İÇİNDEKİLER TEMA 1 DÜNYADA VE TÜRKİYE DE UMUT BÖLÜM 1 PSİKOLOJİK DANIŞMA SÜRECİNDE UMUTSUZLUK YERİNE UMUDU KULLANMA Prof. Dr. Fidan Korkut Owen Umut Nedir?... 4 Umut ve Kültür... 5 Umutla İlgilenen Kuramsal Yaklaşımlar... 7 Snyder ın Umut Kuramı... 8 Bilişsel Psikoterapilerde Umut... 10 Başlangıç Aşaması... 11 Terapi Aşaması... 11 Sonlandırma Aşaması... 11 Snyder ın Umut Terapisi... 12 Birinci Aşama: Umut Aşılama (Instilling)... 12 İkinci Aşama: Umudu Artırma... 13 Umut Kavramının İlişki Olduğu Kavramlar... 14 Umut Kavramıyla İlgili Araştırmalar... 15 Umutla İlgili Genel Müdaleleler... 17 Bilişsel Müdahaleler... 18 Davranışsal müdahaleler... 18 Kişilerarası Müdahaleler... 18 Spritüal Müdahaleler... 19 Karma Müdahaleler... 19 Umudun Psikolojik Danışmada Kullanımı... 19 Umut Temelli Modeller... 21 PDR de Umudu Geliştirmeye Yönelik Teknikler ve Programlar... 21 Okul Psikolojik Danışmanları ve Umut... 27 Aile Terapileri ve Umut... 29 Kariyer Psikolojik Danışmanlığında Umut... 30 Sonuç ve Öneriler... 30 Kaynaklar... 31 -xvii-
BÖLÜM 2 21. YÜZYILDA POZİTİF PSİKOLOJİNİN PARÇASI OLARAK UMUT VE TÜRKİYE DEKİ YERİ Yrd. Doç. Dr. Hicran Çetin Gündüz Pozitif Psikoloji ve Tarihçesi... 41 Pozitif Psikolojinin İçerisinde Umut Kavramının Yeri... 45 Pozitif Psikolojinin Parçası Olarak Umut Kavramının Türkiye deki Yeri... 48 Sonuç ve Öneriler... 66 Kaynaklar... 66 BÖLÜM 3 TÜRKİYE DE UMUT NASIL ÖLÇÜLÜYOR? Yrd. Doç. Dr. Sinem Tarhan Çocuklarda Umut Ölçeği (Çuö) - Children's Hope Scale... 74 Ergenler İçin Umutluluk Ölçeği (Euö) - Hopefulness Scale For Adolescents... 75 Sürekli Umut Ölçeği (Suö) - Dispositional Hope Scale... 78 Durumluk Umut Ölçeği (Duö) - State Hope Scale... 80 Bütünleyici Umut Ölçeği (Buö) - Integrative Hope Scale... 81 İş Umudu Ölçeği (İuö)- Employment Hope Scale... 82 Herth Umut İndeksi (Huı) - Hert Hope Index... 84 Beck Umutsuzluk Ölçeği (Buö) - Beck Hopelessness Scale... 85 Umutsuzluk Çaresizlik Talihsizlik Ölçeği (Uçtö)- Hopelessness, Helplessness, Haplessness Scale (Hhhs)... 85 Özet ve Sonsöz... 86 Kaynaklar... 88 TEMA 2 GELİŞİM DÖNEMLERİNE GÖRE UMUT BÖLÜM 4 ALGILANAN ANABABA TUTUMLARI, BAĞLANMA BOYUTLARI, YALNIZLIK VE UMUDUN YAPISAL İLİŞKİLERİ Yrd. Doç. Dr. Aylin Demirli Yıldız Algılanan Anababa Tutumları, Bağlanma Boyutları, Yalnızlık ve Umudun Yapısal İlişkileri... 93 Kaynaklar... 101 -xviii-
BÖLÜM 5 DOĞUMDAN ERGENLİĞE UMUT GELİŞİMİ Öğr. Gör. Selcen Akuysal Aydoğan Gelişim Dönemlerine Dayalı Olarak Umut Gelişimi... 106 Bebeklik Döneminde Umut Kavramı (0-2 Yaş)... 106 Okul Öncesi Dönemde Umut Kavramı (3-6 Yaş)... 107 Okul Döneminde Umut Kavramı (7 12 Yaş)... 109 Ergenlik Döneminde Umut Kavramı (13 18 Yaş)... 110 Eğitim-Öğretim Kurumlarında Umut Düzeyinin Artırılması... 111 Öğrencilerde Umut... 111 Öğrencilere Hedefler Belirlemeleri İçin Yardım Etme... 113 İzlenecek Yollar Geliştirmede Öğrencilere Yardım Etme... 115 Öğrencilere Hedeflerine Ulaşmalarında Yapılacak Faaliyetlerde Yardım Etme... 115 Öğretmenlerde Umut... 118 Sonuç... 119 Kaynaklar... 119 BÖLÜM 6 BELİREN YETİŞKİNLİK DÖNEMİ VE İRRASYONEL UMUT: MONOTON BİR YAŞAMIN UZAĞINDAKİ GENÇLER Doç. Dr. Hasan Atak Bir Yaşam Dönemi Olarak Beliren Yetişkinlik Nasıl Ortaya Çıktı?... 124 Beliren Yetişkinlik Döneminin Özellikleri... 126 Beliren Yetişkinlik Kimlik Arayışı Dönemidir... 127 Beliren Yetişkinlik Değişkenlik Dönemidir... 128 Beliren Yetişkinlik Bireyin En Çok Kendine Odaklandığı Dönemdir... 130 Beliren Yetişkinlik Ergenlik ve Yetişkinlik Arasında Bir Geçiş ve Kendini Arada Hissetme Dönemidir... 131 Beliren Yetişkinlik Büyük Umutlar, Beklentiler ve Fırsatlar Dönemidir... 132 Beliren Yetişkinlik Döneminde Umut ve İlişkili Değişkenler... 136 Beliren Yetişkinlik Dönemi Gelişim Görevlerinin Gerçekleştirilmesinde Umut... 143 Sonuç... 148 Kaynaklar... 150 BÖLÜM 7 YAŞLILIK DÖNEMİNDE UMUT Doç. Dr. Naile Bilgili Yaşlılarda Yaşam Kalitesi... 157 Yaşlılarda Umut... 161 Kaynaklar... 166 -xix-
TEMA 3 GÜNCEL KAVRAMLAR BAĞLAMINDA UMUT BÖLÜM 8 ÖZYETERLİK, KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE UMUT Yrd. Doç. Dr. Sinem Tarhan Özyeterlik ve Umut... 175 Özyeterliğin Tanımı... 175 Özyeterlik İnancının Gelişimi... 176 Özyeterlik İnancının Önemi... 178 Özyeterliği Yüksek ve Düşük Olan Bireylerin Özellikleri... 178 Umut ile Özyeterlik İnancı Arasındaki İlişkisi... 179 Beş Faktör Kişilik Modeli ve Umut... 186 Kişiliğin Tanımı... 186 Kişiliğin Gelişimi... 186 Kişilik Araştırmaları ve Beş Faktör Kişilik Modeli... 187 Umut ile Beş Faktör Kişilik Özellikleri İlişkisi... 190 Kaynaklar... 195 BÖLÜM 9 PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK VE UMUT Öğr. Gör. Zeynep Kızıl Giriş... 201 Psikolojik Sağlamlık... 202 Psikolojik Sağlamlıkta Risk Faktörleri ve Koruyucu Faktörler... 205 Gelişim Dönemleri Açısından Psikolojik Sağlamlık ve Umut... 208 Araştırmalarda Psikolojik Sağlamlık ve Umut... 211 Türkiye de Psikolojik Sağlamlık... 214 Sonuç ve Öneriler... 217 Kaynaklar... 221 BÖLÜM 10 BİR ZİHİNSEL YOLCULUK: ANLAMDAN UMUDA Arş. Gör. Gizem Sarıgül Giriş... 225 Varoluşçuluk, Diğer Adıyla Egzistansiyalizm... 226 Varoluşçuluğun Temel Varsayımları... 232 1. Kişisel Farkındalık... 233 2. Özgürlük-Sorumluluk-Kaygı... 233 3. Ben Olma Gayreti ve Ben-Öteki İlişkisi... 234 3.1. Kendi Olma Cesareti... 234 -xx-
3.2. Yalnızlığı Yaşamak... 234 3.3. Bağımlı Olmayı Yaşamak...235 3.4. Kendi Kimliğimizle Mücadele Etme...235 4. Yaşamın Anlamını Bulmak...235 4.1. Eski Değerlerden Kurtulma Sorunsalı... 237 4.2. Anlamsızlık... 237 4.3. Yeni Anlamlar Yaratma... 238 5. Hayatın Vazgeçilmezi: Kaygı... 238 6. Ölüm ve Varoluşun Keşfi... 239 Snyder ın Umut Modeli ve İnsanın Anlam Arayışı... 239 Sonuç ve Öneriler... 243 Kaynaklar... 243 TEMA 4 UYGULAMA SÜREÇLERİNDE UMUT BÖLÜM 11 UMUT, BAŞ ETME STRATEJİLERİ VE TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU (TSSB) ARASINDAKİ İLİŞKİ Uzm. Klinik Psk. İrem Yola Travmatik Olay ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir?... 249 Stres, Bilişsel Değerlendirme ve Baş Etme Stratejileri... 250 Umut, Bilişsel Değerlendirme ve Baş Etme stratejileri... 255 Umut, Baş Etme Stratejileri ve TSSB İlişkisi Hakkındaki Araştırmalar.. 256 Kaynaklar... 259 BÖLÜM 12 TRAVMA SONRASI BÜYÜME (TSB) SÜRECİNDE UMUT MODELİ Yrd. Doç. Dr. Pınar Dursun Travmatik Yaşantılar... 265 Travma Sonrası Büyüme (TSB) Nedir?... 266 Travma Sonrası Büyüme (TSB) Süreci... 270 TSB ve Belirleyicileri... 272 Umut Modeli... 273 Umut ve TSB Süreci... 274 Umut ve TSB İlişkisi Üzerine Araştırmalar... 275 Umut ve TSB İlişkisi Üzerinden Olası Uygulamalar / İmplikasyonlar... 277 Kaynaklar... 279 -xxi-
BÖLÜM 13 UMUT VE KARİYER OLGUNLUĞU Uzm. Psk. Dan. D. Didem Kepir-Savoly Umut ve Kariyer Olgunluğu... 287 Kaynaklar... 297 BÖLÜM 14 OKULDA UMUT Yrd. Doç. Dr. Canan Koç Eğitim Ortamlarında Duygular... 305 Başarı Hedefleri ve Akademik Duygular... 312 Eğitim Ortamlarında Umut... 315 Sınıfta Umudu Geliştirmek... 317 Sonuç... 322 Kaynaklar... 323 BÖLÜM 15 DAVRANIŞÇI TERAPİLERDE UMUDUN ROLÜ (THE ROLE OF HOPE IN COGNITIVE-BEHAVIOR THERAPIES) Çev. İpek Günver Dodo'nun Hükmü Bilmecesi... 329 Umut Kuramı... 330 Hedefler... 330 Alternatif Yollar Düşüncesi... 331 Eyleyici Düşünceler... 331 Umut: Bilişsel Paket... 331 Umut Kuramının Bağlantılı Modellerle Karşılaştırılması... 333 İyimserlik... 334 Seligman... 334 Scheier ve Carver... 335 Öz-Etkinlik... 335 Benlik Saygısı Kuramları (Esteem Theories)... 336 Problem Çözme... 336 Umut Kuramının Bilişsel-Davranışçı Terapilerde Uygulamaları... 337 Hedef Odağı... 337 Alternatif Yollar... 338 Eyleyici Düşünce... 340 Hastalığın Yinelemesini Önleme... 342 Sonuç... 344 Kaynaklar... 344 -xxii-
BÖLÜM 16 PSİKOLOJİK SERMAYE BİLEŞENLERİNDEN UMUDUN ÖRGÜT İÇİ POLİTİK DAVRANIŞLARLA İLİŞKİSİ Öğr. Gör. Emre Oruç & Prof. Dr. Rana Özen Kutanis Giriş... 351 Psikolojik Sermayenin Bir Bileşeni Olarak Umut...352 Örgüt İçi Politik Davranışlar... 355 Araştırmanın Amacı, Önemi ve Sınırlılıkları... 358 Araştırmanın Yöntemi... 359 Araştırmanın Bulguları... 362 Sonuç ve Öneriler... 366 Kaynaklar... 367 -xxiii-