YER HİZMETLERİ VE RAMP - I Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN
Kokpit daha çok uçan araçların olmakla birlikte genelde bir aracın sürücüsünün bulunduğu bölüme verilen isimdir. Bu bölüm çoğunlukla aracın ön kısmında yer alır. Kokpitin en temel işlevleri sürücüye aracı kullanırken iyi bir görüş açısı vermek ve aracın sürüş (kumanda) organlarını kontrol eden elemanları bulundurmaktır.
Uçak motoru, uçağa itiş gücünü sağlamak için mekanik güç üreten bileşendir. Uçak motorları çoğunlukla hafif pistonlu motorlardan veya gaz türbinli motorlardan oluşur.
Uçaklarda uçağı havaya kaldıran ve havada tutan en önemli yapı kanattır. Kanat hem kendini hem de uçağın tamamının ağırlığını havada taşıdığı gibi yatış, flaplarla yavaşlama gibi çeşitli farklı kuvvetlerle aldığı işler yapar.
YATAY VE DİKEY STABİLİZE Dikey stabilize veya fin, hava araçlarında istikamet dengesini sağlamaya yarayan dikey düzlem. Genellikle üzerinde istikâmet dümeni bulunur. Yatay stabilize uçakların uçuş ekseninin paralel olduğu yatay (ufkî) düzlemde dengeli bir uçuş gerçekleştirmesini sağlayan yüzeylerdir.
Rudder, uçakta, dümen yön kontrol yüzeyidir ve dümen benzeri asansör (genellikle bir kütük asansör değilse yatay kuyruk yapısına eklenir) ve kanatları kontrol eden bu kanatlar (kanatlara bağlı) sırasıyla bulunur. Dümen genellikle, pilotun dikey eksen etrafında sapmayı kontrol etmesine, yani burun işaret ettiği yatay yönü değiştirmesine olanak tanıyan yüzgeç (veya dikey sabitleyici ) üzerine yapıştırılır.
Elevator (İrtifa Dümeni), uçaklarda yunuslama hareketini gerçekleştiren kontrol yüzeyidir. Geleneksel uçaklarda yatay stabilize üzerinde bulunur. Uçağın uçuş sırasındaki tüm hareketlerinin uçak üzerindeki basınç dağılımına bağlıdır. Sabit kanatlı bir uçak için temel kontrol yüzeyleri, bu yüzeylerin akışa karşı durup onu bozması ve böylece yüksek basınçlı bir bölge oluşturma prensibiyle çalışırlar. Kontrol yüzeylerinin çalıştığı durumlarda uçağın iki zıt tarafındaki basınç simetrisi bozulur ve bu da istenen hareketi sağlar.
Kanatçık (İngilizce: aileron), uçaklarda yuvarlanma/yatma hareketinin gerçekleşmesini sağlayan kumanda yüzeyidir.
Spoiler, hava taşıtlarına etki eden kaldırma kuvvetini (lift) azaltmak amacıyla kullanılan kontrol yüzeyidir. Çoğunlukla kanat üzerine yerleştirilen ve dikey eksende açılarak kanadın ilgili kısmındaki hava akışını bozan cihazlardır. Spoilerler hava frenlerinden farklıdırlar. Hava frenleri hava direncini (drag) artırırken kaldırmayı çok az azaltırlar. Spoilerler ise kaldırmayı ciddi boyutta azaltırken, dirence orta seviyede etki ederler.
Flaplar, uçakların genellikle kanat firar kenarında bulunan; kanat kamburluğunu artırarak öncelikle taşıma kuvvetini (L) ve kısmen de sürüklemeyi (D) artıran kumanda yüzeyleri. Flaplar uçuşun, özellikle iniş ve kalkış gibi düşük süratlerde daha yüksek taşıma kuvvetine ihtiyaç duyulan safhalarında kullanılırlar (açık duruma getirilirler). Pek çok uçak tipinde flapların birden fazla ayar düzeyi (açısı) bulunur.
Slatlar, hücum kenarında yer alan flaplar olarak da adlandırılabilir. Kanat kamburluğunu etkili bir şekilde arttırmaya yarar. Kısa mesafede kalkış gerçekleştirebilen uçaklarda kalkış esnasında açılır.
Kendi emniyetimiz için uçağın çevresinde dikkatli olmamız gerekir. Uçağa verilen hizmet sırasında uçağın parçalarının nerede olduğunu, fonksiyonlarını ve zarar vermemek için gerekli kuralları bilmemiz gerekir. Bu bizim, yolcuların ve uçuş ekibinin emniyeti için çok önemlidir. En küçük hasar bile uçuş emniyetini tehlikeye atabilir.
İNİŞ TAKIMLARI İniş takımı, havacılıkta uçağın yere inişini kolaylaştıran yapıya (genelde bu tekerlek olur) denir. İniş takımları, kanatların ve burunun altında olmak üzere dikme ve ona bağlı tekerleklerden oluşur. İniş takımları uçak kalktıktan inene kadar geçen süre içinde kapalı tutulur.
İNİŞ TAKIMLARI Ana iniş takımları, iniş yapan uçağın, uçak pistine ilk dokunan parçalarıdır. Bu nedenle iniş sırasında yaşanan çarpışma sebebiyle ağır baskılara dayanıklı olarak tasarlanmıştır.
İNİŞ TAKIMLARI Burun iniş takımları uçağın yerdeki hareketlerini yöneten parçalardır. Ana iniş takımları kadar dayanıklı değildir.
İNİŞ TAKIMLARI Uçaktaki her parça, gövde ve kanatların içine kendini geri çeker. Geniş gövdeli uçaklarda, gövdenin hemen altında ilave tekerlekler bulunur.
KAYNAKLAR Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Yayınları Ramp Hizmetleri Pegem Akademi Yayıncılık, 1.Baskı, Kasım 2014. www.airporthaber.com www.kokpit.aero www.turkishairlines.com
Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle Öğr.Gör. Gülaçtı ŞEN İstanbul Aydın Üniversitesi Sivil Hava Ulaştırma İşletmeciliği Bölümü