Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 33, Kasım 2016, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 33, Kasım 2016, s. 106-129 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 11.03.2016 30.06.2016 Yrd. Doç. Dr. İskender DÖLEK Alparslan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği isdolek@gmail.com Yrd. Doç. Dr. Vedat AVCİ Bingöl Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü vavci@bingol.edu.tr ÇOK KRİTERLİ KARAR ANALİZİ YÖNTEMİ (ÇKAY) KULLANILARAK ARGUVAN (MALATYA) İLÇESİ VE YAKIN ÇEVRESİNDE HEYELANA DUYARLI ALANLARIN BELİRLENMESİ Öz Bu çalışmada Arguvan ilçesi ve yakın çevresinin heyelan duyarlılık analizinin yapılması amaçlanmıştır. Arguvan ilçesi (Malatya) 1967, 1977 ve 1988 yıllarında heyelan tehlikesinden dolayı yer değiştirmek zorunda kalmıştır. Ancak ilçede heyelanlar yerleşim alanları için tehlike oluşturmaya devam etmektedir. Arguvan ilçesinde devam eden heyelan tehlikesinden dolayı heyelana duyarlı alanların belirlenmesi kaçınılmaz bir gerçektir. Heyelanlardan olumsuz etkilenen bölgelerde yapılacak planlama çalışmalarında çevresel değişkenlerin etkisi altında, mekansal olarak heyelanların nerede oluşabileceğini gösteren duyarlılık haritaları, heyelan zararlarını azaltmada önemli katkı sağlamaktadır. Bu haritalar, envanter haritaları ile birlikte heyelanların zararlarının azaltılması yönünde yapılan çalışmaların da başlangıç aşamasını oluşturur. Bu çalışmada veri olarak sayısal yükseklik modeli (SYM), jeoloji haritası ve uydu görüntüsü kullanılmıştır. Çok kriterli karar verme analizi ile litoloji, eğim, yükselti, topoğrafik nemlilik indeksi ve bitki örtüsü (NDVI) katmanları kullanılarak Arguvan ilçesi için heyelan duyarlılık haritası oluşturulmuştur. Duyarlılık haritası oluşturulurken katmanların ağırlıkları belirlenmiş, bu katmanlar toplanarak sonuç haritası oluşturulmuştur. Sonuç haritasına göre inceleme sahası; % 2,13 çok az, % 14,26 oranında az, % 21,08

oranında orta, % 49,69 oranında yüksek, % 12,81 oranında ise çok yüksek heyelan duyarlılık oranına sahiptir. Heyelan duyarlılık haritasının performansını analiz etmek için heyelan duyarlılık haritası heyelan envanter haritası karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda mevcut heyelanların % 74 ünün orta, yüksek, çok yüksek duyarlılığa sahip alanlara karşılık geldiği görülmüştür. Bu sonuçlar çalışmanın doğruluğunu kanıtlamaktadır. Anahtar kelimeler: Arguvan, Heyelan, Heyelan Duyarlılık, Çok Kriterli Karar Analizi, Coğrafi Bilgi Sistemleri DETERMINATION OF AREAS WITH LANDSLIDE SUSCEPTIBILITY IN ARGUVAN DISTRICT (MALATYA PROVINCE) AND ITS SURROUNDING by MULTI-CRITERIA DECISION ANALYSIS METHOD (MDAM) Abstract The aim of this study is to analyze landslide susceptibility of Arguvan district and its close surroundings. Arguvan district (Malatya) had to change place due to the danger of active landslides in 1967, 1977 and 1988. However, active landslides in the district still pose threat for settlement areas. It is an indispensable fact that areas with landslide susceptibility should be determined due to the ongoing danger of landslide in Arguvan district. In planning studies to be conducted in the areas adversely affected by landslides, susceptibility maps which show possible places of landslides under the effect of environmental variables bring great contribution to reduce the negative effects of landslides. Along with inventory maps, these maps create the beginning stage of the studies which are conducted to reduce damages of landslides. In this study, Digital Elevation Model(DEM),geology map and satellite images have been used as data. A landslide susceptibility map has been created for Arguvan District using multi-criteria decision analysis, lithology, slope, elevation, topographical moisture index and vegetation layers. While creating susceptibility map, weights of layers have been determined and with these layers overlaid the result map has been created. According to the result map, the investigation field has 2.13% very low, 14.26% low, 21.08 % medium, 49.69 % high and 12.811% very high landslide susceptibility. The landslide susceptibility map and landslide inventory map were compared in order to analyze the landslide susceptibility map. At the end of this comparison, it was seen that of all current landslides, 74 % take place in areas with medium, high and very high susceptibility. These results prove the validity of the study. 107 Keywords: Arguvan, Landslide, Landslide Sensitivity, Multi-Criteria Decision Analysis, Geographic Information Systems 1. GİRİŞ Heyelanlar oluştukları bölgelerde direk ya da dolaylı olarak birçok olumsuzluğa neden olan doğal süreçlerdir. Literatürde farklı değerlendirmeleri yapılan heyelanlar; Cruden ve Varnes (1996) tarafından kayaç, moloz ve toprak malzemelerin veya bunların karışımının, yerçekimi

etkisi ile aşağı yönde hareketi olarak tanımlanmıştır. Öztürk (2002) tarafından yapılan tanımda ise; yamaç dengesinin bozulması sonucunda yerçekiminin etkisiyle arazinin bir bölümünün yamaç eğimi doğrultusunda hareket ederek şekil ve yer değiştirmesi olarak açıklanmaktadır. Heyelanlar yerel, jeolojik, hidrolojik, jeomorfolojik koşulların ürünü olarak bitki örtüsü, arazi kullanımı, insan aktiviteleri tarafından etkilenen, yağış ve sismik olayların sıklığı ve şiddeti tarafından kontrol edilen yapay ve doğal şev duyarsızlıkları olarak da tanımlanmaktadır (Souters ve Van Westen 1996). İnsan yaşamı üzerindeki doğrudan ya da dolaylı etkilerinden dolayı heyelanlar birçok bilimin ilgi alanına girmekte ve birçok bilim insanı tarafından da konuyla ilgili çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmaların bir bölümünde heyelana neden olan faktörlerle birlikte çevresel etkileri üzerinde durulurken (Beret, 1955; Çiçek, 1985; Doğu vd., 1989; Nişancı, 1990; Öner, 1991; Girgin, 1995; Bulut vd., 2000; Deniz ve Sındır, 2001; Akbulut, 2010) bir bölümünde ise geniş alanlara yönelik bölgesel duyarsızlık ya da risk değerlendirmeleri üzerinde durulmaktadır (Gökçeoğlu ve Aksoy, 1996; Baeza vd., 2001; Lee vd., 2001, Donati vd., 2002; Ercanaoğlu vd., 2002; Yeşilçınar vd., 2005; Çan vd., 2005; Akgün vd., 2007; Yalçın ve Bulut, 2007; Nefeslioğlu vd., 2008; Yılmaz, 2009; Sunkar ve Avci, 2016). Heyelanlar, jeolojik, jeomorfolojik ve iklimsel etken ve süreçler ile insanların çeşitli etkinliklerine bağlı olarak da gelişebilmekte; doğal ve insan etkisiyle ilişkili süreçler ile de tetiklenebilmektedirler. Ayrıca yamaç üzerindeki hareketin hızını belirleyen, kütlenin kayma derecesini azaltan ya da artıran pek çok etken ve birbirini takip eden olaylar zinciri sonucunda, jeomorfolojik özelliklerin de içinde bulunduğu bir şekilde kütlesel hareket meydana gelmektedir. 108 Doğal afetler içinde hem dünyada hem de ülkemizde meydana getirdiği olumsuz etkilerden dolayı son derece önemli bir yer tutan heyelanlar, etkiledikleri yerleşim alanlarında can ve mal kayıplarına yol açmakla birlikte, kara ve demir yolları, tarımsal ve ormanlık alanlar gibi ekonomik değeri olan alanlarda da hasar ve kayıplara neden olabilmektedir. Ayrıca, akarsuların kalitesi üzerinde de olumsuz etki oluşturan heyelanlar, kentleşme ve doğal çevrenin korunması, toplumun yaşam kalitesi gibi sosyo-ekonomik hususlarda da sorunlara neden olabilmektedir (Schuster ve Fleming, 1986). Bununla birlikte, heyelan zararları çoğu kez, heyelanları tetikleyen en önemli faktörlerden biri olan deprem ve aşırı yağış süreçleri içerisinde yanlış bir şekilde değerlendirilmekte ve bunun sonucunda heyelan ve zararlarının boyutları, tahmin edilenden ve/veya var olandan daha düşük olarak değerlendirilmektedir (Schuster, 1996). Bu çalışmada Arguvan ve çevresinin heyelan duyarlılık analizinin yapılması amaçlanmıştır. Heyelan duyarlılık haritasının oluşturulmasında Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile Çok Kriterli Karar Analizi (ÇKAY) yönteminden faydalanılmıştır. Bu yöntem heyelana sebep olacak faktörlerin (kriterlerin) gerekli matematiksel fonksiyonlar ile düzenlenerek analiz edilmesi ve sorgulanmasını kapsamaktadır. CBS ile ÇKAY yönteminin bir arada kullanılması konumsal verilere ilişkin karar verme sürecinde oluşan problemlerin çözülmesinde birden fazla alternatif ortaya koyarken, kullanılan kriterlerin hem birlikte hem de bağımsız olarak değerlendirilmesine imkan sağlamaktadır. CBS tabanlı ÇKAY yöntemi ayrıca farklı ilgi alanlarına sahip birçok karar vericinin değerlendirme sürecine katılmalarına da olanak sağlar (Malcezwski, 1999). Günümüzde risk analizlerinde, en uygun yer belirleme gibi konumsal problemlerin çözümünü gerektiren uygulamalarda CBS ile birlikte ÇKAY yöntemi yaygın olarak kullanılmaktadır (Anavberokhai, 2008; Ayalew vd., 2005; Reis vd., 2009; Dağ vd., 2012). Bu çalışmada heyelan duyarlılık analizi için kullanılan katmanlar alt sınıflara ayrılmış, bu sınıflar ÇKAY yöntemi ile

ağırlıklandırılmış, ağırlıklandırılan bu katmanlar toplanarak heyelan duyarlılık haritası oluşturulmuştur. 2.ÇALIŞMA ALANI Arguvan ilçesi, Doğu Anadolu Bölgesi nde Yukarı Fırat Bölümü nde yer alır. Malatya ilinin en küçük ilçesidir. Malatya merkeze yaklaşık 65 km uzaklıktadır. Doğuda Arapgir ve Elazığ ın Baskil ilçesi, batıda Hekimhan, kuzeyde Sivas ilinin Divriği ilçesi ve güneyde Yazıhan ilçesine komşudur (Şekil 1). 109 Şekil: 1 Arguvan ve çevresinin (Malatya) lokasyon haritası. Araştırma sahasında yükselti 790-1460 m arasında değişmekte, ortalama yükselti 1134 m ye ulaşmaktadır. İncelenen alanın kuzeydoğu ile güneybatısı arasında belirgin yükselti farkı görülmektedir (Şekil 2).

110 Şekil 2. Arguvan ve çevresinin (Malatya) fiziki haritası Arguvan ve çevresinde eğim değerleri 0-64.78 o arasında değişmekte, ortalama eğim ise 6.92 o dir. Akarsu vadileri eğimin yüksek olduğu sahalara karşılık gelmektedir. İncelenen alanın kuzeydoğusunda eğim değerleri yükselmektedir. Arguvan ilçesi, 1967, 1977 ve 1988 yıllarında aktif bir heyelan tehlikesinden dolayı üç defa yer değiştirmiştir. İlçenin taşındığı yeni yerleşim alanı da heyelan tehdidi altındadır. Dolaylı ve Bahçelievler mahallelerinde yer alan 24 konut için İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü tarafından oturulamaz raporu hazırlanırken, Koçikler mahallesinde yıkılma kararı alınan 25 evde de halen insanlar ikamet etmektedir. Heyelanın etkileri sadece yerleşim alanları ile sınırlı değildir. İlçeyi Malatya ya bağlayan yol, heyelan tehlikesinden dolayı sık sık tahrip olmakta ve yapılan onarım çalışmaları fayda etmeyince yolun bir bölümü daha kuzeye çekilerek yol heyelan tehlikesinden korunmaya çalışılmıştır (Foto 1, 2, 3).

Foto1: Arguvan-Malatya yoluda heyelan tehlikesi altındadır (www.arguvanhaber.com). Sahanın fiziki yapısı dikkate alınmadan artan yapılaşma ve projelendirmeler sonucu, heyelan açısından riskli alanlar hem yerleşim alanı hem de mühendislik yapı alanları (yol, baraj, köprü vb.) olarak kullanılmaktadır. Sonuçta bu alanlar, meydana gelen heyelanlar nedeni ile kullanılamaz hale gelmekte, yaşanan sosyal ve ekonomik kayıplardan dolayı bu alanlar terk edilmektedir. 111 Foto :2 Arguvan heyelanın taç kısmında oluşan gerilme çatlakları.

Foto : 3 Arguvan heyelanının farklı bölümleri. Arguvan ilçesinde tarihi belirlenebilen ilk önemli kütle hareketi 1966 yılında gerçekleşmiş, can kaybının yaşanmadığı bu olayda evler oturulamaz hale gelmiştir. 1967 yılında heyelandan zarar gören yerleşmenin 400 m. batısına, bugünkü Bahçelievler mahallesine 51 adet afet konutu inşa edilmiştir. Ancak daha sonra yapılan incelemeler ve hazırlanan raporlarda da bu yapıların da heyelan riski oluşturan bir alana yapıldığı belirtilmiştir. Yine inceleme raporları doğrultusunda tüm eski Arguvan ın, afet konutları ve kamu binalarının kademeli bir biçimde jeolojik açıdan sağlam, topoğrafik açıdan önemli bir engebenin bulunmadığı ve eğimin % 8-10 arasında değiştiği Kayadüzü mevkiine taşınmasına karar verilmiştir (Akbulut, 2010). Ancak Şekil 12 incelendiğinde bu alanın da heyelan duyarlılığı yüksek bir saha olduğu görülecektir. 1977 yılında da ilçeyi etkileyen heyelanların meydana gelmesi üzerine, yerleşmelerin kademeli olarak taşınmasına karar verilmiştir. 1988 yılında meydana gelen heyelanlar Eski Arguvan yerleşmelerini oluşturan Tepebağ, Bahçelievler ve Bayraktar mahallelerinin bir kısmının da yer aldığı kesimde kalan ilçe merkezini önemli ölçüde etkilemiştir (Akbulut, 2010). 2013 yılında da heyelan aktivitesi artarak devam etmiş, Koçikler mahallesinde heyelana bağlı olarak 24 evde çatlaklar oluşmuş, ilçeyi Malatya ya bağlayan karayolu zarar görmüş, yol güzergâhı ilçe girişinde değiştirilerek, yol bu şekilde korunmaya çalışılmıştır. Arguvan ilçesi, gibi heyelandan zarar gören ve heyelan tehlikesi altında olan bölgelerde heyelan zararlarının azaltılması yönünde yapılan çalışmaların başlangıç aşamasını, çalışılan bölgenin heyelan envanteri ve bunun değerlendirilmesi ile oluşturulan heyelan duyarlılık haritasının hazırlanması oluşturmaktadır. 112 2.MATERYAL ve YÖNTEM Heyelan duyarlılık analizlerinde litoloji, fay hatlarına ve yola uzaklık, eğim, bakı, yükseklik, yamaç eğriselliği, akarsu güç indeksi, topoğrafik nemlilik indeksi ve bitki örtüsü gibi birçok faktör kullanılmaktadır. Bu çalışmada litoloji, eğim, yükseklik, topoğrafik nemlilik indeksi ve bitki örtüsü (NDVI) faktörleri kullanılmıştır. Çalışma alanını kapsayan ait 1/500.000 ölçekli jeoloji haritası Sivas paftası sayısallaştırılarak litolojik birimler haritası oluşturulmuştur.

Topoğrafya haritalarının sayısallaştırılması ile Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) oluşturulmuş, SYM den eğim, yükselti ve topoğrafik nemlilik indeksi haritaları oluşturulmuştur. Topoğrafik nemlilik indeksi haritası Moore ve diğ., (1991) tarafından önerilen formül doğrultusunda (1) As TWI ln( ) (1) tan SAGA (System for Automated Geoscientific Analyses) yazılımı kullanılarak otomatik olarak oluşturulmuştur. Formülde As havza alanını ise yamaç eğimini ifade etmektedir. Çalışma alanını kapsayan Landsat TM uydu görüntüsünden bitki örtüsünü değerlendirmek amacıyla NDVI oluşturulmuştur (Şekil 3). 113 Şekil:3 Veri üretim aşamaları Bu çalışmada heyelan duyarlılık haritasının oluşturulmasında Çok Kriterli Karar Analizi (ÇKAY) yönteminden faydalanılmıştır. Genel yapısı itibariyle, karar alma analizleri, karmaşık olan karar alma problemlerinin çözümünde izlenen sistematik yöntemlerdir. Bu yöntemler, problemleri daha anlaşılabilir küçük bölümlere ayırmayı; bunların her birini analiz etmeyi ve bu küçük bölümleri anlamlı bir çözüm oluşturacak şekilde bir araya getirmeyi kapsamaktadır (Malczewski, 1997). ÇKAY yöntemi, en çok tercih edilen tek bir seçeneği belirlemek, seçenekleri sıralamak, yeterli detaya sahip değerlendirme için sınırlı sayıdaki seçenekleri listelemek, ya da kabul edilebilir olasılıkları kabul edilemez olanlardan ayırt etmek için kullanılabilir (Doggson, 2000). Verileri birleştirme ve kullanma şekillerine göre farklılık gösteren birden fazla ÇKAY yaklaşımları bulunmaktadır. ÇKAY yönteminde problem tanımı, değerlendirme ölçütleri, ölçüm ağırlıkları gibi farklı aşamalardan oluşmaktadır (Şekil 4).

114 Şekil: 4 Çok ölçütlü karar alma analizi için genel çerçeve (Malczewski, 1999) 4.1. Çok Ölçütlü Karar Alma Analizinin (ÇKAY) Aşamaları 4.1.1. Problem Tanımı Herhangi bir karar alma süreci, problemin varlığının kabul edilmesi ve problemin tanımlanmasıyla başlar. Bu safha karar alma sürecinin anlaşılma safhasıdır ve karar ortamının koşullarını araştırmayı; işlenmemiş veriler elde etmeyi, bunları incelemeyi ve işlemeyi kapsar. Depolama, yönetim, işletme ve analiz için gerekli olan verilerin oluşturulmasında CBS bu safhada önemli bir destek oluşturur (Malczewski, 1999). Arguvan ilçesi (Malatya) 1967, 1977 ve 1988 yıllarında aktif bir heyelan tehlikesinden dolayı yer değiştirmiştir. İlçenin taşındığı en son yerleşim alanı da heyelan tehditi altındadır. Arguvan ilçesinde devam eden heyelan tehlikesinden dolayı riskli alanların belirlenmesi gerekmektedir. Bu amaçla ilçede mevcut heyelanlar arazi çalışmaları ve Google Earth görüntüsü kullanılarak haritalanmıştır (Şekil 5, Şekil 6). Şekil 5: Arguvan heyelanı ve heyelanın şematik gösterimi.

115 4.1.2. Değerlendirme Ölçütleri Şekil:6 Arguvan ve çevresinin (Malatya) heyelan envanter haritası ÇKAY yönteminde problemin tanımından sonra ikinci aşama; hedefleri ve nitelikleri içeren değerlendirme ölçütleri safhasıdır (Keeney ve Raiffa 1976). Bu safha; karar problemiyle ilgili her şeyi yansıtan hedefleri ve nitelik olarak belirtilen bu hedeflere ulaşmak için gerekli kıstasları kapsar. Değerlendirme ölçütleri, coğrafi özelliklerle ve bu özellikler arasındaki ilişkiyle bağlantılı oldukları için nitelikli eşlem olarak adlandırılan eşlemlerde gösterilebilirler. Değerlendirme ölçütleri CBS verilerini incelemek ve kapasiteyi analiz etmek çok ölçütlü karar almada girdi oluşturmak için de kullanılır (Malczewski, 1999). Bu çalışma için öncelikli hedef Arguvan ilçesi için heyelan duyarlılık haritasının oluşturularak ilçe için güvenli bir yerleşim alanı belirleyebilmektir. Bu amaçla her bir ölçüt için ayrı ayrı duyarlılık haritaları oluşturulmuş ve bu haritalar toplanarak sonuç haritası elde edilmiştir. Duyarlılık haritasının oluşturulmasında litoloji, eğim, yükselti, topoğrafik nemlilik indeksi (TWİ) ve bitki örtüsü-normalize edilmiş bitki fark endeksi (NDVI) bir ölçüt olarak kullanılmıştır. Her bir kriter için ayrı ayrı oluşturulan duyarlılık haritalarında artan azalan ilişkisine dikkat edilerek her bir parametre kendi içerisinde yeniden gruplandırılmıştır. Örneğin; yükseklikle heyelanların ilişkisi literatürde göreceli olarak daha yüksek seviyelerde bulunan alanların heyelanlara karşı daha duyarlı olduğu yönündedir (Gökçeoğlu ve Ercanoğlu, 2001). Bununla ilgili tipik bir veri grubu Koukis ve Ziourkas (1991) tarafından da sunulmuştur. Bu sonucun, özellikle dağlık bölgelerdeki yüksek kesimlerin daha fazla yağış alması ve vadilere oranla daha dik olan kesimlerde sismik ivmenin yatay bileşeninin 1.2 ile 1.5 kat daha fazla etkimesi (Zolotarev, 1976; Nagarajan vd., 2000) gibi iki temel

gerekçesi de mevcuttur. Duyarlılık haritasının üretilmesinde yükselti örneğinde olduğu gibi her bir parametre ayrı ayrı kendi içerisinde yeniden ağırlıklandırılarak bu şekilde yeni bir işleme tabi tutulmuştur. 4.1.3 Ölçüm ağırlıkları (Criterion Weights) Ölçüm ağırlıkları; ağırlık değerlendirme ölçütüne verilen bir değer olarak tanımlanabilir. Bu değerlendirme ölçütü ağırlığın önemini, göz önünde bulundurulan diğer ölçütlere bağlı olarak ortaya koyar. Değerlendirme ölçütüne verilen nitelik ölçümünün/ağırlığının önemi belirlenirken a) her bir değerlendirme ölçütünün çeşitlenmesi alanındaki değişimler, b) bu çeşitleme alanına verilen farklı derecelendirmelerle oluşturulur (Kirkwood, 1997). Ağırlıkları ayırmak için sıralama, sınıflama, ikili karşılaştırma ve tercih önceliği yöntemi gibi dört farklı teknik kullanılır. Bu çalışmada ölçüm ağırlıklarının belirlenmesinde ikili karşılaştırma yöntemi kullanılmıştır. 4.1.3.1. İkili Karşılaştırma Yöntemi Bu yöntem oran matrisi oluşturmak için kullanıldığı gibi ikili karşılaştırmada girdi olarak da kullanılır. İkili karşılaştırma ile elde edilen verilerin bazı matematiksel işlemlere tabi tutulmasıyla da çıktı olarak duyarlılık haritasının oluşturulmasında kullanılan her bir parametrenin birbirine göre göreli ağırlığı belirlenir. İkili karşılaştırma yöntemi bir dizi işlemlerden oluşmaktadır. 4.1.3.1.1. İkili Karşılaştırma Matrisinin Gelişimi Bu yöntemde, 1'den 9 a kadar değerlerin bulunduğu bir ölçüt kullanılmaktadır. Çok sayıda alternatif birbirleri ile karşılaştırılarak seçilebilirken, aynı zamanda analiz sürecinde karar vericilerin tercihlerine bağlı olarak çok kriterli karar işlemi gerçekleştirilebilir. 116 İkili karşılaştırma yönteminde kriter çiftlerinin karşılaştırılmasında iki soru sorulur. 1. Hangi kriter daha önemlidir. 2. Önemli olan kriterin kendinden daha az önemli olan kritere göre önem derecesi ne kadardır. Bu sorunun cevabı yaklaşık aynı veya çok daha önemli yahut; Saaty (1980) tarafından tablo 1 de belirtilen 1-9 aralığındaki değerlere göre önem derecesinin belirlenmesi ile verilir (Tablo 2). Tablo: 1 İkili karşılaştırma ölçeği (Saaty, 1980) Değer 1 2 3 4 5 6 7 8 Tanımlama Eşit önemlilikte Biraz daha önemli Zayıf daha fazla önemli Zayıf orta derecede önemli Orta derecede önemli Orta kuvvetli derecede önemli Çok kuvvetli derecede önemli Çok fazla derecede önemli

9 Son derecede önemli Tablo: 2 İkili karşılaştırma matrisi Parametreler Eğim Litoloji Yükselti NDVI TWI Eğim Litoloji Yükselti NDVI TWI Toplam 1 1,6 2,5 1,6 1,6 0,6 1 1,5 1 1 0,4 0,666666667 1 1 1 0,6 1 1,5 1 1 0,6 1 1,5 1 1 3,2 5,266666667 8 5,6 5,6 117 4.1.3.1.2. Ağırlıkların ölçümü Ağırlıkların ölçümü üç basamaktan oluşur. Bunların ilki, matrisin her bir kolonundaki değerlerin toplanmasıdır. Daha sonra bu matristeki her bir eleman kendi kolonundaki değerlerin tamamına bölünerek normalleştirilmiş ikili karşılaştırma matrisi elde edilir (Tablo 3). Normalleştirilmiş matrisin her dizinindeki elementlerin ortalama olarak ölçümü; normalleştirilmiş sayıların bir kısmının bir dizi ölçüte göre her bir dizin için bölünmeyi kapsayacak biçimde işleme tabi tutulur. Bu işlem sonucunda elde edilen ortalamalar, karşılaştırılan ölçütlerin göreceli ağırlıklarının tahminine olanak sağlar (Tablo 3). Karşılaştırma matrisinin çok yönlü değerlendirmeye imkan vermesi, görece önemliliğe sahip kriterlerin belirlenmesine olanak sağlarken, ortalamaların geliştirilmesinde tutarlılık derecelerinin belirlenmesini de mümkün kılar (Saaty, 1977). Tutarlılık oranı rastgele oluşturulan matris derecelendirmesindeki olasılığı tanımlar. Saaty tarafından önerilen maksimum tutarlılık oranı 0,10 dur. Bu oranın üstünde bir değer elde edilirse, değerlendirme tekrar yapılmalıdır. Böyle durumlarda tutarlılık oranının tekrar gözden geçirilmesi gerekebilir. Bu işlemin başarısız olması durumunda, problemin daha doğru bir biçimde tekrar kurulması gereklidir (Drobne ve Lisec, 2009). Tutarlılık oranı, formülünden hesaplanır. CI değeri ise, formülünden hesaplanır.

RI rastgele indeks değeri, CI ise tutarlılık ayırma ölçütü sağlayan tutarlılık indeks değerleridir. Burada tutarlılık vektör ortalaması ve n ise kriter sayısını ifade eder. Tutarlılık vektör ortalaması Lamda ( ) 5,084556962 olarak hesaplanırken Rastgele indeks değeri (RI) 1,12 dir. Tutarlılık indeks değeri 0,021139241. Tutarlılık oranı CR 0,018874322 dir. Bu değer kabul edilen maksimum tutarlılık oranı 0,10 dan daha küçük bir değerdir. 5.Duyarlılık Haritasının Oluşturulmasında Kullanılan Parametreler Bu çalışmada heyelan duyarlılık haritasının oluşturulmasında 5 parametre kullanılmıştır. Bunlar yükselti, eğim, litoloji, TWI ve Landsat TM uydu görüntüsünden elde edilen NDVI dır. Normalleştirilmiş matrisde her bir parametreye ait tutarlılık vektör ortalamaları ile birlikte tutarlılık vektörleri de işleme sokularak her bir parametreye ait göreceli ağırlık değerleri belirlenmiştir. Her bir parametre için belirlenen göreceli ağırlık değeri aynı zamanda her bir parametrenin duyarlılık haritasındaki ağırlık değerini de belirlemektedir. Buna göre duyarlılık haritasında eğim parametresinin ağırlık değeri % 30,004, akarsuya yakınlık parametresinin ağırlık değeri % 18,44, yükselti parametresinin ağırlık değeri % 14,67, NDVI parametresinin ağırlık değeri % 18,44 ve TWI parametresinin ağırlık değeri ise %18,44 olarak hesaplanmıştır (Tablo 3). Tablo: 3 Normalleştirilmiş matris ve duyarlılık haritasının oluşturulmasında kullanılan ölçütlerin göreceli ağırlık değerleri, tutarlılık vektör ortalaması ve tutarlılık vektör değerleri. Ölçütler Eğim Litoloji Yükselti NDVI TWI Tutarlılık Vektör Ortalaması Tutarlılık Vektörü Ölçütlerin Göreceli Ağırlıkları 118 Eğim Litoloji Yükselti NDVI TWI 0,3125 0,303797468 0,3125 0,285714286 0,285714286 1,50022604 4,800723327 30,0045208 0,1875 0,189873418 0,1875 0,178571429 0,178571429 0,922016275 4,917420133 18,4403255 0,125 0,126582278 0,125 0,178571429 0,178571429 0,733725136 5,869801085 14,67450271 0,1875 0,189873418 0,1875 0,178571429 0,178571429 0,922016275 4,917420133 18,4403255 0,1875 0,189873418 0,1875 0,178571429 0,178571429 0,922016275 4,917420133 18,4403255 Toplam 1 1 1 1 1 5 100 Parametrelerin her birinin heyelan duyarlılığı ile çalışma alanının heyelan duyarlılığının oransal dağılımı Tablo 4 de gösterilmiştir. Tablo: 4 Arguvan ilçesine ait heyelan duyarlılık dereceleri (%) ile heyelan duyarlılık haritasının üretilmesinde kullanılan her bir parametrenin duyarlılık dereceleri. Parametreler Yükselti % Eğim % TWİ % NDVI % Litoloji % Heyelan Duyarlılık % Çok Az - 9,72 0,5 - - 2,17 Az 17,05 0,7 - - 36,58 14,26 Orta 14,317 89,27 84,59 1,2 30,02 21,08

Yüksek 11,24-10,78 58,65 21,74 49,68 Çok Yüksek 57,38 0,28 4,03 40,06 11,64 12,81 5.1. Yükselti Yükseklikle heyelanların ilişkisi literatürde göreceli olarak daha yüksek seviyelerde bulunulan alanların heyelanlara karşı daha duyarlı olduğu yönündedir (Gökçeoğlu ve Ercanoğlu, 2001). Bununla ilgili tipik bir veri grubu Koukis ve Ziourkas (1991) tarafından da sunulmuştur. Bu sonucun, özellikle dağlık bölgelerdeki yüksek kesimlerin daha fazla yağış alması ve vadilere oranla daha dik olan kesimlerde sismik ivmenin yatay bileşeninin 1.2 ile 1.5 kat daha fazla etkimesi (Zolotarev, 1976; Nagarajan vd.,2000 den) gibi iki temel gerekçesi de mevcuttur. Ayrıca göreceli yüksekliğin ayrıntılı tanımlanması, yağış ve sismik analizler ile bunların heyelanla ilişkisinin ortaya konulmasını da gerektirir (Gökçeoğlu ve Ercanoğlu, 2001). Bu çalışmada inceleme sahasına ait yükseklik haritası SYM den üretilmiştir. İnceleme sahasının en alçak yeri 790 en yüksek noktası ise 1460 metredir (Şekil 7). 119 Şekil 7: Arguvan ve çevresinin (Malatya) yükselti basamakları haritası

Yükselti aralık değerleri kendi içerisinde yeniden ağırlıklandırılarak yükselti parametresine göre heyelan duyarlılık haritası oluşturulmuştur. Buna göre yüksek duyarlılık oranına sahip yerler % 11,24 çok yüksek duyarlılık oranına sahip yerler ise % 57,84 lük bir oran gösterir (Tablo 4). 5.2. Bitki Örtüsü (Normalize Fark Bitki Endeksi-NDVI) Bitki örtüsü ve heyelan arasındaki ilişki bitkilerin türlerinden yaşlarına kadar birçok bakımdan sıkı bir ilişki içerisindedir. Bunları hidrolojik ve mekanik sistemler olarak iki başlık altında toplayan Greenway (1987) bu ilişkilerden hidrolojik sistem ve heyelanlar arasındaki etkileşimi; bitkilerin yaprak özellikleri (geniş-iğne yapraklı), kökler ve gövdenin pürüzlülüğü, köklerin zemin suyu basıncına etkisi ve kuruması ile oluşan çatlakları da ifade eder. Diğer bir sistem olan mekanik sistemle arasındaki etkileşimi ise köklerin makaslama dayanımı artırdığı, ağaçların yükleri oranında yamaca yaptıkları baskıyı ve yükleri oranında rüzgârı yamaca ilettiklerini ve köklerin tutuculuğu sağlayarak aşınmayı engellediği yönündeki yaklaşımla da açıklar. Bu bakımdan bitki örtüsü yaprakları, kökleri ve boyutları ile hidrolojik-mekanik etkileşim döngüsü içerisinde heyelan gelişimini olumlu veya olumsuz yönde etkiler. Bitki kök ve gövdelerinin zeminde oluşturduğu tutuculuk ve düşen yağışın dal ve yapraklarla zemine sızmasını geciktirildiği düşünüldüğünde, heyelanı engelleyici bir faktör olarak değerlendirilmelidir (Sunkar ve Avci, 2016). Bu çalışmada bitki örtüsü de heyelan duyarlılık haritasının üretilmesinde bir parametre olarak değerlendirilmiştir. Bunun içinde inceleme sahasına ait 2000 yılına ait LANDSAT TM uydu görüntüsünden elde edilen NDVI verisi kullanılmıştır (Şekil 8). Haritaya göre NDVI değerleri - 0,395 ile 0.39 arasında değişmektedir. İncelenen alanın bitki örtüsü açısından fakir olduğu görülmektedir. Elde edilen haritada ortaya çıkan değerler tüm parametre haritalarında olduğu gibi eşit aralıklarla sınıflandırılmıştır. NDVI değerleri, kendi içerisinde ağırlıklandırılarak heyelan duyarlılık dereceleri belirlenmiştir 120

121 Şekil 8: Arguvan ve çevresinin (Malatya) NDVI haritası NDVI parametresinin göreceli ağırlık değeri başka bir ifade ile heyelan duyarlılığına etkisi % 18,44 olarak hesaplanmıştır (Tablo 3). NDVI değerleri bakımından orta derecede heyelan duyarlılığı na sahip yerler % 1,2, yüksek heyelan duyarlılığına sahip yerler % 58,65, çok yüksek heyelan duyarlılığına sahip alanlar ise % 40,06 oranındadır (Tablo 4). 5.3. Eğim Heyelanların oluşumu ve gelişimi açısından büyük bir öneme sahip olan eğim faktörü birçok araştırıcı tarafından duyarlılık çalışmalarında kullanılmıştır (Gökçeoğlu ve Ercanoğlu, 2001; Sunkar ve Avci, 2016). Gökçeoğlu ve Ercanoğlu nun (2001) yapmış oldukları heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanmasına yönelik eleştirel derleme çalışması, birçok araştırıcının eğimle heyelanlar arasındaki ilişki açısından ulaştıkları sonuçları da içermektedir. Örneğin Jakob (2000), British Columbia da (Kanada) yaptığı bir çalışmada heyelanların 30-40 arasında, Uromeihy ve Mahdavifar ın (2000) İran daki çalışmalarında heyelanların tamamının 25 den daha düşük eğimli yamaçlarda, Koukis ve Ziourkas (1991) Yunanistan için yaptıkları envanter çalışmasında heyelanların %71 nin 30 den daha az eğimli yamaçlarda geliştiğini tespit etmişlerdir. Mehrotra ve diğerleri (1992) eğimin duraysızlık üzerindeki en etkili

parametre olduğunu öne sürerek, önerdikleri heyelan duyarlılık indeksini hesaplarken en yüksek etki faktörünü (% 35) eğim parametresine vermişlerdir. SYM den oluşturulan haritaya göre Arguvan ve çevresinde eğim 0-64.78 o arasında değişmektedir. İncelenen alanını doğusu ile batısı arasında eğim değerleri açısından farklılık bulunmaktadır. Eğim değerleri doğuda daha yüksektir (Şekil 9). 122 Şekil 9: Arguvan ve çevresinin (Malatya) eğim haritası Çalışma sahasında, eğimin 5 o -30 o arasında değiştiği alanların oranı % 75 dir. Bu sahalar heyelan açısından yüksek ve çok yüksek duyarlı bölümlere karşılık gelmektedir. Bu çalışmada eğim parametresinin göreceli ağırlık değeri % 30,004 olarak belirlenmiştir (Tablo 4). Çalışma sahasına ait eğim değerleri kendi içerisinde yeniden ağırlıklandırılarak eğim heyelan duyarlılık haritası elde edilmiştir. Duyarlılığın çok az olduğu alanlar % 9,72 duyarlılığın az olduğu alanlar % 0,7 duyarlılığın yüksek olduğu alanlar % 89,7 çok yüksek duyarlılığın olduğu alanlar ise % 0,28 lük bir oran göstermektedir (Tablo 4) 5.4. Topoğrafik Nemlilik İndeksi (TWI) Topoğrafik nemlilik indeksi birçok çalışmada heyelan duyarlılık haritası oluşturulmasında önemli bir parametre olarak ele alınmıştır (Gökçeoğlu vd., 2005; Nefeslioğlu vd., 2008). Topoğrafik nemlilik indeksi (TWI), bir sahadaki topoğrafik koşullara bağlı jeolojik birimlerin

geçirimliliğinin yorumlanmasında kullanılmış ve heyelan oluşum mekanizmasının ortaya konmasına büyük katkı sağlamıştır SYM den elde edilen haritaya göre Arguvan ve çevresinde TWI değerleri 1.7 ile 16.5 arasında değişmektedir. Akarsu vadilerinde TWI değerlerinin arttığı görülmektedir (Şekil 10). 123 Şekil 10: Arguvan ve çevresinin (Malatya) TWI haritası İnceleme sahasına ait TWI değerleri kendi içerisinde ağırlıklandırılmış ve inceleme sahasına ait TWI heyelan duyarlılık haritası oluşturulmuştur. İnceleme sahası içerisinde yer alan birimlerin topoğrafik nemlilik indeks değerleri heyelan duyarlılığı açısından değerlendirilmiş ve % 84,59 u orta, %10,78 i yüksek, % 4,03 çok yüksek heyelan duyarlılığına sahip yeni bir sınıflama yapılmıştır (Tablo 4 ). 5.5. Litoloji Heyelanların oluşabileceği zemin veya kaya ortamının fiziksel özellikleri duraysızlık özelliklerini etkilemektedir (Dağ vd. 2010). Litolojik birimlerin kayma dayanımı ve su iletme özellikleri birbirinden farklı olduğu için bu birimlerin kaymaya karşı duyarlılıkları da farklı olmaktadır. Kayaçların farklı minerallerden meydana gelmesi, ayrı litolojik birim içerisinde

farklı ayrışma ve farklı duyarsızlık oranlarının görülmesine neden olacaktır. İnceleme sahasını oluşturan kayaçların % 99 u Orta ve Üst Miyosen e ait litolojik birimlerden oluşmaktadır (Şekil 11, Foto 4). Bu birimler volkanik ve tortul kayaçlardan oluşmaktadır. 124 Şekil 11: Jeoloji Haritası Orta Miyosene ait bu kayaç gruplarını bazalt, kumtaşı ve kireçtaşları oluşturur. Üst Miyosene ait litolojik birimler volkanik kayaçlardan trakit, andezitlerle, çökel kayaç gruplarından kireçtaşlarından meydana gelmektedir. Kuvaterner e ait birimler ise daha çok vadi tabanlarındaki alüvyonlardan oluşmaktadır. Kuvaterner e ait kayaç grupları toplam çalışma sahası içerisinde % 0,6 lık bir orana sahiptir. Litolojik birimlere göre çok yüksek duyarlılığa sahip alanlar % 11,64 lik bir orana sahipken orta derecede duyarlılığa sahip alanlar ise % 30,02 lik bir değere sahiptir (Tablo 4).

6.Sonuç ve Öneriler Foto:4 Volkanik kayaçlar arasında yer alan kil tabakası. Arguvan ilçesi, aktif heyelan tehlikesinden dolayı birkaç kez yer değiştirmiştir. İnceleme sahasında heyelanların gelişmesinde ayrışmış bazaltlar ve bunların alt kısımlarında gelişen volkanik tüf ile killi ve marnlı birimlerin varlığı ve jeomorfolojik koşullar heyelan için hazırlayıcı faktörleri meydana getirirken, klimatolojik ve hidrografik faktörler heyelanlar için daha çok tetikleyici faktörler olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışmada çok kriterli karar analizi yöntemi (ÇKAY) ile litoloji, eğim, yükselti, TWI ve bitki örtüsü (NDVI) katmanları kullanılarak Arguvan İlçesi için heyelan duyarlılık analizi yapılmıştır. Saha için hazırlanan duyarlılık haritası belli tip heyelanlar göz önüne alınarak bunların oluşumunda etkili olduğu düşünülen jeolojik, topoğrafik ve diğer faktörlerinde dikkate alınması ile hazırlanmış ve gelecekte heyelan gelişmesi muhtemel alanların göreceli bir şekilde sınıflandırılmasını ifade etmektedir. Buna göre ilçenin kuzeybatısında Tepebağ ile Aladağ arasında kalan plato yüzeyi heyelan duyarlılığının düşük olduğu sahalar olarak tespit edilmiştir (Şekil 12). Yeni yerleşimlerin bu alanlara kaydırılmasının mevcut sorunun çözümüne katkı sunabileceği düşünülmektedir. Ancak sahaya ait daha büyük ölçekli tehlike ve risk haritalarının üretilmesi, bu haritaların üretim aşamasında yerbilimciler dışında, sosyal bilimciler, şehir ve bölge planlamacıları gibi farklı disiplinlerden uzmanlarında bilgilerinden yararlanılması daha etkin sonuçların alınmasında önemli katkı sunacaktır. 125

126 Şekil 12: Arguvan ilçesi ve çevresi (Malatya) için oluşturulan heyelan duyarlılık haritası Analiz sonucuna göre inceleme sahası; % 2,13 çok az, % 14,26 oranında az, % 21,08 oranında orta, % 49,69 oranında yüksek, % 12,81 oranında ise çok yüksek duyarlılık oranına sahiptir (Şekil 13).

Şekil 13: Arguvan İlçesi ve çevresinde (Malatya) heyelan duyarlılığının oransal dağılımı Heyelan duyarlılık haritasının performansını analiz etmek için heyelan duyarlılık haritası heyelan envanter haritası karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda mevcut heyelanların % 74 ünün orta, yüksek, çok yüksek duyarlılığa sahip alanlara karşılık geldiği görülmüştür. Elde edilen bu sonuç, üretilen haritanın kullanılabilir olduğunu göstermektedir. 127 KAYNAKLAR Anavberokhai, I.O, (2008), Introducing GIS and Multı-criteria analysis in road path planning process in Nigeria A case study of lokoja, Kogi State. Phd. Thesis, University of Gavle Ayalew, L; Yamagishi, H; Marui, H; Kanno, T, ( 2005), Landlides in Sado Island of Japan : Part II. GIS-based susceptiblity mapping with comparisons of result from two methods and verifications, Engineering geology, 81(4). Akbulut, G, (2010), Türkiye de Yer Değiştiren Yerleşmelere Bir Örnek: Arguvan İlçe Merkezi (Malatya), Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 24, Temmuz - 2011, İstanbul. Akgün, A; Bulut, F, (2007), GIS-based landslide susceptibility for Arsin-Yomra (Trabzon, North Turkey) region, Environmental Geology, 51. Baeza, C; Corominas, J, (2001), Assessment of shallow landslide susceptibility by means of multivariate statistical techniques, Earth Surface Processes and Landforms, 26. Beret, B, (1955), Sera Heyelanı,Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:13-14, s. 155-160, İstanbul. Bulut, İ; Girgin, M; Gök, Y, (2000), Kalecik Heyelanı- Karlıova, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 3, s. 47-60, Erzurum.

Çan, T; Nefeslioğlu, H. A; Gökçeoğlu, C; Sönmez, H; Duman, T.Y, (2005), Susceptibility assessments of shallow earthflows triggered by heavy rainfall at three catchments by logistic regression analyses Geomorphology, 72. Çiçek, İ, (1985), Türkiye de Özellikle Doğu Karadeniz Bölgesinde Heyelan Olayları ve Ekonomiye Etkileri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Cruden, D. M; Varnes, D. J, (1996), Landslide types and processes, in: Landslides, Investigation and Mitigation, edited by: Tuner, A.K. and Schuster, R.L., Special report of the Transportation Research Brand. Natural Resarch Counchil, Natioanl Academy Press, Washington DC, 36-75. Dağ, S; Bulut, F; Akgün, A, (2006), İki değişkenli istatistiksel analiz yöntemi ile Çayeli (Rize) ve çevresindeki heyelanların değerlendirilmesi, 1. Heyelan Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Trabzon. Deniz, O; Sındır, R, (2001), Çayırbaşı Heyelanı, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 5, s. 81-98, Erzurum. Doğu, A. F; Çiçek, İ; Gürgen, G, (1989), 23 Haziran 1988 Çatak Heyelânı (Trabzon- Maçka), Atatürk Kül. Dil. ve Tarih Yük. Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları, Cilt: 1, Sayı:1, s. 103-107, Ankara. Donati, L; Turrini, M.C, (2002), An objective method to rank the importance of the factors predisposing to landslides with the GIS methodology: Application to an area of the Apennines (Valnerina; Perugia, Italy), Engineering Geology, 63, 2. 128 Drobne, S; Lisec, A, (2009), Multi-attribute Decision Analysis in GIS: Weighted Linear Combination and Ordered Weighted Averaging, Informatica (Slovenia), 33 (4), pp. Ercanoğlu, M; Gökçeoğlu, C, ( 2002), Assessment of Landslide Susceptibility for a Landslide- Prone Area (North of Yenice, NW Turkey) by Fuzzy Approach, Environmental Geology, 41. Girgin, M, (1995), Kütle Hareketleri Nedeniyle Yer Değiştirilen Yerleşmelere Bir Örnek: Gördes (Manisa), Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 1, s. 155-173, Erzurum. Gökçeoğlu, C; Aksoy, H, (1996), Landslide susceptibility mapping of the slopes in the residual soils of the Mengen Region (Turkey) by deterministic stability analyses and image processing techniques, Engineering Geology, 44. Gökçeoğlu, C; Ercanoğlu, M, (2001), Heyelan Duyarlılık Haritalarının Hazırlanmasında Kullanılan Parametrelere İlişkin Belirsizlikler Hacettepe Yerbilimleri Dergisi 23. Koukis, G; Ziourkas, C, (1991), Slope instability phenomena in Greece: A statistical analysis Bulletin of International association of Engineering Geologists, 43. Lee, C. F; Ye, H; Yeung, M. R; Shan, X; Chen, G, (2001), A GIS-Based Methodology for Natural Terrain Landslide Susceptibility Mapping in Hong Kong, Episodes, 24 (3).

Moore, I.D; Grayson, R.B; Ladson, A.R, 1991, Digital Terrain Modelling: A Review of Hydrological, Geomorphological and Biological Applications, Hydrological Processes, 5(1), 3-30. Nagarajan, R; Roy, A; Vinod, Kumar, R; Mukherjee, A; Khire, M.V, ( 2000), Landslide hazard susceptibility mapping based on terrain and climatic factors for tropical monsoon regions Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 58, 275-287. Nefeslioğlu, H.A; Gökçeoğlu C; Sönmez H, ( 2008), An assessment on the use of logistic regression and artificial neural networks with different sampling strategies for the preparation of landslide susceptibility maps, Engineering Geology, 97, 171-191. Nişancı, A, (1990), Torul- Kürtün Arası Orta Harşit Vadi Yöresi ve Heyelanları, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 5, s. 205-216, Samsun. Öner, E, (1991), Gümüşhane (Torul- Kürtün) Çevresinde Heyelan Olayları, Coğrafya Araştırmaları, Sayı: 3, s. 123-136, Ankara. Öztürk, K, (2002), Heyelanlar ve Türkiye ye Etkileri, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22. Reis, S; Yalçın, A; Atasoy, M; Nişancı, R; Bayrak, T; Sancar, C; Ekercin, S, (2009), CBS ve uzaktan algılama ile heyelan duyarlılık haritalarının üretimi: Rize ili örneği, Türkiye ulusal fotogrametri ve uzaktan algılama Birliği V. Teknik sempozyumu (TUFUAB), 4-6 Şubat Ankara. Van Westen C. J. (1996), Slope Instabiltiy recognition, Analysis and Zonation. In landlides: In vestigation and Mitigation A.K. Turner and R.L Schuster (eds.) Transportation Research Board, National Research Counchil, Special Report -247, National Academy Press, Washington DC Saaty, T. L, (1977), A scaling method for priorities in hierarchical structures. Journal of Mathematical psychology, 15, pp. Schuster, R. L, (1996), Socia-economic significance of landslides, In: Turner,Schuster (eds) Landslides: Investigation and Mitigation. Transportation Resarch Board- National Resarch Council, Special Report 247,12-35. Schuster, R. L; Fleming, R.W, (1986), Economic losses and fatalities due to landslides, Bullletin of the Association of Engineering Geologists,23 (1), 11-28. Sunkar, M; Avci, V, (2016), Şepker Çayı Aşağı Havzası nın (Adıyaman Güneybatısı) Heyelan Duyarlılık Analizi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (2). Yalçın, A; Bulut, F, (2007), Landslide susceptibility mapping using GIS and digital photogrametric techniques; a case study from Ardeşen (NE- Turkey.Natural Hazard 41. Yılmaz, I, (2009), A case study from Koyulhisar (Sivas-Turkey) for landslide susceptibility mapping by Artificial Neural Networks, Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 68 (3). 129