PROGRAM 10:00 10:15 Açılış 10:15-10:35 2004/2005 Sera Gazı Envanterlerinde Sanayi ve Ulaşım Yunus ARIKAN, REC Türkiye 10:35 11:00 Ulaşımda ve Sanayide Düşük/Sıfır Maliyetli Sera Gazı Azaltım Önlemleri Dr. George VLONDAKIS, Exergia Dr. Theodore GOUMAS, Exergia 11:00 11:30 Tartışma 11:30 11:45 Ara 11:45 12:45 Çalışma Grupları 12:45 13:30 Çalışma Gruplarının Çıktılarının Tartışılması
İNSAN KAYNAKLI KÜRESELK ISINMA ve SAVAŞIM Enerji Sanayi Atık CO 2 CH 4 N 2 O HFC s PFC s SF 6 Ulaştırma Tarım Arazi /Ormancılık
KÜRESEL SERA GAZI SALIMLARI (42 milyar ton eş-co2/ye CO2/yıl, Stern 2006) Veri ve grafikler LIFE projesi kapsamında Enerji: %65 Enerji Dışı: %35 Arazi Kullanımı 18% Isı-Elektrik 24% Tarım 14% Atık 3% Diğer enerji 5% Binalar 8% Sanayi 14% Ulaştırma 14%
BMİDÇS/KP ve TÜRKİYE Veri ve grafikler LIFE projesi kapsamında BMİDÇS Listesi İlgili KP Maddeleri Kyoto Protokolü Listesi Kritik KP Ülkeleri Kritik KP- Dışı Ülkeler EK-I Madde 3.9 EK-B ABD Avustralya EK-B Dışı Beyaz Rusya Türkiye Kıbrıs Malta EK-I Dışı Madde 9 EK-B Dışı G. Kore Kazakistan Meksika Arjantin
SERA GAZI SALIMLARI ve TÜRKİYE Veri ve grafikler LIFE projesi kapsamında 300,0 250,0 Milyon ton eşdeğer CO2 27,5 15,2 26,4 Toplam Sera Gazı Salımları 200,0 150,0 6,4 18,5 13,1 2005: 313 Milyon ton eş-co2 2004: 297 Milyon ton eş-co2 1990: 170 milyon ton eş-co2 100,0 227,4 50,0 132,1-1990 2004 Enerji İKLİM Sanayi DEĞİŞİKLİĞİTarım İLE SAVAŞIM ÇALIŞMA Atık GRUBU - 3. ÇALIŞTAYI
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TÜRKİYE Veri ve grafikler LIFE projesi kapsamında Temel Göstergeler Nüfus büyüklüğü Toplam Sera Gazı Salımı Kişi başı milli gelir Kişi başı sera gazı salımı Dünya Sıralamasında Türkiye 72 milyon kişi İlk 25 ülke arasında 296.6 milyon ton eş-co2/yıl $4,187/kişi İlk 75 ülke arasında 4.13 ton/kişi
Ek-I Sera Gazı Salımları Eğilimleri 1990 2004 Veri ve grafikler LIFE projesi kapsamında Changes in GHG emissions without LULUCF (%) European Community -0.6 France -0.8 Slovenia -0.8 Denmark -1.1 Monaco -3.1 Sweden -3.5 Iceland -5.0 Croatia -5.4 United Kingdom -14.3 Germany -17.2 Czech Republic -25.0 Slovakia -30.4 Poland -31.2 Hungary -31.8 Russian Federation -32.0 Romania -41.0 Belarus -41.6 Bulgaria -49.0 Estonia -51.0 Ukraine -55.3 Latvia -58.5 Lithuania -60.4 Changes in GHG emissions without LULUCF (%) Turkey Spain 49.0 Portugal 41.0 Canada 26.6 Greece 26.6 Australia 25.1 Ireland 23.1 New Zealand 21.3 Liechtenstein 18.5 United States 15.8 Austria 15.7 Finland 14.5 Italy 12.1 Norway 10.3 Japan 6.5 Netherlands 2.4 Belgium 1.4 Switzerland 0.4 Luxembourg 0.3 72.6-70 -60-50Türkiye de -40-30 İklim -20 Değişikliği -10 Politikalarının 0 Tanıtılması 0 10 - LIFE05-TCY/TR/000164 20 30 40 50 60 70 80
Enerji (MTEP) Enerji - Sektörel Dağılım 1990 2004 1990 2004 1990-2004 Elektrik Üretimi 8,5 15,8 20% 23% 86% Elektrik+Enerji 11,4 18,8 27% 27% 65% Sanayi 14,5 28,8 35% 42% 98% Ulaşım 8,7 13,8 21% 20% 58% Konut-Hizmetler 15,4 21,0 37% 30% 36% Energy Dışı+Tarım 3,0 5,5 7% 8% 84% Toplam 41,6 69,0 66% Sera Gazları (Mton) Sera Gazları - Sektörel Dağılım Veri ve grafikler LIFE projesi kapsamında 1990 2004 2005 1990 2004 2005 1990-2004 1990-2005 Elektrik Üretimi 30 71 84 18% 24% 27% 135% 176% Elektrik+Enerji 36 78 90 21% 26% 29% 118% 154% Sanayi-Enerji 38 69 67 22% 23% 22% 82% 79% Ulaşım 25 41 41 15% 14% 13% 64% 64% Konut-Hizmetler 33 40 42 19% 13% 14% 23% 30% Sanayi 13 26 26 8% 9% 8% 102% 98% Tarım 18 15 16 11% 5% 5% -18% -14% Atık 7 28 30 4% 9% 10% 294% 325% Enerji 131 Türkiye de 227 İklim Değişikliği 241 Politikalarının 77% Tanıtılması77% - LIFE05-TCY/TR/000164 77% 74% 84% Enerji Dışı 39 İKLİM 69DEĞİŞİKLİĞİ İLE 71SAVAŞIM 23% ÇALIŞMA GRUBU 23% - 3. ÇALIŞTAYI 23% 79% 85% Toplam 170 297 313 75% 85%
2012 sonrası için öneri: mutlak salım azaltım hedefi yerine, sektörel yoğunluk azaltım hedefleri
Sanayide Enerji MTEP % Tüketimi 1990 2004 1990 2004 1990-2004 Demir Çelik 3,0 3,7 20% 13% 24% Kimya-Petrokimya 1,1 1,4 8% 5% 27% Petrokimya Feedstock 1,5 1,4 10% 5% -8% Gübre 0,9 1,4 6% 5% 60% Çimento 2,4 3,6 16% 13% 51% Şeker 0,7 0,6 5% 2% -7% Demirdışı Metaller 0,5 1,1 4% 4% 100% Diğer Sanayi 4,5 15,6 31% 54% 249% Toplam 14,5 28,8 98% Sanayide Enerji Kaynaklı Sera Gazları Salımı Mton eşco2 % 1990 2004 2005 1990 2004 2005 Demir Çelik 9,5 9,5 9,4 25% 14% 14% Kimya-Petrokimya Petrokimya Feeds Gübre Çimento Şeker Demirdışı Metalle 1,0 2,5 3,2 2,2 4,4 2,4 3% 7% 5% 3% 7% 4% Diğer Sanayi 24,7 53,7 51,4 66% 78% 76% Toplam 37,7 68,6 67,6 1990-2004 1990-2005 0% -1% 220% 0% 0% 0% -12% 117% 82% 340% -4% 108% 79%
MTEP % Ulaşım 1990 2004 1990 2004 1990-2004 Demiryolları 0,2 0,2 2,7% 1,8% 4% Denizyolları 0,2 0,4 1,8% 2,8% 144% Havayolları 0,3 1,6 3,6% 11,8% 422% Karayolları 8,0 11,5 91,9% 83,6% 44% Toplam 8,7 13,8 58% Ulaşımda Sera Mton eşco2 % Gazları Salımı 1990 2004 2005 1990 2004 2005 Demiryolları 0,5 0,4 0,7 2% 1% 2% Denizyolları 0,5 1,2 1,3 2% 3% 3% Havayolları 0,8 4,9 4,1 3% 12% 10% Karayolları 24,2 34,8 35,3 93% 84% 85% Toplam 26,0 41,3 41,4 1990-2004 1990-2005 -20% 40% 131% 528% 150% 426% 44% 46% 59% 59%
KRİTİK SEKTÖRLER Veri ve grafikler LIFE projesi kapsamında 2004 Değişim Değişim milyon ton eş-co2 milyon ton eş-co2 % 1 1 Karayolu Taşımacılığı (Ulaştırma) Petrol 34,10 12,10 42% 2 10 Katı Atık 27,50 21,10 331% 3 12 Elektrik ve Isı Üretimi Doğal Gaz 27,40 22,00 405% 4 2 Elektrik ve Isı Üretimi Linyit 25,50 4,80 23% 5 13 Diğer (Çimento, Şeker, Gübre ve Diğer) Taşkömürü 23,10 18,90 452% 8 >25 Diğer (Konutlar) Doğal Gaz 9,80 9,70 9272% 21 >25 Nitrik Asit Üretimi (Kimya Endüstrisi) 3,80 3,10 2915% 9 24 Elektrik ve Isı Üretimi Taşkömürü 9,80 8,90 1044% 14 22 Diğer (Sanayi) Petrol 8,00 7,10 755% 19 22 Diğer (Sanayi) Petrokok 5,60 4,70 493% 174,60 112,40 Toplam Sera Gazı Salımlarının %si 59% Toplam Sera Gazı Artışının %si 89% - En Yüksek Salım Değeri - En Yüksek Salım Artış Değeri - En Yüksek Salım Artış Oranı İLK 5 SEKTÖRÜN KESİŞİM KÜMESİ
SALIMLARI AZALAN SEKTÖRLER 2004 1990 kategori Yakıt Gaz 2004 1990 1990-2004 % Değişim 22 14 Diğer (Konutlar) Taşkömürü C02 2427,9 3845,8-37% 17 5 Diğer (Sanayi) Linyit C02 6623,9 9948,4-33% 16 6 Diğer (Konutlar) Linyit C02 6845,4 9276,7-26% 25 18 Diğer (Konutlar) Biyokütle CH4 1459,1 1901,2-23% 7 3 Bağırsak Fermentasyonu CH4 13472 17047-21% 11 7 Diğer (Konutlar) Petrol C02 8733,7 9153,3-5%
1990-2004 Türkiye nin Sera Gazı Salımı Azaltma Çabaları Sıra Sektör Alt-sektör Eylem 1 Enerji Elektrik Üretimi Yakıt değişimi (kömürden gaza) 2 Enerji Elektrik Üretimi Yakıt değişimi (fosilden yenilenebilir) 3 Enerji Elektrik Üretimi Yakıt değişimi (atıktan enerji) 4 Enerji Konutlar Yakıt Değişimi (kömürden gaza) Enerji Konutlar Yalıtım 5 Enerji Konutlar Enerji Verimliliği 6 Enerji Ulaştırma Tür değişimi (kentiçi ulaşımda raylı sistemler) 7 Enerji Ulaştırma Yakıt değişimi (benzinden LPG ye) 8 Enerji Ulaştırma Araç Türü Değişimi 9 Tarım Bağırsak Fermentasyonu Hayvan sayısı değişimi 10 Atık Katı Atık Depolama Düzenli depolama sahaları
Bir Ülkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması Hiçbir Önlem Alınmadan Mevcut Önlemlerle Yeni Önlemlerle
Toplam Sera Gazı Salımları 1990-2004 (296,6 milyon ton eşdeğer CO2; %74 artış) Türkiye'nin Sera Gazı Azaltım Çabalarının Değerlendirilmesi - Olası Görünüm Milyon ton e-co2 400 350 300 250 WM 200 BAU 150 100 50 Yıl 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
1. Çalışma Grubu: Önlem Önerilerin Kavramsal Değerlendirilmesi ÖNLEM ÇERÇEVESİ Alan Sektör Alt-Sektör ÖNLEM ÖNERİSİ HEDEF KİTLE KAPSAM ARAÇLAR BEKLENEN ETKİ Yapı Elemanları Duvarlar Çatı Pencereler Ucuz Yalıtım Önlemleri Bina Yalıtımı ve Restorasyonu dar gelir Orta ve Yüksek gelir Bilinçlendir me kampanya Hazır uygulama paketleri kendin-yap modelleri Üreticitüketici gönüllü Eski binalarda %5-8 %10-20 Thermosifonik Güneş Sistemlerinin Güney/Doğu da Yaygınlaşması dar gelir Montaj Finans Desteği %80 suısıtma Verimlilik Mekanik Tesisat Isıtma ve Soğutma Sistemleri Thermosifonik Güneş Sistemlerinin Daha Dezavantajlı Bölgelerde Yaygınlaştırılması Özel Binalarda COMBİ+ Sistemlerinin yaygınlaştırılması Kamu Binalarında Güneş Sistemlerinin Yaygınlaşması Orta ve Yüksek gelir Lüks Kamu Karma sistem Montaj Montaj Sistem modifikasy on Reklam / prestij Tasarruf Genelgesi %50-60 su ısıtma %80 su - %30 enerji %30-50 Kazan/Yakma Sistemlerinin Verimlerinin Arttırılması Orta ve yüksek gelir Bakım Mevzuat uygulamas ının güçlendiril mesi %10 Elektrik Tesisatı Aydınlatma Verimli Aydınlatma Araçlarının Yaygınlaştırılması Kamu Değişim Ev Araç/Gereçleri Türkiye de İklim Verimli Değişikliği Elektrikli Politikalarının Araçlarının Tanıtılması - LIFE05-TCY/TR/000164 Üst düzey Satın alma Yaygınlaştırılması gelir Kampanya Kampanya %7-15 %4-6
PROJE ÇIKTILARININ TANITIMI - 7 Kasım 2007 Dünya Konut Günü ÖNLEM ÇERÇEVESİ ÖNLEM ÖNERİSİ HEDEF KİTLE KAPSAM ARAÇLAR ORTAKLAR Alan Sektör Alt-Sektör Verimlilik Yapı Elemanları Duvarlar Pencereler Ucuz Yalıtım Önlemleri Kamu binaları Pamukla kaplama Aluminyum Kepenk El broşürü Demo kayıt -webcast EGE GÜNEŞ İTÜ ENERJİ ÖNLEM ÇERÇEVESİ ÖNLEM ÖNERİSİ HEDEF KİTLE KAPSAM ARAÇLAR ORTAKLAR Alan Sektör Alt-Sektör Verimlilik Mekanik Tesisat Isıtma ve Soğutma Sistemleri Kazan/Yakma Sistemlerinin Verimlerinin Arttırılması Kamu binaları IKHKK Yönetmeliği Uygulaması Kazan Verimliliği Denetim Protokolü TTMD MMO Belediye EİE ÖNLEM ÇERÇEVESİ ÖNLEM ÖNERİSİ HEDEF KİTLE KAPSAM ARAÇLAR ORTAKLAR Alan Sektör Alt-Sektör Verimlilik Mekanik Tesisat Isıtma ve Soğutma Sistemleri Dünyadan Finansman Örnekleri Kooperatifler Beled,iyeler Bankalar Örnek Uyguama Tanıtımı El broşürü DEK-TMK Firmalar İTÜ/EGE
DÜŞÜK/SIFIR MALİYETLİ SERA GAZI SALIM AZALTIM ÖNLEMLERİ - Alçakta duran elmalar! - Kazan/Kazan, Kazan/Daha çok kazan - çevre (Sera gazları) - ekonomi (girdi/işletme/hammadde/enerji maliyetleri) - çevre (halk/çevre sağlığı) - stratejik (dışa bağımlılığın azaltılması)
2. Çalışma Grubu: Önlem Önerilerin Sayısal Değerlendirilmesi Veri ve grafikler LIFE projesi kapsamında ÖNLEM ÇERÇEVESİ Alan Sektör Alt-Sektör ÖNLEM ÖNERİSİ Azaltım Potaniyeli (toplam Sera Gazları) Teknik Kapsam Ekonomik Maliyet Ekonomik Yarar Yapı Elemanları Duvarlar Çatı Pencereler Ucuz Yalıtım Önlemleri Bina Yalıtımı ve Restorasyonu Thermosifonik Güneş Sistemlerinin Güney/Doğu da Yaygınlaşması Verimlilik Mekanik Tesisat Isıtma ve Soğutma Sistemleri Thermosifonik Güneş Sistemlerinin Daha Dezavantajlı Bölgelerde Yaygınlaştırılması Özel Binalarda COMBİ+ Sistemlerinin yaygınlaştırılması Kamu Binalarında Güneş Sistemlerinin Yaygınlaşması Kazan/Yakma Sistemlerinin Verimlerinin Arttırılması Elektrik Tesisatı Aydınlatma Ev Araç/Gereçleri Verimli Aydınlatma Araçlarının Yaygınlaştırılması Verimli Elektrikli Araçlarının Yaygınlaştırılması
www.iklimlerdegisiyor.info rec@iklimlerdegisiyor.info / yunus.arikan@rec.org.tr / gulcin.ozsoy@rec.org.tr