ÖZET ABSTRACT İÇİNDEKİLER KISALTMALAR TABLO LİSTESİ ŞEKİL LİSTESİ GİRİŞ v vii ix xvii xviii xx xxi BÖLÜM I İŞSİZLİK A. İŞSİZLİĞİN TANIMI 1 B. İŞSİZLİĞİN ÇEŞİTLERİ 4 1. Friksiyonel İşsizlik 5 2. Yapısal İşsizlik 7 3. Teknolojik İşsizlik 10 4. Eksik Talep İşsizliği 12 5. Mevsimlik işsizlik 13 6. Diğer İşsizlik Ayrımları 15 a. İradi İşsizlik Gayri İradi İşsizlik 15 b. Gizli İşsizlik Açık İşsizlik 17 C. İŞSİZLİĞİN ETKİLERİ 18 1. Toplam Ürün Arzı Kaybı ve Fiskal Yük 19 2. Özgürlük Kaybı ve Sosyal Dışlanma 19 3. Yeteneklerin Kaybı ve Uzun Dönem Zararlar 20 4. Psikolojik Zarar 20 5. Sağlık Kaybı ve Ölüm 21 6. Motivasyon Kaybı ve Yeni İş 21
7. İnsan İlişkilerinin ve Aile İçi İlişkilerin Zayıflaması 22 8. Irk ve Cinsiyet Eşitsizliği 24 9. Sosyal Değerlerin ve Sorumluluk Bilincinin Kaybı 24 D. DÜNYADA VE TÜRKİYE DE İŞSİZLİK 25 BÖLÜM II İŞSİZLİK SİGORTASI A. İŞSİZLİK RİSKİNE KARŞI PROGRAMLAR 29 1. Ertelenmiş Tazminat 29 2. İşsizlik Yardımı 31 3. Sosyal Yardım 31 4. Geçici İstihdam Programları 32 5. Geçmiş İstihdamdan Doğan Hak Ödemeleri 32 B. İŞSİZLİK SİGORTASI KAVRAMI 32 C. İŞSİZLİK SİGORTASININ TARİHSEL GELİŞİMİ 35 D. İŞSİZLİK SİGORTASININ ÖZELLİKLERİ 40 1. İşsizlik Riskini Tazmin 40 2. Zorunluluk 41 3. Prim Ödeme 42 4. Devletçe Kurulma 43 5. Yeniden İşe Yerleştirme 43 E. İŞSİZLİK SİGORTASININ FİNANSMANI 44 1. Tekli Finansman Yöntemi 44 2. İkili Finansman Yöntemi 45 3. Üçlü Finansman Yöntemi 45 4. Sigortacılık Sistematiği Fon Biriktirme Yöntemi, Dağıtım Yöntemi 46 F. İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANMA KOŞULLARI 47 1. Sektörel Kriterler 47 a. Sanayi, Ticaret, Hizmet ve Tarım sektörleri
ayrımı 47 b. Kamu Özel sektör ayrımı 48 2. İşletme Büyüklüğü Kriteri 49 3. Kazanç sınırı Kriteri 50 4. Belli Dönem Prim Ödeme Kriteri 50 5. İstihdam İsteği Kriteri 50 G. İŞSİZLİK SİGORTASININ SAĞLADIĞI YARARLAR 51 1. İşsizlik Ödeneği 51 a. İşsizlik Ödeneği Miktarı 51 b. İşsizlik Ödeneği Süresi 54 2. İşsizlik Yardımı 55 3. İşe Yerleştirme ve Eğitim Hizmetleri 56 BÖLÜM III AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ HUKUKUNDA İŞSİZLİK SİGORTASI A. İŞSİZLİK SİGORTASININ TARİHSEL GELİŞİMİ 58 1. Eyalet Bazlı Çalışmalar 60 2. Federal Çalışmalar 63 3. Sistemin Gelişimi 71 a. 1935 1950 arası 71 b. 1950 1970 arası 76 c. 1979 1990 arası 81 B. İŞSİZLİK SİGORTASININ ÖZELLİKLERİ 87 1. Dual Yapı (Federal Eyalet yapısı) Özelliği 87 2. Diğer Özellikler 92 a. İşsizlik Riskini Tazmin 92 b. Zorunluluk 92 c. Prim Ödeme 94 d. Devletçe Kurulma 95 e. Yeniden İşe Yerleştirme 98 C. İŞSİZLİK SİGORTASI KAPSAMI 101 1. Tarım Çalışanları 105 2. Bağımsız Çalışanlar 106
3. Ev Hizmetlileri 107 4. Dini Organizasyonlar 109 D. İŞSİZLİK SİGORTASININ FİNANSMANI 109 E. İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANMA KOŞULLARI 127 1. Parasal Şartlar 127 2. Parasal Olmayan Şartlar 132 a. Çalışanın Kendi Kusurunun Bulunmaması 132 b. Çalışabilir ve Çalışamaya İstekli Olmak 137 F. İŞSİZLİK SİGORTASININ SAĞLADIĞI YARARLAR 139 1. İşsizlik Sigortası Ödeneği 139 2. Federal Eyalet Uzatılmış Ödenek Hakkı 144 3. Federal Sivil Çalışanlar için İşsizlik Tazminatı 146 4. Eski Asker Mensupları için İşsizlik Tazminatı 147 5. Felaket İşsizlik Yardımı 148 6. Ticareti Düzeltme Yardımı 150 7. Bağımsız Çalışma (Serbest Meslek) Yardımı 152 8. Kısa Dönem (İş Paylaşımı) Tazminatı 153 9. Yeniden İşe Yerleştirme Yardımları 155 BÖLÜM IV FRANSA HUKUKUNDA İŞSİZLİK SİGORTASI A. İŞSİZLİK SİGORTASININ TARİHSEL GELİŞİMİ 158 1. Zorunlu Sistem Öncesi Dönem 158 2. Zorunlu Sistem ve Sonrası 164 B. İŞSİZLİK SİGORTASININ ÖZELLİKLERİ 168 1. İkili Program 169 2. Sözleşmesel Sistem 170 3. Özel Hukuk Tüzel Kişiliği İdaresi 172 4. İşsizlik Riskini Tazmin 175 5. Zorunluluk 175 6. Prim Ödeme 178 7. Yeniden İşe Yerleştirme 179
C. İŞSİZLİK SİGORTASI KAPSAMI 180 1. Kapsama Dahil Olanlar 180 a. Tarihsel Gelişim 181 b. Güncel Durum 182 2. Kapsama Dahil Olmayanlar 188 3. Kamu Çalışanları 192 D. İŞSİZLİK SİGORTASININ FİNANSMANI 194 E. İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANMA KOŞULLARI 209 1. Yeterli Çalışma Geçmişinin Bulunması 210 2. İsteği Dışında İşsiz Kalmak 213 a. Hizmet akdinin işveren tarafından fesih edilmesi 213 b. Belirli süreli hizmet akdinin sona ermesi 214 c. Hizmet akdinin işçi tarafından fesih edilmesi 215 d. Hizmet akdinin ekonomik sebeple fesih edilmesi 218 3. Fiziksel Olarak Çalışabilir Olmak 220 4. İş Arama Başvurusunda Bulunmak veya Eğitim Sürecinde Olmak 221 5. Aktif Olarak İş Arıyor Olmak 223 6. 60 Yaşından Gün Almamış Olmak 225 F. İŞSİZLİK SİGORTASININ SAĞLADIĞI YARARLAR 227 1. İşsizlik Ödeneği 227 2. Dayanışma Ödeneği 238 a. Spesifik Dayanışma Ödeneği 239 b. Dahil Etme Ödeneği 242 c. Emeklilik Eşdeğer Ödeneği 244 3. Yeniden İş Bulma Yardımları 246 a. Eğitim Yardımları 247 i) İstihdama Geri Dönüş Eğitim Yardımı 248 ii) Diğer Eğitim Yardımları 248 iii)eğitim Sonu Ödeneği 249 b. İş Bulma Yardımları 250 i) Coğrafi Değişim Yardımı 250 ii) Azalan Oranlı İşveren Yardımı 251
iii) İş Kurma Yardımı 252 iv) Farklı Oranlı Yeniden İstihdam Yardımı 253 v) İş Bulma Faaliyeti 253 4. Sosyal Güvence Yardımları 253 a. Hastalık, Analık, İşgöremezlik ve Ölüm Sigortaları 253 b. Emeklilik 255 5. Erken Emeklilik Yardımları 256 a. Özel İşten Çıkartılma Ödeneği 256 b. Gelişen Erken Emeklilik Ödeneği 257 6. Mevsimlik İşçilerin İşsizlik Yardımları 258 BÖLÜM V TÜRK HUKUKUNDA İŞSİZLİK SİGORTASI A. İŞSİZLİK SİGORTASININ TARİHSEL GELİŞİMİ 260 1. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi 260 2. İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi 261 3. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi 262 4. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi 263 5. Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi 266 6. Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi 266 7. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi 269 8. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi ve sonrası 271 B. İŞSİZLİK SİGORTASININ ÖZELLİKLERİ 276 1. İşsizlik Riskini Tazmin 276 2. Zorunluluk 278 3. Prim Ödeme 279 4. Devletçe Kurulma 280 5. Yeniden İşe Yerleştirme 281 C. İŞSİZLİK SİGORTASININ KAPSAMI 282 1. Kapsama Dahil Olanlar 282 2. Kapsam Dışı Olanlar 285 D. İŞSİZLİK SİGORTASININ FİNANSMANI 290
E. İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANMA KOŞULLARI 310 1. Kanun Kapsamında Sigortalı Olmak 311 2. Belirli Bir Süre Prim Ödemiş Olmak 311 3. Hizmet akdinin belirtilen sebepler ile sona ermiş olması 314 a. Bildirim Sürelerine Uyularak İşveren Tarafından Feshi 314 b. Hizmet Akdinin Haklı Sebeple İşçi Tarafından Feshi 317 c. Hizmet Akdinin İşveren Tarafından İşçiden Kaynaklanan Sağlık Sebepleri veya Zorlayıcı Nedenlerden Dolayı Feshedilmesi 319 d. Belirli Süreli Hizmet Akitlerinin Sürelerinin Dolması Sebebi ile Fesih 321 e. Yapılan İşin Son Bulması veya İşverenin Değişmesi Neticesi Fesih 324 f. Hizmet Akdinin Özelleştirme Uygulaması Neticesinde Son Bulması 325 g. Sebebi Tartışmalı Olan Fesihlerde Uygulama 326 4. Hak Düşürücü Nedenlerin Var Olmaması 328 a. Uygun Bir İş Önerisinin Kabul Etmemek 329 b. Ödenek Dışında Bir Gelire Sahip Olmak 332 c. Yeniden İşe Yerleştirme Hizmetinden Yararlanmamak 338 d. Kurumun Koşullarına Uymamak 339 5. İş Sözleşmesinin Askıya Alınmaması 340 6. Kuruma Başvuruda Bulunmak 342 7. Çalışmaya İstekli ve Elverişli Bulunmak 350 8. Yararlanma Koşullarının Genel Değerlendirmesi 351 F. İŞSİZLİK SİGORTASININ SAĞLADIĞI YARARLAR 352 1. İşsizlik Ödeneği 353 2. Hastalık ve Analık Sigortası Yardımı ile Geçici İş Göremezlik Ödeneği Uygulaması 359 3. Yeni Bir İş Bulma 365
4. Mesleki Eğitim Hizmetleri 369 5. Kısa Çalışma Ödeneği 372 6. Ücret Garanti Fonu 374 G. 4447 SAYILI KANUN ÜZERİNDE DEĞİŞİKLİKLER 376 H. 5763 VE 5921 SAYILI KANUNLARIN ELEŞTİRİSİ 378 BÖLÜM VI A.B.D. VE FRANSIZ UYGULAMASI KARŞISINDA TÜRK İŞSİZLİK SİGORTASI MEVZUATININ DEĞERLENDİRİLMESİ A. KAPSAM VE YARARLANMA KOŞULLARI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME 381 B. İŞSİZLİK SİGORTASININ FİNANSMANI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME 405 C. İŞSİZLİK SİGORTASININ SAĞLADIĞI FAYDALAR ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME 412 D. İŞSİZLİK SİGORTASI ÖDENEĞİNİN SÜRESİ BAKIMINDAN YENİ BİR DEĞERLENDİRME 427 SONUÇ 436 KAYNAKLAR 446