İş dünyası kayıtsız kalmıyor KAYITLI İSTİHDAMIN TEŞVİKİ-II HİBE PROGRAMI TRH1.3.PREII/P-03/238 DIŞ TİCARETTE SÖZLEŞME YAPMANIN ÖNEMİ İŞ DÜNYASI KAYITSIZ KALMIYOR PROJESİ ÖMER KAPLAN
Dış.caret işlemlerinde İhracat işleminde sa<cı, mal veya hizme. sözleşme şartlarına uygun olarak alıcıya sunarken, alıcı da mal veya hizme.n bedelini sa<cıya ödemektedir. Dış.cari ilişkilerin ilk aşamasında sa<cı ile alıcı aralarında görüşerek belli bir malın (veya hizme.n) alışverişinin yapılması hususunda niyetlerini ortaya koymaktadırlar.
Her iki taraf arasında bir anlaşmaya ulaşıldığında yapılan bir sözleşme ile sa<cının sözleşme konusu malı hazırlayıp sevk etmesi ve karşılığında ödemenin ne şekilde yapılacağı, rizikoların karşılıklı olarak nasıl paylaşılacağı, ortaya çıkması muhtemel bir uyuşmazlığın çözümlenmesinde izlenecek usul ve esasların belirlenmesi hususlarının kararlaş<rılması zorunludur.
1-PROFORMA FATURA Öncelikle Sa<ş Yap<ğınız Firma ile Sa<ş Sözleşmesi ve bu sözleşmeye is.naden Kendi Firmanızın Proforma Faturasını göndermelisiniz. Bu Proforma fatura Aynı zamanda Ana Sözleşmenin birinci maddesidir.
2 - ANA SÖZLEŞME Sa<ş Sözleşmesinde bulunması ve dikkat edilmesi gereken detaylar aşağıdaki gibi özetleyebiliriz
2.1.Tarafların (Sa<cı ve Alıcı firmanın ) Unvan ı ve açık adresi ayrın<lı bir şekilde yazılmalı 2.2. Sözleşme No su ve Tarihi belir.lmelidir. 2.3. Sa<ş Anlaşmasının detayları Açıkça Belirlenmelidir ( Aynı zamanda Proforma Faturanın Ayrın<lı açıklamasıdır.) 2.4.Sa<lan Malın Mal Tanımı Yapılmalıdır 2.5 Sa<lan Malın Mal Kalitesi varsa Uluslar arası Standartlara dayandırılmalıdır. 2.6 Sa<lan Malın Miktarı Ürün bazında detaylı bir şekilde belirlenmelidir. 2.7 Paketleme detayı Taşıma şekline Göre belirlenmelidir
2.8 Fatura Bedeli Ürüne göre değişmekte olup Bürüt veya Net değere göre değerlendirileceği belir.lmelidir. Sa<cı iseniz Bürüt Alıcı iseniz Net değer üzerinde ısrar etmelisiniz. 2.9 Birim Fiyat Belirlenmeli 2.10 Teslim Şekli Belirlenmelidir. Sa<cı İhracatçı iseniz en risksiz Teslim şekillerini seçmeye özen göstermelisiniz. Alıcı İthalatçı iseniz size göre en risksiz Teslim şekillerini seçmeye özen göstermelisiniz
Teslim Şekli Sa,cı açısından en risksiz şekilde aşağıdaki gibidir. EXW (Ex Works - Ticari işletmede Teslim) FCA (Free Carrier - Belirlenen Yerde Taşımacıya Teslim) FAS (Free Alongside Ship - Gemi Doğrultusunda Teslim) FOB (Free On Board - Gemi Bordasında Teslim) CFR (Cost And Freight - Mal bedeli ve taşıma) CIF (Cost, Insurence And Freight - Mal bedeli, Sigorta ve taşıma) CPT ( Carriage Paid To... Taşıma,...'e kadar ödenmiş ) CIP ( Carriage and Insurance Paid To... Sigorta dahil taşıma,.'e ödenmiş ) DAT (Delivered At Terminal - Terminalde Teslim) DAP (Delivered At Place - Belir.len Noktada Teslim) DDP (Delivered Duty Paid - Vergileri Ödenmiş Teslim)
Teslim Şekli Alıcı açısından en risksiz şekilde Aşağıdaki gibidir. DDP (Delivered Duty Paid - Vergileri Ödenmiş Teslim DAP (Delivered At Place - Belir.len Noktada Teslim) DAT (Delivered At Terminal - Terminalde Teslim) CIP ( Carriage and Insurance Paid To.. Sigorta dahil taşıma,.'e ödenmiş ) CPT ( Carriage Paid To... Taşıma,...'e kadar ödenmiş ) CIF (Cost, Insurence And Freight - Mal bedeli, Sigorta ve taşıma) CFR (Cost And Freight - Mal bedeli ve taşıma) FOB (Free On Board - Gemi Bordasında Teslim) FAS (Free Alongside Ship - Gemi Doğrultusunda Teslim) FCA (Free Carrier - Belirlenen Yerde Taşımacıya Teslim) EXW (Ex Works - Ticari işletmede Teslim)
2.11.Yükleme ve Boşaltma Limanı Belirlenmeli 2.12.Yüklemenin ne zaman yapılacağı Belirlenmeli
2.13. Sigorta Belirlenmeli ( Teslim Şekline göre ) eğer Alıcıya ait ise Gemi detayı Sa<cı Taragndan Yüklemeden önce bildirilmeli (Gemi Bayrağı, İsmi, Classı, Yapım Yılı, Günlük Boşaltma Kapasitesi, Geminin Çalışma Saatleri ve Günleri, Gemi Acentası, Yük al<na Gireceği tarih LAYCAN, Net Ağırlığı, Toplam Uzunluğu, genişliği, Ambar sayısı ve Ambar kapağı Sayısı,hacmi,) Çünkü Boşaltma yapacağı Ülkede ait olduğu Ülke yasaklı Ülke olabilir Gümrük Limana girmesine izin vermez, Çalışma Saatleri çok önemli Cumartesi Pazar Dahil olabilir ama karşı ülkenin ta.l günü olabilir ve Kaptan ekstra günlük kira bedeli isteyebilir. Boşaltma kapasitesi Boşaltma Limanı yoğun olabilir veya kapasitesi az olabilir ona göre boşaltma Limanı ayarlanmalı.
Gemi Yaşı Sigorta ücre. açısından çok önemli Gemi Yaş Haddi 20 olup bunun üzerindeki yaşlı gemilere %30 daha fazla sigorta ücre. ekstra çıkmaktadır. Uluslar arası Taşımacılıkta Sigorta %110 yapılır ve Cargo Clause A şeklinde All Risk kapsamında Alıcıda Sa<cı da Sigortayı bu şekilde yap<rmalı ve Sigorta karşılığı Tarafların ülkesinde ödenebileceğinin Sigorta Poliçesinde belir.lmesi gerekir ve Sigorta şirke.nin karşı ülkede acentasının ismi detaylı bir şekilde yazılmalıdır.
2.14. Ödeme Şekli Belirlenmelidir Ödeme Şekilleri Sa<cı için en risksiz şekilde aşağıdaki gibidir. Alıcı için ise aşağıdaki sıralamanın tam tersidir. Peşin Ödeme ( Cash in Advance) AkrediWf ( leter of Credit ) İbrazda Ödemeli Akredi.f ( at sight LC) Vadeli Akredi.f ( Def Peyment Credit LC) Kabul Akredi.f ( Acceptance Credit LC) İş.ra Akredi.f ( Nego.a.on Credit LC) Peşin Ödemeli Akredi.f ( Red Clause/ Down Paymt.Credit LC) Karışık Ödemeli Akredi.f ( Mix Peyment Credit LC) Vesaik Mukabili ( Cash against Documents) Mal Mukabili ( Cash against Goods) Konsinyasyon (Consigments-join account) Açık Hesap ( Open Account)
Amerika ve Avrupa kıtası : Genellikle Vadeli Mal Alımını tercih ediyor, Peşin ödeme yapmak istemezler eğer Peşin ödeme isterseniz sizden İskonto isterler ama ısrarcı olur iseniz %30 ön ödeme %70 vesaik mukabili anlaşmayı da genellikle kabul ederler AkrediGfi maliyegnden dolayı pek açmak istemezler. Asya Kıtası: Peşin sakş yapılmalı yada AkrediGf açkrılmalıdır. Güney Amerika Kıtası: Peşin sakş yapılmalı yada AkrediGf açkrılmalıdır Afrika Kıtası: Peşin sakş yapılmalı yada AkrediGf açkrılmalıdır Arabistan Bölgesi: Anlaşmaya dayalı %40 ön ödeme %60 vesaik mukabili veya AkrediGfli Çalışılmalıdır
Taraflar Akredi.f açacağı zaman özellikle Sa<cının dikkat etmesi gerek nokta Akredi.fin küşat metni kesinlikle bankanız taragndan size ihbar edilmedikçe Üre.me ve yüklemeye başlanmamalıdır. Çünkü genellikle Uzak doğu da yapılan aldatmaca kendi bankasından LC drapı alıyor ve Sa<cıya gönderiyor Akredi.f açıldı diye mal yüklendikten sonra veya Üre.m yapılınca akredi.fin açılmadığını öğreniyorsunuz birde piyasaya uygun olmayan özel üre.m ise mecburen Akredi.fsiz ve Alıcının isteğine göre ödeme şekli olabilir veya ekstra masraflar çıkabilir.
Müşteri size Akredi.f drapı gönderdiğinde dikkat etmeniz gereken karşı bankanın akredi.f drapının ACK lı gelmesine yani acknowledge kısal<lmasıdır tasdik edildi anlamında olmasına dikkat etmek gerek veya bankanızın size ihbarda bulunması en garan.li yoldur.
İkinci dikkat edilmesi gereken husus belirli bir tarih belir.p o tarihe kadar açılmasını istemek gerekir ve Akredi.f Vadesinin maksimum Son Yükleme gününden 21 gün sonra olmasına dikkat edilmelidir. Diğer bir nokta açık yüklerde gemi kiralama sonucunda Acenta Charter Party B/L konşimento hazırlar Sa<cı iseniz bunu Alıcıya kabul eqrmelisiniz Alıcı iseniz Sizin için Problem Kaptan Gemi Kirasını henüz almamış ise sizden bu bedeli isteyebilir veya malı vermeye bilir Mal Sahibi Ar<k Kaptan oluyor.
3. KALİTE TESPİTİ ( QUALITY DETERMINATIONS) 3.1 Sa<cı açısından Sa<cının yayınlamış olduğu kalite Belgesi esas alınmalı 3.2 Kalite şikayet söz konusu olunca belli bir süre belir.lmeli ve bu süre içerisinde bildirilen şikayetler esas alınmalı. 3.3 Şikayet belir.lirken şu bilgilerin içermeli; Anlaşma Numarası, Mal Tanımı, Şikayet konusu malın ölçüsü, Gemi adı, konteynır no ve tarih ve kusurun ayrın<lı tanımı 3.4 Şikayet Konusu şu bilgilerle desteklenmelidir, Bağımsız Göze.m Firmasının hazırlamış olduğu Rapor, Sa<ş Anlaşmasının Sure., Ticari Fatura Sure., Gümrük Beyanname Sure., Konşimento Sure. varsa başka evraklarda eklenebilir. 3.5 Şikayete konu olan mallar bir depo da saklanmalı ve o par. maldan üre.mde hiçbir şekilde kullanılmamalıdır.
4. MİKTAR TESPİTİ ( QUANTITY DETERMINATIONS) 4.1 Boşaltma Limanında, Boşal<lan miktarla konşimento miktarının örtüşmemesi durumunda Bağımsız Göze.m Firması taragndan verilen ağırlık ser.fikası kesin kanıt olabilir 4.2 Miktar şikayet söz konusu olunca belli bir süre belir.lmeli ve bu süre içerisinde bildirilen şikayetler esas alınmalı 4.3 Şikayet Konusu şu bilgilerle desteklenmelidir, Bağımsız Göze.m Firmasının hazırlamış olduğu Rapor, Sa<ş Anlaşmasının Sure., Ticari Fatura Sure., Gümrük Beyanname Sure., Konşimento Sure., Boşaltma limanında ağırlık makinesinin kalibrasyon ser.fikasının sure. varsa başka evraklarda eklenebilir 4.4 Boşaltma Limanında miktarda farklılıklar karşılaşılırsa, kesin miktarı tespit eqrmek için belli bir süre belirlenmeli ve bu süre içinde tespit edilmeli ve konu olan mallar bir depo da saklanmalı ve o par. maldan üre.mde hiçbir şekilde kullanılmamalıdır.
5. NAKLİYE ŞARTLARI ( TRANSPORT CONDITIONS) 5.1 Anlaşma da Teslim şeklini INCOTERMS 2000 göre belirlenmeli ( EXW,FOB,CIF vb.) 5.2 Anlaşmada teslim şekli belirlendikten sonra ona göre sigorta yap<rılmalıdır. Sa<cı eğer EXW,FOB,CFR sa<yorsa Müşteriye Nakliye detayını Gemi veya Araç hareket etmeden müşteriye bildirmelidir. 5.3 Teslim şekli EXW,FOB,CFR ise Müşteriye ( Bayrağı,İsmi, Classı, Yapım Yılı, Günlük Boşaltma Kapasitesi, Geminin Çalışma Saatleri ve Günleri, Gemi Acentesi, Yük al<na Gireceği tarih LAYCAN, Net Ağırlığı, Toplam Uzunluğu, genişliği, Ambar sayısı ve Ambar kapağı Sayısı,hacmi,) detaylı şekilde Araç kalkmadan bildirilmelidir. 5.4 Sa<cı ve Alıcı gemi ve diğer Nakliye aracının tahliye süresini sözleşmede belirtmelidir ve belirlenen süre içerisinde tahliye olmaz ise oluşabilecek demuraj kimin ödeyeceği açıkça yazılmalıdır. 5.5 Sa<cı ve Alıcı boşaltma Limanında Mavna, kapele, forklip, konteynır vinci vb. tahliye ekipmanlarının temin edilmesi, kiralama, işçi ücretleri sözleşmede açıkça belirlenmelidir. 5.6 Sa<cı ve Alıcı sözleşmede Yükün Aktarılmasına izin verilip verilmeyeceği-kısmi Yüklemeye izin verilip verilmeyeceği-kısmi Taşımaya izin verilip verilmeyeceği açıkça belir.lmelidir.
6. LİSANSLAR ( LICENSES) Sa<cı ve Alıcı Sözleşmede Malın Gideceği veya Geleceği Gümrükte Malın niteliğine ve Özelliğine göre bir takım belge veya İhracat veya İthalat lisansı vb. belgeler isteyebilir. İthalat ve İhracat aşamasına gelmeden gerekli belgeleri öğrenip bu belgelerin sağlanması ve ücretleri konusunda karşılıklı anlaşıp sözleşmede tarafların yükümlülükleri açıkça belir.lmelidir.
7. ANTİ-DAMPING ( ANTIDUMPING) Alıcı ve Sa<cı aldığı malı başka bir ülkeye satabilir veya kendi Ülkesinde Ulusal Pazarda satabilir ve bu Pazarın an.-damping kurallarına riayet etmek kimin sorumluluğunda olduğunun belir.lmesi gerekir ki genellikle Alıcı Ülkesinde An.-damping problem olmaktadır ve böyle bir dava konusunda oluşacak masrafların kime ait olması gerek.ği açıkça sözleşmede belir.lmelidir.
8. RİSK VE MÜLKİYET ( RISK AND OWNERSHIP) Bu madde aslında fazlada önemli olmamakla birlikte Uluslar arası anlaşmada madde olarak konuyor amaç malın sahibinin kim olduğunun belirlenmesi, İhracatçı malı yüklediğinde bütün belgeleri İthalatçının ismine düzenlemekte bu sebepten dolayı çalın< vb. kötü niyetli düşünceyi ortadan kaldırmak için sözleşmeye mülkiyetlik hakkının mal bedelinin tamamının İhracatçı hesabına geç.kten sonra İthalatçının olması gerek.ğinin belir.lmesi gerekir. Cümle başında da ifade eqğim gibi bir çok kurum onayından sonra ithalat olduğu için böyle bir art niyet çok zor.
9. GİZLİLİK ( CONFIDENTIALITY) üçüncü şahıslara yazılı ve sözlü olarak bildirmemelidir. Ancak hukuki ve kanuni bir gerekçe olursa taraflar bildirimde Yapılan Sözleşmeyi her iki tarapa gizlilik al<nda tutmalı ve bulunabilir bu madde ile rekabe. sağlamak ve Firmanın haklarını korumak için uygulanması gereken bir maddedir.
10. ALICININ TEMERRÜDÜ (BUYER S DEFAULT) Bu madde Sa<cı açısından çok önemli çünkü büyük miktarlı sözleşme yapabilirsiniz ama Alıcının ekonomik durumunu çok iyi bilmeyebilirsiniz veya yeterli is.hbarat yapmamış olabilirsiniz veya yanlış yönlendirilmiş olabilirsiniz Alıcınıza malı gönderdiniz ama Alıcınız ödeme koşullarına vadeye uymayabilir iflas etmiş olabilir ve borcundan dolayı yediemine devredilmiş olabilir böyle bir durumda malın mülkiyetliğini kaybetmemek için bu madde sözleşmeye eklenerek bertaraf edilebilir.
11. ARZ OLANAKSIZLIĞI ( IMPOSSIBILITY OF SUPPLY) İthala<n veya İhraca<n yasaklanması, makinaların bozulması, hammadde temininde problem oluşması, fabrikanın harp-grev sebebiyle çalışmaması Sa<cının kontrolü dışındaki nedenler sebebiyle kısmen veya tamamen tedarikte başarısız olması durumunda hiçbir sorumluluk alınmayacak. Ve bu aksaklıklar resmi makamlar taragndan onaylanmalı örneğin Ticaret Odası, Sanayi Odası, Elçilik.
12. GEÇ YÜKLEME ( LATE SHIPMENT) Sözleşmede Arz olanaksızlığı Maddesi dışında oluşabilecek en son yükleme tarihinden i.baren 30 günü aşmayacak geç yüklemeleri yazılı ve sözlü olarak taraflar birbirine bildirmelidir ve anlaşma ile süre 60 güne kadar uza<labilir uza<lan bu süre içerinde yine yükleme yapılamaz ise yapılan bir peşin ödeme varsa iade edilir ve gecikmeden kaynaklanan zarar ve masraflar istenebilir. Yukarıda belir.len süre tabi ki değiş.rilebilir.
13. MADDİ TAZMİNAT ( MONETARY DAMAGES) Sa<cı açısından Alıcının temerrüdü maddesi sebebiyle oluşabilecek zararları karşılıklı anlaşma sonucunda maddi tazminat istenmelidir. Veya Alıcı açısından Sa<cının temerrüdü maddesi sebebiyle oluşabilecek zararları karşılıklı anlaşma sonucunda maddi tazminat istenmelidir.
14. MÜCBİR SEBEP ( FORCE MAJEURE) Yangın, sel, deprem, savaş, askeri müdahale, kuşatma, ithalat/ İhracat yasağı gibi sebeplerden dolayı taraflar sözleşme çerçevesindeki yükümlülüklerini kısmen veya tamamen yerine ge.rmekte başarısız olmaları durumunda ve bu durum 2 aydan fazla sürerse ve kesin kanı< ilgili kurumlardan belgelendirmeyle taraflar sorumluluklarından kurtulur.
15. TAHKİM VE GEÇERLİ KANUN (ARBITRATION AND GOVERNING LAW) Dava konusu ve bütün bu uyuşmazlıklar farklılıklar taraflar iyi niyetle kendi aralarında tahkimde çözmeye çalışır ve oluşabilecek herhangi bir Mahkemenin de hangi mahkemelerde çözüme ulaşabileceği belir.lmelidir ama genelde İngiliz Mahkemeleri esas alınır ama Türk mahkemelerinde ısrar edilmelidir. Veya Türk Ceza kanuna en yakın olan İsviçre kanunlarını kabul eqrmek için uğraşılmalıdır.
16. DÜZELTMELER ( AMENDED) Taraflar aralarında yapmış oldukları bu sözleşmede daha sonra ilave şartlar ve yapılan herhangi bir değişiklik ve düzeltme eklendiklerinde yazılı olmalı ve tarafların karşılıklı imzası ile olmalıdır. sözlü ve imzasız eklemeler dikkate alınmayacak<r.
17. TEBLİĞ ( NOTICES) Bu sözleşmeye is.naden yapılan herhangi bir tebliğ yazılı ve uluslar arası bir dil olan İngilizce yazılmalı ve birinci sınıf posta (email,fax) ile tebliğ edilmelidir.
18. SÖZLEŞME METNİ ( TEXT OF CONTRACT) Yapılan sözleşme en az 2 kopya olmalı ve imza al<na alınmalı bu iki me.n aynı ve eşit süre geçerli olmalı ve imzalandığı günden i.baren yürürlüğe girmelidir.
19. İMZA (SIGNATURE) Sözleşme en son sayfasına de her iki firmanın Unvanı ve ile.şim bilgileri yazılıp İmza sirkülerinde belir.len yetkili kişi veya kişilerce imzalanmalı ve her bir sayfası maddelerin biq yerde paraf yapılmalı çünkü kötü niyetli biri boş yerlere ilave ek yapabilir.
SONUÇ Yukarıda belir.len maddeler Sözleşmede olması gereken maddeler tabi ki firmanın büyüklük ölçeğine, üretmiş olduğu malın özelliğine göre farklılık gösterebilir ve ek maddeler eklenebilir ve çıkar<labilir. Ne kadar başarılı bir sa<ş ve kar marjı yüksek bir sa<ş yapsanız dahi bu sa<şı bir sözleş.rmeye bağlamak şirket poli.kası olmalıdır. Çünkü kaybedeceğiniz para şirke.nizi zarara uğratabilir. Bu sözleşme hem kurumu hem sa<ş personelini koruma al<na alabilir. Yukarıda bahseqğim maddeler savğınız ürünün parasal değerine büyük olan sa<şlar için güzel bir sözleşme örneğidir. Fakat parasal değeri düşük olup para kaybı sonucu firmayı fazla etkilemeyecek olan sa<şlarda da içeriği karmaşık ve uzun bir sözleşme hazırlayıp müşteriyi sıkmamak gerekir.