Nurşah SUNAY / Genel Yayın Yönetmeni nursah.sunay @ sektorelyayincilik.com 6645 Sayılı Kanun la Yapılan Değişiklikler 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Türkiye Büyük Meclisi nde 04.04.2015 tarihinde kabul edilmiş olup 23.04.2015 tarih ve 29335 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Böylelikle işçiye bazı ek haklar getirilerek mazeret izinleri düzenlenmiştir. Örneğin; işçi aşağıda belirtilen mazeret izin günleri, çalışılmış gibi kabul edileceği gibi bu süreler yıllık ücretli izin uygulamalarında da çalışılmış günler gibi sayılacaktır. 6645 sayılı Kanun la mazeret izninde önemli değişiklikler yapılmış ve işçiye; *Evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü halinde 3 gün ücretli, *Eşinin doğum yapması halinde ise 5 gün ücretli izin verileceği hükme bağlanmıştır. *Ayrıca, işçilerin en az %70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde 10 güne kadar ücretli izin verilecektir. *Genel olarak işçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçememektedir. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7.5 buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilecektir. *Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saat olmak üzere yeniden düzenlenmiştir. Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere, zorunlu nedenler fazla çalışma ve olağanüstü çalışma hallerinde haftalık otuz yedi buçuk saati aşan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yüzden az olmamak üzere arttırılması suretiyle ödenecektir. KÜNYE Sektörel Yayıncılık Adına İmtiyaz Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni Nurşah SUNAY Görsel Sanat Yönetmeni ve Editör Serdar SUNAY Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Süleyman ÇİLİNGİR Grafik & Tasarım Mustafa SOYCAN Yardımcı Grafiker Habibe EROĞLU Kurumsal İletişim Müdürü Kadir ALTAY Haber - Araştırma Ayşe SEDEF Web Master Hidayet SUNAY Hukuk Danışmanı Av. Erdal DEMİR Mali Müşavir Bülent SUNAY Türkmenistan Bölge Sorumlusu Hakan SUNAY Almanya Bölge Sorumlusu Harun VATAN Yayın Kurulu Gazanfer SANLITOP / Makine Yüksek Müh. Namık YENER / Elektrik Mühendisi Mehmet ERKAL / Elektrik Mühendisi Serdar AKSOY / Elektrik Mühendisi (MBA) Savaş KONCA / S.M. Mali Müşavir Alper COPLUGİL / Ar- Ge Proje Danışmanı Hikmet BAYDAR / Ekonomist CEO, 3.Göz Danışmanlık Emre SOLAK / Elektrik Teknikeri Selahattin NAYMAN / Satış Paz. Koordinatörü Yayına Hazırlayan Kuruluş Sektörel Yayıncılık info @ sektorelyayincilik.com Perpa Tic. Mrk. B Blok Kat.9 No.1359 Okmeydanı / Şişli-İSTANBUL T: 0212 320 96 66 (pbx) F: 0212 320 96 56 Baskı : Anka Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. 2. Matbaacılar Sitesi Litros Yolu D Blok No. D3 Zeytinburnu / İSTANBUL 2
INDEX 64 48 112 2. 6645 Sayılı Kanun la Yapılan Değişiklikler / Nurşah SUNAY 6. IMF den Gelen Mesajlar.. / Hikmet BAYDAR 8. Acil Aydınlatma Armatürleri.. / Namık YENER 10-12. Ar-Ge Projelerinde Bütçe Yönetimi/ Alper COPLUGİL 14-16. Bir Fuarın Ardından/ Selahattin NAYMAN 18-20.Yıldırımdan Korunma Sistemleri.. / Serdar AKSOY 22. Sıvı Uygulamalarında Otomatik Dolum Sistemleri / Emre SOLAK 24-26. Ev Hizmetlerinde Sigorta Zorunluluğu / Savaş KONCA 28-30. Stambu 2015 İstanbul Light... 32. Dekorasyonda Antik Dokunuşlar; Cellia 34-36. Talesun İlk Otel Projesi.. 38. Elbi den Anahtar Prize Estetik Bir Dokunuş: Vega 40-42. Acc Jeneratör, Afrika ve Ortadoğu ya Açılıyor 44. Viko Artline dan Novella Corian Serisi 46. EMSİAD Üyeleriyle İstanbul Fuarı nda 48. IAEE İstanbul da Elektrik Yaz Okulu Açacak 50-57. Sektörüm Dergisi Hannover Messe Fuarı nda.. 58-60. Viko Dünya nın Geleceği İçin Yeşil Ofis Uygulaması.. 64. Elektrikli BMW ye Yoğun İlgi 66. Varsan Statik Ürün Listesi 68. Makel Şalter Toplantıları Bursa da 72-75. Huawei UPS Serileri.. 76-80. Hedef Pazar Yeni Mısır 82-84. Birinci Avrupa Olimpiyatlarında... 86-88. TET Proje Baharı.. 90-92. Elektrik Üretim Kapasitesi Artacak 94. Enerya Eski Sayaçları Ücretsiz Değiştiriyor 96-98. LED Aydınlatma Sektörü... / Uçkan APAK 100. Ayarlanabilir LED Ampul Handy Buld 102. Dünya nın Elektrik Enerjisi İle Aydınlatılan Caddesi 104-106. Vestel LED Aydınlatma İstanbullight Fuarı nda.. 108-110. China Homelife 700 Firma İle 2.Kez Kapılarını Açıyor.. 112. İstanbul da ve Tüm Dünya da Sinan Zamanı 114. Arstar dan Yepyeni Bir Ürün: Deniz Altı Su Spotu S E K T E L E C T R I C L I G H T I N G E N E
INDEX 182-183 196-198 130-135 116. Mamuz Müzesi nde Parscan ve Pollux.. 118-120. Neden Light Master? 122-124. Philips ten 49 Prestijli Red Dot Ödülü 126. ABD nin 5.Büyük Devlet Üniv.Schreder a Emanet.. 128. Çepa Elektrik Perpa daki Yeni Yerinde.. 130-135. Sektörüm Dergisi İstanbullight Fuarı nda.. 136. Complexe Desjardins e Özel Dinamik Aydınlatma 138. LED&LED Fuarı 1-4 Ekim 2015 Tarihinde.. 140-144. Forest Lighting Genel Müdürü ile Söyleşi 146-148. Philips Güneş Enerjili LED Lambalar.. 150. U-Line a Red Dot 2015 Ödülü 152. Kristal Paneller; Swarovski 154.Altın Görünümlü Altın Çarşı 158-160. Philips Master LEDtube İle Doğru.. 162-163.Ofis Aydınlatmasında Nelere Dikkat Edilmeli 164. Halojen Lamba Yasağı 2018 e Ertelendi 166-167.Sektörüm Dergisi Solarex Fuarı nda.. 168. Enerjide Avrasya Birliği.. 169. Aksaray Enerji Solarex Fuarı nda Yerini Aldı 170. Full D1 Kayıt Cihazı.. 172-174. Uzak Mesafeden Plaka Tanımak.. 178-180. Ateksis AVM Projelerine Metrogarden ı da Ekledi 182-183. Y3K CMITech in Türkiye deki Tek Distribütörü Oldu 184. Somfy den Otomatik Tente.. 186. Otonom Araçlar Geliyor 188. SmartBS Otomasyon ve Mühendislik Sistemleri... 190. Uluslarası Asansör Fuarı nın İlgi Odağı Kleemann Oldu 192-193. Sektörüm Dergisi İstanbul Yapı Fuarı nda.. 194. Legrand dan Yepyeni İnovatif Bir Ürün 196-198. Asansördeki Back Up Sistemi Hayat Kurtarıyor 199-201. Sektörüm Dergisi Abonelerimiz 202-203. Sarı Sayfalar 204-205. Mayıs Ayı İhale Listesi 206. Sektörüm Dergisi Abone Formu 207. Reklam İndeksi O R U M R G Y S E C U R I T Y A U T O M A T I O N
Ekonomist CEO, 3.Göz Danışmanlık Hikmet BAYDAR hikmetbaydar@yahoo.com Dünya Ekonomik Görünümüyle İlgili Olarak IMF den Gelen Mesajlar IMF nin Dünya Ekonomik Görünüm raporunda verdiği temel mesaj şu şekildedir: Orta vadeli görünümü etkileyen iki temel dinamik söz konusu: İlki, gelişmiş ülkelerde özellikle Euro Bölgesi nde krizin etkileri ve borç azaltma sürecinin devam ediyor oluşu. Bu durum büyümeyi yavaşlatırken, risk azaltım sürecinin de uzamasına neden oluyor. İkincisi ise hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde potansiyel büyümenin gerilemesi. Gelişmiş ülkelerde de krizden önce başlayan bu süreç krizle birlikte güçlendi. Gelişmekte olan ülkelerde de yaşlanan nüfus, daha yavaş sermaye birikimi ve zayıf verimlilik artışı potansiyel büyüme üzerinde baskı oluşturuyor. Gelecek döneme ilişkin sınırlı büyüme beklentileri, bugünkü harcamaların da düşük seviyede kalmasını, dolayısıyla daha düşük büyümeyi getiriyor. Bu iki olguya ek olarak, iki temel faktör de ekonomik faaliyetlerin global dağılımı üzerinde önemli etkilere sahip. İlki, petrol fiyatlarındaki gerileme. İkincisi ise döviz kurlarındaki büyük dalgalanmalar. Petrol fiyatlarındaki gerileme reel geliri petrol ihracatçılarından, petrol ithalatçı ülkelere kaydırırken, ithalatçı ülkelerdeki harcamaları olumlu etkiliyor. ABD, Çin, Euro Bölgesi ve Hindistan gibi. Petrol ihracatçılarındaki harcama azalışının ise sınırlı olması bekleniyor. Zira bu ülkelerin büyük finansal rezervleri mevcut. Döviz kurlarındaki dalgalanmalar (dolar değerliliği, yen ve avro zayıflığı), normalin üzerinde yüksek oldu. IMF döviz kurlarındaki bu düzeltmenin, nette, dünya ekonomisi için olumlu olduğu görüşünde ve Euro Bölgesi ile Japonya nın yerel para birimlerindeki değer kaybından fayda sağlayacağını öngörüyor. Zira, bu ülkelerdeki yerel paradaki değer kaybı, enflasyon beklentilerini yükselterek reel faizlerin daha da gerileyebilmesine olanak sağlayacak, harcama ve yatırımları olumlu etkileyecek. ABD ekonomisinin ise dolardaki değer kazancının olumsuz etkilerini bertaraf etmek için yeterli derecede güçlendiği vurgulanıyor düşük petrol fiyatları, ılımlı enflasyon, destekleyici para politikası ve finansal koşullar, daha güçlü özel sektör bilançoları gibi. Bu dört faktör biraraya getirildiğinde bazı ülkeler yarar sağlarken, bazıları da olumsuz etkilenecek. Nette ise, gelişmiş ülkelerin bu yıl geçen yıla nazaran daha hızlı büyümesi (2014: %1,8 2015: %2,4), Gelişmekte olan ülkelerin ise yavaşlaması (2014: %4,6 2015: %4,3) öngörülüyor. Riskler açısından ise geçen yılın temel riski olan Euro Bölgesi ndeki deflasyon ve resesyon riski zayıflarken, jeopolitik riskler arttı. Ayıca döviz kurlarında ve petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların devam etmesi, ek finansal riskler üretebilir. Farklı birçok etkinin bir arada olduğu böyle bir makro ortamda politika önerileri de ülke spesifik olmak durumunda. Fakat buna rağmen, yapılabilecek genel çıkarım, büyümenin kısa ve uzun vadede olabildiğince teşvik edilmesinin gerekliliği. Türkiye Çıkarımı: Türkiye yerel piyasaları ve TL, IMF nin raporunda belirttiği faktörlerden (petrol fiyatı ve döviz kuru) farklı ölçülerde etkilendi. Döviz kurlarında görülen yüksek oynaklığın olumsuz etkisi, petrol fiyatlarındaki düşüşün olumlu etkisine göre daha ağır basmış gözüküyor. Ayrıca, ekonomik aktivite ile ilgili beklentilerin son dönemdeki zayıf seyri de TL ve TL cinsi fiyatlanan aktiflerin performanslarını olumsuz etkiliyor. Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle... 8 www.sektorumdergisi.com Mayıs May 2015
Elektrik Mühendisi, Proje Danışmanı Namık YENER n.yener@yenerveyener.com.tr Acil Aydınlatma Armatürleri ve İşaretleri -1 Acil aydınlatma armatürleri yerleri ve sayıları, yangın uzmanı tarafından belirlenmek ile birlikte, ilaç firmalarında genel kullanım oranları %10 seviyesindedir. (Toplam aydınlatma armatürleri içinde ki sayısı ) Acil durumlarda elektriğin kesildiği hallerde devreye girerler ve ihtiyaç olan seviyede aydınlatma sağlarlar. Bu aydınlatma seviyesi bu mahalli güvenli bir biçimde terk etmeye yetecek kadar olmalıdır. İlaç işletmesinde yangın senaryoları ile yangının çıkış yerlerine bağlı olarak tüm yönlendirme ve işaretlerin de doğru yerlerde ve karanlıkta görülecek şekilde yerleştirilmeleri çok önemlidir. Yangın Söndürme Dolapları, Yangın Butonları İlaç işletmesinde yangın dolapları genellikle ankastre (gömme) seçilip, duvar ve panel gibi sistemler ile flaş bir yüzey oluşturması beklenir. Yangın dolapları içerisinde yangın hortumu yanı sıra 5 kg. lık veya daha büyük köpük gazlı söndürücülerde yer alabilir. Yangın dolapları üzerinde kolayca algılanabilmesi için, karanlıkta da görülebilecek fosforlu işaretlendirmeler olmalıdır. Yangın dolapları hortumları 20 metreden az olamaz, bu sebepten işletme içerisinde genellikle 40 metrede bir birbirlerini tekrar etmelidir. Katlanır hortumlar zaman içerisinde kaçırdıkları için artık, basınçlı hortumlar kullanılmaktadır. Hortum ve söndürme tüpleri senede 2 kez kontrolden geçirilmelidir. Bulundukları bölgede etiketleri üzerine yapılan kontroller işlenmelidir. İlaç işletmesinde kullanılacak olan yangın butonlarının flaş montajı olması gerekir. Aksi takdirde sürekli yatay olan düzlemeleri gün içinde temizlenmelidir. Anahtarlar Anahtarlar, çok önemlidir. Basit bir aydınlatma anahtarı, yanlış bir kesme mekanizmasına sahip ise içinde bulunduğu devrenin aydınlatma elemanlarının yanmasına sebep olacak bir elektrik kısa devresi yaratır. Anahtar seçim ve kullanımı yüzünden (hatalı olanlar) ülkemizde her yıl çok sayıda gereksiz lamba sarfiyatları olmaktadır. Bu konu standartları takip edecek olan kurum ve kişiler için ihbar olarak ele alınmalıdır. İkaz Sistemleri Alarm sireni, hoparlör ve lambalar, diğer elektrik aksesuarları, alarm sireni ve hoparlörlerinin işletme içerisinde yerleşiminde duvar üzerine monte edildiğinde yatay düzlem olmaması istenir. Her elemanın devreye girdiğinde çevresinde duyulacak uzaklığa yerleştirilmesi gerekir. Çok sesli ortamlarda ses uyarısına ilave olarak ışıklı ikaz ve alarm lambaları da tavanda çalışanların uyarılacağı noktalara yerleştirilir. Bu elamanlarının ışıklarının algılanabilmesi için çakarlı sistemler olarak seçilmesi istenir. Bakım Şalterleri Bakım şalterleri konusunun, maalesef meslekdaşlarım ve diğer kullanıcılar tarafından tam anlaşılmadığını gözlemlediğim için bu konuyu detaylı bir şekilde yazmak gerektiğine inanmaktayım. Dolayısı ile bu konu zaten böyledir ve herkes tarafından böyle bilinir diyenlerden şimdiden özür dilerim. Bakım şalterlerinin temel fonksiyonu, kesici şalterin bakım yapılacak makineden uzakta bir yerde olmasından kaynaklanan durumlarda, bakım yapan kişiyi korumak amacı ile tesis edilmiş şalterler olduğunu hepimiz bilmekteyiz. Ancak uygulamada bu şalter yanlış kullanılmaktadır. Yani sadece ayırıcı şalter olarak tasarlanmış bu şalter ile bazı uygulamalarda, şalterin plastik gövdesi içinde klemens kutusu ve kablo ekleri yapılmakta bazen de bu şalter ile güç altında kesme yapılmaktadır. Bu uygulamalar yanlış olması yanı sıra büyük tehlike arz etmektedir. Bu durumdan rahatsız olan bazı tasarımcılar ise, ayırıcı bakım şalteri hemen yakınına acil durdurma şalteri monte ederek, uzaktan sistemin tüm enerjisini kesecek düzeneği kurmuşlardır. Bu durum da çok tavsiye edilmez. Çünkü bakım şalteri fonksiyonu ile acil durdurma fonksiyonları ayrı fonksiyonlardır. Karıştırılmamalıdır. (Acil durdurma fonksiyonu ve devresi bir sonraki metinde ayrıca anlatılacaktır. ) Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle... 10 www.sektorumdergisi.com Mayıs May 2015
Ar-Ge Projeleri Danışmanı, Armador Danışmanlık Alper COPLUGİL alper.coplugil@armadordanismanlik Ar-Ge Projelerinde Bütçe Yönetimi Uzun yıllar boyunca Ar-Ge nin apayrı bir işlevi olduğu, kapalı bir yapı içerisinde bilimsel ve teknik çalışmaları kendi içinde yürüttüğü, genel bir görüş olarak kabul edilmiştir. Ancak günümüzde başarılı buluşlar, araştırma çalışmalarına başından beri katılan pazarlama, üretim ve finansman departmanlarındaki kişilerden oluşan karma ekipler tarafından ortaya çıkarılmaktadır. Yeni ürünlerin piyasaya sürülmesi konusunda zamanlama önemli bir ölçüttür. Bir firmanın büyük giderler yaparak geliştirdiği ürünü tam piyasaya sunacakken; başka bir firmanın bu alanda gelişmiş çok fonksiyonlu ürünlerle girmesi durumunda bütün çabaları boşa çıkarabilmektedir. Basit bir örnek olarak; sadece çıktı alan yazıcılara rakip olarak yazıcı, fotokopi, faks gibi işlevleri bir arada sunan ürünlerin piyasaya çıkması, yenilikçi olmayan ve piyasaya yetişemeyen firmaları elimine edecektir. Diğer yandan, bazı sektör birimlerinde çok uzun Ar-Ge çabaları, çok büyük harcamalarla yürütüldüğü halde başarısızlıkla da sonuçlanabilmektedirler. İsviçre nin dev ilaç firması Hoffmann-La Roche un araştırmaya ayırdığı bütçenin araştırma literatüründe bir benzeri pek yoktur. Firma 1960 yılından beri yüksek miktarda kaynağı Ar-Ge olarak harcarken önemli bir yeni ürün geliştirememiştir. Aynı şekilde Almanya nın dev elektrik-elektronik firması Siemens hem kaliteli, hem de yüksek bütçeli araştırmaları ile bilinmekte iken; piyasayı sarsacak nitelikte yeni sayılabilen bir ürün geliştirememiştir. Günümüzde araştırma-geliştirme laboratuvarları, kendi ayakları üstünde durabilen işletmeler haline gelmiş hatta başka firmalar adına belli bir ücret ve bütçe karşılığında araştırma-geliştirme yapabilir duruma gelmiş bulunmaktadırlar. Bu işlemleri yürütmek için de firmaların teknoloji yöneticilerine ihtiyacı vardır. Teknoloji yöneticisi teknoloji potansiyeline dayalı olarak teknoloji ve üretim strateji ileri oluşturabilmeli, firmanın hedeflediği sonuçlara ulaşabilmek için gerekli olan teknik işlemleri tanımlayabilmeli ve satın alabilmelidir. Ar-Ge yöneticileri, her yeni üretim önerisini; üretim olanakları, finansman ve muhasebe yönünden tam olarak incelenmiş ve akılcı bütçe çerçevesinde planlamalıdırlar. Göreceli olarak daha pahalı sağlanan ve firma üretim olanaklarını aşan finansal durumları proje çerçevesinde iyi yöneten bir finans yönetimi ile yürütmek durumundadırlar. Bu grup gereksinimlerin; belirlenen parça, malzeme ve ekipmanların listelerinin gerekli miktardaki örneklerini alternatif firma ve satıcılara göndererek elde edilen verileri birlikte inceleyerek tekno-ekonomik bir çalışma yapmalıdır. Teknik şartname ve özelliklere uyan en uygun satıcı firma ve kuruluşlar seçilmelidir. Tekno-ekonomik temel veriler ile satınalma kararlarının alınarak ilgili makine ve gereçlerin kesin siparişlerinin yapılması gerekir. Uzman kişi ve firmalara, üretimde beklenen performans için gerekli vasıflı personelin ve bunların, özlük hakları, atölye ve fabrikaların yerleşim olanakları için yeni düzenlemelerin maliyet analizleri yaptırılmalıdır. Ar-Ge bütçeleri, ürün geliştirme, gerekli üretim prosesleri veya süreç teknolojilerinin finansal tasarıları da yapılarak şekillendirilir. Daha sonra bu bütçenin hareketleri planlanan ve gerçekleşme karşılaştırmaları bilgisayar ortamında yönetilir. Ar-Ge Programları İçin Bütçeler Şirketin Ar-Ge bütçesinin büyüklüğünü belirlemek için kullanılabilecek sabit bir yüzde yoktur. Her sektör bu yüzde için bir standarda yaklaşıyor gibi gözükse de, belli bir şirket için en uygun fon miktarını temsil edecek bir standart yoktur. Teknoloji planında verilmiş olan ihtiyaçlar ve şirketin finansal şartları Ar-Ge bütçesinin belirlenmesi için rehberlik edecek faktörlerdir. Teknoloji planı şirketin uzun ve kısa vadeli ihtiyaçlarını yansıttığı için, oluşturulması esnasında 12 www.sektorumdergisi.com Mayıs May 2015
Alper COPLUGİL / Ar-Ge Projeleri Danışmanı, Armador Danışmanlık eldeki tüm kaynakları yansıtacak şekilde düzenlenmiş olması gerekir. Eğer yeni mühendislik ve sistem araçlarını geliştirmek veya çevrim planında kısa vadeli ihtiyaçların incelenmesi için hiç fon bırakmayacak kadar büyükse bunun riskinin dikkatle değerlendirilmesi ve uygun bir şekilde planın değiştirilmesi gerekir. Ar-Ge topluluğunun mümkün olduğunca etkin ve verimli olmaya çalışması her ne kadar önemli ise de, şirketin gerekli kaynakları tedarik etmeden teknoloji geliştirmeye çalışmaması gerekir. Teknoloji planındaki programlarca Ar-Ge faaliyetleri için yıllık bütçeler belirlenir. Her programın maliyetinin malzemeler, temel tesisler, hizmetler ve personel maliyetlerinin dikkatle değerlendirilmesi ile belirlenmesi gerekir. Her bir projenin yıllık maliyetini tahmin ettikten sonra geliştirme, araştırma vs. gibi her bir bölümün tüm projelerinin maliyetleri hesaplanır. Tüm projelerle uğraşacak gerekli yeteneklere sahip elde yeterince insan olup olmadığı değerlendirilmeli, eğer yoksa projelerin bir kısmının ihale edebilirliği araştırılmalı, bunların yürütülmesine imkanı verecek bir süre içinde yeni tesislere ihtiyaç duyulup duyulmadığı belirlenmelidir. Tesisler kiralanabilir mi ya da ödünç alınabilir mi, tasarımların zamanında değerlendirilmesi için test tesisleri mevcut olacak mı gibi sorular sorulmalıdır. Genellikle bütçelerle alakalı bir karar alınırken önceki yılın bütçesi baz alınır. Bir bölüme işe alınabilecek yüksek kaliteli kişilerin sayısı ya da bir bölümün küçültülmesinin etkisi gibi bir yıl içinde kabul edilebilir büyüme ya da küçülme ile ilgili sınırlar vardır. Fakat geçen yılın bütçesinin bu yıl için gerek duyulan bütçe için katı bir ölçüt olarak kullanılmaması gerekir. Plan tarafından açıklanan ihtiyaçların gerekli kaynakların belirlenmesi için temel olması gerekir. Yıllık bütçe sürecine personel maliyetlerinin dahil edilmesi ABD li ve Japon firmalarının kullandıkları yaklaşımlardaki çok ilginç bir farklılığı vurgular. Japonya da en üst düzey şirketleri hayat boyu istihdam uygulaması kullanmakta ve personel maliyetleri bir tesisi koruma maliyeti gibi sabit kabul edilebilmektedir. ABD de ise ekonomik şartlara göre çalışan sayısı zaman içinde artıp azalabileceği için personel maliyetleri değişken kabul edilebilir. Özet olarak, her iki ülkede ortak bir yaklaşıma doğru gidilmektedir. Japon şirketleri ciddi bir buhran döneminde faaliyet masraflarının azaltılması gerektiğine ve çalışan sayısında bir azaltma gerekeceğine inanırlar. ABD de ise sanayiciler istihdam düzeyindeki sık artış ve azalışların sebep olduğu dağılma maliyetini kabul ederler. İstihdam düzeylerini istikrara kavuşturmak ve ciddi durumlar halinde daha az değişiklik yapmak için çaba harcanmaktadır. Uzun vadeli araştırmalar için fon harcamaları ile ilgili fikir ayrılıkları mevcuttur. Acil ihtiyaçlar ile uzun vadeli olanlar arasında tercihler yapmak gereklidir. Ancak bunu tamamen sayısal bir yolla yapmak genellikle imkânsızdır. Yeni bir teknoloji iyi araştırmanın değerini ilk aşamalarında tahmin etmek, bir prototip yapma zamanını yarı yarıya azaltan yeni bir mühendislik aletinin değerini bulmak çok zordur. Aynı zamanda her şirket elindeki fonların kısıtlılığını yaşar. Bazen uzun vadeli bir araştırmayı erteleyerek kısa vadeli problemi çözmek mümkündür. Bu örnekler bütçe oluşturmada hem her grubun kısıtlarını kabul eden hem planı gerçekçi olarak destekleyen ayrıca şirketin koyduğu toplam harcama sınırlarını yansıtan bir bütçeler seti oluşturmanın ne kadar karmaşık olduğunu göstermektedirler. Ancak eğer teknik ekip istikrarlı ve öngörülebilir bir çevrede faaliyet gösterebiliyorsa bu topluluk en verimli sonuçları sağlayabilir. Hedeflerin sürekli değişmesi, programların yenilenmesi ve çabaların yeniden tahsisi son derece moral bozucu olmaktadır. Döviz getiren, satılabilir malın temelinde rekabet gücü yüksek yeni teknoloji yatmakta olduğundan ülkeler milli gelirlerinin %3 üne varan oranlarda kaynakları teknolojiye aktarmaktadırlar. Türkiye de de son yıllarda ulusal buluş ve yeni teknoloji geliştirme ile ilgili çalışmalarda hareket gözlenmektedir. Özellikle TÜBİTAK ve KOSGEB, Ar-Ge projeleri, için önemli ölçüde destek sağlamaktadır. Gelecek sayıda görüşmek üzere... 14 www.sektorumdergisi.com Mayıs May 2015
SmartBS Otomasyon ve Mühendislik Sistemleri, Satış Koordinatörü Selahattin NAYMAN selahattin.nayman@smartbs.com.tr Bir Fuarın Ardından Fuarlar sektör oyuncuları ile sektöre çözüm üreten firmaların bir araya geldiği, birbirlerini tanıdıkları ve ticari faaliyetin geliştiği ticari alandaki en önemli organizasyonlardır şüphesiz. Sektörü ne olursa olsun ülke ticaretinin hatta ihracatın gelişmesine katkıları ise hiç şüphesiz yadsınamaz. Bu nedenledir ki, fuarlar aynı zamanda firmaların sadece boy gösterdikleri bir mecra olarak değil profesyonel tarafından ziyaret edilen fuarda firmalar yeni ürünleri ile de ön plana çıktılar. Bunlar arasında SmartBS Otomasyon ve Mühendislik Sistemleri nin tanıtımını gerçekleştirdiği 10 panel uzun süre sektöre yön verecek gibi duruyor. Görüntülü görüşme sistemi (interkom), akıllı ev yönetim paneli, kamera sistemi görüntüleme ve kontrol paneli, concierge aynı zamanda ürün gamlarında geliştirdikleri en son yenilikleri tanıttıkları alanlar olarakta önem taşımaktadırlar. 21 25 Nisan 2015 tarihleri arasında gerçekleştirilen ve yerli / yabancı birçok firmanın yer aldığı 38. Yapı Fuarı nda Yapı Endüstri Merkezi organizasyonunda bir kez daha kapılarını açtı. İnşaat sektörünün duayenlerinin de aralarında bulunduğu çok sayıda hizmetleri ekranı dahil birçok ekranı yapısında toplayan panel aynı zamanda kolay kurulabilir ve kullanılabilir hali ile de ziyaretçilerin dikkatini çekti. Aynı zamanda ayrı ayrı kontrol ekranlarını ortadan kaldırarak kullanıcı dostu arayüze sahip olan panel sektöre oldukça iddialı bir giriş yapacak gibi duruyor. 16 www.sektorumdergisi.com Mayıs May 2015
Selahattin NAYMAN / SmartBS Otomasyon ve Mühendislik Sistemleri, Satış Koordinatörü Diğer yanda akıllı ev otomasyon sektöründe fuarda tanıtımı yapılan bir başka ürün ise otel odalarına yönelik çözümler sunan ve otel odaları için özel tasarımlanan varlık detektörleri oldu. Şık tasarımı ile oldukça dikkat çeken ürün, turizm işletmelerinde işletme maliyetlerinde oldukça önemli bir yere sahip olan enerji giderleri konusunda 40% lara varan tasarruf sağlayabiliyor durumda. Turizm işletmelerinde sıklıkla karşılanan elektriğin yönetebilmenizi sağlayan ürünlerde oldukça ilgi çeken ürün grupları arasında yer aldı. Özetle yoğun bir fuar dönemi geride kaldı, firmalar var olan ürünlerinin yanında yeni ürünlerinin tanıtımlarını gerçekleştirdiler ve sonuç olarak diyebiliriz ki, sektöre 37 senedir yön vermekte olan organizasyon 38. si sonrasında da görülmekte ki sektörün en büyüklerinden olmaya ve dikkat çekmeye devam edecek. açık bırakılması maksadı ile yedek / alternatif kart kullanılması sorununu ortadan kaldırdığı için artık misafir odada yokken açık kalan televizyon, müzik sistemi, havalandırma sistemi, aydınlatma sistemi gibi enerji maliyetini yukarı doğru ivmelendiren etkenlerde otomatikman ortadan kalkmış olacak. Fuarda sunulan diğer bazı yenilikler ise evlerimizin kapılarının uzaktan kontrol edilebilmesini sağlayan otomasyon çözümleri ile sesli kontrolü artık evlere girmeye başladığını gösteren bazı ürünler oldu. Diğer yanda ise eğlence sektöründe bilhassa müzik otomasyonuna yönelik çözümlerin sunulması da fuarda oldukça dikkat çekti. Özellikle farklı müzik kaynaklarından (cd player, sd kart, bluetooth, internet vb.) aldığı bilgileri uzaktan Not: Bir İzmirli olarak, Türkiye Futbol 2. Ligi Kırmızı Grup şampiyonluğunu bitimine bir hafta kala ilan ederek, iki yıl aradan sonra yeniden PTT 1. Lig e yükselen Göztepe mizi ve bu şampiyonlukta emeği geçen herkesi tebrik eder ve başarılarının devamını dilerim. Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle... 18 www.sektorumdergisi.com Mayıs May 2015
Yıldırımdan Korunma Merkezi-Koordinatör, Elektrik Mühendisi/MBA Serdar AKSOY serdar.aksoy@yilkomer.com Yıldırımdan Korunma Sistemlerinde Eş Potansiyellemenin Önemi Eş potansiyelleme, topraklamada kullanılan en güvenli sistemlerden birisi olarak gösteriliyor. Yapıdaki metal bölümler, metal tesisatlar, iç sistemler ile dış iletken bölümler ve yapıya bağlanmış hatları yıldırımdan korunma sistemlerine bağlayarak elde edilen eş potansiyellemede, yıldırım eş potansiyel kuşaklamasının yapılma biçimi de önem taşıyor. Yıldırımdan korunma konusunda bize gelen 100 sorudan 90 ı Yıldırımdan korunma sisteminin topraklaması ile tesisimizin koruma topraklamasını, gaz borularımızın topraklamasını veya zayıf akım cihazlarımızın topraklamasını birleştirmemiz uygun mudur? şeklindedir. Bu soruyu ülkemizde geçtiğimiz yıl yürürlükten kaldırılan TS 622 nin yerine yürürlüğe giren TS EN 62305 standardını kaynak alarak cevaplamak istiyoruz. Eş potansiyelleme, topraklamada en güvenli sistemlerden birisidir. Bir sistemdeki tüm topraklamalar ve metal bölümler, eş potansiyel baraları ile birbirlerine bağlanır. Böylece, topraklama sistemi ve herhangi iki metal nokta arasında oluşabilecek gerilim farkı önlenmiş ve tüm noktalarda eş potansiyelleme sağlanmış olur. Eş potansiyelleme, aşağıda belirtilen sistemlerle yıldırımdan korunma sistemlerini birbirlerine bağlamak suretiyle elde edilir: Yapıdaki metal bölümler, Metal tesisatlar, İç sistemler, Dış iletken bölümler ve yapıya bağlanmış hatlar. Yıldırım akımının bir bölümü, yıldırım eş potansiyel kuşaklaması iç sistemlerle gerçekleştirildiğinde bu gibi sistemlerden akabilir ve bu etki göz önünde bulundurulmalıdır. Birbirlerine bağlama şekilleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: Elektriksel sürekliliğin doğal bağlantı ile sağlanamadığı hallerde, kuşaklama iletkenleri, Kuşaklama iletkenleri ile doğrudan bağlantıların yapılamaması durumlarında, aşırı darbe koruma üniteleri (SPD ler). Eş potansiyellemede iç yıldırımlık ürünlerinin de (aşırı gerilim darbe koruyucu) birlikte kullanılması gerekmektedir. Böylece dış yıldırımlık sistemini eş potansiyel sisteme irtibatlarken bu sistem üzerinde oluşabilecek aşırı gerilimlere karşı da önlem almış olursunuz. Aksi takdirde aşırı gerilimler, cihazlar için büyük tehlike oluşturur. Darbe koruma üniteleri, kontrollerine imkan verecek şekilde tesis edilmelidir. Yıldırım eş potansiyel kuşaklamasının yapılma biçimi önemli olup; isteklerde ihtilaf söz konusu olduğu takdirde konu, haberleşme şebekesi operatörü, elektrik güç operatörü ve ilgili diğer operatörler veya yetkililerle müzakere edilmelidir. Not: Bir yıldırımdan korunma sistemi tesis edildiğinde korunacak yapının dış metal iskeleti etkilenebilir. Bu durum, böyle sistemler tasarlandığında dikkate alınmalıdır. Dış metal iskelet için yıldırım eş potansiyel kuşaklama, ayrıca gerekli olabilir. Metal Tesisatlar İçin Yıldırım Eş Potansiyel Kuşaklama Yıldırım eş potansiyel kuşaklama, ayrılmış bir dış yıldırımdan korunma sistemi olması durumunda sadece toprak seviyesinde yapılmalıdır. Yıldırım eş potansiyel kuşaklaması, ayrılmamış bir dış yıldırımdan korunma sistemi durumunda aşağıdaki yerlerde tesis edilmelidir. a) Bodrum katında veya toprak seviyesinde Kuşaklama iletkenleri, muayene için kolayca erişilmesine izin verecek şekilde yapılmış ve tesis edilmiş bir kuşaklama barasına bağlanmalıdır. Kuşaklama barası, topraklama sistemine bağlanmalıdır. Büyük yapılar için (tipik olarak 20 metreden daha yüksek) birbirlerine bağlanmaları şartıyla birden fazla kuşaklama barası kullanılabilir. b) Yalıtım kurallarının yerine getirilmediği yerlerde Yıldırım eş potansiyel kuşaklamayı sağlayan bağlantılar, mümkün olduğunca doğrudan ve düz olarak yapılmalıdır. Not: Yıldırım eş potansiyel kuşaklamasının yapının iletken bölümlerinde tesis edilmesi durumunda yıldırım akımının bir bölümü, bu yapı içinden akabilir ve bu etki göz önünde bulundurulmalıdır. Yalıtım parçalarının gaz hatları veya su borularına takılması durumunda su ve gaz tedarikçileri ile anlaşma sağlanarak korunacak yapının içinde böyle bir operasyon için tasarımlanmış darbe koruma üniteleri vasıtasıyla köprüleme yapılmalıdır. 20 www.sektorumdergisi.com Mayıs May 2015
Serdar AKSOY / Yıldırımdan Korunma Merkezi-Koordinatör, Elektrik Mühendisi/MBA Darbe koruma üniteleri aşağıdaki karakteristiklere sahip olmalıdır: Sınıf I deneyi, Dış yıldırımdan korunma sisteminin ilgili bölümü boyunca akan yıldırım akımı kci ise, Iimp kci, Koruma seviyesi UP, bölümler arasındaki yalıtımın darbeye dayanma seviyesinden daha düşük olmalıdır, IEC 61643-12 yi sağlayan diğer karakteristikler. Dış İletken Bölümler İçin Yıldırım Eş Potansiyel Kuşaklaması Dış iletken bölümler için yıldırım eş potansiyel kuşaklaması, korunacak yapıya girdiği noktaya mümkün olduğunca yakın yapılmalıdır. Eş potansiyel kuşaklama iletkenleri, bu iletkenlerden akan ve IEC 62305-1 in Ek A sına göre değerlendirilen yıldırım akımının If bölümüne dayanabilme özelliğine sahip olmalıdır. Doğrudan kuşaklamanın kabul edilebilir olmaması durumunda aşağıdaki karakteristiklere sahip parafudurlar kullanılmalıdır: Sınıf I deneyi, Dikkate alınan dış iletken boyunca akan yıldırım akımı If ise, Iimp If (IEC 62305-1, Ek A), Koruma seviyesi UP, bölümler arasındaki yalıtımın darbeye dayanma seviyesinden daha düşük olmalıdır, IEC 61643-12 yi sağlayan diğer karakteristikler. Not: Eş potansiyel kuşaklamanın gerekli olmasına karşılık yıldırımdan korunma sisteminin gerekli olmadığı durumlarda, alçak gerilim elektrik tesisatının topraklaması bu amaçla kullanılabilir. Yıldırımdan korunma sisteminin gerekli olmadığı şartlarla ilgili bilgiler, IEC 62305-2 de verilmiştir. İç Sistemler İçin Yıldırım Eş Potansiyel Kuşaklaması Yıldırım eş potansiyel kuşaklamasının önceki maddelere uygun olarak tesis edilmesi zorunludur. İç sistemlerdeki iletkenlerin ekranlı olması veya bir metal boru içine yerleştirilmiş olması durumunda sadece bu ekranları ve boruları kuşaklamak yeterli olabilir. Not: Ekranların ve boruların kuşaklanması, iletkenlere bağlı cihazların aşırı gerilimler nedeniyle arızalanmasını önleyemeyebilir. Bu gibi cihazların korunması için IEC 62305-4 e bakılmalıdır. Bunlar, iç sistemlerdeki iletkenlerin ekranlı olmaması veya bir metal boru içine yerleştirilmemiş olması durumunda parafudurlar üzerinden kuşaklanmalıdır. PE ve PEN iletkenleri, TN sistemlerinde yıldırımdan korunma sistemine doğrudan veya bir parafudr ile kuşaklanmalıdır. Kuşaklama iletkenleri ve parafudrlar, daha önce metal tesisatlarda eş potansiyelleme başlığında belirtilen karakteristiklere sahip olmalıdır. Ani aşırı sıçramalara karşı iç sistemlerin korunmasının gerekli olması durumunda IEC 62305-4, Madde 7 deki kurallara uygun darbe koruma üniteleri kullanılmalıdır. Korunacak Yapılara Bağlanmış Hatlar İçin Yıldırım Eş Potansiyel Kuşaklaması Elektrik ve haberleşme hatları için yıldırım eş potansiyel kuşaklaması, dış iletken bölümler için yıldırım eş potansiyel kuşaklaması başlığında belirtildiği gibi tesis edilmelidir. Her hattaki bütün iletkenler, doğrudan veya darbe koruma üniteleri ile kuşaklanmalıdır. Gerilimli iletkenler, yalnızca darbe koruma üniteleri üzerinden kuşaklama barasına bağlanmalıdır. PE ve PEN iletkenleri, TN sistemlerinde yıldırımdan korunma sistemine doğrudan veya bir darbe koruma ünitesi üzerinden kuşaklama barasına bağlanmalıdır. Hatların ekranlı olması veya bir metal boru içinde yönlendirilmiş olması durumunda, bu ekranlar ve borular kuşaklanmalıdır. Bu ekranların veya boruların Sc kesitinin standartta belirtilen Sc min en küçük değerinden daha düşük olması şartıyla, iletkenler için yıldırım eş potansiyel kuşaklamasına gerek yoktur. Kablo ekranlarının veya boruların yıldırım eş potansiyel kuşaklaması, bunların yapıya girdiği noktaya yakın yerde yapılmalıdır. Kuşaklama iletkenleri ve darbe koruma üniteleri, dış iletken bölümler için yıldırım eş potansiyel kuşaklaması başlığında belirtilenlerle aynı karakteristiklere sahip olmalıdır. Ani aşırı sıçramalara karşı yapıya giren hatlara bağlı iç sistemlerin korunmasının gerekli olması durumunda IEC 62305-4 Madde 7 de belirtilen kurallara uygun darbe koruma üniteleri kullanılmalıdır. Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle... 22 www.sektorumdergisi.com Mayıs May 2015