OTO BOYACILARINDA MESLEKSEL ASTIM SIKLI I

Solunum 2003 Vol: 5 Say : 2 Sayfa: 49-53 OTO BOYACILARINDA MESLEKSEL ASTIM SIKLI I Sibel ÖZKURT*, Mehmet ZENC R**, Murat HACIO LU*, Remzi ALTIN*, Fatma F fiekç * * Pamukkale Üniversitesi T p Fakültesi Gö üs Hastal klar Anabilim Dal ** Pamukkale Üniversitesi T p Fakültesi Halk Sa l Anabilim Dal ÖZET Ülkemizde eriflkinlerde ast m 2-4 oran nda görülmektedir ve eriflkin ast m n n da 2-15 i mesleksel ast m (MA)d r. MA hakk ndaki bilgiler, hastal n artt ve büyük bir sa l k problemi olmaya bafllad yönündedir. MA n en s k görüldü ü ifl kollar ndan biri de boya sektörüdür. Bu sektörde çal flan iflçilerde izosiyanatlara maruziyet söz konusudur. Denizli deki oto boyac lar nda mesleksel ast m s kl n araflt rmay amaçlad k. Toplam 270 oto boyac s ndan çal flmaya kat lmay kabul eden 249 kifliye Toraks Derne i Mesleksel ve Çevresel Akci er Hastal klar De erlendirme Formu modifiye edilerek haz rlanan anket uyguland ve solunum fonksiyon testleri (SFT) yap ld. Anket sonuçlar na göre Peak Expiratory Flow Rate (PEFR) takibi gereken 34 kifliden kabul eden 29 una 2. aflama olarak PEF takibi yap ld. Tümü erkek olan iflçilerin yafl ortalamas 28.5±8.4 (13-51) y l idi ve 62.2 si halen ortalama 12.8±14.0 paket-y l sigara içmekteydi. Çal flmaya bafllama yafl ortalamas 12.5±1.8 (7-24) y l, maruziyet süresi ortalamas 13.9± 2.3 (2-24) y l olarak hesapland. flçilerin 76.3 ü kapal sistemden önce de oto boya iflinde ortalama 10.2±6.9 y l çal flm flt. SFT parametre ortalamalar çal flma gününde ifl öncesi ve sonras nda normal s n rlarda idi. flçilerde en s k karfl lafl lan yak nma nefes darl (14.9), öksürük (13.3) ve h r lt l solunum (10.8) idi. MA tan s semptomlara göre 22.1 (55 iflçi), FEV1 e göre 0.4 (1 iflçi), PEF takibine göre 1.6 (4 iflçi) oran nda kondu. PEF takibine göre elde etti imiz oran n düflüklü ü PEF takibinin sonuçlar n n istenen düzeyde elde edilememesine ba l olabilir. MA prevalans araflt rmalar nda anket uygulanmas n n yan s ra olgular n PEF takipleri ve non-spesifik bronfl provokasyon testlerinin (NSBPT) yap lmas daha do ru sonuçlar n elde edilmesi aç s ndan önem tafl maktad r. Anahtar kelimeler: mesleksel ast m, oto boyac s, izosiyanat (Solunum 2003:5:49-53) SUMMARY The Prevalance of Occupational Asthma in Car Painters In our country asthma affects 2-15 of the adult population of which 2-4 has occupational asthma (OA). The data on OA suggest that it is beginning to be a major health problem. One of the jobs OA is most encountered is painting. The employees working in this sector are exposed to isocyanates. We aimed to investigate the frequency of OA among the car painters in Denizli. A modified questionnaire of occupational and enviromental respiratory disease evaluation form of Turkish Thoracic Society and pulmonary function tests (PFT) were applied to 249 of the 270 car painters who accepted to participate in the study. According to the questionnaire results, Peak Expiratory Flow Rate (PEFR) follow-up was performed on 29 of those 34 who accepted the procedure. The employees were all male with a mean age of 28.5±8.4 ( between 13-51) years. 62.2 of them were stil smoking an average of 12.5±14.0 packages-year. The mean age of the employees to start working was 12.5±1.8 ( 7-24) years and duration of paint exposure was 13.9± 2.3 (2-24 )years. 76.3 of the employees have worked in car painting for an average of 10.2±6.9 years before working in a closed system. The mean PFT measurements were within normal range before and after a day s work. The most common complaints were dyspnea (14.9), cough (13.3) and wheezing (10.8). The diagnosis of OA was made by symptoms in 55 employees (22.1), FEV1 in 1 employee (0.4) and PEFR in 4 employees (1). The rate of diagnosis by using Yaz flma adresi: Dr. Sibel Özkurt. Pamukkale Üniversitesi T p Fakültesi, Gö üs Hastal klar Anabilim Dal, 20100- DEN ZL Tel: 0258-2118343 / Fax: 0258-2410040 e-mail: ozkurtsibel@ hotmail.com *Bu çal flma Toraks Derne i Ulusal Akci er Sa l Kongresinde sunulmufltur. 9-13 Nisan 2000- Antalya 49

S ÖZKURT ve ark. PEFR follow-up was low because the measurements were not obtained in desired levels. In OA prevalence investigation, PEFR follow-up and non-specific bronchial provocation tests (NSBPT) as well as questionnaire applications provide valid results. Key words: occupational asthma, car painter, isocyanate (Solunum 2003:5:49-53) G R fi Günümüzde nadir görülmeyen solunum hastal klar ndan biri olan mesleksel ast m (MA), hava yolu obstrüksiyonu ve inflamasyonu ile seyreden, tedavi ile veya spontan olarak tam ya da k smi reversibilite gösterebilen, ifl yerinde mevcut ajanlarla geliflen artm fl hava yolu reaktivitesi ile karakterize bir solunum sistemi hastal d r. Eriflkin ast m n n 2-15 ni oluflturmaktad r (1-5). MA ya neden olan yüzlerce (>200) etken tan mlanm flt r (6,7). Endüstrileflmifl ülkelerde MA s kl nda art fl görülmekte, az geliflmifl ülkelerde ise s kl bilinmemekle birlikte yüksek oldu u tahmin edilmektedir (8,9). Seguin P. ve ark. (10) Kanada da çeflitli tiplerde izosiyanatlar ile u raflanlarda MA prevalans n 11.8 oran nda bulmufllard r. zosiyanatlar endüstride yayg n kullan m ve düflük dozlardaki toksisitesi nedeniyle MA n n en s k nedenidirler (11). Oto boya ve cilalar n n içeri i araflt r ld nda izosiyanat tipi mesleksel ast mdan sorumlu olabilen birçok düflük moleküler a rl kl maddenin bulundu u saptanm flt r (12). zosiyanata ba l MA yayg n bir hastal kt r ve Türkiye deki gerçek boyutlar tam olarak bilinmemektedir. Çal flmam zda Denizli sanayi bölgesinde oto boyac lar nda MA s kl n araflt rmay amaçlad k. GEREÇ VE YÖNTEMLER Haziran - A ustos 1999 döneminde Denizli Oto Boya ve Kaportac lar Meslek Odas n n yard m ile sanayi bölgesinde bulunan toplam 270 oto boyac s ndan çal flmay kabul eden 249 kifli çal flmaya al nd. Toraks Derne i Mesleksel ve Çevresel Akci er Hastal klar De erlendirme Formu modifiye edilerek haz rlanan anket formu yüz yüze görüflme yöntemiyle dolduruldu. Tüm çal flanlara ifl öncesi (sabah saat 08.00 de) ve ifl sonras ( akflamüzeri saat 19.00 da) kuru sistem infrared interruption yöntemi kullanarak ölçüm yapan (MIR) portabl spirometre ile ATS kriterlerine göre solunum fonksiyon testleri yap ld (13), FEV1, FVC, FEV1/FVC, FEF25-75, PEF de erleri kaydedildi. lk ölçümde FEV1/FVC oran 70 in alt nda ise reversibilite testi yap ld. fl sonras ölçülen FEV1 de erinde 20 den 50 fazla azalma varsa ya da FEV1/FVC 70 in alt ndaysa ast m olarak de erlendirildi. Solunum sistemi yak nmalar ast m düflündürmekle birlikte solunum fonksiyon testi sonuçlar normal olanlara ya da ifl sonras FEV1 de erinde 5-20 lik bir azalma görülenlere Peak Expiratory Flow (PEF) takibi uyguland. PEF takipleri mini Wright peak expiratory flow metre ile iflçilerin kendileri taraf ndan yap ld. PEF sonuçlar ortalama olarak iki haftal k ifl günü ve bir haftal k tatil dönemini kapsayacak flekilde kaydedildi. Kay tlar n ifl ve tatil dönemini kapsayan minimum ve maksimum de erlerinin grafikleri gösterilip, görsel analiz yolu veya günlük PEF de iflkenli i=pefmax-pefmin/ 1 / 2 (PEFmax+PEFmin) x 100 formülü ile hesapland. De iflkenli in 20 den fazla olup olmad na bak ld. Günlük PEF de iflkenli i 20 ve üzerinde ise mesleksel ast m tan s kondu. statistiksel analiz: Gruplar n istatistiksel analizlerinde bilgisayar ortam nda SPSS program nda student-t ve ki-kare testleri kullan ld. BULGULAR Çal flmaya al nan 249 kiflinin hepsi erkek olup yafllar ortalama 28.5±8.4 (13-51 y l) idi. fle ilk bafllama yafl ortalama 12.5±1.8 (7-24 y l), boya ile ilk temas yafl ortalamas 14.7±8.2, boya ile maruziyet süresi ortalama13.9±2.3(2-24 y l) olarak bulundu. Maruziyet sürelerinin grupland r lmas Tablo I de Tablo 1: Maruziyet sürelerinin grupland r lmas Süre (y l) <10 10-14 15 Say 3 166 80 1.2 66.5 32.3 F r n sistemi öncesi çal flanlar 190 ( 76.3) kifliydi ve f r n sisteminden önce çal flma süreleri ortalama 10.2±6.9 (1-34 y l) idi. Oto boyac lar n n 23.7 si

Oto boyac lar nda mesleksel ast m s kl f r n sisteminde ortalama olarak haftada 2 kez boya yap yordu. Olgular n soygeçmiflleri sorguland nda; 5.2 sinde ast m, 0.8 inde ekzema oldu u tespit edildi. Oto boyac lar ndan 4 ü ( 1.6) ast m, 1 i ( 0.4) saman nezlesi, 5 i ( 2) ekzema, 1 i ( 0.4) de ilaç allerjisi öyküsü veriyordu. Oto boyac lar n n sigara içme durumlar Tablo II de Tablo II: Oto boyac lar n n sigara içme durumlar 800 700 600 500 400 300 200 100 PEF (L/dak) Sigara içme durumu Say Paket-y l 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 çiyor çip b rakm fl Hiç içmemifl 155 15 79 62.2 6 31.7 12.81±13.96 11.40±11.20 ---- fiekil 1: Mesleksel astmas olup PEF takibi anlaml kabul edilen bir olgunun PEF grafi i (5-20 A ustos: ki haftal k ifl günleri kay tlar ) Anket sonuçlar na göre oto boyac lar n n 37 sinde ( 14.9) nefes darl, 33 ünde ( 13.3) öksürük, 27 sinde ( 10.8) h r lt l solunum tespit edildi. 249 oto boyac c s n n çal flma günündeki ifl öncesi ve ifl sonras solunum fonksiyon testi (SFT) parametre ortalamalar Tablo III de Tablo III: Oto boyac lar n n çal flma günündeki ifl öncesi ve ifl sonras SFT parametre ortalamalar ± SD (n:249) SFT Parametre FEV1 (L/s) FVC (L) FEV1/FVC () FEF25-75 (L/s) Bulunan 3.77±0.61 3.99±0.73 92.79±11.39 4.93±1.29 fl Öncesi Solunum fonksiyon testi parametrelerinde ifl öncesi ve sonras de erleri için istatistiksel olarak anlaml bir farkl l k tespit edilmedi. fl öncesi de erine göre ifl sonras FEV1 de 20 den daha fazla azalma 1 kiflide (0.4) görüldü. PEF- metre izlemine al nan 29 kifliden 15 i (50.1) uyum gösteremedi. Geri kalan 14 kifliden 10 unda (71.4) PEF de iflkenli i 20 nin alt nda bulundu. 4 kiflide (28.6) 20 ve üzerinde de ifliklik saptand ve PEFmetre sonucuna göre MA tan s 1.6 olarak hesapland. Semptomlara dayal olarak 55 kiflide ( 22.1) solunum fonksiyon testi parametreleri ve PEF e göre 5 kiflide (2) MA tan s kondu. Olgulardan birine ait PEF takip grafi i fiekil 1 de 91.18±11.93 87.92±11.42 114.25±7.90 105.82±24.66 Bulunan 3.76±0.61 4.02±0.65 92.82±9.17 4.83±1.27 fl Sonras 96.60±13.66 87.77±11.66 113.83±8.37 104.07±25.61 51 TARTIfiMA MA hakk ndaki yeni bilgiler hastal n artt ve büyük bir sa l k problemi olmaya bafllad yönündedir (8). Tüm mesleksel akci er hastal klar aras nda 26 oran nda görüldü ü belirtilen MA eriflkin ast ml hastalar n 2-15 ni oluflturur (14). MA y de erlendirirken belirtilen kriterlerden tümünün ya da birço unun bulunmas gerekir. Bu kriterler; dikkatli bir öykü ve fizik muayene, deri testi veya serum spesifik Ig E de erleri, hava yolu afl r duyarl l n saptamak için nonspesifik bronfl provakasyon testi (NSBPT), ifl yerinde ve d fl nda PEF veya FEV1 seri takibi ayr ca, flüphelenilen ajan ile spesifik bronfl provokasyon testidir (SBPT) (6). MA tan s n n iki temel ö esi vard r; ifl yerinde spesifik bir ajan n olmas ve hastal k ile bu ajan aras nda sebepsel ba lant n n gösterilmesidir ki (15), bundan dolay da en s k olarak PEF takibi kullan lmaktad r (16). Pratikte solunum anketleri ve seri PEF ölçümlerinin, hava yolu de iflikli ini göstermede NSBPT ne alternatif olabilece i belirtilmektedir (17). Burge ve ark. da. (17) PEF takibinin MA tan s nda güvenle kullan labilece ini öne sürmüfllerdir. Cartier (18) ve Banks (19), MA tan s nda NSBPT ni alt n standart olarak tavsiye etmelerine karfl n testin belirli merkezlerde ve deneyimli personel taraf ndan yap l yor olmas n n kullan m n s n rlad n belirtmektedirler. Uçgun ve ark. (20) ) mobilya ve oto boyac lar nda yapt klar çal flmada MA tan s için mutlaka ayr nt l bir meslek ve solunum sistemi öyküsü al nmas n n ve NSBPT nin yap lamad ülkemizde, semptom ifl yeri ba lant s n n gösterilmesi için seri PEF takibi kullan m n n uygun olaca n bildirmifllerdir. Séguin

S ÖZKURT ve ark. ve ark. (10) da izosiyanat içeren sprey boyalara maruz kalanlarda MA prevalans n 11.8 olarak saptam fllard r. Uçgun ve ark. (8) oto ve mobilya boyac lar nda 9.6 oran nda MA tan s koymufllard r. Çal flmam zda oto boyac lar nda MA tan s n, semptomlara dayal olarak 22.1, solunum fonksiyon testi parametrelerine ve PEF takibine göre ise 2 oran nda bulduk. SFT lerini ayn gün, sabah ve akflam üzeri daha serin saatlerde, ayn ortamda yapm fl olmam z hava s cakl ve hava bas nc ndan sonuçlar m z n etkilenmedi ini düflündürmektedir. MA ço unlukla ilk 1-2 y l içinde bafllar. Özellikle düflük molekül a rl kl ajanlara (izosiyanatlar gibi) yüksek molekül a rl kl lara göre daha çabuk duyarl laflma geliflir. Diizosiyanatlara maruziyetle ilk y lda 40 hastada semptomlar geliflmektedir. 10 kadar iflçide ast m 10 y ldan sonra geliflir (21). Bizim olgular m zda MA tan s n n 2 oran nda olmas izosiyanatlara maruziyet sonras k sa sürede geliflebilen solunumsal etkilenme dolay yla olgular n ifl yerini de ifltirmelerine de ba lanabilir. PEF takibine ald m z 50.1 olgu sonuçlar n yeterli olarak bize ulaflt rmam fllard r. Ayr ca oto boyac l yapan olgular m z n hemen hepsi 10 y ld r f r nlama sistemi olarak ifade edilen kapal ortamlarda boya ifllemini yapmaktad rlar. MA semptomatik oldu unda, öksürük, h r lt l solunum veya nefes darl görülür (4). Fiflekçi ve ark. (22) mobilya cila ve boya atölyesi çal flanlar nda yapt klar çal flmada iflçilerin 35 inde solunum sistemi yak nmas saptam fllard r. Bunlar; 68 öksürük, 55 nefes darl, 47 h r lt l solunumdur ve 6 olguda MA tespit etmifllerdir. Çal flmam zda 13.3 öksürük, 14.9 nefes darl, 10.7 h r lt l solunum tespit ettik. Sonuç olarak SFT ve PEF takipleri ile 2 gibi alt s n rlarda mesleksel ast m tan s na ulaflmam z, yak nmalar olan iflçilerin iflten erken dönemde ayr lmalar na, yani hasta iflçi etkisine, boya ile temas sürelerinin 15 y l n alt nda olmas na, yafl ortalamalar n n (28.5±8.4 y l) ve ifle bafllama yafllar n n küçük olmas na (ortalama 12.5±1.8 y l) ba lanabilece i gibi, olgular n yeni sistem (kapal ortamda f r nlama ile) boyama tekni i sayesinde izosiyanatlara afl r miktarlarda maruz kalmamalar na ve PEF takibine ald m z olgular n yeterli düzeyde sonuçlar bize ulaflt ramamalar na ba layabiliriz. Sonuç olarak MA prevalans araflt rmalar nda anket uygulanmas n n yan s ra olgular n mutlaka PEF takiplerinin yap lmas ve NSBPT nin de eklenmesi daha do ru sonuçlar n elde edilmesi aç s ndan önem tafl maktad r. 52 KAYNAKLAR 1. Uçgun., Özdemir N, Erginel S, Kolsuz M. Oto ve mobilya boyac lar nda mesleksel ast m tan s nda standart anketlerin ve solunum fonksyon testlerinin yeri. Tüberküloz ve Toraks, 2000;48:196-203. 2. Sheffer AL. International concensus report on diagnosis and management of asthma. Eur Respir J 1992;5:601-641. 3. Ç mr n AH. Meslek astmas nda tan. Solunum 1995;19:9-19. 4. Mihalas LS. An approach to the diagnosis of occupational asthma. Ann Allergy Asthma Immunol 1999;83:577-582. 5. Becket WS. The epidemiology of occupational asthma. Eur Respir J 1994;7:161-164. 6. Tan RA. Spector SL. Diagnostic testing in occupational asthma. Ann Allergy Asthma Immunol 1999;83:587-592. 7. Toraks Derne i Ast m Çal flma Grubu. Ulusal ast m tan ve tedavi rehberi, 2000;1(1 ek):8. 8. Uçgun, Özdemir N, Metintafl M, ve ark. Oto ve mobilya boyac lar nda mesleksel astma s kl. Solunum Hastal klar, 1999;10:126-130. 9. Uçgun, Özdemir N, Erginel S, Alatafl F. Oto ve mobilya boyac lar nda sigara al flkanl n n mesleksel astma üzerine etkisi. Solunum Hastal klar, 1998;9:593-605. 10. Séguin P, Allard A, Cartier A, Malo JL. Prevalance of occupational asthma in spray painters exposed to several types of isocyanates, including polymetylene polyphenylisocyanate. Occup Med 1987;29:340-344. 11. Tarlo SM, Liss G, Crey P, ve ark.classification and outcome of occupational asthma claims in Ontarino. Chest 1995;107: 634-641. 12. Pepsy J, Pickering CAC, Breslin ABX, Terry DJ. Asthma due to inhaled chemical agents: Toluene diisocyanate. Clin Allergy 1972;2:225-236. 13. American Thoracic Society. Standardization of spirometry. Am Rev Respir Dis 1987;136:1285-1307. 14. Türktafl H. Mesleksel astma. In: Türktafl H, Türktafl (eds). Astma. Ankara, Bozk r matbaac l k, 1988:160-168. 15. Gannon PF, Burge PS. Serial peak expiratory flow measurement in the diagnosis of occupational asthma. Eur Respir J 1997;24: 57-63. 16. Lee HS. Serial peak expiratory flow rate monitoring a useful tool in epidemiological studies on occupational asthma. (abstract) Ann Acad Med Singapore, 1994;23:725-730. 17. Burge PS, O Brien IM, Harries MG. Peak flow rate records in the diagnosis of occupational asthma due to isocynates. Thorax 1979;34:317-322. 18. Cartier A. Definition and diagnosis of occupational athma. Eur Respir J 1994;7:153-160. 19. Banks DE, Tarlo SM, Masri F, ve ark. Bronchoprovocation tests in the diagnosis of isocyanate-induced asthma. Chest 1996;109:1370-1379. 20. Uçgun, Özdemir N, Metintafl M, ve ark. Eskiflehir merkezinde

Oto boyac lar nda mesleksel ast m s kl oto ve mobilya boyac lar nda mesleksel ast m tan s nda zirve ak m h z (PEF) takibinin yeri. Tüberküloz ve Toraks 2000;48: 295-300. 21. Occupational Lung Disorders. Respiratory Monograph 1999; 4:52. 22. Fiflekçi F, K l çaslan Z, Çuhadaro lu Ç. Mobilya cila ve boya atölyelerinde çal flan iflçilerin solunum yak nmalar ve prick testi bulgular. Solunum Hastal klar 1998;9:143-153. 53