Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 836 KABA YEM HASAT SĠSTEMLERĠNĠN OTUN (YONCANIN) KURUMA OLGUSU ÜZERĠNE ETKĠLERĠNĠN SAPTANMASI Determinig Effects Of Raw Feed Harvest Systems On Drying Fact Of Alfalfa F.TORUK 1 P.ÜLGER 2 B.KAYIġOĞLU 3 ÖZET Hasat sonrasında bitki öz suyundaki oksidasyon ve protein kayıplarını en az düzeye indirebilmek için en kısa sürede bitki öz suyunu bitkiden uzaklaģtırmak gereklidir. Kaba yemin biçilip tarlada uygun bir Ģekilde kurutularak besin değerini kaybetmeden saklanmasını sağlamak kaba yem mekanizasyonunun en önemli unsurunu oluģturmaktadır. Uygulamada tarlada doğal olarak kurutma yönteminin yaygın olarak kullanımı nedeniyle farklı kaba yem hasat sistemlerinin kuruma üzerine etkileri araģtırılmıģtır. Kuruma, iklim özelliklerine bağlı olması nedeniyle iklim koģulları saptanarak bu koģulların kuruma üzerine etkileri incelenmiģtir. Meydana gelen kayıp oranının azaltılabilmesi ve kuruma iģlemlerinin hızlandırılmasının sağlanması amacı doğrultusunda uygulanan mekanizasyon sistemlerinde otun kuruma süreleri, kuruma oranı ve kuruma olguları saptanmıģtır. Sistem 6 nın kuruma süresi diğer sistemlere göre oldukça farklı ve en uygun sistem, kuruma oranlarına göre tamburlu biçme makinası ile ( S 3, S 4 ) oluģturulan sistemler en uygun olarak saptanmıģtır. ABSTRACT The plant juice has to be removed from the plant in the shortest time in order to reduce the protein and axidation losses of the plant juice after the harvest. The most important thing in the raw feed mechanization is to store the feed without nutrient value loss after harvesting and drying on field. Due to the widespread use of the natural drying method on field, the effects of the different raw feed harvest systems on drying has been researched. As drying depends on the climate conditions, the effects on drying has been examined. To reduce the losses and to fasten the drying process, the drying periods, rates and effects have been determined in the mechanization from the other systems and according to the drying rates the most convenient systems are systems made with a drum harvest machine. 1 Yrd.Doç.Dr.T.Ü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü,TEKĠRDAĞ. 2 Prof.Dr. T.Ü.Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü,TEKĠRDAĞ. 3 Doç.Dr.T.Ü.Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü,TEKĠRDAĞ.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 837 1.GĠRĠġ Hayvan beslenmesinde yüksek besleme değeri ile önemli yere sahip olan kaba yemin hasadı, kurutulması ve depolanarak saklanması en zor tarımsal iģlemlerden birisidir. Hasat sırasında yeģil olan ve çok nem içeren, fazla hacimli bu ürünlerin kısa zamanda besin değeri bozulmadan hasat edilmesi, toplanması ve depolanması ancak mekanizasyon uygulamaları ile mümkün olmaktadır. Kuru ot elde etmek amacıyla doğal kurutma yönteminin uygulanması durumunda ot her türlü olumsuz etkilere maruz kalmaktadır. Özellikle bölgemizde çok değiģken bir iklimin hakim olması bu durumu daha da güçleģtirmektedir. Üründe nitelik ve nicelik kayıplarına yol açabilecek bu riski azaltmak, kuruma zamanının kısalmasına bağlı olup, kuruma olayının iyi bilinmesi ve bazı mekanik önlemleri içeren mekanizasyon ile gerçekleģtirilebilmektedir. Yem bitkilerinin tarlada kuruma süreleri sıcaklık, nem, yağıģ miktarı, buhar basıncı farkı gibi iklimsel faktörlerin yanı sıra namlu profili, biçim yüksekliği, uygulanan mekanizasyon yöntemi, yem bitkisinin türü, biçim zamanı gibi birçok etkene bağlı olarak değiģmektedir. Kurutma koģulları altında KM kayıpları %15-25 arasında meydana gelmektedir. Ancak hava koģullarına bağlı olarak yağmur zararı altında ürünlerde bu kayıp %35-100 arasında görülmektedir. KM kaybı ürün kalitesinde genel bir azalma demektir. Bu nedenle uygulanacak mekanizasyon yöntemleri önem kazanmaktadır(rotz ve Abrams,1988). Ülkemizde hayvanların kaba yem ihtiyacının karģılandığı üç ana kaynaktan ilki çayır-mera ve yaylalar, ikincisi tarla tarımı içerisinde yer alan yem bitkileri yetiģtiriciliği, üçüncüsü ise tarla tarımının artıkları olan sap ve samanlardır. Ülkemizde çayır-mera ve yayla alanları yaklaģık 24 milyon hektar olup, toplam ülke alanının aģağı yukarı üçte biri (%31.2) kadardır. Bölgemizde ise çayır-mera alanları %2 ile en az alanı oluģturmaktadır. Ülkemizdeki meralar mevcut hayvanların ancak üçte birini barındırabilecek durumdadır(tosun,1993). BüyükbaĢ hayvan sayısı, ülke geneline oranla ilk sıralarda yer almaktadır. Bölgedeki sığır ırkı varlığının %80 i saf melezden oluģmaktadır. Büyük bir hayvan potansiyeline sahip olan bölgemizde çayır-mera alanlarının mevcut hayvan varlığının yem ihtiyacını karģılamaktan uzak olması kaba yem mekanizasyonunun önemini daha da arttırmaktadır. Trakya Bölgesinde yıllık kaba yem ihtiyacı 1.5 ton dur. Bunun %7.3 ü çayır-mera alanlarından, %5.87 si yem bitkilerinden sağlanmaktadır. Kesif yeme dayalı beslenme kültür ırkı ve melezlerinden yeterince verim alınmasını olumsuz etkilemekte, ürün maliyetini yükseltmekte ve bazı sağlık sorunlarını gündeme getirmektedir. Bu nedenle çayır-mera ve yem bitkileri alanlarının arttırılması gerekmektedir(altın vd.,1997). Hayvancılık iģletmelerinin üretim giderlerinin %70-80 nini yem masrafının oluģturduğu düģünülürse kaba yem üretiminin önemi ortaya çıkmaktadır. 2.MATERYAL VE YÖNTEM 2.1.Materyal AraĢtırma tarla ve laboratuar denemeleri Ģeklinde yürütülmüģtür. Tarla denemeleri Türkgeldi Tarım ĠĢletmesinde, laboratuar denemeleri ise Tarım Ġl Kontrol
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 838 Laboratuarında ve T.Ü.Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölüm Laboratuarında iki yıl süreyle yapılmıģtır. Mevcut yem bitkileri üretimi içerisinde 7298 ha ile yoncanın yer alması, iģletmelerin %74 ünde kuru ot üretim amacıyla yonca yetiģtirilmesi nedeniyle çalıģma materyali olarak yonca bitkisi seçilmiģtir. Bölgede yapılan ön çalıģmalar doğrultusunda kullanımı yaygın olan alternatif hareketli, tamburlu ve ot ezme makinası ve yıldız çarklı yan tırmık araģtırma materyali olarak kullanılmıģtır. 2.2.Yöntem AraĢtırmada yoncanın tarla koģullarında kuruma olgusunu saptamak amacıyla iki yıllık periyotlar halinde tarla denemeleri planlanmıģtır. Uygulamada kullanılan hasat sistemleri ile altı ayrı sistem oluģturulmuģtur. Çizelge-2.1 de hasat sistemleri gösterilmiģtir. Çizelge-2.1.Denemelerde Uygulanan Hasat Sistemleri Sistem Parmaklı Tip Biçme Makinası Tamburlu Tip Biçme Makinası Ot Ezme-Biçme Makinası Yıldız Çarklı Yanal Tırmık 1 x - - - 2 x - - x 3 - x - - 4 - x - x 5 - - x - 6 - - x x Denemelerde iki yıl süreli olarak aynı parsellerde çalıģılmıģtır. Ġlk yıl iki,,ikinci yıl üç biçim yapılmıģtır. Bitki nem içeriğinin saptanması amacıyla biçim ve biçimi takip eden zamanda birer saat ara ile örnek alma iģlemi devam etmiģtir. Örnekler, parselin değiģik bölümlerinden alınan örneklerin karıģtırılması suretiyle elde edilmiģtir. Kese kağıtlarına alınan örnekler yaģ ağırlık esasına göre kuru madde ve nem miktarının saptanması amacıyla kurutma fırınında 130 0 C de 2,5 saat kurutulmuģtur (ASAE,Standart 352.2,1994). Kuruma oranı, kuruma zamanına bağlı olarak kuruma saati baģına % nem kaybı Ģeklinde hesaplanmıģtır. Kuruma zamanı olarak günlük saat 9.00-21.00 saatleri alınmıģtır (Evcim,1979). K.O = (Nya - Nyi / o i kz) (%/h) Burada; BaĢlangıçtan i zamanına dek geçen kuruma saati K.O: Kuruma oranı (%/h), o i : BaĢlangıçtan i zamanına dek geçen kuruma saati, Nya: BaĢlangıç nem miktarı (yaģ ağırlık) %, Nyi: Ġ zamanındaki nem miktarı (yaģ ağırlık) % dir. Ayrıca sistemlerin yonca bitkisinin kuruması üzerine etkili havanın nem miktarı ile buhar basıncı farkı değeriyle olan iliģkisi nedeniyle en uygun kuruma eğrisi modeli
1 3 5 7 20 22 24 26 28 30 43 45 48 50 52 54 67 69 Kuruma oranı (%/h) 1 3 5 7 9 22 24 27 28 30 32 34 47 49 52 54 56 58 71 73 Kuruma Oranı (%/h) Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 839 araģtırılmıģtır. Daha önce kanıtlanmıģ kuruma modeline uygunluğu araģtırılmıģtır (Evcim,1979). Y = a.e -bx+cx2 Burada; Y:Belirli bir andaki namlu nem miktarı(%), a:biçim anındaki nem (%), x:biçimden o ana kadar saatlik BBA değeri toplamı (KNhm -2 ) Kuruma saati için. 3.ARAġTIRMA SONUÇLARI ve TARTIġMA 3.1.Kuruma Oranına ĠliĢkin Sonuçlar AraĢtırmada yoncanın biçimden sonra balyalamaya kadar geçen süre içinde saptanan K.O. her bir yöntem için ayrı ayrı değerlendirilmiģtir. Denemelerde birinci yıl birinci biçimde yoncanın elde edilen kuruma oranları ġekil-3.1 de,aynı yıl ikinci biçimde elde edilen kuruma oranları ġekil-3.2 de verilmiģtir. Ġkinci yıl birinci biçim kuruma oranları ġekil-3.3 de, ikinci yıl ikinci biçim kuruma oranları ġekil-3.4 de ve ikinci yıl üçüncü biçim değerleri ġekil-3.5 de verilmiģtir. 16 12 8 4 S 1 S 2 S 3 S 4 S 5 S 6 0 Kuruma Saati (h) ġekil-3.1.birinci Yıl Birinci Biçime ĠliĢkin Kuruma Oranları 6 4 2 S 1 S 2 S 3 S 4 S 5 S 6 0 Kuruma saati (h)
1 3 5 7 9 11 23 25 27 29 31 33 35 47 49 Kuruma oranı (%/h) 1 3 5 7 9 21 23 25 27 29 31 33 45 47 Kuruma oranı (%/h) 1 3 5 7 9 11 23 25 28 30 32 34 47 49 Kuruma oranı (%/h) Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 840 ġekil-3.2.birinci Yıl Ġkinci Biçime ĠliĢkin Kuruma Oranları 10 8 6 4 2 S 1 S 2 S 3 S 4 S 5 S 6 0 Kuruma saati (h) ġekil-3.3.ġkinci Yıl Birinci Biçime ĠliĢkin Kuruma Oranları 8 6 4 2 S 1 S 2 S 3 S 4 S 5 S 6 0 Kuruma saati (h) ġekil-3.4.ġkinci Yıl Ġkinci Biçime ĠliĢkin Kuruma Oranları 8 6 4 2 S 1 S 2 S 3 S 4 S 5 S 6 0 Kuruma saati (h)
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 841 ġekil-3.5.ġkinci Yıl Üçüncü Biçime ĠliĢkin Kuruma Oranları Kuruma oranı S4 ve S3 de baģlangıçta çok yüksek bir değere sahiptir. Genel olarak Kuruma oranının ot ezme-biçme makinasında yüksek çıkması tahmin edilirken S6 ve S5 de bu oran oldukça düģük çıkmıģtır. Bu oranın düģük olmasının nedeni,otun ezilmesi suretiyle bitki bünyesindeki suyun dıģarıya çıkması ve materyalin daha yüksek bir neme sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Kuruma oranları biçimin yapıldığı gün daha belirgin olmasına rağmen kurumayı takip eden diğer günlerde düģmekte ve sistemler arasındaki fark da önemli olmamaktadır. Ancak, kuruma hızına bağlı olarak kuruma saatleri farkı olmaktadır. Tüm biçimlere iliģkin kuruma oranı sistemlerde denemeler süresince hava Ģartları ve biçim saatleri farklılık göstermediği sürece benzerdir. Kuruma oranı tırmıklama iģleminin yapılmasını takip eden kuruma saatinde artıģ göstermektedir. Kuruma süresi ise en fazla S3 de olmaktadır. Bu namlu yapısından kaynaklanmaktadır. 3.2.Tarlada Yonca Kuruma Olgusuna ĠliĢkin Sonuçlar Ürünün kurumasında kullanılan biçme makinalarının biçme düzenlerinin farklılığı, tırmıklama iģlemi, namlu yapısı, namlu profili, anız yüksekliği ve iklim değerleri önemli olmaktadır. Kuruma saatine bağlı olarak sistemlerin kuruma hızları birbirinden farklıdır. Dolayısıyla balyalama zamanı biçim ve sistemlerde farklılıklar göstermektedir. Kuruma sürelerine göre sistemleri sıralarsak sırasıyla S6, S5, S4, S2, S1 ve S3 Ģeklinde olmaktadır. Kuruma oranları arasındaki farkın büyük ölçüde sistemlerdeki makine kombinasyonundan meydana geldiği görülmektedir. Parmaklı tip biçme makinası da tamburlu tip makinaya oranla daha hızlı kuruma sağladığı saptanmıģtır. Namluların çevrilmesi iģlemi kuruma oranında belirgin bir fark yaratmaz iken kuruma hızının artmasına ve kuruma saatinde ürün neminin artmasına neden olmaktadır. DeğiĢken iklim koģulları kuruma süresinin uzamasına bağlı olarak kayıp oranlarının artmasına neden olabileceği gibi yağmur gibi etmenler nedeniyle kayıbın % 100 e ulaģmasına da neden olabilmektedir. Rüzgar hızı ise ürünün kuruması üzerinde önemli bir etkiye neden olmamıģtır. Denemeler süresince kaydedilen ürün nemi ve kuruma süreleri Çizelge-3.1 de gösterilmiģtir. 3.3.Namlu Profilleri Namlu profilleri biçme makinalarının teknik özelliklerine bağlı olarak farklı yapı oluģturmakta ve farklı namlu yoğunlukları ürün kuruması üzerinde önemli etken olmaktadır (Rotz ve Chen,1985). Tamburlu tip biçme makinaları ile biçimde dar, yoğun ve düzgün bir namlu yapısı oluģmakla beraber yoğun ve dar namlu nedeniyle kuruma süresinin uzamasına neden olmaktadır (Dinçer,1978).Ayrıca, akģamları geniģ yüzeyli namlu yapısına sahip sistemlerin akģam nemini bünyesine daha fazla aldığı böylece ertesi gün nem içeriğinin daha yüksek olmasına neden olmaktadır. Parmaklı tip biçme makinaları daha geniģ namlu yapısı nedeniyle kuruma süresi daha kısa olmakta ancak tırmıklama sonrası dağınık formda namlu profili oluģumuna neden olmaktadır. Bu tırmıklama kayıplarının artmasındada önemli bir etken oluģturmaktadır. (Bastaban,1982;Evcim,1979).
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 842 Çizelge-3.1.Denemelere ĠliĢkin Ürün Nemi ve Kuruma Süreleri Biçim ön. ürün nemi Tırmık. öncesi ürün Tırmık. sonrası ürün Balyalama nemi Biçim-Tırmık. arasında g. Tırmık-balya ara. g. Biçim-balya yapımı için geçe süre (h) Yıl/biçim Sistem (%) nemi (%) nemi (%) (%) Süre (h) süre (h) 1 79.08 - - 21.15 - - 72 2 78.4 28.01 30.9 21.34 27 45 72 1/1 3 75.61 - - 22.22 - - 73 4 73.06 25.1 40.93 21.0 27 45 72 5 71.09 - - 24.12-71 6 76.06 33.63 32.71 23.92 27 44 71 1 71.35 - - 23.44 - - 65 2 72.34 37.0 46.0 20.9 24 25 51 1/2 3 76.42 - - 20.4 - - 39 4 74.14 36.53 44.48 20.58 24 23 37 5 72.27 - - 21.54 - - 35 6 73.48 44.2 49.69 23.8 19 23 31 1 60.88 - - 25.0 - - 50 2 62.69 37.78 25.15 22.39 29 18 49 2/1 3 53.37 - - 20.5 - - 50 4 70.11 30.88 33.12 21.75 30 17 50 5 64.17 - - 21.53 - - 35 6 60.8 24.63 30.89 24.41 24 6 33 1 68.25 - - 25.84 - - 48 2 64.62 47.71 42.0 21.73 22 10 32 2/2 3 64.67 - - 21.34 - - 47 4 66.57 45.33 40.24 21.56 22 9 31 5 70.92 - - 22.17 - - 28 6 63.27 37.25 29.31 22.75 22 2 23 1 63.48 - - 20.38 - - 31 2 67.05 36.13 31.37 20.48 24 5 30 2/3 3 67.71 - - 20.87 - - 48 4 66.38 23.0 43.87 21.11 30 3 32 5 68.66 - - 21.31 - - 29 6 70.32 40.43 24.65 21.6 22 2 24
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 843 Ot ezme ve biçme makinasının kullanıldığı sistemlerde namlu profilleri oldukça farklı yapılarda olmuģtur. ġartlandırma organı nedeniyle ezilmeye maruz bırakılan ürün gevģek ve dağınık formda bir yapı oluģturmaktadır. Bu hem ürünü ezmesi hemde gevģek bir form oluģturması kuruma süresini oldukça kısaltmaktadır. 3.4.Anız Yükseklikleri Farklı tiplerdeki biçme makinalarının bırakmıģ olduğu anız yükseklikleri ölçülerek önem testi yapılmıģtır. Öncelikle yıllar kendi arasında değerlendirilmiģ daha sonra karģılaģtırılması yapılmıģtır (Çizelge-3.2). Çizelge-3.2. Anız Yükseklikleri Anız yükseklikleri (cm) YIL 1 YIL 2 Makina Tekerrür Biçim1 Biçim 2 Biçim1 Biçim 2 Biçim3 Makaslama 1 9.73 9.6 11.0 10.93 8.26 kesme 2 10.46 10.0 11.13 9.93 9.33 yapan biçme 3 9.86 9.46 11.2 9.4 9.13 makinası 4 10.93 9.64 12.06 9.13 9.73 ORT. 9.96 a 10.10 a 1 5.06 4.73 6.0 4.73 4.4 Tamburlu tip 2 4.73 4.73 5.33 4.26 4.4 biçme mak. 3 4.8 3.8 5.06 4.33 4.4 4 4.6 4.8 5.2 4.2 5.06 ORT. 4.65 c 4.78 c Ot 1 7.66 7.26 7.93 7.8 7.13 ezme-biçme 2 7.2 7.13 7.53 7.4 7.06 mak. 3 6.6 7.2 7.66 7.73 7.26 4 7.8 7.53 8.13 6.4 6.6 ORT. 7.30 b 7.39 b V.K (%) 5.10 7.18 Stand. Sap. 0.107 0.153 Çizelge-3.3. Anız Yüksekliklerine ĠliĢkin Analiz Tablosu S.D. K.T. K.O. F Yıl 1 2 1 2 1 2 1 2 Makina 1 2 0.53 10.98 0.525 5.489 3.78* 19.33* Biçim 3 3 1.14 0.29 0.380 0.095 2.73* 0.34* Hata 14 22 1.94 6.25 0.139 0.284 - - p< 0.05 düzeyinde önemli Aynı harfi taģıyan ortalamalar aynı gruba girdiğinden yıllar arasında bir fark görülmemektedir. Ancak makinalar arasındaki fark P<0.05 düzeyinde önemli bulunmuģtur. Anızın kısa veya uzun olması sadece kuruma süresini etkilemektedir. BiçilmiĢ olan ürün anız üzerinde kurumaya bırakıldığından anız boyunun kısa olması durumunda ot yüzeye daha yakın kalarak hem toprağın nemini bünyesine almakta hem
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 844 de hava sirkülasyonu daha az olacağından kuruma süresinin uzamasına neden olmaktadır. Bu nedenle anız boyunun çok kısa olması istenmemektedir. Bitkide biçim yüksekliği verimi etkileyen faktörlerden birisidir. Anız yüksekliğinin kısa olması verimi azalttığı gibi ikinci biçimi de geciktirmektedir. Biçim yüksekliğinin ise minimum 5-6 cm olması gerektiği vurgulanmıģtır (Bakır,1987). Biçim yüksekliği ile biçim zamanı, biçime baģlama ve bitirme zamanları da otun kalitesini etkilemektedir. Aynı zamanda erken ve geç olum devresinde yapılan biçimler KM kayıplarının artmasına neden olduğu bilinmektedir (Manga,1995). Çizelge-3.2 ve Çizelge-3.3 den de görüldüğü gibi, denemeler süresince anız yüksekliği bakımından denemeler arasında belirgin bir fark olmazken sistemler arasında belirgin bir fark olmaktadır. Ancak denemeler süresince tüm sistemlerde anız yüksekliğinde üniform bir dağılım olmaktadır. Tamburlu tip biçme makinaları, makaslama kesme yapan ve ot ezme-biçme yapan biçme makinalarına kıyasla daha kısa anız bırakmaktadır. Ayrıca derin biçimler çalıģma güvenliği bakımından sakıncalı olabilmektedir. Özellikle iģ geniģliği fazla olan makinalar daha tehlikeli olabilmektedir. Bu nedenle makaslama kesme yapan biçme makinalarında biçim yüksekliği daha fazla bırakılmaktadır. 3.5.Kuruma Eğrileri Bu çalıģmada, yoncanın Trakya Bölgesi koģullarında farklı sistem ve uygulamaların ürünün tarlada kurumasının var olan modele uygunluğu araģtırılmıģtır. Denemelerde tüm sistemlere iliģkin her kuruma saati için değerler hesaplanmıģtır. Yapılan çalıģmalar ile kurumanın bu model üzerinde tam bir uygunluk göstermediği saptanmıģtır. Havanın BBA (buhar basıncı farkı) ile kuruma arasındaki iliģkinin derecesini saptamak amacıyla regrasyon analizine tabi tutulup en iyi model araģtırılmıģtır. Bu değerlendirmelere göre saptanan en uygun modelde sistemlere iliģkin regrayon analizleri saptanmıģtır. Sistemlerin (a) ile gösterilen modele daha iyi uyum sağladığı saptanmıģtır. Y=ax^b (a) Yapılan regrasyon varyans analizlerinde tüm denemelerde sistemlerin hepsinde p<0.001 düzeyinde önemli bulunmuģtur. Ancak analiz sayısının çokluğu nedeniyle analiz tablolarının verilmesi mümkün olmamaktadır. Bu nedenle sadece determinasyon katsayılarının (R 2 ), F değerinin ve standart hata değerinin verilmesi ile yetinilmiģtir. Çizelge-3.4 den de görüldüğü gibi sistemler y = ax^ b modeline genelde uygunluk göstermesine karģın S 5 de korelasyon oranı düģük bulunmuģtur. S 1 ve S 3 de korelasyon değerinin diğer sistemlere oranla daha düģük olduğu görülmektedir. Bunun nedeni namlu yapısı ve namluların alt üst edilmesi iģleminin uygulanılmaması nedeniyle namlunun üst ve alt bölümlerindeki yoncanın farklı nem değerine sahip olma oranının fazla olması bu sistemlerde ölçülen nem oranının farklı bulunmasına neden olmuģtur. Bu nedenle korelasyon değerleri düģük bulunmuģtur. S 4 de değiģken bir korelasyon değerinin görülmesi tamamen namlu yapısı ile iliģkili olmaktadır. Biçilerek tarla yüzeyinde doğal olarak kurumaya bırakılan ürün direk olarak hava ile temas halinde olacağından iklim Ģartlarının etkisi altında olmaktadır. Hava sıcaklığı, nemi, BB ve BBA ile ürünün kuruması arasında mutlak bir iliģki söz konusu
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 845 olmaktadır. Yapılan varyans analizlerinde sistemlerin kuruma saatleri içerisinde meydana gelen kuruma olayı ile havanın nem tutma kapasitesi (BBA) arasında çok sıkı bir iliģki olduğu saptanmıģtır. Dar ve yoğun bir namlu yapısı bulunan S 4 de tırmıklama sonrası da gevģek bir namlu yapısının oluģmaması alınan örneklerin nem değerlerinin fazla bulunmasına neden olmakla beraber geneli anlatması bakımından güvenilir olmuģtur (Evcim,1979). Çizelge-3.4. Sistemlerin Kuruma Eğrileri Regrasyon Analizi Yıl/Biçim Sistem Sabit b R 2 F 1 7.26-1.765 0.76 107.89* 2 6.63-1.544 0.81 151.85* 1/1 3 6.18-1.274 0.76 111.07* 4 6.35-1.367 0.67 71.96* 5 6.68-1.510 0.68 72.65* 6 6.94-1.664 0.76 108.73* 1 4.58-0.796 0.49 30.82* 2 4.61-1.094 0.74 78.72* 1/2 3 4.64-1.280 0.79 103.22* 4 4.61-1.281 0.78 89.49* 5 4.34-0.927 0.41 16.71* 6 4.15-1.528 0.89 168.41* 1 4.04-0.273 0.54 30.82* 2 4.00-0.381 0.77 87.10* 2/1 3 4.07-0.323 0.58 37.37* 4 4.24-0.460 0.68 56.46* 5 4.04-0.393 0.71 55.97* 6 3.86-0.429 0.80 81.31* 1 5.60-0.985 0.84 130.72* 2 5.52-1.063 0.87 138.22* 2/2 3 5.32-0.841 0.89 201.66* 4 5.68-1.131 0.92 221.84* 5 5.33 -.0.992 0.90 147.09* 6 5.21-1.092 0.85 64.52* 1 4.50-0.780 0.85 99.79* 2 4.54-0.822 0.83 88.55* 2/3 3 4.68-0.781 0.82 121.21* 4 4.61-0.704 0.70 46.92* 5 4.50-0.667 0.56 21.11* 6 4.35-0.537 0.56 15.17* *p<0.001 de önemlidir.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 846 4.SONUÇ Yonca otunun kuruma süresinin namlu yoğunluğu, namlu profili, anız yüksekliği, biçim zamanı, biçme ve Ģartlandırma koģulu, hava sıcaklığı, nemi, BB, BBA ve kuruma oranları arasında sıkı bir iliģki olduğu saptanmıģtır. Aynı zamanda kuruma süresinin uzun olması ürün kalitesinin de düģmesine neden olmuģtur. Uygulanan hasat sistemlerinin ve mekanizasyon uygulamalarının ise otun kuruma süresi ve hızı üzerindeki etkisi oldukça önemli düzeylerde gerçekleģmiģtir. Kuruma sürelerine göre sistemlerin iyilik sıralaması; S6, S5, S4, S2, S1 ve S3 Ģeklinde olmuģtur. Bütün denemelerde S3 kuruma süresi en uzun sistem olmuģtur. Bu biçme makinasının tipine, uygulanan hasat sisteminin yöntemine ve namlu yapısına bağlanmaktadır. Otun en kısa sürede ve istenilen düzeyde kurumasında; baģlıca biçim zamanı, uygulanan hasat sistemi, iklim koģulları, mekanizasyon uygulamaları için uygun zamanın saptanması, anız yükseklikleri vb. bir çok faktör etkili olmaktadır. 5.KAYNAKLAR Altın,M.,Tekeli,A.S.,Orak,A.,1997. Trakya Yöresi Hayvancılığında Çayır-Mer a ve Yem Bitkilerinin Yeri ve Önemi. Trakya Bölgesi 2. Hayvancılık Sempozyumu,Tekirdağ. ASAE,1994. Standartlar. Moisture Measurement Forages ASAE S.358,2 Dec.93,S.471. Bakır,Ö.1987. Çayır-Mer a Amenajmanı. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları:992,Ders Kitabı:292,Ankara. Bastaban,S.,1982. Yoncada Biçim Sonrası Uygulanan Mekanizasyon ĠĢlemleri Ġle ÇeĢitli Depolama KoĢullarının Ürün Kayıplarına Etkileri Üzerinde Bir AraĢtırma. Doktora Tezi. Atatürk Üniv. Ziraat Fakültesi,Erzurum. Dinçer,H.,1978. Ot Kurutma Tekniğinin Esasları. Ankara Üniv. Ziraat Fakültesi Yayınları:503,Derlemeler:10,Ankara. Evcim,H.Ü.,1979. Tarlada Kurutma Amacıyla Yonca Hasadında DeğiĢik Biçim ve Biçim Sonrası ĠĢlemlerin Performans Ġrdelemesi ve Kuruma Olgusunu Kestirimde Optimizasyon. Doçentlik Tezi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi,Bornova,Ġzmir. Manga,Ġ.,Acar,Z.,Ayan,Ġ.,1995.Baklagil Yem Bitkileri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ders Notu No:7,Samsun. Rotz,C.A.,Yi Chen.,1985. Alfalfa Drying Model For The Field Environment. Transaction Of The ASAE,Vol:28(5):1686-1691. Rotz,C.A. And S.M.Abrams.,1988. Losses And Quality Changes During Alfalfa Hay Harvest And Storage. Transaction Of The ASAE,Vol:31(2):350-355. Tosun,F.,1993. Türkiye de Kaba Yem (Ot) Üretiminde Yem Bitkileri YetiĢtiriciliğinin Yeri ve Önemi. Marmara da Tarım, Ġstanbul Bakanlık Ġl Müdürlüğü Yayını,Sayı:58,Ġstanbul.
Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 847