19 Eylül 2014 Haftanın Gündemi-Beklentiler Merkez Bankası toplantısı önemli; Fed sonrası küresel piyasalar ve jeopolitik gelişmeler izlenecek... Bu hafta küresel piyasaların en önemli gündem maddeleri Fed in para politikası toplantısı ve İskoçya nın bağımsızlık referandumuydu. Ayrıca Avrupa Merkez Bankası nın (ECB) bankalara ilk kez hedefli uzun vadeli kredi (TLTRO) vermesi de önemli bir gündem maddesiydi. Fed toplantısından sonra yapılan açıklamalarda aslında yeni birşey yoktu. Fed tahvil alım programını 10 milyar dolar daha azaltacak ve Ekim de bitirecek. Fed faizlerin ise uzun bir süre düşük seviyede kalacağı söylemini tekrarladı. Ancak Fed in faizler hakkında yaptığı tahminler piyasa beklentilerinden daha yüksek bulununca özellikle gelişmekte olan ülke para birimleri olumsuz etkilendi. Dolar, euro ve yene karşı da değer kazandı. İskoçya daki referandum sonucunda bağımsızlığın reddedilmesi piyasaları olumlu etkiledi. Avrupa borsaları hafta sonuna yükselerek girmekte. İngiliz sterlini dolara karşı yükselirken, İspanyol piyasaları da sonuçlardan olumlu etkilendi. ECB nin 133 milyar euroluk beklentiye karşılık bankalara verdiği kredinin 93 milyar euroda kalması, programın geleceği ve işe yararlılığı yönünde kuşkulara neden oldu. İkincisinin Aralık ta yapılması beklenen hedefli uzun vadeli kredi opreasyonunun (TLTRO) boyutunun 400 milyar euro olması beklenmekteydi, ancak bu miktara ulaşmak güç olacak. Irak ve Suriye de Islam Devleti militanları ile savaş sürmekte. ABD ve Fransa savaş uçakları İD hedeflerini bombalıyorlar. Suriye için de benzer operasyonlar yürütülmesi için ABD ve koalisyon ortaklarının arayışları sürmekte. Suriye sınırında ID nin bazı Kürt köylerini ele geçirmesi ile Türkiye ye mülteci akını tekar başladı ve Türkiye sınırını açtı. Ukrayna da ateskes büyük ölçüde sürerken bu ülke ile AB arasında uzun süredir tartışılan ortaklık anlaşması imzalandı. Rusya nın ise kendisine ABD ve AB tarafından uygulanan yeni yaptırımlara yanıt vermesi bekleniyor. Dolardaki güçlenme sürüyor. Euro/dolar paritesi 1.2860 civarında seyrederken; dolar/yen paritesi 108.70 dolaylarında. Petrol fiyatları fazla değişmezken, altın geriledi. Brent ham petrolünün varili 97.60 dolar; ABD hafif ham petrolünün varili ise 92.75 dolar civarında. Altının onsu ise dolardaki artışla birkilte 1223 dolar düzeyine geriledi. Türkiye de ise bu hafta işsizlik ve bütçe verileri açıklandı. Düşük büyüme dolayısıyla işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre artarken, bütçede geçen senenin aynı döneminde fazla verilmesine rağmen bu yıl açık görüldü. İşsizlik oranında yılsonuna doğru %10 ları görmemiz olası. Bütçedeki ise bozulmaya rağmen yılsonu hedefleri açısından şu an için bir risk görülmemekte. Haftaya Eylül ayına ilişkin kapasite kullanım oranları açıklanacak. Ayrıca 25 Eylül de Merkez Bankası nın para politikası toplantısı var. Yüksek enflasyon, dövizdeki artış ve son Fed açıklamalarından sonra Merkez Bankası nın 1
faizlerde bir indirim yapmasını beklememekteyiz. Fed açıklamaları ve olumsuz jeopolitik gelişmelerle birlikte kur ve faizlerdeki yükselme eğilimi haftaya da devam edebilir. Bu çerçevede, dolar/tl paritesinin 2.20-2.25 aralığında hareket edeceğini tahmin ediyoruz. Gösterge tahvilin bileşik faizinin ise %9.10-9.40 aralığında dalgalanmasını beklemekteyiz. TÜRKİYE DE BU HAFTA Son ekonomik gelişmeler... İşsizlik Mayıs, Haziran, Temmuz aylarını kapsayan Haziran döneminde ekonomideki yavaşlama ve işgücüne katılım oranında görülen artışın etkisiyle geçen yıl aynı döneme göre yükselerek yüzde 9.1 olurken, tarım dışı işsizlik ise yüzde 11.1 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı geçen yılın Haziran döneminde yüzde 8.1 olmuştu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı ise bir önceki döneme göre 0.4 puanlık artışla yüzde 9.9 oldu. Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik en son 2011 Ocak ayında yüzde 9.9 olmuştu. Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı Haziran döneminde 2.65 milyon kişi olurken, 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı yüzde 16.7 iken, 15-64 yaş grubunda bu oran yüzde 9.3 olarak gerçekleşti.işgücü nüfusu Haziran döneminde 29.24 milyon kişi, işgücüne katılma oranı ise yüzde 51.3 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 72.3 kadınlarda ise yüzde 30.9 oldu. Tarım sektöründe çalışan sayısı 5.94 milyon kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 20.65 milyon kişi olarak gerçekleşti. İstihdam edilenlerin yüzde 22.3'ü tarım, yüzde 20.1'i sanayi, yüzde 7.4'ü inşaat, yüzde 50.3'ü ise hizmetler sektöründe yer aldı. İşgücüne katılma oranı geçen yılın Haziran döneminde yüzde 49.4 seviyesindeydi. Maliye Bakanlığı verilerine göre bütçe açığı Ocak-Ağustos döneminde 2.7 milyar TL, faiz dışı fazla (FDF) 30.9 milyar TL oldu. Bütçe Temmuz ayında 5.3 milyar TL açık verirken; faiz dışı açık 877 milyon TL oldu. Ağustos ayında ise bütçe 5.9 milyar TL fazla verdi; faiz dışı fazla 8.7 milyar TL oldu. Verilere göre 2013 yılı ilk sekiz ayda 231 milyon TL fazla veren bütçe 2014 ilk sekiz ayda 2.7 milyar TL açık verdi. Verilere göre FDF 2013 yılı ilk sekiz ayda 38 milyar TL olurken 2014 ilk sekiz ayda 30.9 milyar TL oldu.yılın ilk sekiz ayında bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 8.9 artarak 283.2 milyar TL oldu. Bütçe giderleri ise yüzde 10.1 artarak 285.9 milyar TL oldu. Verilere göre yılın ilk sekiz ayında vergi gelirleri yüzde 7.6 artarak 232.4 milyar TL oldu. Faiz hariç bütçe giderleri ise yüzde 13.6 artarak 252.2 milyar TL oldu. Bu yılın ilk sekiz ayında faiz giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 10.9 oranında azalarak 33.64 milyar TL oldu. Özel sektörün yurtdışından sağladığı uzun vadeli kredi borcu, Temmuz sonu itibariyle 2013 yıl sonuna göre 8.8 milyar dolar artarak 166.1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. TCMB verilerine göre, bir önceki yıl sonuna göre bankaların kredi biçimindeki borçlanmalarının 3.6 milyar dolar, tahvil 2
ihracı biçimindeki borçlanmalarının ise 3.9 milyar dolar arttığı gözlendi. Aynı dönemde, bankacılık dışı finansal kuruluşların kredi biçimindeki borçlanmaları 1.6 milyar dolar azalırken, tahvil stoku ise 2.7 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Sözkonusu dönemde, finansal olmayan kuruluşların kredi biçimindeki borçlanmaları 1.2 milyar dolar artarken, tahvil stoku ise 4.3 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Temmuz sonu itibarıyla, özel sektörün yurtdışından sağladığı kısa vadeli kredi borcu (ticari krediler hariç), 2013 yıl sonuna göre 2.7 milyar dolar artarak 43 milyar dolar olarak gerçekleşti. Özel sektörün yurtdışından sağladığı toplam kredi borcu, Temmuz sonu itibarıyla kalan vadeye göre incelendiğinde, 1 yıl içinde gerçekleştirilecek olan anapara geri ödemelerinin toplam 72.6 milyar dolar tutarında olduğu gözlendi. Türkiye'nin kısa vadeli dış borç stoku, Temmuz sonu itibariyle 2013 yılı sonuna göre yüzde 0.7 artışla 130.2 milyar dolar olarak gerçekleşti. TCMB verilerine göre, bu dönemde, bankalar kaynaklı kısa vadeli dış borç stoku yüzde 1.6 artarak 92.5 milyar dolar olurken, diğer sektörlerin kısa vadeli dış borç stoku yüzde 1.6 azalarak 37.1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Bankaların yurtdışından kullandıkları kısa vadeli krediler, 2013 yıl sonuna göre yüzde 3.8 artışla 44.7 milyar dolar, yurtdışı yerleşiklerin döviz tevdiat hesabı yüzde 8.3 artışla 12.5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Banka mevduatı, 2013 yıl sonuna göre yüzde 9.9 azalışla 22.9 milyar dolar ve yurtdışı yerleşiklerin TL cinsinden mevduatları 2013 yıl sonuna göre yüzde 12.6 artarak 12.4 milyar dolar oldu. Borçlu bazında incelendiğinde, tamamı kamu bankalarından oluşan kamu sektörünün kısa vadeli borcu 2013 yıl sonuna göre yüzde 8.4 artarak 19.1 milyar dolar olurken, özel sektörün kısa vadeli dış borcu yüzde 0.4 azalarak 110.5 milyar dolar oldu. Babacan, cari açığın ve enflasyonun düşürülmesinin temel öncelik olmaya devam edeceğini söyledi... Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, önümüzdeki dönemde ABD Merkez Bankası nın (Fed) atacağı adımlar konusunda karamsarlığa gerek olmadığını, ancak Türkiye'nin dengeli büyümeye ve büyümenin kalitesine dikkat etmesi gerektiğini belirterek; temel önceliklerinin cari açığın ve enflasyonun düşürülmesi olacağını söyledi. Babacan, dünyadaki genel likidite tablosu açısından Amerikan Merkez Bankası'nın politikaları önemli olsa da, Türkiye için özellikle bankacılık sistemi açısından Avrupa'daki likidite durumunun daha büyük önem taşıdığını söyledi. Bundan sonraki dönemde büyümenin kaynağının yapısal reformlarla olması gerektiğine dikkat çeken Babacan, beş yıllık onuncu kalkınma planının özel dönüşüm planları üzerinde çalıştıklarını ve bu planın, 25 tane özel dönüşüm programının da yapısal reformların detaylandırıldığı 1,200'ün üzerinde eylemle 2018'e kadar takvime bağlandığı bir plan olacağını söyledi. Babacan, planın Kasım başı gibi Başbakan tarafından açıklanacağını belirtti. Babacan, büyümede bu yılın tamamıyla ilgili beklentilerinin olumlu olduğunu belirterek; bugün itibariyle yüzde 3-4 aralığının emniyetli bir aralık olduğunu, OVP'de kesinleşmiş son tahminlerini duyuracaklarını ifade etti. İç piyasa ile ilgili gelişmelerde de, borçlanarak harcamada dikkatli olunması gerektiğini ifade eden Babacan, tüketici kredilerindeki artış hızının düştüğünü, ticari kredilerin hızlı arttığını, bu tablonun da dengeli büyümeyi gösterdiğini belirtti. Babacan, bundan sonra da dengeli ancak daha yüksek bir büyüme istediklerini ve önümüzdeki dönemin ana konusunun bu olduğunu ifade etti. Babacan, kredi kartlarına taksit sınırlaması konusundaki 3
düzenlemelerle ilgili olarak da, tüketici kredileri veya borçlanıp harcama açısından gelinen noktanın arzu ettikleri bir nokta olduğunu belirterek, bunun yeniden farklı bir noktaya gitmesini istemediklerini kaydetti. Babacan, gıda enflasyonunun kontrol altına alınması için de, tarım ürünleri ile ilgili bir komite kurduklarını, komitenin önerileri doğrultusunda gerekli tedbirleri alacaklarını söyledi. Başçı bankaların yabancı para borçları konusunda risk görmüyor... TCMB Başkanı Erdem Başçı, ABD Merkez Bankası'nın (Fed) faiz politikasındaki aşırı gevşekliğin sona ereceği bir döneme doğru gidilirken, Türk bankalarının yabancı para cinsi borçlarını döndürmede bir risk görmediklerini belirterek, TCMB'nin elinde yeterli enstrümanlar olduğunu ve gerekmesi halinde döviz depo faizini yüzde 10'dan yüzde 9'a düşürebileceklerini söyledi. Başçı, rezerv opsiyon mekanizmasının (ROM) bankaların likiditesini desteklediğini ve yaklaşık 40 milyar dolarlık bir rezervden oluştuğunu belirterek, bunun bankaların yabancı para borçları için bir güvence olduğunu kaydetti. Bunun yetmemesi durumunda TCMB'nin, başka enstrümanlara da sahip olduğunu ifade eden Başçı, döviz depo piyasasından bankalara kullandırım yapılabileceğini ve buradaki faiz oranının düşürülebileceğini söyledi. Başçı, bu noktada acele edecek bir durumun olmadığını ve teknik çalışmanın yapılacağını belirtti. EBRD Türkiye için yıl sonu büyüme tahminini %3'e yükseltti... Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Türkiye için bu yılın büyüme tahminini 0.5 puan yükselterek yüzde 3'e çıkarırken, gelecek yıla dair büyüme tahminini de yüzde 3.2 olarak açıkladı. Rusya ve Ukrayna krizinin Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle edinilen kazanımları eritebileceği uyarısı yapan banka, bu iki ülkedeki durumun belirsizliğine rağmen Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri Polonya, Macaristan, Slovenya ve Slovakya için de büyüme tahminlerini yükseltti. EBRD'nin bölge için yıllık büyüme tahminlerinde yapılan aşağı yönlü değişimlerin yanı sıra, Rusya'nın 2015'te resesyona gireceği öngörülürken Avrupa Merkez Bankası'nın da "nicel gevşemeye" gitmesi tavsiye ediliyor. Uluslararası İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) de bu hafta aynı öneriyi yapmıştı. Orta ve Doğu Avrupa bölgesiyle bazı Asya ve Kuzey Afrika ülkelerinin ekonomilerini izleyen EBRD, bölgenin 2014 için genel büyüme tahminini 0.1 puan düşürerek yüzde 1.3'e indirdi. EBRD, Mayıs tahmininde ekonomisinde yüzde 7 kayıp öngördüğü Ukrayna için yeni daralma tahminini yüzde 9'a çıkardı. Banka, Rusya'nın bu yılı durgunlukta geçireceği tahminini değiştirmedi ve gelecek yıl bu ülkede yüzde 0.2 oranında daralma öngördü. Hazine 100 milyar yenlik tahvil ihracıyla 2014 dış borç programını tamamladı... Samuray tahvili ile 10 yıl vadede 100 milyar yen borçlanan ve bu ihraç ile 6.5 milyar dolar tutarındaki 2014 yılı dış borçlanma programını tamamlayan Hazine, ihracın yaklaşık 450 milyon dolarlık kısmının 2015 dış borçlanma programı için ön finansman niteliğinde olduğunu açıkladı. Hazine Kasım 2013'te 1.25 milyar euro borçlanma gerçekleştirmiş, bu tutarın yaklaşık 640 milyon dolarlık kısmının 2014 yılı dış borçlanma programı için ön finansman niteliğinde olduğunu belirtmişti. Ocak ayında uluslararası piyasalarda tek seferde yaptığı en büyük ihraç ile 10 yıl vadede 2.5 milyar dolar borçlanan Hazine, Şubat'ta 2045 vadeli 1.5 milyar dolar, Nisan'da 2023 vadeli ise 1 milyar euro borçlanma gerçekleştirmişti. 4
10 yıl vadeli ihracın tutarı 100 milyar yen, yaklaşık 930 milyon dolar, kupon oranı yüzde 1.05 ve fiyatı 100 olarak gerçekleşti. İhraca ilişkin tutar 25 Eylül tarihinde Hazine hesaplarına girecek. Hazine son olarak Japon yeni cinsinden 2012 yılında 90 milyar yen tutarında borçlanma gerçekleştirmişti. İlgili tarihteki kura göre borçlanma yaklaşık olarak 860 milyon dolar, getiri ise 10 yıllık yen swap artı 40 baz puan olarak belirlenmişti. İthalatı tedbirlere edilecek... daraltıcı devam Cari açığı azaltmak ve yerli üretimi teşvik etmek amacıyla ayakkabı ithalatında gümrük tarifeleri ve vergileri artırılırken, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, ayakkabı sektörünü ilk aşamada el-ev aletleri, elektronik eşyalar ve mobilya sektörlerinin izleyeceğini söyledi. Resmi Gazete'nin 2 Ağustos tarihli sayısında yer alan ithalat rejimi kararıyla, ayakkabı ithalatında gümrük vergileri yeniden belirlenerek, deri ürünlerde çift başına minimum 3 dolar olan gümrük tarifesi 5 dolara çıkartıldı, menşeine göre yüzde 10-50 ek gümrük vergisi getirildi. Zeybekci, yıllık yaklaşık 1 milyar dolarlık büyüklüğü olan ayakkabı ithalatının alınan tedbirlerin ardından orta vadede yüzde 40 oranında azalmasını öngördüklerini söyledi. Önümüzdeki dönemde alacakları tedbirler ile cari açığı 10 milyar dolar azaltmayı amaçladıklarını belirten Zeybekci, ayakkabıyla başlatılan bu uygulamanın diğer sektörlerde de artarak devam edeceğini, ilk aşamada b el aletleri-ev aletleri gruplarında çok yoğun bir şekilde çalıştıklarını söyledi. Daha sonra ise elektrikli aletler, elektronik ve mobilya sektörleri ele alınacak. DÜNYA EKONOMİSİ OECD gelişmiş ekonomilere dair büyüme tahminlerini düşürdü Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) gelişmiş ekonomilere dair büyüme beklentilerini düşürürken, Avrupa Merkez Bankası'na (ECB) büyümeyi desteklemek için daha kapsamlı önlemler alması çağrısında bulundu. Dünya ekonomisine dair Mayıs ayında yayımladığı büyüme tahminlerini güncelleyen OECD, euro bölgesi için yüzde 1.2 olan büyüme tahminini yüzde 0.8'e düşürürken, gelecek yıl için büyüme tahminini de yüzde 1.7'den yüzde 1.1'e çekti. OECD ABD ekonomisine dair bu yıl için büyüme tahminini yüzde 2.6'dan yüzde 2.1'e indirirken, 2015 tahminini de yüzde 3.5'ten yüzde 3.1'e çekti. OECD'nin düşürdüğü büyüme tahminleri bu hafta Avustralya'da toplanacak olan ve aralarında Türkiye'nin de bulunduğu G20 ülkeleri maliye bakanları ve merkez bankası başkanları toplantısına katılan euro bölgesi temsilcileri üzerinde ekonomiyi güçlendirici önlemler alma baskısını artıracak. OECD'nin raporunda Türkiye'nin büyüme tahminlerinde güncelleme yapılmadı. Kuruluş Mayıs ayında Türkiye için 2014 büyüme tahminini yüzde 2.8'e, 2015 büyüme tahminini ise yüzde 4'e indirmişti. Raporda Ağustos ayında euro bölgesinde beş yılın en düşük düzeyi olan yüzde 0.4'e ulaşan enflasyonun, deflasyon tehlikesini artırdığı ancak Avrupa ülkelerinde talebin artmasına paralel olarak enflasyonda yükselme beklendiği belirtildi. ECB'nin büyümeyi desteklemek için tahvil alımlarına başlamasının gerekebileceği belirtilen raporda, "OECD, zayıf büyüme görünümü ve 5
enflasyonun sıfıra yakın kalması halinde talebin daha da gerileyeceğini göz önüne alarak euro bölgesinde parasal desteğin artırılmasını tavsiye etmektedir. ECB'nin son adımları memnun edicidir ancak nicel gevşeme dahil olmak üzere ek adımlar gerekir" denildi. Genel Sekretere göre OPEC üretim hedefini düşürebilir... Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) Genel Sekreteri Abdullah el Badri, örgütün Kasım ayında yapacağı toplantıda üretim hedefini düşürme kararı alabileceğini söyledi. Badri, gelecek yıl OPEC kaynaklı üretimin 30 değil, belki günde 29.5 milyon varil olacağını düşündüğünü söyledi. Petrol fiyatlarının son dönemde kaydettiği düşüşün ardından toparlanmasını beklendiğini belirten Badri, fiyatların yıl sonuna kadar yükseleceğini tahmin ettiklerini söyledi. ABD ekonomisinde gelişmeler... ABD Başkanı Barack Obama'nın Suriye'deki ılımlı muhaliflerin İslam Devleti militanlarıyla savaşmaları için eğitilmesi ve silahlandırılması planı ABD Kongresi'nde kabul edildi. İslam Devleti örgütünü "alçaltma ve yok etme" hedefleri çerçevesinde Senato'da oylanan askeri plan, 78 onaya karşı 22 ret oyuyla hem Cumhuriyetçilerden hem de Demokratlardan destek alan az sayıda yasa tasarısından biri oldu. Temsilciler Meclisi'nde Çarşamba günü onaylanan tasarı Obama'nın imzasından sonra yürürlüğe girecek. Yasa, ABD'de 1 Ekim'de başlayacak yeni mali yıla kadar geçerli olan harcama yetki yasasına eklendi. Obama 10 Eylül'de açıkladığı İslam Devleti ile mücadele planını hızla onayladığı için Kongre'ye teşekkür ederken, iki siyasi partinin de verdiği desteğin, ülkenin mücadele planı etrafında birleştiğini gösterdiğini söyledi. Obama militanlar ile mücadele için kurulan ittifaka 40'tan fazla devletin destek verdiğini ifade ederek, Irak'ta militanlara karşı hava saldırılarına Fransa'nın da katılacağını söyledi. ABD Merkez Bankası (Fed) faiz oranlarını "uzunca bir süre daha sıfıra yakın seviyede tutacağını yinelerken, harekete geçtiğinde ise borçlanma maliyetlerini beklenenden daha hızlı yükseltebileceğinin işaretini verdi. Federal Açık Piyasa Komitesi'nin (FOMC) iki günlük para politikası kurulu toplantısının ardından yapılan açıklamada, tahvil alım programını gelecek ay sonlanacak şekilde bırakarak aylık tahvil alımlarının 10 milyar dolar daha azaltılarak 15 milyar dolara düşürüleceği belirtildi. Fed açıklaması esas itibarıyla Temmuz ayındaki açıklamaya göre değişmezken beraberinde sunulan çeyreklik tahminler, bankanın faizlerin gelecek yıllarda bulunması gerektiğini düşündüğü seviyelerin, finans piyasalarının tahminlerinden farklı olduğunu gösterdi. Fed'in yeni tahminlerinin medyanına göre, Haziran'da 2015 sonu için yüzde 1.125 olarak açıklanan faiz beklentisi yüzde 1.375'e, 2016 sonu beklentisi ise yüzde 2.50'den yüzde 2.875'e yükseldi. Medyan 2017 yılı için ise yüzde 3.75 seviyesinde tutuldu. Fed üyelerinin büyük çoğunluğu ilk faiz artırımının 2015'de yapılmasını beklemeye devam ediyorlar. Fed'in 17 üyesinden 1'i 2014 içinde, 14'ü 2015'de ve 2'si 2016'da faiz artırımı bekliyor. 2014 için işsizlik oranı tahmini ise yüzde 6,0-6,1'den 5,9-6,0'a çekildi. İşsizlik oranının 2015'de yüzde 5,4-5,6, 2016'da yüzde 5,1-5,4 6
olması bekleniyored'in faiz artırmaya başlamakta acele etmeyeceğini gösteren bir diğer işaret ise, FOMC'un istihdam piyasasında hâlâ "ciddi" miktarda durgunluk görülmekte olduğu yönündeki değerlendirmesi oldu. Faizleri Aralık 2008'den bu yana sıfıra yakın seviyede tutan Fed bilanço büyüklüğünü de tahvil alım programları yoluyla dört kattan fazla artırarak 4.4 trilyon dolara ulaştırmıştı. Fed, ABD ekonomisine ilişkin büyüme tahminlerini aşağı yönlü revize etti. ABD ekonomisine ilişkin tahminlerini güncelleyen Fed, ekonominin bu yıl yüzde 2 ile yüzde 2,2 arasında büyümesini beklediğini belirtti. Bankanın haziran ayındaki tahminlerinde ise bu oran yüzde 2,1 ile yüzde 2,3 arasındaydı. Fed, 2015 yılına ilişkin tahminlerini de aynı şekilde aşağı yönlü revize ederek, ekonominin gelecek yıl yüzde 2,6 ila yüzde 3 oranında büyümesini beklendiğini kaydetti. Fed, daha önceki tahmininde bu oranı yüzde 3 ile yüzde 3,2 arasında göstermişti. Fed Başkanı Janet Yellen ise açıklamanın ardından düzenlenen basın toplantısında faiz beklentilerindeki yükselişin önemli miktarda olmadığını belirterek, "Federal faizlerin izlemesi beklenen yolda yukarı yönlü hareketin nispeten küçük olduğu görüşündeyim" dedi. Finansal kriz ve resesyonla mücadele kapsamında uygulanan alışılmışın dışındaki parasal desteklerden çıkışa dair planlarını da sunan banka, satın aldığı tahvillerden elde edilen gelirlerle yeniden yapılan yatırımları ise, ekonomideki duruma göre, faiz artırımlarının başlamasından bir süre sonra sonlandıracak. ABD'nin New York eyaletindeki üretim büyümesi verisi Eylül'de 27.54 ile beklentilerin üzerinde açıklandı. Endeksin 16 değerini alması bekleniyordu. Üretici fiyatları Ağustos'ta değişim kaydetmezken, gıda ve enerji fiyatlarını içermeyen çekirdek endeks ise yüzde 0.1 ile beklentiler seviyesinde artış kaydetti. Ağustos'ta ÜFE'nin ve çekirdek endeksin yüzde 0.1 yükselmesi bekleniyordu. Tüketici fiyatları endeksi Ağustos'ta değişim beklenmemesine karşı yüzde 0.2 düşüş kaydederken, enerji ile gıda fiyatlarındaki değişimleri içermeyen çekirdek endeks artış beklenirken değişim göstermedi. Tüketici fiyatlarının yaklaşık bir buçuk yıldır ilk defa düşüş kaydetmesi enflasyon baskılarının zayıf kaldığına ve Fed'in üzerinde derhal faiz artırma baskısının hafifleyebileceğine işaret ediyor. Tüketici fiyatlarının değişim kaydetmemesi, çekirdek endeksteki yükselişin ise yüzde 0.2 olarak açıklanması bekleniyordu. Sanayi üretimi, otomotiv üretimindeki yavaşlamanın da etkisi ile Ağustos ayında yüzde 0,1 gerileyerek, yedi ayın ilk düşüşünü kaydetti. ABD Merkez Bankası Fed'in Washington'da açıkladığı raporda, fabrika, maden ve kamu hizmet sektöründeki üretim, geçen ay önce açıklanandan az artarak yüzde 0.2 olduktan sonra Ağustos'ta yüzde 0.1 geriledi. Yeni konut inşaatları Ağustos'ta 956,000 adet ile; inşaat ruhsatları ise 998,000 adet ile beklentilerin altında açıklandı. Ağustos'ta yeni konut inşaatlarının 1.040 milyon adet; ruhsat sayısının 1.045 milyon adet olacağı tahmin ediliyordu. Daha önce Temmuz'da 1.093 milyon adet olarak açıklanan yeni konut inşaatları 1.117 milyon adete revize edilirken; 1.057 milyon adet olarak açıklanan inşaat ruhsatlarında revizyon yapılmadı. 7
AB ekonomilerinde gelişmeler... AB: ABD'nin Philadelphia Fed endeksi Eylül'de 22.5 ile beklentilerin altında açıklandı. Ağustos'ta 28 değerini alan endeksin Eylül'de 23'e gerilemesini bekleniyordu. ABD'de işsizlik maaşı başvuruları 13 Eylül'de sona eren haftada 280,000'e gerileyerek beklentilerin altında açıklandı. İşsizlik maaşı başvurularının 305,000 olması bekleniyordu. Önceki hafta için 315,000 olarak açıklanan işsizlik maaşı başvuru sayısı 316,000'e revize edildi. Avrupa Merkez Bankası (ECB) başkan yardımcısı Vitor Constancio, hedefli uzun vadeli kredilerin kurumun bilanço tablosunu genişletmeye varlık-alım programlarından daha çok katkı sağlayacağını söyledi. Kredi provizyonlarının reel ekonomiye bağlantısı olan bankalara 4 yıllık uygun kredi sağlayan TLTRO programı, Euro Bölgesi ndeki deflasyon riskini ortadan kaldırmaya yönelik kullanılan araçlardan biri olarak tanımlanıyor. ECB Başkanı Mario Draghi bu ay yetkililerin merkez bankası bilanço tablosunu tekrar 3 trilyon euroya (3.9 trilyon dolar) kadar yükseltme niyetinde olduklarını belirtti. ECB ayrıca varlığa dayalı gayrimenkul satın alımı yapılacağını açıklamasında da bulunmuştu. Avrupa Merkez Bankası (ECB) dört yıl vadeli finansman imkanı ile bankalara 82.6 milyar euro verirken, hedefli uzun vadeli refinansman operasyonlarının (TLTRO) ilkinde kullanılan tutar, programın bütünü için açıklanan tutar olan 400 milyar euronun çok altında kaldı. Bankaların Perşembe günü kullandıkları tutar, beklentinin de gerisinde yer aldı. Bankaların bu hafta 133 milyar euro, Aralık'ta gerçekleştirilecek diğer operasyonda ise 200 milyar euro kullanmalarını bekleniyordu. Bankanın bu haftaki operasyonunda çok sayıda bankanın yer almakta isteksiz göründüğü belirtilirken, bunda bankaların varlık kalitelerinin gözden geçirileceği testlerin etkili olabileceği düşünülüyor. ECB'nin hedefli LTRO ihalesinin ardından euro dolar karşısıdna geriledi. Euro bölgesinde enflasyon Ağustos'ta yıllık bazda nihai yüzde 0.4 ile beklentilerin hafif üzerinde gerçekleşti. Enflasyonun Ağustos öncü seviyesi olan yüzde 0.3'te kalması bekleniyordu. Euro bölgesinde enflasyon Temmuz'da da yıllık bazda nihai yüzde 0.4 seviyesinde açıklanmıştı. Almanya: Almanya, Euro Bölgesi'nde enflasyonun 19. ay üst üste Avrupa Merkez Bankası'nın hedefinin altında kalması ile, 2 yıl vadeli devlet tahvillerini rekor düşük seviyedeki faizlerle sattı. Yatırımcıların, ABD Merkez Bankası Fed'in faiz kararı, İskoçya referandumu ve Avrupa Merkez Bankası'nın varlığa dayalı menkul kıymet alımı programının ilk hamlesi ile yoğun geçen hafta öncesi, tahvillere talebi artırması sonucu 2 yıl vadeli Almanya devlet tahvili faizi geriledi. Euro Bölgesi'ndeki fiyat artışı endeksi 5 yıl vadeli enflasyon swap oranı, 2011'den bu yana en düşük seviyeye geriledi. 10 yıl vadeli Almanya tahvili faizi yatay seyrederek hafta içinde yüzde 1.07 oldu. Ağustos 2024 vadeli yüzde 1'lik tahvilin fiyatı 99.375 seviyesinde. 2 yıl vadeli Almanya faizi ise 1 baz puan veya yüzde 0.01 gerileyerek yüzde -0.07 oldu. 10 yıl vadeli İspanya tahvili faizi ise 5 baz 8
puanlık düşüşle yüzde 2.29'a geriledi. Almanya'da yatırımcı güveni, Avrupa'da yükselen politik tansiyon ile Avrupa Merkez Bankası'nın (ECB) teşvikleri artırma adımına rağmen üst üste dokuzuncu ayda da geriledi. ZEW yatırımcı güven endeksi Eylül'de 6.9'a gerilerken, Ağustos'ta 8.6 seviyesindeydi. Endeks yedi yılın en yükseğine ulaştığı Aralık ayından bu yana her ay düşüş yaşadı. Almanya ekonomisi ikinci çeyrekte daralırken, merkez bankası Bundesbank'ın başkanı Jens Weidmann yılın ikinci yarısına yönelik beklentilerin önceki beklentilerden daha zayıf olabileceğini söyledi. İngiltere: İskoçya'nın Birleşik Krallık'tan ayrılması ve bağımsız bir ülke olması konusunda yapılan referandumun sonuçlarına göre İskoç halkı bağımsızlığı reddetti. Milliyetçi lider Alex Salmond bağımsızlık için yürüttükleri çabaların yenilgiye uğradığını kabul ederken, İngiliz hükümetinin İskoçya'ya daha geniş yetkiler tanıma vaadini bir an önce yerine getirmesini istedi. İngiltere'deki üç büyük partinin liderleri, bağımsızlık kampanyasının son haftalarda gösterdiği başarıdan telaşlanmışlar ve Birleşik Krallık içinde kalmaya devam ederlerse İskoç halkına daha geniş yetkiler verilmesi yolunda çeşitli vaatlerde bulunmuşlardı. İskoçya'nın 32 seçim bölgesinden 31'inden gelen sonuçlara göre, birlikte kalma yanlıları yüzde 55 oy alırken, ayrılıkçılar yüzde 45'te kaldı. Sterlin, İskoçya'da seçmenlerin bağımsızlık referandumunda "hayır" oyu vermeleri ile birlikte, son beş ayın en güçlü iki günlük yükselişine yönelirken, Cuma günü Avrupa hisse senetleri yükseldi ve İspanya tahvilleri güçlü bir çıkış gerçekleştirdi. Dolar değer kazanırken, ABD endeks vadeli kontratları yukarı yönde hareket etti. Sterlin dolar karşısında 1,6456 seviyesine çıktı ve son iki günlük yükselişini yüzde 1.1'e genişletti. İngiltere'de FTSE 100 Endeksi endeksi yüzde 0.7 yükseldi. Stoxx Europe 600 Endeksi yüzde 0.8'lik çıkış gerçekleştirdi ve İspanya'nın 10 yıl vadeli tahvillerinin faizi sekiz baz puan geriledi. ABD'nin 10 yıl vadeli tahvillerinin faizi iki baz puan artarken, Standard & Poor's 500 (S&P 500) endeks vadeli kontratları, gösterge endekslerin Perşembe günü rekor seviyelere yükselmesinin ardından yüzde 0.3'lük bir çıkış gerçekleştirdi. Yen dolar karşısında 109 seviyesine doğru hareketlenerek Ağustos 2008'den bu yana en düşük seviyesine yöneldi. Buğday dört yılın en düşük seviyesini gördü. İngiltere'de tüketici fiyatlarındaki artış Ağustos'ta yıllık bazda yüzde 1.5 ile beklentiler seviyesinde açıklandı. Tüketici fiyatlarında aylık bazda ise yüzde 0.4 ile beklentiler seviyesinde artış gerçekleşti. İngiltere'de tüketici fiyatları Temmuz'da yıllık bazda yüzde 1.6 artmış, bir önceki aya göre ise yüzde 0.3 azalmıştı. İngiltere'de perakende satışlar Ağustos'ta yüzde 0.4 ile beklentiler seviyesinde artış kaydetti. Perakende satışlarda yıllık bazdaki artış ise yüzde 3.9 ile beklentilerin altında gerçekleşti. Perakende satışların aylık bazda yüzde 0.4, yıllık bazda da yüzde 4.1 artması bekleniyordu. Daha önce Temmuz için aylık bazda yüzde 0.1 artış olarak açıklanan perakende satışlar değişim kaydetmediği şeklinde revize edildi. 9
İngiltere'de işsizlik son altı yılın en düşüğüne gerileyerek, iş gücü piyasasının güçlü görünümünü sürdürdüğüne işaret etti. İşsizlik oranı Temmuz ayına kadarki üç aylık süreçte yüzde 6.4'ten yüzde 6.2'ye gerilerken, 2008'den bu yana en düşük seviyede gerçekleşmiş oldu. İşsizlik başvuruları 37,200 azalarak ortalama tahmin olan 30,000'i geride bıraktı. Temmuz'a kadarki çeyrek dönem istihdamın 74,000 artarak 30.6 milyon kişiye yükseldiğini gösterdi. Bu artış bir yıldan uzun bir sürenin en düşük artışı olurken, yarı zamanlı çalışanlar bu yükselişte çoğunluğu oluşturuyor. İskoçya'da işsizlik oranı yüzde 6 ile Birleşik Krallık ortalamasından düşük düzeyde. Fransa: Fransız savaş uçaklarının Irak'taki isyancı İslam Devleti hedeflerine karşı ilk hava saldırılarını düzenledikleri açıklandı. Fransa Cumhurbaşkanı Hollande yaptığı açıklamada, Fransa'nın hava saldırılarının kısa sürede başlayacağını söylemişti. Diğer ekonomilerde gelişmeler... İsviçre: İsviçre Merkez Bankası (SNB) politika faizini beklendiği gibi sıfır ile yüzde 0.25 aralığında tuttu ve euro/frank kuru taban seviyesini değiştirmedi. Yatırımcılar tarafından güvenli liman olarak görülen frankın euro karşısında aşırı değer kazanmasını önlemeye çalışan SNB, euro/frank kurunda 1.2 olan taban seviyesini korudu. SNB, 2011 Eylül'den bu yana euro/frank kurunun 1.2'nin altına inmesine izin vermiyor. SNB ayrıca 2014 büyüme beklentisini yaklaşık yüzde 2 düzeyinden yaklaşık yüzde 1.5 düzeyine indirdi. Yıl sonu enflasyon tahminini yüzde 0.1'de korurken, 2015 enflasyon tahminini yüzde 0.3'ten yüzde 0.2'ye çekti. Japonya: Japonya da ihracat bir yıl önceye göre yüzde 1.3 geriledi. İthalat yüzde 1.5 düşüş kaydederek dış ticaret açığının 948.5 milyar yen (8.7 milyar dolar) olmasına neden oldu. Çin: Çin Merkez Bankası'nın (PBOC) ülkedeki en büyük bankalar için toplam 500 milyar yuan (81.35 milyar dolar) tutarında likidite enjekte ettiği bildirildi. PBOC'nin ülkenin en büyük beş bankasının her birine üç aylık kredi formunda standart borç verme imkanı (SLF) kapsamında 100'er milyar yuan sağladığı belirtildi. Banka bu adımı, açıklanan bir dizi zayıf ekonomik verinin yol açtığı ekonomik yavaşlama endişelerin ardından aldı. Çin'in gösterge nitelikteki yedi günlük repo faizi yüzde 3.25 seviyesinden açıldı ve ağırlıklı ortalama son olarak yüzde 3.37'ye yükseldi. Çin in sanayi üretimi, küresel finansal kriz ve sabit varlık yatırımlarındaki büyümenin beklentilerin altında kalmasından bu yana en zayıf şekilde yükselerek ekonominin yavaşladığına işaret etti. Fabrika üretimi bir yıl önceye göre Ağustos ayında yüzde 6.9 yükseldi. Temmuz ayında yüzde 9 artış görülmüştü. Çin de perakende satışlar yüzde 11.9 artarken, sabit varlık yatırımları Ocak-Ağustos döneminde yüzde 16.5 yükseldi. Çin in doğrudan yabancı yatırımları, uluslararası şirketlere yönelik 10
tekelciliğe karşı inceleme yapılmasıyla güven endeksi düşürmesi ile 4 yılın en düşük seviyesine geriledi. Yabancı doğrudan yatırımlar bir yıl önceye göre yüzde 14 gerileyerek Ağustos ayında 7.2 milyar dolar oldu. Temmuz ayında yüzde 17 gerileme görülmüştü ve 2009 dan bu yana ilk arka arkaya düşüş kaydedilmiş oldu. Çin Ticaret Bakanlığı sözcülerinden Shen Danyang, doğrudan yabancı yatırımlarında Temmuz ve Ağustos ta görülen düşüşlerin tekelciliğe karşı alınan önlemler ile ilgili olmadığını söyledi. Dünyanın büyük e-ticaret şirketlerinden Alibaba'nın hisseleri bugün New York Menkul Kıymetler Borsası'nda (NYSE) halka arz edilecek. Şirketin halka arzının tarihin en büyük borsa açılımı olması bekleniyor. Çinli e-ticaret devi Alibaba'nın hisseleri, NYSE'de 'baba' simgesiyle işlem görecek. Yatırımcıların beklediği halka arzın hacminin 25 milyar doları aşarak, tarihin en büyük borsa açılımı olacağı öngörülüyor. Şirketin ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu'na gönderdiği raporda, halka arz işlem hacminin 25,03 milyar dolara ulaşabileceği belirtilmişti. Halka arz projesinin, Alibaba'nın piyasa değerini yaklaşık 167 milyar dolara taşıması ve böylece şirketin Amerikalı rakipleri ebay ve Amazon'u geride bırakması bekleniyor. Rusya: Rusya Başbakanı Dmitry Medvedev'in, ülkesinin Avrupa Birliği ve Ukrayna ile yapmış olduğu bütün anlaşmalara itibar edeceğini ancak AB ile Ukrayna arasındaki ticaret anlaşmasının erken yürürlüğe girmesi halinde "koruyucu önlemler" için adım atacağını söylediği belirtildi. AB ve Ukrayna, aralarındaki serbest ticaret anlaşmasının uygulanmasını 2015 sonuna kadar erteleme konusunda Cuma günü Brüksel'de anlaşmaya vardılar. Bu karar, doğu Ukrayna'daki durum konusunda Ukrayna hükümetiyle uzlaşamayan Rusya'ya yönelik bir taviz olarak görülüyor. Medvedev Brüksel anlaşmasının yasal zemine dayandırılması gerektiğini de belirtti. Ukrayna: Ukrayna parlamentosu, ülkenin doğusundaki ayrılık yanlısı bölgelere üç yıl süreyle sınırlı özerklik tanıyan özel bir statü verilmesini öngören yasayı ve Avrupa Birliği'yle ortaklık öngören anlaşmayı onayladı. Kabul edilen ayrı bir yasayla da son dönemde hükümet güçleriyle çatışmalara katılan ayrılıkçılar için af getirilecek. Parlamento aynı oturumda, ülkenin Avrupa Birliği ile siyasi ve ticari ortaklığını öngören anlaşmayı da, oturma katılan 355 milletvekilinin tümünün oyuyla kabul etti. Anlaşma, aynı saatte Strasbourg'da Avrupa Parlamentosu tarafından da onaylandı. Avrupa Birliği ile anlaşmanın geçen yıl Kasım ayında dönemin cumhurbaşkanı Viktor Yanukovich tarafından reddedilmesi, Yanukovich'in ülkeden kaçmasıyla sonuçlanan geniş çaplı protesto gösterilerini başlatmıştı. Ortaklık anlaşması Avrupa Birliği'ne üyelik anlamına gelmiyor, ancak ülkenin 500 milyon nüfusu olan AB pazarına kademeli olarak sınırsız erişim sağlıyor. Anlaşma buna karşılık ülkenin AB kural ve yasalarına uyumunu artırmasını gerektiriyor. Ukrayna Başbakanı Arseny Yatseniuk, Rusya yanlısı ayrılıkçılarla devam eden ateşkese rağmen Savunma Bakanlığı'ndan birliklerin tamamıyla 11
savaşa hazır halde olmalarının sağlanmasını istedi. Ukrayna'nın beş yıl vadeli borcunu iflasa karşı sigortalamanın maliyeti, bu hafta yatırımcıların Rusya yanlısı ayrılıkçılarla sağlanan ateşkesin bozulacağı endişeleriyle Mayıs ortasından bu yana görülen en yüksek seviyeye ulaştı. Markit verilerine göre, Ukrayna'nın beş yıllık kredi iflas takas (CDS) primi 1158 baz puana ulaştı. Ukrayna'nın beş yıllık CDS'leri geçen haftayı 1000 puan seviyesinin biraz üzerinde kapatmıştı. Ukrayna, Rusya, ayrılıkçılar ve AGİT arasında uzlaşmayla sağlanan ateşkes 5 Eylül'den bu yana Ukrayna'nın doğusunda yürürlükteydi. Ateşkes büyük ölçüde devam etse de Donetsk'te ateş açıldığı haberleri gelmişti. Rusya'nın 5 yıllık CDS'leri ise 253 baz puanı çıkarak 3 Eylül'den bu yana en yüksek seviyeye yükseldi. Irak: Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande, İD militanlarına karşı mücadelenin görüşüleceği ve 30 kadar ülkenin dışişleri bakanını bir araya getiren Paris'teki konferansın açılışındaki konuşmasında, İslam Devleti militanlarının oluşturduğu tehdide karşı birlik halinde bir uluslararası girişim çağrısında bulundu. " Irak Cumhurbaşkanı Fuad Masum da Paris toplantısının, şeriatla yönetilen bir hilafet devleti ilan eden cihatçılara karşı hızlı bir yanıt ortaya koyacağını umut ettiğini söyledi. Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius ise, Fransız uçaklarının Irak üzerindeki keşif uçuşlarına başlayacaklarını söyledi. Konferansa Avrupa'nın önde gelen devletleri, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi, Irak'a komşu ülkeler ve Katar, Suudi Arabistan, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi Körfez ülkeleri katıldı. Dışişleri bakanları İD ile mücadelenin siyasi, güvenlik ve insani boyutlarını ele aldılar. Konferansta Türkiye'yi Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu temsil etti. BU HAFTA PİYASALAR Kur ve faiz yükseldi... ABD Merkez Bankası'nın (Fed) bu hafta gerçekleştireceği faiz toplantısında sıkılaştırma yanlısı açıklamalar gelebileceği beklentisiyle geçen hafta 2.22 ye kadar çıkan dolar/tl paritesi hafta başında 2.20 ye geriledi, beklentilerin altında gelen ABD sanayi üretim verisi de aşağı harekete destek verdi. Sepet bazında TL de hafta başında 2.53 düzeylerindeydi. 13 Temmuz 2016 itfalı gösterge tahvilin bileşik faizi ise haftaya %9.15 düzeyinde başladı. Öte yandan, 20 Mart 2024 itfalı 10 yıllık gösterge tahvilin faizi de %9.32 düzeyindeydi. Fed toplantısı öncesinde dolar/tl gelişmekte olan piyasalardaki hareketleri izledi ve dalgalı seyretti. Dolar/TL paritesi Salı günü 2.21 e yükseldi, bu gelişmede Cumhurbaşkanı Erdoğan ın kredi derecelendirme kuruluşları hakkındaki sözleri de etkili oldu. Gösterge tahvilin bileşik faizi ise bir miktar geriledi. 12
04.01.2007 01.03.2007 27.04.2007 25.06.2007 20.08.2007 17.10.2007 13.12.2007 12.02.2008 08.04.2008 05.06.2008 31.07.2008 25.09.2008 26.11.2008 28.01.2009 25.03.2009 25.05.2009 20.07.2009 14.09.2009 12.11.2009 11.01.2010 08.03.2010 30.04.2010 28.06.2010 20.08.2010 20.10.2010 22.12.2010 16.02.2011 12.04.2011 07.06.2011 02.08.2011 30.09.2011 30.11.2011 25.01.2012 21.03.2012 18.05.2012 13.07.2012 12.09.2012 12.11.2012 08.01.2013 05.03.2013 02.05.2013 28.06.2013 28.08.2013 31.10.2013 26.12.2013 21.02.2014 17.04.2014 17.06.2014 15.08.2014 Fed inçarşamba akşamı faizleri uzunca bir süre daha sıfıra yakın seviyede tutacağını açıklamasına karşın, artırımlar başladığında faizleri beklenenden daha hızlı yükseltebileceğine işaret etmesi gelişmekte olan piyasalara olumsuz yansırken, dolar/tl 25 Mart'tan bu yana en yüksek olan 2.23 seviyesini aştı, faizler yükseldi. Sepet bazında TL 2.55 düzeyini aştı. Gösterge tahvilin bileşik faizi ise %9.20 düzeyine yükseldi. Haftanın son gününde de dolar/tl paritesi 2.22 nin üzerinde seyrederken, faizlerde fazla değişim olmadı. % 25 22 19 16 13 10 7 4 Tahvil/bono piyasası gösterge faiz oranları (13.07.16 tahvili, % bileşik) Bu arada, Hazine'nin 18 Kasım 2015 itfalı kuponsuz tahvilin ilk ihracında bileşik faiz yüzde 9.22 ile yüzde 9.30 olan beklentilerin altında gerçekleşti. Kuponsuz tahvil ihalesinde net satış 792.3 milyon TL olurken, ihaleye nominal 2,729.8 milyon TL teklif geldi. Hazine kuponsuz tahvilin ilk ihracı öncesi rekabetçi olmayan tekliflerde (ROT) ise piyasa yapıcı bankalardan (PY) 194.4 milyon TL, kamudan 329 mln TL olmak üzere toplam 523.4 milyon TL borçlanma gerçekleştirdi. Böylece Hazine kuponsuz tahvilde ROT dahil piyasadan 986.7 milyon TL borçlanmış oldu. Sonuçta 12 Eylül de Merkez Bankası kurlarıyla 2.2054 olan dolar/tl paritesi, 19 Eylül de 2.2272 TL ye çıktı; 2.8506 TL düzeyinde olan euro/tl paritesi ise 2.8675 TL ye yükseldi. 12 Eylül de %9.05 olan gösterge tahvilin ortalama bileşik faizi ise bu haftanın son günü %9.17 ye çıktı. Döviz, petrol ve altın fiyatları... Döviz: Bu hafta yapılacak Fed toplantısı öncesinde döviz piyasaları sakindi. Dolar endeksi önemli bir değişim göstermeyerek 84.182 seviyesinde seyrederken, euro da dolar karşısında 1.2965 ile yatay işlem gördü. Dolar/yen paritesi de haftaya 107 nin üzerinde başladı. Acak dolar hafta içinde Fed öncesi piyasada görülen tedirginlikle düşüş kaydetti. Yatırımcıların Fed'den faiz oranlarıyla ilgili olarak gelecek yeni yönlendirmeleri beklemeleriyle dolar endeksi bir haftadan uzun sürenin en düşük seviyesine geriledi ve 84.114 seviyesine indi. Euro/dolar paritesi ise dolar karşısında hafta içinde 1.2950 seviyesindeydi. Buna karşılık dolar Çarşamba akşamı Fed'in faiz oranlarına ilişkin yönlendirmesinin ABD ile diğer gelişmiş ülkelerin para politikasında izledikleri yolların ayrıldığını göstermesinin ardından yen karşısında altı yılın en yüksek seviyesini gördü ve dolar/yen paritesi 108 i aştı. Dolar para birimleri sepeti karşısında ise 84.814'e yükseldi. Euro/dolar paritesi ise tekrar 1.29 un altına indi. Haftanın son gününde ise sterlin İskoçya referandumu sonuçlarının Birleşik Krallık'tan ayrılmama yönünde olmasının ardından dolar karşısında iki haftanın, euro karşısında ise iki yılın en yüksek seviyesi olan 1.65 e ulaştı. ABD'de açıklanan olumlu işsizlik maaşı başvuruları verisi ise ABD tahvil getirileri ve dolara destek sağladı. Yen dolar karşısında altı 13
yılın en düşük seviyesi olan 109 dan işlem gördü. Dolar karşısında Perşembe günü 1.2834 ile 14 ayın en düşüğünü gören euro ise haftanın son gününde hafif yükseldi. Cuma günü itibariyle Euro/dolar paritesi 1.2860; Dolar/yen paritesi 108.70 düzeyindedir. Petrol: Brent ham petrolünün varil fiyatı hafta başında 97 doların altına gerileyerek iki yıldan uzun sürenin en düşük seviyesinde işlem gördü. Çin'de açıklanan bazı zayıf veriler petrolde talep görünümünü olumsuz etkilerken, küresel arzın bol olması da piyasada etkili oldu. ABD hafif petrolünün varili de hafta başına 92 doların altında başladı. Petrol fiyatları hafta içinde ise Fed toplantısı öncesinde hafif yükseldi. Brent ham petrolünün varil fiyatı 99 dolara; ABD petrolü de 95 dolara kadar çıktı. Ancak Fed toplantısından sonra Brent ham petrolünün varil fiyatı, dolardaki yükselişin oluşturduğu baskı ve ABD'deki ham petrol stoklarındaki yükselişin ardından 98 dolara doğru gerilerken; ABD haif petrolü de 93 dolara doğru indi. OPEC temsilcileri ise kış aylarında gelecek talebin petrol fiyatlarını desteklemesi gerektiğini belirttiler. Haftanın son gününde Brent ham petrolünün varil fiyatı 98 dolar seviyesinin altında işlem gördü, ancak OPEC'in daha düşük üretim yapma olasılığı nedeniyle fiyatlardaki düşüş durdu. Ortadoğu gerginliği ise piyasaları etkilemeyi sürdürmekte. ABD hafif petrolünün varili 93 doların hemen altında seyrediyor. Cuma günü itibariyle Brent ham petrolünün varili 97.60 dolar düzeyinde; ABD hafif ham petrolünün varili 92.75 dolar civarında seyretmektedir. Altın: Altın hafta başında Asya borsalarındaki kayıpların ardından ons başına 1232 dolara yükseldi, ancak yine de zayıf fiziki talep ve Fed'in bu hafta daha erken faiz artırımının işaretini verebileceği konusundaki endişelerle bu yükseliş sınırlıydı. Hafta içinde spot altının ons fiyatı 1237 doların üzerine çıktı. Ancak altın fiyatları Fed sonrası dolarda görülen yükselişin ardından 8.5 ayın en düşük seviyesine geriledi. Spot altının ons fiyatı 1216 dolar seviyesine düştü. Haftanın son gününde ise fiyatlar hafif yükseldi. Ancak ABD'de yapılacak faiz artırımına dair endişeler ve ekonominin güç kazanması altının 8.5 ayın en düşük seviyesine yakın işlem görmesinde etkili oldu. Cuma günü itibariyle altının spot fiyatı ons başına 1223 dolar civarındadır. DÖVİZ KURLARINDAKİ GELİŞMELER (2) (3) 29.08.14 19.09.14 (1) 31.12.13 (2)/(1) % değişim (2)/(1) reel % değişim (3)/(2) % değişim ABD doları/tl* 2,1343 2,1623 2,2272 1,3-4,7 3,0 Euro/TL* 2,9397 2,8502 2,8675-3,0-8,8 0,6 Döviz Sepeti ** 2,5370 2,5063 2,5474-1,2-7,1 1,6 Euro-dolar paritesi 1,3774 1,3181 1,2875-4,3 - -2,3 * TCMB döviz satış kuru. ** 0,5 dolar + 0.5 euro. *** Reel % değişim için tüketici fiyat endeksi kullanılmıştır. 14
Daha fazla bilgi için: Dr. M.Veyis Fertekligil, Baş Ekonomist e-posta: veyis.fertekligil@tbank.com.tr Tel: 0212 368 35 20 UYARI NOTU: Bu rapor Turkland Bank A.Ş. (T-Bank) tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. T-Bank bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. T-Bank bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan T-Bank hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. 15