Global Krizin Bankalar ve Finans Sektörü Üzerine Etkileri ITU, Mart 2009 0
Bankacılık sektöründeki zararlar 1 trilyon $ ı aştı... :: :: IMF nin tahminlerine göre zararlar 2 trilyon $ ı aşabilir Hükümetler bankacılık sistemini düzene sokmak için geniş kapsamlı önlemler almaktalar; bankalara sermaye enjeksiyonları, sorunlu aktiflere garanti, bankalararası borçlanmaya garanti, politika faizlerindeki hızlı indirimler, uzun vadeli menkul kıymet alımları ve mali teşvik paketleri Zararlar ve Sermaye Enjeksiyonları (milyar $) Kaynak: Bloomberg Dünya Amerika Avrupa Asya Zararlar 1,197 814 353 30 Sermaye Enjeksiyonları 1,013 571 373 69 1
...borsalardaki kayıplara finans hisseleri öncülük ediyor... :: En ciddi düşüşler ABD ve Avrupa da görülmekte... Finans Sektörü Hisse Senedi Performansı (2008 Ocak=100) Eylül 15: Lehman Brothers ın iflası 2
Global ölçekte mali ve finansal teşvik paketleri açıklanmakta... Mali Teşvik Paketleri ( milyar $) Toplam GSYİH nın % si ABD 955 7 % AB 333 1.5% Japonya 105 2.0% Çin 586 8,9% Bazı gelişmekte olan ülkeler 1 100 Toplam 2,117 Kaynak: IIF, RGE, Bloomberg 1.Rusya, Hindistan, Singapur, G. Kore, Tayland Parasal Tedbir Paketleri ( milyar $) Paketin Toplam Büyüklüğü Garantiler ABD 12,000 1 1,900 2 AB 3,000 1,671 Kaynak: Fed, BOE, Bloomberg, TCMB, CNBC, WSJ 1 Yaklaşık tutar 2 Bankalar arası borçlanmalara ve mevduatlara verilen garantileri içermektedir. Toplam paket büyüklüğüne dahil edilmiştir 3
...amaç kredi daralmasının önlenmesi :: Tahsil edilemeyecek alacaklar probleminin çözümü için iki yol var: :: Finansal kurumların yeniden sermayelendirmesi :: Kredilerin yeniden yapılandırılması: ancak sorun; menkul kıymetleştirmede... :: Yaşanan kriz ile birlikte hanehalkı ve kurumların harcama ve yatırım alışkanlıklarının toparlanması zaman alacak... :: 2009 un seyrini iki kilit unsurun nisbi gücü belirleyecek: Bir taraftan özel sektörde harcamaların ve kredilerin azalmaya devam etmesi ki bu toplam talebi azaltacaktır;diğer taraftan da global talebi destekleyecek finansal ve maliye politikaları 4
...ancak global ekonomik durgunluk belirginleşiyor Büyüme Oranları (%) IMF Tahminleri Yıllık %,değişim ABD Euro Bölgesi Japonya İngiltere 2007 2,0 2,6 2,4 3,0 2008 2009 1,1-1,6 1,0-2,0-0,3-2,6 0,7-2,8 Çin 13,0 9,0 6,7 Brezilya 5,7 5,8 1,8 Hindistan 9,3 7,3 5,1 Rusya 8,1 6,2-0,7 Dünya 5,2 3,4 0,5 Gelişmiş ülkeler 2,7 1,0-2,0 Gelişmekte olan ülkeler 8,3 6,3 3,3 Kaynak: IMF 5
Dünyada yaşanan bankacılık krizine Türk bankacılık sektörü hazırlıklı yakalandı... :: Türkiye sub-prime piyasası mevcut değildir; ülkemizde klasik bankacılık yapılmaktadır :: Güçlü sermaye: Sermaye yeterlilik oranı %15 in üzerindedir. Resmi hedef %12 :: Düşük kaldıraç : Yurtdışında 1 e 25-30 iken, Türkiye de 1 e 7 dir. :: Yaygın mevduat tabanı: İş modeli mevduata dayanmakta, mevduatlar verilen kredilerin üzerindedir :: Sağlıklı kredi politikası, sağlam risk yönetimi: Sektördeki takipteki kredi oranı %4 seviyesindedir :: BDDK ile birlikte sektördeki denetim ve gözetimin çok etkin bir biçimde sürdürülmesi 6
Bankacılık sektörü bazı karşılaştırmalı göstergeler... Kredi/Mevduat (%, 2008 B) Hane halkı döviz borcu GSYİH nın % si (2007) 40 35.7 34.8 30 30.1 20 10 12.7 9.7 6.5 4.9 0 1.3 0.3 0.1 Kaynak: Credit Suisse, BDDK Kaynak IIF :: Türkiye kredi/mevduat oranları, hane halkı döviz borcu göstergelerine göre Doğu-Avrupa ülkelerine göre çok daha iyi konumdadır. :: Verilen kredilerin mevduatların çok üzerinde olması Doğu Avrupa ülkelerinde finansal kırılganlığın dış kırılganlığa (yurt dışı finansman ihtiyacı) dönüşmesini getirdi
Bu kırılganlık ülkelerin kredi temerrüt takaslarından da görülmekte... 1,200 1,000 800 600 400 200 734 602 467 348 Türkiye Rusya Macaristan Polonya 0 01-07 01-08 01-09 3,500 3,000 Ocak 2007=100 2,868 2,500 2,000 1,500 1,000 500 0 01-07 01-08 01-09 2,654 1,672 291 Türkiye Rusya Macaristan Polonya Kaynak: Reuters
...ancak global resesyon Türkiye yi iki yönden etkilemektedir :: Dış ticaretteki azalma :: Sermaye girişlerindeki azalma...ve bunların yurt içi sermaye piyasaları, tüketici davranışı ve yatırım talebi üzerindeki etkileri... 9
Gelişmekte olan ülkelere olan sermaye girişleri ve Türkiye Gelişmekte olan ülkelere olan sermaye girişleri (milyar $) 2007 2008E Büyüme (%) Toplamdaki pay (2008,%) Türkiye nin Avrupa daki payı (%) 2007 2008E Gelişen piyasalara olan sermaye girişi 929 466-49.8 100 a) Gelişen Avrupa (1) 393 254-35.3 54.5 Türkiye (2) 51 41 (4) -18.7 8.8 13 16 b) Diğer Gelişen Piyasalar (3) 536 212-60.5 45.0 Kaynak: Institute of International Finance, TCMB (1) Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Romanya, Rusya Slovakya Turkiye, Ukrayna (2) Özel sermaye girişleri: Hisse senedi,, Doğrudan yatırımlar, Bono satın alımları, Bankacılık sektörü yurt dışı borçlanma (3) Asya/Pasifik, Latin Amerika, Afrika/Orta Doğu (4) Gerçekleşme 10
Gelişmekte olan ülkelere giden sermaye hareketleri azalmakta... milyar $, Gelişen Avrupa; sermaye girişi 2006 2007 2008 Beklenti 2009 Tahmin Özel sermaye girişi, net 226.3 392.8 254.2 30.2 Hisse senedi yatırımı, net 50.2 81.1 50.3 48.6 Doğrudan yatırım, net 49.5 74.9 69.0 54.1 Portföy yatırımı, net 0.7 6.2-18.7-5.5 Özel kreditörler, net 176.2 311.7 203.9-18.4 Ticari bankalar, net 109.8 216.9 122.7-27.2 Banka dışı, net 66.4 94.8 81.2 8.8 Resmi sermaye girişi -24.7 0.1 16.5 22 Kaynak: IIF ::...özellikle bankalardan sağlanan kredilerdeki düşüş dikkat çekici
Global belirsizlikler ve artan riskten kaçınma yurtdışından borçlanma imkanlarını kısıtlıyor... Bankaların yurtdışından borçlanmaları (milyar $) 60 58 58.3 56 54 52 50 48 48.6 46 44 42 40 Lehman Brothers ın iflası; Ekim Kasım çalkantısı 01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 :: Bankaların yurtdışından borçlanmaları 2008 yılının 4. çeyreğinden itibaren düşüş gösteriyor.
Yurtdışı borçlanma ve YP krediler Yurt dışı borçlanma ve YP kredi (3mma,milyar $) Yurt dışı borçlanma ve YP kredi (Yıllık değişim, %) 80 YP kredi(sol eksen) 60 60 30 70 Yurt dışı borçlanma 55 50 20 60 50 40 Lehman Brothers ın iflası 50 45 40 35 40 30 20 10 YP kredi(sol eksen) Yurt dışı borçlanma 10 0-10 30 01-06 07-06 01-07 07-07 01-08 07-08 01-09 30 0 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 -20 :: 2009 yılında yurtdışı finansman olanaklarının daralması yurt dışı borçlanmanın ve buna bağlı olarak da verilen YP kredi hacmini etkilemektedir
YP mevduatlarda dalgalanmalar görülmekte... YP Mevduatlar (milyar $) 120 116.8 110 100 101.6 90 94.7 95.4 80 01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09 Kaynak: BDDK :: Döviz piyasasında yaşanan volatilite ile birlikte döviz tevdiat hesaplarında önemli çözülmeler görülmekte ::... tüm bunlar döviz likiditesinde geçiçi dalgalanmalara sebep olmakta ::... MB nın aldığı tedbirler çok olumludur 14
Global ölçekte yaşaşan senkronize resesyon kredi talebini etkiliyor... TP Krediler (milyar TL) 270 250 230 210 190 170 150 01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 Kaynak: BDDK :: Global ölçekte 2008 in son çeyreğinden itibaren bir çok ülkede çift haneli üretim düşüşleri görülmekte.. ::...bu durum dünyada ihracat ve ithalat düzeylerinde rekor gerilemeler yaşanmasını sağlıyor :: Belirsizlik ortamı tüketici harcamalarını ve yatırım talebini etkiliyor... :: Tüm bu etkilerin kaçınılmaz sonucu olarak kredilerin yavaşlamasını getiriyor 15
Sonuç ve beklentiler.. :: 2009 un seyrini iki kilit unsurun nisbi gücü belirleyecek: Bir taraftan özel sektörde harcamaların ve kredilerin azalmaya devam etmesi ki bu toplam talebi azaltacaktır; diğer taraftan da global talebi destekleyecek finansal ve maliye politikaları :: Türkiye deki piyasaların seyri de yurt dışı görünüme bağlı olacak :: Merkez Bankasının faizleri düşürmesinin zaman içinde iç piyasalara destek olmasını bekliyoruz :: Merkez Bankası bir çok etkili önlem aldı. DTH ların mevduat munzam karşılıkları düşürüldü. Bu tedbir bankalara 2.5 milyar $ likidite sağladı. MB piyasaya döviz ve TL likidite vermeye başladı :: Türkiye de uzun vadeli TL mevduat ihtiyacı var. Mevduatın vadesinin uzamasını teşvik edici önlemler faydalı olabilir. Uzun vadeli mevduatın stopaj oranı düşürülebilir. Bu şekilde reel sektöre daha fazla kaynak aktarılabilecek :: KKDF oranının kaldırılması tüketici kredilerini ve dolayısıyla iç talebi olumlu etkileyecektir. 16
YASAL UYARI: Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen ilk kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. İş bu raporlardaki yorumlardan; eksik bilgi ve/veya güncellenme gibi konularda ortaya çıkabilecek zararlardan Akbank TAŞ, Ak Yatırım AŞ ve çalışanları sorumlu değildir. Akbank TAŞ ve Ak Yatırım AŞ her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/veya ortadan kaldırabilir. Genel anlamda bilgi vermek amacıyla hazırlanmış olan iş bu rapor ve yorumlar, kapsamı bilgiler, tavsiyeler hiçbir şekil ve surette Akbank TAŞ ve Ak Yatırım AŞ nin herhangi bir taahhüdünü tazammum etmediğinden, bu bilgilere istinaden her türlü özel ve/veya tüzel kişiler tarafından alınacak kararlar, varılacak sonuçlar, gerçekleştirilecek işlemler ve oluşabilecek her türlü riskler bizatihi bu kişilere ait ve raci olacaktır. Hiçbir şekil ve surette ve her ne nam altında olursa olsun, her türlü gerçek ve/veya tüzel kişinin, gerek doğrudan gerek dolayısı ile ve bu sebeplerle uğrayabileceği her türlü doğrudan ve/veya dolayısıyla oluşacak maddi ve manevi zarar, kar mahrumiyeti, velhasıl her ne nam altında olursa olsun uğrayabileceği zararlardan hiçbir şekil ve surette Akbank TAŞ, Ak Yatırım AŞ ve çalışanları sorumlu tutulamayacak ve hiçbir şekil ve surette her ne nam altında olursa olsun Akbank TAŞ, Ak Yatırım AŞ ve çalışanlarından talepte bulunulmayacaktır. Bu rapor, yorum ve tavsiyelerde yer alan bilgiler yatırım danışmanlığı hizmeti ve/veya faaliyeti olmayıp; yatırım danışmanlığı hizmeti almak isteyen kişi ve kurumların, iş bu hizmeti vermeye yetkili kurum ve kuruluşlarla temasa geçmesi ve bu hizmeti bir sözleşme karşılığında alması SPK mevzuatınca zorunludur. 17