ÜNİTE:1 Anayasa Kavramı, Anayasacılık Akımı ve Anayasa Çeşitleri ÜNİTE:2 Türkiye de Anayasa Gelişmelerine Genel Bakış ÜNİTE:3 Millî Güvenlik Konseyi Rejimi, 1982 Anayasası nın Yapılışı ve Başlıca Özellikleri ÜNİTE:4 Devletin Temel Nitelikleri 1 ÜNİTE:5 Kurucu İktidar: Anayasayı Değiştirme Sorunu ÜNİTE:6 Yasama Organı ÜNİTE:7 Yürütme Organı ÜNİTE:8 Yargı Organı ve Anayasa Yargısı 0888 228 22 22 WWW.22KASİMYAYİNLARİ.COM 1
Dersin Adı : Anayasa Hukuku Dersin Kodu : HUK209U Dersin Dönemi :Güz Dersin Kredisi :5 Dersin Soru Sayısı : 20 2 Ara Sınav Sorumlu Üniteler : 1-4 Dönem Sonu Sınavı Sorumlu Üniteleri: 1-8 0888 228 22 22 WWW.22KASİMYAYİNLARİ.COM 2
ÜNİTE:1 'Kendi omzuna tırman; başka nasıl yükselebilirsin ki! Nietzche Anayasa Kavramı, Anayasacılık Akımı ve Anayasa Çeşitleri ÖRNEK SORU: Bugünkü anlamında ilk anayasalar kaçıncı yüzyılda ortaya çıkmıştır? A - 17 B - 18 C - 19 D - 20 E - 21 Doğru Cevap:B Anayasa kavramını tanımlayabilmek. 3 Anayasa, bir devletin temel örgütleniş tarzını, organlarını, bu organlar arasındaki ilişkileri ve devletle birey arasındaki ilişkilerin temel kurallarını belirleyen üstün bir kanundur. Dünyada ilk yazılı anayasa metni, İngiliz ihtilali sırası da kabul edilmiş "lnstrument of Government" (Hükümet Aracı) adlı belgedir. Bugünkü anlamda ilk anayasalar ise, 1787 ABD ve 1791 Fransa Anayasalarıdır. 19. ve 20. yüzyıllarda anayasacılık akımı hız kazanmıştır. İlk Osmanlı-Türk Anayasası da 1876 Kanun-i Esasi'dir. 17. ve 18. yüzyıllarda devletin kökenini açıklamak üzere Hobbes, Locke ve Rousseau gibi önemli düşünürler tarafından "toplum sözleşmesi" teorileri ortaya atılmıştır. Toplum sözleşmesi: İnsanların hayatlarını ve haklarını güvenceye kavuşturmak amacıyla, bir kısım haklarını üstün bir otoriteye (devlete) devretmeleridir. 0888 228 22 22 WWW.22KASİMYAYİNLARİ.COM 3
Anayasacılık akımının ortaya çıkmasındaki temel amaç, devletin mutlak iktidarını birey hürriyetleri lehine sınırlandırmaktır. Anayasacılık, devlet iktidarının yazılı bir anayasa ile sınırlandırılması amacını güden siyasal bir akımdır. Anayasacılık akımını doğuran etkenler şunlardır: 1. Siyasal düşüncenin laikleşmesi 2. Burjuva sınıfının yükselişi 3. Toplum sözleşmesi Sınırlı devlet, devlet iktidarını kişisel özgürlükler lehine etkin bir şekilde sınırlandırılan devlettir. Anayasa hukuku da hukuk biliminin, bu üstün kanunu ve devletin temel örgütlenmesine ilişkin seçim kanunu, siyasal partiler kanunu ve yasama meclisleri içtüzükleri gibi diğer mevzuatını inceleyen, açıklayan, yorumlayan ve sistemleştiren bir alt dalıdır. Kuvvetler ayrılığı; Locke ve Fransız düşünürü Montesquieu tarafından savunulmuştur. İlk yazılı ana-yasalar olan 1787 ABD ve 1 791 Fransız Anayasaları bu türden etkilenmiştir. Kuvvetler ayrılığı, devlet iktidarının yatay düzeyde, yani merkezî devlet yapısının üç unsuru arasında bölüşülmesi olarak tanımlanabilir. Dikey bölüşümün iki şekli, federalizm ve yerinden yönetimdir. Bu ikisi arasında bir orta yol olarak, bölgesel (regional) yönetiminden de söz edilebilir. * Üniter devlette tek bir anayasa, tek bir yasama, yürütme ve yargı organı, ve ülkenin tümünde bir örnek şekilde uygulanan tek bir hukuk sistemi mevcuttur. Federal devlette ise birliği oluşturan ünitelerden her birinin kendisine özgü anayasası, yasama, yürütme ve yargı organları ve kendi hukuku vardır. * Üniter devlette merkezî yasama organı, kural olarak, yerel yönetim birimlerinin yetki ve görev alanlarını serbestçe belirleyebildiği halde, federal devlette merkezî devletle federe devletler arasındaki yetki bölüşümü, federal anayasa ile düzenlenmiştir. * Federal devlette federe devletler, federal devlet iradesinin oluşumuna devlet olarak katılırlar. Bunun yolu, federal devletlerde yasama organının mutlaka iki meclisi olmasıdır. Üniter devletlerde ise böyle bir zorunluluk yoktur. Üniter devletler tek meclisli veya iki meclisli olabilirler. Federal sistemin örnekleri, ABD, Kanada, Brezilya, Meksika, Almanya, Avusturya, Hindistan, Rusya sayılabilir. 4 Anayasacılık akımının ortaya çıkış nedenlerini açıklayabilmek. Dünyada yazılı anayasalar dönemi, 18. yüzyıl sonlarında, 1787 ABD ve 1791 Fransa anayasaları ile başlamıştır. Anayasacılık akımı adı verilen bu akımın doğuşunda, bir yandan siyasal düşüncenin ilahi temellerden koparak laikleşmesi, öte yandan burjuvazinin yükselişi rol oynamıştır. Bölgesel yönetim sisteminin çağdaş önekleri arasında ise; İspanya, İtalya ve Bileşik Krallık yer alır. İngiltere, yazılı bir anayasaya sahip olmamakla birlikte, çok güçlü anayasal gelenekleri, yaygın ve güçlü demokrasi kültürü ve etkin sivil toplum kuruluşları sayesinde bir anayasal devlettir. İsrail, Yahudi Devleti'nin niteliği üzerinde laik ve ortodoks Yahudiler arasındaki derin görüş farkı nedeniyle bir anayasa yapamamış, ancak çeşitli devlet 0888 228 22 22 WWW.22KASİMYAYİNLARİ.COM 4
kurumlarını olağan kanunlarla düzenlemiştir. Suudi Arabistan da tek meşru anayasanın şeriat olduğu inancıyla yazılı bir anayasa yapmamıştır. Yumuşak anayasa: Yapılması ve değiştirilmesi, tamamen olağan (adi) kanunlarla aynı yöntemlere tabi olan anayasadır. Katı anayasa: Değiştirilmesi normal kanunlardan farklı ve daha güçleştirici şartlara bağlanmış olan anayasadır. Bir anayasayı tümden yeniden yapma iktidarına "asil kurucu iktidar" o anayasayı kendi koyduğu değiştirme kurallarına uygun olarak değiştirme iktidarına da "tali (türevsel) kurucu iktidar" adı verilir. Ekonomik gücü giderek artan, fakat mutlak monarşiler döneminde hakları çok sınırlı olan burjuva sınıfı, bu hak ve hürriyetlerini güvence altına almak için, devlet iktidarını bir anayasa ile sınırlandırma ihtiyacı duymuştur. Bir anlamda, demokratik ve anayasal devrimler, burjuva devrimleridir. Anayasacılık akımının temelinde yer alan kuvvetler ayrılığı ilkesini anlatabilmek. Anayasacılık akımının temel amacı, devlet iktidarını sınırlandırmaktır. Bunu gerçekleştirmekte başvurulan yöntem de kuvvetler ayrılığı, yani devletin yasama, yürütme ve yargı iktidarlarının ayrılarak farklı organlara verilmesi ve böylece, bu organların birbirlerini frenlemesinin ve dengelemesinin sağlanmasıdır. Yazılı anayasalar yapma akımı, 19. yüzyılda Batı ülkelerinde yaygınlaşmıştır. Bugün, çok az sayıda istisna (İngiltere, İsrail, Suudi Arabistan) dışında, yazılı anayasası olmayan ülke yoktur. Ancak, yazılı bir anayasanın varlığı, o ülkenin, anayasacılık akımının amacına uygun demokratik bir ülke olduğu anlamına gelmez. Otoriter veya totaliter ülkelerde anayasalar, fonksiyonel anlamda değil, sadece biçimsel anlamda anayasalardır. 5 ÖRNEK SORU: Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A - Günümüzde hemen bütün anayasalar, sert anayasa niteliğindedir B - Anayasacılık akımının temel amacı, devlet iktidarını sınırlandırmaktır. C - Sert anayasanın amaçlarından birisi çoğunluğun keyfi iktidarına karşı siyasal azınlıkları koruma ihtiyacıdır. D - Yazılı anayasalar yapma akımı, 19. Yüzyılda Batı ülkelerinde yaygınlaşmıştır. E - Dünyada yazılı anayasalar dönemi, Ortaçağ'da başlamıştır. Doğru Cevap:E 0888 228 22 22 WWW.22KASİMYAYİNLARİ.COM 5