ÇOCUKLARLA KONUŞABİLMEK (İYİ DOKUNMA-KÖTÜ DOKUNMA-BEDENİMİZ ÖZELDİR) Sevgili Veli, Çocukların bedenleri ile ilgili merakları, ilgileri ve oyunları vardır. Çocukların bu meraklarının ve ilgilerinin giderilmesi; bedenlerini korumayı ve başkalarının bedenine zarar vermemeyi öğrenmesi önemlidir. Rehberlik servisi olarak bu hafta öğrencilerimizle aşağıdaki konuları içeren etkinlikler yaptık. Sizler de onlarla bu konuda sohbet etmekten çekinmeyin. Aşağıdaki açıklamalar size yardımcı olacaktır. Çocuğunuzun yaşına göre aktaracağınız bilginin içeriği ve kullandığınız dil değişebilir. Unutmamanız gereken en önemli bilgi; bu konuları her çocuğun merak ettiğidir. Çocuğunuz bu bilgileri sizden almazsa mutlaka başka kaynaklardan alacaktır. Bu tür konuşmalar için banyo zamanı, doğal bir ortam sağlaması açısından uygun olabilir. Unutmayın, çocuklar tekrarla öğrenirler. Nasıl can güvenlikleri konusundaki uyarılarınızı tekrarlıyorsanız, bunu tekrarlamaktan da çekinmeyin. Anladığından emin olana kadar. Hiç kimsenin özel yerlerine dokunmasına, ya da senin onunkilere dokunmanı istemesine izin vermemeni söylemiştik. Anımsıyor musun? Ne yapmanı istemiştik? Evet, tamam. Ya da bu uyarıları genel bir anımsatmanın içine yerleştirebilirsiniz. Telefon numaran kaç? Adın ne? Babanın adı ne? Nerede oturuyorsun? Birisi senin özel yerlerine dokunmak isterse, ya da kendisininkilere senin dokunmanı söylerse ne yapacaksın? Bu bilgileri çocuğa verirken çok dikkatli olmamız gerekmektedir. Çünkü panik havasında sıkça yapılan hatırlatmalarla verilen bilgiler çocukları insanlardan korkan, her şeye şüpheyle bakan saplantılı kişilikler haline getirebilmektedir. O yüzden bu konuyu konuşurken gereksiz uzatmalardan kaçınmak, uygun yeri ve zamanı geldiğinde az ve öz cümleleri kullanmak ve muhakkak kitaplar yardımı ile hikayeleştirerek öğretmek çocuğa normal bir bilgi veriyormuş hissi uyandıracağı için gereksiz korku ve endişelere kapılmasını önler. Bu bilgiler sıkça tekrarla değil 6 ayda bir tekrararlanmalıdır. Zira hiçbirimiz çocuklarımıza kendini korumayı öğretirken farkına varmadan korku tohumları ekip insanlardan korkarak büyümesini istemeyiz değil mi? ÇOCUKLARIMIZI KENDİLERİNİ KORUMALARI İÇİN NASIL GÜÇLENDİREBİLİRİZ? 1. Cinsellik konusunda çocuklarınızı bilgilendirin: Çocuğun muhtemel tacizlere karşı korunabilmesi için sağlıklı bir cinsel bilgiye ve aile içerisinde şartsız sevgiye ihtiyacı vardır. Cinsel konuları paylaşmaktan çocuklarınızın sorularını cevaplamaktan çekinmeyin. Gelişim dönemlerine uygun bilgiler verin. ( Kitap Önerisi: Burcu ve Berk Cinsellik ) 2-Güvenliklerini sağlamayı öğretin: Çocuklara güvende olma hakları olduğunu ve kimsenin bunu ellerinden alamayacağını söyleyin. Çocuklarınıza, güvenliklerini korumak için gerekirse kendilerine zarar veren kişiden kaçmak, yüksek sesle bağırmak ve onu tekmelemek gibi bazı kural dışı davranışlarda bulunabileceklerini anlatın. İnşaatlarda, boş, terk edilmiş evlerde, bodrumlarda, ailenin bilgisi olmadan oynamaması gerektiğini, ayrıca ailenden izinsiz arkadaş ve komşu evlerine gitmemesi gerektiğini öğretin. Çevrede kötü insanlar olabileceği ve kandırmak için çeşitli hikâyeler anlatabileceklerini ama buna inanmaması gerektiğini öğretin. Annen kaza geçirdi; ben doktorum,seni yanına götüreceğim vb İnstagram, Whatsapp ve Facebook ta çocuklarınızın özel görüntülerini, gittiğiniz mekan isimlerini (özellikle park,oyun alanı vs ) paylaşmayın tanımadığınız kişilerle görüntülü görüşme yapmayın. 1
Çok iyi tanımadığınız kişilerle çocuklarınızı baş başa bırakmayın. Tanımadığınız ve güvenmediğiniz kişilerden çocuklarınızın ağrı kesici vs. ilaç alıp içmemesini öğütleyin. (Kitap Önerisi : BURCU VE BERK- YABANCILAR // BURCU VE BERK - KENDİMİ KORUYORUM) 3-Bedenlerini korumayı öğretin; Çocuklarınıza bedenlerinin kendilerine ait olduğunu,özellikle iç çamaşırları ile kapatılan bölgelerin çok özel bölgeler olduğunu ve kimsenin bu bölgelere dokunma hakkının olmadığını anlatın. **Çocuğun ellerini beline koyup etrafına bir yuvarlak çizin bu mesafe senin özel bölgendir yabancılar ve senin izin vermediğin kişiler dokunamaz. Senin denize girerken mayo ile örttüğün bölgelerin özel bölgelerindir. Dokunulmayı reddetmeyi ve sınırlar koymayı öğretin: Çocuğunuza bedeninin kendisine ait olduğunu, ellenmek veya öpülmek istemiyorsa buna hayır deme hakkının olduğunu öğretin. ( Hayır deme hakkı vardır.) İZİN VERİRSEM DOKUNABİLİRSİN BİLİNCİ! ni çocuğun kavrayabilmesi için öncelikle anne babalar çocuktan izin istemeye başlamalıdır. ( İzin verirsen öpebilir miyim gibi ) ÇOCUKLARIN CİNSEL ORGANLARINI SEVGİ OBJESİ YAPMAM BİLİNCİ! Küçük çocukları cinsel organlarına dokunarak, onları konu yaparak sevmek doğru değildir (kalça ve dudaktan öpme dahil). Çünkü bu durum, onların özel alanlarının ihlalidir. Çocuk bu şekilde başkalarının özel alanlarının kullanılarak onlara şaka yapılabileceği inancını taşır. Ayrıca çocukları cinsel organlarını konu ederek sevmek, onları kendilerini kötü niyetli yabancılardan korumak konusunda etkisiz kılabilir. Çocuk, bir başkası özel alanına dokunmak istediğinde bunun iyi mi yoksa kötü mü olduğunun ayrımını yapamayabilir. Çocuğun cinsel organlarını şaka konusu yapmak, göstermesini istemek, onlara dokunmaya çalışmak çocuğun cinsel kimlik gelişimi açısından oldukça sakıncalıdır. TUVALETTE BENDEN BAŞKASI OLMAMALI BİLİNCİ! 4 yaşına gelmiş bir çocuk tuvaletin özel bir mekan olduğunu ve kendisinden başka kimsenin tuvalette olmaması gerektiğini bilmeli ve tuvalet ihtiyacını tek başına giderme becerisini kazanmalıdır. SOYUNMA VE GİYİNMEDE YALNIZLIK İLKESİ! Çocuğun başkalarının önünde kıyafetinin değiştirilmemesi Daha küçük diye düşünerek çocuğu iç çamaşırına varıncaya kadar başkalarının önünde soyup giydirmek doğru değildir. Tabi ki anne-babanın da çocuğun görmeyeceği bir alanda giyinip-soyunması da çocuğun bütüncül bir mahremiyet duygusu geliştirmesi açısından önemlidir. İZİN VERİRSEM KABUL EDİLİRSİN İLKESİ! Anne baba çocuğun odasına girerken mutlaka izin almalıdır. Sadece anne baba değil çocuğun yakın çevresi ve akranları da aynı hassasiyeti göstermelidir. Bu davranış kalıbı hem çocuğun kişiliğine saygıyı hemde çocuğun rahatsız olduğu durumda itiraz edebilme becerisini kazanması açısından önemlidir. BANYODA ÇIPLAK OLUNMAMASI BİLİNCİ! 3 yaşına kadar çocuklar kadın ve erkek olma hallerini gözlemlerken anne babalarla çıplak banyo yapmasında bir sakınca yoktur. 3 yaşından sonra çocuğun cinsel kimliği oluşmaya başladığı için ; anne babanın iç çamaşırı ile çocuğun banyo yapmasına yardım etmesinde fayda vardir. ÇOCUĞUN ANNE BABAYLA YATAĞININ AYRILMASI! 2 yaşla birlikte çocuk yavaş yavaş bağımsızlığını kazanır ve kendi başına yemek yemeye, yolda kendi başına yürümek istemeye başlar. Bu dönem gelişim olarak da çocuğun odasının ayrılabileceği bir zamandır. Ancak ekstra bazı durumlar olabilir. Genel olarak 4 yaşına kadar bu sorun çözülmelidir. Çocuğun anne babasının özel ilişkisine şahit olması sakıncalıdır. (Kitap Önerisi : Bedenim Bana Ait Gergedan Yayınları) İyi Dokunma Kötü Dokunma Çocuğumuza, kimlerin kendisine dokunabileceğine, öpebileceğine ve sarılabileceğine kendisinin karar verme ve hayır deme hakkını vermeli, bu hakkının olduğunu bilmesini sağlamalıyız. 2
Herhangi birinin uygunsuz bir şekilde dokunması halinde yapabileceklerini öğretmeliyiz. Kendini rahatsız hissetmene neden olan dokunmalar genellikle kötü dokunmalardır. Birisi sana istemediğin bir şekilde dokunduğunda bunu gizlemek zorunda değilsin. Kendinin kötü olduğunu düşünme. Kötü olan sen değil, sana kötü bir şekilde dokunan kişidir.bedenin sana aittir. Sen istemiyorsan kimse sana dokunmamalıdır. Sevdiğin kişilerin sarılması ve öpmesi güzel bir şeydir Uyandığında annenin sana sarılması ve öpmesi Babanın iyi geceler dilemek için sarılması ve öpmesi Anneanne ve dedenin ziyarete geldiklerinde herkesin birbirini kucaklaması ve öpmesi Canını acıtan dokunma kötü dokunmadır. Dokunulmasını istemediğin halde sana dokunulursa bu bir kötü dokunmadır. Dokunan kişi kendini rahatsız hissetmene neden oluyorsa, bu kötü bir dokunmadır. Dokunma seni korkutuyor ve sinirlendiriyorsa bu bir kötü dokunmadır. Dokunan kişi bunu hiç kimseye söylememeni istiyorsa bu bir kötü dokunmadır. Dokunan kişi bunu başkasına söylersen sana bir zarar vereceğini tehdidinde bulunuyorsa bu bir kötü dokunmadır. İyi Dokunma Kötü Dokunma Soruları Sevdiğin kişilerin sana sarılması ve seni öpmesi iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır? (İyi) Arkadaşının sana canını acıtarak dokunması iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır? (Kötü) Uyandığında annenin sana sarılması ve öpmesi iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır? (İyi) Parkta oynarken istemediğin halde birinin sana dokunması iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır? (Kötü) Tanıdığın bir kişinin sana dokunması kendini rahatsız hissetmene neden oluyorsa iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır?(kötü) Anneannen ve deden ziyarete geldiklerinde herkesin birbirini kucaklaması ve öpmesi iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır?(iyi) Öğretmeninin başını aferin deyip, okşaması iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır? (İyi) Tanımadığın bir kişinin dokunması seni korkutuyor ve sinirlendiriyorsa iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır? (Kötü) Size dokunan kişi sana bunu hiç kimseye söyleme diyorsa iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır? (Kötü) Babanın iyi günler dilemek için sana sarılması ve iyi dersler diyerek öpmesi iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır? (İyi) Sana dokunan kişi bunu başkasına söylersen sana zarar vereceğini söylüyorsa iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır? (Kötü) Oyun oynarken arkadaşınla el ele tutuşmak iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır?(iyi) Size gelen halanın seni kucaklayıp öpmesi iyi dokunma mı kötü dokunma mıdır? (İyi) 4- Hayır demeyi öğretin: Çocuklara herhangi birisi onları incitmeye kalkarsa hayır demeleri gerektiğini söyleyin. Çünkü birçok çocuğa büyüklerin söylediklerine itaat etmeleri öğretilmiştir. 3
HAYIR MAZERET BİLDİRME ATLATMA KONUYU DEĞİŞTİRMEK HAYIR TEKRARI YÜRÜYÜP GİTMEK/ ORTAMDAN SAKINMAK Hayır, Hayır teşekkürler Hayır olmaz Hayır teşekkürler, sigara dumanından çok rahatsız oluyorum, beni öksürtüyor. Hayır, teşekkürler, şimdi değil. Hayır teşekkürler, ben bir bardak su alabilir miyim? Hayır içmiyorum. Hayır teşekkürler. Hayır de ve ortamı terk et. **Yukarıdaki Hayır tablosunda Mazeret bildirme ve sonrasındaki aşamaları çocuğun 7-13 yaşlarında kazanabileceği beceriler. 3-6 yaş çocuğunun sadece hayır istemiyorum demeyi öğrenmesi yeterlidir. HAYIR DERİM ŞARKISI (sınıf öğretmenleriniz tarafından whatsapp gruplarına gönderilecektir) Biri sana biri sana yemek verirse ne deriz ne deriz ne deeeriz Biri sana biri sana benle gel derse ne deriz ne deriz ne deeeriz Biri sana biri sana saaaarılırsa ne deriz ne deriz ne deeeriz Biri sana biri sana doookunursa ne deriz ne deriz ne deeeriz Biri seni biri seni öpmek isterse ne ne deriz ne deriz ne deeeriz Kitap Önerisi: Burcu ve Berk Hayır Diyebilirsin- kitap akran zorbalığı ile ilgili ama bu konuylada bağlantı kurmanız için yardımcı olabilir. ) Google dan hayır diyebilme diye aratılıp linki aşağıda olan videosu izletilebilir. http://www.eba.gov.tr/video/izle/9000a15bf63c02a404c38aea8a6af238af1266c880002 öğretin. 5. Yardım istemeyi öğretin: Biri onlara kötü,rahatsız edici bir şey yaparsa arkadaşlarından ya da büyüklerinden yardım istemeyi Onlara sizinle her türlü sorunu paylaşabileceği inancını yerleştirin Etkili aile içi iletişim işinizi kolaylaştıracaktır. Ona doğru gelmeyen şeyleri size rahatlıkla söyleyebileceğini ifade edin.bazen çocuklarımızın olayları abarttığını düşünürüz ne olursa olsun söylediklerini kulak ardı etmeyin. Çocuğunuza inanın eğer yardım istiyorsa bunu geri çevirmeyin. 4
GÜVENDİĞİM KİŞİLER BODYGuard larim etkinliği -Aşağıdaki örnekteki gibi; içteki daireye çocuk kendi resmini çizer ya da yapıştırır. -Yardım isteyebileceği güvendiği büyüklerin kimler olduğu ile ilgili sohbet edilip bu kişilerin resimlerini yapmasını yada yıldızların içine resimlerini yapıştırmasını isteyin. Sonrada bunu evin görünen bir yerine asın. 6-Her zaman sır saklanmayacağını öğretin Çocuklarınıza bazı sırların hiçbir zaman saklanmaması gerektiğini öğretin. Hiç kimsenin senin, özel yerlerine dokunmaya hakkı yoktur. Hiç kimsenin seni, kendi özel yerlerine dokundurtmaya da hakkı yoktur. Birisinin senden özel yerlerine dokunmanı istemesi ya da seninkilere dokunması saklayacağın bir sır değildir. Anlatmama sözü vermiş olsan bile, anlatırsan başına çok kötü şeyler geleceği söylenmiş olsa bile, böyle bir şey olursa anlatmalısın. sırdır. Mutlaka söylemelisin. Sır saklaman gerektiği doğrudur. Ama bu saklanmaması gereken kötü bir Kitap Önerisi: Sır Versem Saklar Mısın /Redhouse Kids Çocuk Kitapları Yardımcı olabilecek diğer kitaplar: Duygularıyla Arkadaş Olan Çocuk / Okuyan Koala Burcu ve Berk Hislerimiz ( iyi dokunma kötü dokunmanın ne olduğunu ayırd edebilmesi için duygularını da iyi bilmesi gerek çocukların. Duygularla ilgili varsa başka kaynakta kullanılabilir ve bize de tavsiye edebilirsiniz ve diğer konularla ilgili de tabiî ki kitap önerilerilerine açığız.) 5
ÇOCUKLAR CİNSEL İSTİSMARA UĞRADIKLARINI NEDEN SÖYLEMEZLER Kendilerine inanılmayacağından korkarlar. Başlarının belaya gireceğinden korkarlar. İstismarcının tehditlerinden korkarlar. İstismarcıyı korumak isteyebilir, sevebilir ama yaptıklarını sevmezler. Nasıl anlatılacağını bilmeyebilirler. Cinsel davranışların yanlış olduğunu bilmeyebilirler. Anne-baba ve diğer yakınlar tarafından başlarına gelen kötülüğe karşı kendilerini koruyamadıkları için suçlanmaktan ve ağır biçimde cezalandırılmaktan korkarlar Arkadaşları tarafından dışlanabileceklerinden korkarlar. Gammaz olarak adlandırılmak istemezler. İyi çocukların cinsellikle ilgili sözcükleri kullanmasının doğru olmadığı söylenmiştir. Büyüklerle (otorite figürleriyle) cinsel konuları konuşmaktan utanırlar, korkarlar. DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR *Cinsel istismar yalnızca çocuğun hayal gücünün uydurmasıdır. Çocuklar hikayeler uydururlar YANLIŞ Doğru : Çocuklar istismar hakkında yalan söylemezler. Bu konuda hikaye uyduranlara çok az rastlanır. *Sadece çekici,tatlı,güzel, açık giyinen çocuklar;onay bekleyen kendine güveni olamayan pasif;yaramaz çocuklar İstismara maruz kalır YANLIŞ Doğru: Çocukların görünüşü yada davranışı istismara sebep olmaz. Anlamını dahi bilmedikleri olayları provoke etmekten dolayı çocuklar asla suçlanamazlar * Sadece kız çocukları cinsel istismara uğrar. Doğru: Erkek çocuklar da cinsel istismara uğrar *Çocuklara uslu,akıllı,açıkgöz olmalarını söyleyerek onları korumuş oluruz. YANLIŞ Doğru: Çocukları bu konuda eğitmeliyiz. İstismarla karşılaştığında çocuk bağırarak yardım istemeli, koşarak kaçmalıdır. * Genellikle tehlikeli yerler, özellikle karanlık bastıktan sonra,parklar, umumi tuvaletler ve boş sokaklardır- YANLIŞ Doğru: İstismarcının tercih ettiği yerler genellikle çocuğun tanıdığı, bildiği yerledir:okul ve çevresi, evle okul arasındaki yol,bir arkadaş yada akrabanın evi, çocuğun kendi evidir. Çocuğun rahat ve gevşek olduğu zamanlarda,oyun zamanları, banyo zamanı yada yatma zamanı istismarcının tercih ettiği zamanlardır * Çocuklar kötü görünümlü, yabancı kişilerden uzak durmalı çünkü onlar istismarcı kişilerdir.- YANLIŞ Doğru: Olguların %80-95 inde fail 20-40 yaşları arasında normal görünüşlü, Kurban tarafından tanınan EVLİ ve ÇOCUKLU bir aile babasıdır! *Cinsel istismar vakaları her yerde yaşanmaz, bazı kültürlerde, ülkelerde yaşanır. -YANLIŞ 6
Doğru: Cinsel istismara her kültürde,her ülkede ve her sosyo-ekonomik grupta rastlanmaktadır.kız çocuklarda ensest, erkek çocuklarda ise pedofil diğer istismar türlerinden daha sık rastlanmaktadır *Çocuk; yaşadıklarını, cinsel istismarı bile, yakın zamanda ya da büyüyünce unutur. Fazla kurcalanmamalı.- YANLIŞ Doğru: Çocuklar cinsel İstismarı asla unutmazlar. En önemlisi beden asla unutmaz. İNTERNETTEN Yararlanılabilecek Kaynaklar : (Sayfa sayıları çok fazla olduğu için çıktı alınamamıştır. LÜTFEN HEPSİNİ İNCELEYİNİZ) ÇOCUK İHMALİNİ VE İSTİSMARINI ÖNLEME ÖĞRETMENLER VE AİLELER İÇİN EĞİTİM KILAVUZU / www. ihd.org.tr OLA İLE ONBEŞ DAKİKA / Çocuk İstismarı Güvenlik Aktiviteleri / www.onlineanne.com BEŞTE 1 KAMPANYASI / Çocukları Cinsel İstismardan Korumak İçin Ailelere ve Öğretmenlere Eğitim Kılavuzu www.5te1.cocukhaklariizleme.org ( KİKO VE EL İÇ ÇAMAŞIRI KURALI ) Aşağıdaki videoları izletebilirsiniz : iyi dokunuş kötü dokunuş / gülhizar sevim / www.youtube.com/ animasyon (OKULDA MAHREMİYET EĞİTİMİNDE BU VİDEO İZLETİLMİŞTİR.) iyi dokunuş kötü dokunuş / mavi martı / youtube/ animasyon kiko ve el / www.youtube.com/ animasyon bedenim bana ait / pedagog Nihal Eroğlu / youtube animasyon bedenim bana aittir / çocuk bedenime dokunma/ youtube / yetişkinlerin canlandırdığı bir eğitici videodur ****Aşağıda isimleri yazılı olanlar da animasyondur lakin çok dramatize edildiği için çocuklar gereksiz yere korkabilirler bunları 7 yaş öncesi izletmemenizde fayda vardır!! Comal çocuk cinsel istismarı/ Çocuk cinsel istismarı kısa animasyon / engelsiz zihinler/youtube. Hazırlayan Sevim ZEYBEK Okul Psikolojik Danışmanı 7