Kurum Kültürü ve Davranışsal Risk Yönetimi Vedat Akgiray CCG / CARF Boğaziçi Universitesi
Geçen seneki konferanstan Çok önemli ve gerekli ama... Kim karar verecek? Kim yapacak ve sorumlu olacak? «Firma kültürü» müsait mi? Risk yönetimi riski? Yönetim tarzı bir risk kaynağı mı? 17.11.15 VIOP 2015 2
The point is, ladies and gentleman, that greed, for lack of a better word, is good. Greed is right, greed works. Greed clarifies, cuts through, and captures the essence of the evolutionary spirit. Greed, in all of its forms; greed for life, for money, for love, knowledge has marked the upward surge of mankind. And greed, you mark my words, will not only save Teldar Paper, but that other malfunctioning corporation called the USA... Gordon Gekko, 1986 yılındaki Wall Street filmindeki Homo economicus veya kötü adam Ivan Boesky nin UC Berkeley 1986 mezuniyet töreni konuşmasından... Bir yıl sonra insider trading suçundan hapse mahkum oldu! Gekko, binlerce üniversite mezunu için ideal bir meslek karakteri oldu... 17.11.15 VIOP 2015 3
Kurum kültürü ve risk algısı Kurum kültürünün tehlike algısı matematiksel risk tahmininden ve risk sıralamasından farklı olabilir Doktorların meslek sigortası yaptırması, trafikte karşıdan karşıya geçmek vb. Bazı tehlikelere fazla önem verilirken bazıları pek önemsenmez İtibara ve dürüstlüğe verilen önem kurumdan kuruma değişir Aynı risklere maruz olan iki ayrı kurumun risk öncelikleri çok farklı olabilir Özellikle finans kurumları, harici sesleri pek duymak istemez Kamuoyundan, düzenleyici otoriteden, rakiplerden gelen eleştiriler Kendi modelinin en iyi olduğu inancının getirdiği aymazlık Yıllardır birşey olmadı. Şimdi niye olsun ki? 17.11.15 VIOP 2015 4
Kurum kültürü ve risk algısı Kurumların kültürü, değişen sosyal eğilimler ve ekonomik şartlara göre zaman içerisinde değişir Büyümenin yüksek olduğu ve varlık fiyatlarının arttığı dönemlerde hırs ve açgözlülük kabul edilebilir davranışlardır. Regülasyon gereksiz ve hatta zaralıdır. Ekonomik durgunluklarda ve varlık fiyatlarının hızlı düştüğü kriz ortamlarında bütün kötülüklerin kaynağı hırstır ve daha çok / sert düzenleme gerekir. Yüz yüze söylenemeyen yalanlar ve yapılamayan düzenbazlıklar insansız teknolojik platformlarda daha çok ve daha rahat yer bulurlar Ekonomik denge ve davranış modelleri ise sosyal tercihlerin değişme dinamiğini çoğunlukla göz ardı ediyorlar Gordon Gekko max E utility denklemini çözüyor ama kısıtlar arasında gerekli yasal / ahlaki kısıtları kullanmıyor. Tam bir Homo economicus... 17.11.15 VIOP 2015 5
Değişen ekonomik davranışlar Finansal Dolandırıcılık SEC deki Ponzi dosyaları Dyck, Morse, and Zingales s (2013) Deason, Rajgopal, and Waymire (2015) 17.11.15 VIOP 2015 6
Risk yönetimi fiyaskoları LTCM Kusursuz kurum kültürü Saygın kurucu ortaklar (Merton, Scholes, Meriwether vb) Risk yönetiminin kitabını yazan Nobel ödüllü bilim adamları Kişisel servetleri işin içinde Aleyhe dava, inceleme vs hiç yok Yatırımcılarla çok iyi ilişkiler Modelin mükemmeliyetine aşırı ve yersiz güven AIG Geçmişi çok başarılı olan bir risk yönetimi modeli Yeni pazarlarda kazanılan yüksek getiri ve müteakip aşırı özgüven ve artan hırs Değişen koşullara göre modeli değiştirme gereğini görememe Önce görülemeyen riskler ve sonra bunların yol açtığı zararları hasır altı etme hatası 17.11.15 VIOP 2015 7
Alınacak dersler Finansal kriz ve suçlarda kurum kültürünün rolü çok net Kusursuz risk yönetimi olamayacağı için kurum kültürünün risk yönetimi anlayışı üzerinde büyük etkisi var Risk yönetimi modelleri çok sınırlı bir alana sıkışmış durumda Matematik Finans matematiği Risk başa geldikten sonra risk yönetimine başlamak ahmaklık alametidir 17.11.15 VIOP 2015 8
Davranışsal risk yönetimi Örnek birinci adım: Risk iştahı = b (prim) + b (mesleki risk) + b (pazar baskısı) 1 2 3 + b (mahalle baskısı) + b (yasa ve kurallar) +... + e 4 5 Big data analitiği, geçmiş olaylar, sosyoloji, psikoloji, İK modelleri, Python gibi yeni teknolojiler yardımı ile belki de yapabiliriz......hepsi için... 17.11.15 VIOP 2015 9
Okuma tavsiyeleri Phishing for Phools (G. Akerlof & R. Shiller) - 2015 Other People s Money (J. Kay) - 2015 Silent Risk (N. Taleb) 2016 The Gordon Gekko Effect (A. Lo) 2015 Teşekkür ederiz... 17.11.15 VIOP 2015 10