2014 SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ BANKACILIK VE FİNANS UZAKTAN ÖĞRETİM TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI BANKA MUHASEBESİ DERS NOTU ISPARTA 2014 1
İKİNCİ BÖLÜM DÖNEN DEĞERLER BÖLÜM HEDEFİ Dönen Değerler bölümünde öğrenciler aşağıdaki becerileri kazanacaktır: Dönen değerleri tanıma, Kasa hesabının işleyişini öğrenme, Kolayca nakde çevrilebilen diğer varlıkları öğrenme ve muhasebeleştirebilme, Bankacılık hesap planında dönen değerler grubundaki hesapları tanıma, Bankanın diğer bankalar nezdinde sahip olduğu hesapları inceleyebilme. TEMEL KAVRAMLAR Dönen Değerler Kasa Hesabı Kasa Hesap Hareketleri Efektif Deposu Yoldaki Paralar Alınan Çekler Merkez Bankası ve Yurtiçi / Yurtdışı Bankalar 1
BÖLÜM İÇERİĞİ 2.1. GİRİŞ 2.2. KASA HESABI (010) 2.2.1. KASAYA PARA GİRİŞİ 2.2.2. KASADAN PARA ÇIKIŞI 2.2.3. KASA FAZLASI VEYA NOKSANI 2.3. EFEKTİF DEPOSU (011) 2.4. YOLDAKİ PARALAR (012) 2.5. SATIN ALINAN ÇEKLER 2.6. VADESİ GELMİŞ MENKUL DEĞERLER (016-017) 2.7. KIYMETLİ MADENLER (019) 2.8. T.C. MERKEZ BANKASI (020-021) 2.9. YURTİÇİ BANKALAR (022-023) 2.10. YURTDIŞI BANKALAR (024-025) 2.11. YURTDIŞI MERKEZ VE ŞUBELER (026-027) 2.12. GERÇEĞE UYGUN DEĞER FARKI KÂR/ZARARA YANSITILAN MENKUL DEĞERLER (030) 2.13. SATILMAYA HAZIR MENKUL DEĞERLER (032) 2.14. MENKUL DEĞERLER DEĞER DÜŞÜŞ KARŞILIĞI (038-039) 2.15. PARA PİYASALARINDAN ALACAKLAR (040-041) 2
2.1. GİRİŞ Bu grupta yer alan hesapların temel özellikleri nakit veya kolaylıkla nakde çevrilebilme niteliğine sahip olmalarıdır. Söz konusu hesapların niteliğinin belirlenmesinde kullanılabilecek kriterlerden bir diğeri, hesapların herhangi bir vade kaydı taşımamaları veya çok kısa bir süre içerisinde kullanılabilme imkanını sağlamalarıdır. (Yıldırım, 2008:51) 2.2. KASA HESABI (010) Ülkemizde tedavülde bulunan banknot ve madeni paraların bankaya yatırılmasından veya çekilmesinden kaynaklanan işlemlerin kaydedildiği bir hesaptır. Kasa mevcudu yalnızca Türk parası değerlerden oluşur. Kasaya girişler hesaba borç, kasadan çıkışlar ise alacak olarak kaydedilir. Bu hesap aktif nitelikli olup, bakiyesi Türk parası mevcudunu gösterir. Kasaya para tahsilatı yapıldığında, bu hesaba borç ilgili diğer hesaba alacak kaydı yapılarak işlem kayıtlara yansıtılır (Yıldırım, 2008:51). 2.2.1. KASAYA PARA GİRİŞİ Bir tasarruf sahibinin nakit 100 TL ödeyerek mevduat hesabı açtırması veya aynı tutardaki bir kredi alacağının nakit olarak tahsil edilmesi durumunda aşağıdaki yevmiye kayıtları yapılacaktır. 010 KASA HESABI 100.- TL 300 TASARRUF MEVDUATI veya 116 KISA VADELİ KREDİLER 100.- TL 2.2.2. KASADAN PARA ÇIKIŞI Mevduat hesabından nakit ödeme yapılması veya nakit kredi kullanımı durumunda yukarıdaki kayıtların tersinin yapılması gerekecektir. İLGİLİ GİDER HESABI 100.- TL 010 KASA HESABI 100.- TL 3
2.2.3. KASA FAZLASI VEYA NOKSANI Mevcut paranın kayıtlarda görülen tutardan 100 TL düşük olması halinde; 280 BORÇLU GEÇİCİ HESAPLAR 100.- TL - Kasa Noksanı 010 KASA HESABI 100.- TL Mevcudun kayıtlarda görülen fazla olması durumunda ise; 010 KASA HESABI 100.- TL 392 ALACAKLI GEÇİCİ HESAPLAR -Kasa Fazlalıkları 100.- TL 2.3. EFEKTİF DEPOSU (011) Alım satım konusu yapılan yabancı paraların sabit fiyat üzerinden kaydedildiği aktif nitelikli bir hesaptır. Satın alınan veya yatırılan efektif türlerine göre açılan ilgili 011 Efektif Deposunun alt hesaplarına borç, satışı yapılan veya çekilen efektiflerde türlerine göre açılan 011 Efektif Deposunun alt hesaplarına alacak kaydedilir. Hesap sabit fiyat üzerinden çalışır ve dönem sonlarında değerleme işleminden geçirilerek bakiyesi Türk parasına dönüştürülür (Güney, 2009:19). 2.4. YOLDAKİ PARALAR (012) Banka şubelerinin, gerek genel müdürlük ile gerekse kendi aralarında yaptıkları grup nakilleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve diğer bankalar aracılığıyla gönderdikleri havaleler ile posta çekleri kullanmak suretiyle çıkardıkları Türk parası grupların kaydedildiği bir hesaptır. Grubun çıkarılış şekline göre ayrı yardımcı hesaplarda izlenen bu hesap aktif nitelikli olup, grubu çıkaran şubece kullanılır. Çıkarılan grubun karşı birim tarafından teslim alındığında bu hesabın tasfiye edilmesi gerekir (Yıldırım, 2008:53). Örnek: Bir bankanın A şubesi B şubesine 100.000 TL grup nakli yaptığında; A şubesi parayı gönderdiğinde: 4
012 YOLDAKİ PARALAR 100.000.- TL -Grup Nakilleri 010 KASA HESABI 100.000- TL B şubesinden paranın eksiksiz olarak alındığı haberi geldiğinde: 290 ŞUBELER CARİ HESABI (B Şubesi ) 012 YOLDAKİ PARALAR -Grup Nakilleri 100.000.- TL 100.000- TL B şubesi parayı aldıktan sonra: 010 KASA HESABI 100.000.- TL 290 ŞUBELER CARİ HESABI ( A Şubesi ) 100.000- TL Bankalar grup nakillerini kendi şubeleri ve genel müdürlükleri arasında yaptığı gibi, Merkez Bankası veya başka bankalarla arasında da yapabilirler. Bu durumda muhasebe kayıtlar şöyle olacaktır: A Bankası parayı gönderdiğinde: 012 YOLDAKİ PARALAR 100.000.- TL -Yurtiçi Havaleler 010 KASA HESABI 100.000- TL Merkez bankasının veya diğer paranın parayı eksiksiz olarak teslim aldığı haberi geldiğinde: 020 T.C. MERKEZ BANKASI veya 022 YURTİÇİ BANKALAR 012 YOLDAKİ PARALAR -Yurtiçi Havaleler 100.000.- TL 100.000- TL 5
2.5. SATIN ALINAN ÇEKLER Bankalarca satın alınan döviz üzerinden düzenlenmiş çekler sabit fiyat üzerinden bu defteri kebir hesabının yardımcı hesaplarına borç, 295 Döviz Vaziyeti Y.P. hesabına alacak kaydedilir. Bankaların yabancı para üzerinden düzenlenen çekleri belirli bir komisyon alarak, karşılığında TL veya yabancı para ödemek suretiyle almaları durumunda aşağıdaki kayıtların yapılması gerekmektedir (Yıldırım, 2008: 55). Örneğin, bir bankanın 100 USD tutarındaki bir çeki %1 komisyon karşılığında ve 1USD=10TL kuru üzerinden TL ödeyerek alması durumunda yapılacak kayıt; 015 SATIN ALINAN ÇEKLER 100.- USD 294 DÖVİZ A/S HESABI 1000.- TL 295 DÖVİZ VAZİYETİ 010 KASA HESABI 761 BANKACILIK HİZMET GELİR. 380 ÖDENECEK VERGİLER *Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi oranı %10 olarak alınmıştır. 100.- USD 990.- TL 9.- TL 1.- TL Bankanın aynı çeki yabancı para ödeyerek alması durumunda ise aşağıdaki kayıtların yapılması gerekir. 015 SATILAN ÇEKLER 100.- USD 294 DÖVİZ A/S HESABI 10.- TL 011 EFEKTİF DEPOSU 295 DÖVİZ VAZİYETİ 761 BANKACILIK HİZMET GELİR. 380 ÖDENECEK VERGİLER *Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi oranı %10 olarak alınmıştır. 199.- USD 1.- USD 9.- TL 1.- TL 2.6. VADESİ GELMİŞ MENKUL DEĞERLER (016-017) Menkul değer hesaplarında bulunan borçlanma senetlerinden vadesi gelmiş bulunanlar, borçlanma senetleri ve hisse senetleri kuponlarından vadesi gelenler, izlendikleri hesapların alacaklandırılması karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Üçüncü şahıslar tarafından bankaya ibraz edilen vadesi gelmiş borçlanma senetleriyle, kuponların denmesi kaydında da bu hesap borçlandırılır(kesimli, 2012:46). 6
ÖRNEK: Bankanın kayıtlarında daha önce 10.000 TL bedelle izlenen vadesi gelmiş kuponların vade tarihindeki değerinin 11.000 TL olduğu ve bu tutarın tahsil edilmesi suretiyle tasfiye edildiği varsayımıyla yapılması gereken kayıtlar aşağıdaki gibi olacaktır. Vadesi gelen kuponların ilgili hesaba aktarılması; 016 VADESİ GELMİŞ MENKUL DEĞERLER 01600 Vadesi Gelmiş Tahvil Kuponları 030 ALIM-SATIM AMAÇLI MENKUL DEĞERLER 03030 Kuponlar (Vadesi Gelmemiş) 580 MENKUL DEĞER. ALINAN FAİZLER 580004 Kuponlardan 11.000.- TL 10.000.- TL 1.000.- TL Kupon bedelinin nakden tahsil edilmesi; 010 KASA HESABI 11.000.- TL 016 VADESİ GELMİŞ MENKUL DEĞERLER 01600 Vadesi Gelmiş Tahvil Kuponları 11.000.- TL 016 Vadesi Geçmiş Menkul Değerler - T.P. hesabının işleyiş biçimi, Türk parası yerine yabancı paranın esas alınması kaydıyla, 017 Vadesi Geçmiş Menkul Değerler - Y.P. hesabı için de geçerlidir. Hesap sabit fiyat üzerinden hareket görür ve dönem sonlarında değerleme işleminden geçirilerek bakiyesi Türk parasına dönüştürülür (Güney, 2009: 22). 2.7. KIYMETLİ MADENLER (019) Kıymetli maden depo hesapları açılması ve kıymetli maden kredisi temini suretiyle bankaya kıymetli maden girişleri ve kıymetli maden kredilerinin kıymetli maden olarak geri ödenmesi ile ilgili olarak bankaların mevzuat ile belirlenen standartta kabul etmiş olduğu altınlar ve diğer kıymetli madenler gram olarak 01900 Kıymetli Maden deposu yardımcı hesabına kaydedilir. Bankalarca edinilen basılı ve külçe halindeki kıymetli madenler gram olarak 01901 Kıymetli Madenler yardımcı hesabında izlenir ve dönem sonlarında değerlemeye tabi 7
tutularak değer farkları bu hesaba karşılık 771 Kambiyo Kârları-Y.P. ya da 861 Kambiyo Zararları- Y.P. hesabına alınır. Söz konusu varlıkların satışından doğan kâr/zarar da aynı hesaplarda izlenir. Bu hesabın işleyişi yabancı para cinsinden çalışan diğer hesapların işleyişi ile aynıdır. Bankanın mülkiyetine giren veya mülkiyetinden çıkan kıymetli madenlerin muhasebeleştirilmesinde bu hesaba karşılık olarak gram cinsinden ilgili madenin vaziyet ve alım-satım hesaplarının çalıştırılması gerekir (Güney, 2009: 23). ÖRNEK: Bir bankanın gramı 10 TL den 2 kg altın aldığı varsayımıyla yapılacak muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır. 019 KIYMETLİ MADENLER -Altın Deposu 284 KIYMETLİ MADEN A/S HESABI 285 KIYMETLİ MADEN VAZİYETİ -Altın Vaziyeti 010 KASA HESABI 2.000 gr. 20.000.- TL 2.000 gr. 20.000.- TL Bu hesapların dönem sonlarında dövizli hesapların değerlemesi ile ilgili esaslar dahilinde değerlemesinin yapılarak ortaya çıkan olumlu veya olumsuz farkların sonuç hesaplarına aktarılması gerekir. Yukarıdaki örnekte, dönem sonunda satın alınan kıymetli madenin gram değerinin 11 TL ye yükseldiği varsayımıyla oluşan gelir aşağıdaki şekilde kaydedilmelidir. 284 KIYMETLİ MADEN A/S HESABI 2.000.- TL 771 KAMBİYO KÂRLARI -Kıymetli Maden A/S Değerleme Karı 2.000.- TL 2.8. T.C. MERKEZ BANKASI (020-021) Bankanın, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasından alacaklarının kaydedildiği bir hesaptır. Aktif nitelikli olup, TCMB nezdinde ki serbestçe kullanılabilecek para mevcudunu gösteren 02000 Vadesiz Serbest Hesap, 02001 Vadeli Serbest Hesap ile bloke olarak tutulan vadeli mevduatların izlendiği 02002 Vadeli Serbest Olmayan Hesap yardımcı hesaplarını içermektedir. 8
Bankalar kredi müşterilerinden iskonto veya iştira ettikleri ya da teminat olarak aldıkları senetleri T.C. Merkez Bankası na reeskonta vererek, müşterilerine açtıkları kredilere T.C. Merkez Bankasından kaynak sağlayabilirler. Bunun dışında bankaların bazı değerleri (altın, tahvil, döviz vb.) teminat olarak vermek suretiyle T.C. Merkez Bankası ndan avans almaları da mümkündür (Sevilengül, 2001: 80). Örnek : Banka TCMB nezdindeki vadesiz hesabına 200.000 TL gönderdiğinde: 020 TCMB 02000 Vadesiz Serbest Hesap 012 YOLDAKİ PARALAR 01200 Yurtiçi Havaleler 200.000.- TL 200.000.- TL Bu paranın 150.000 TL lık kısmı vadeli hesaba aktarılırsa: 020 TCMB 02001 Vadeli Serbest Hesap 020 TCMB 02000 Vadesiz Serbest Hesap 150.000.- TL 150.000.- TL 2.9. YURTİÇİ BANKALAR (022-023) Bankaların diğer bankalara, katılım bankalarına ve özel kanunlarına göre mevduat kabulüne yetkili bulunan kuruluşlara yatırdıkları Türk parası mevduat ile anılan kurum ve kuruluşlarla yapılan işlemlerden doğan borç ve alacakların kaydına özgü bir hesaptır. Aktif nitelikli bu hesap, vadesiz ve vadeli oluşuna göre, ayrı yardımcı hesaplardan oluşur ve her banka şubesinin hesapları ayrı yardımcı föylerde izlenir. Diğer bankalar, katılım bankaları ve özel kanunlarına göre mevduat kabulüne yetkili kuruluşlardan ay sonlarında gelen hesap özetleriyle mutabakat sağlanması gereklidir. Örnek: A Bankası kamu bankası olsan Z Bankasında bulunan vadesiz hesabına nakit 50.000 TL gönderdiğinde: 022 YURTİÇİ BANKALAR 50.000.- TL 02200 Vadesiz Hesap 022000 Kamu Mevduat Bankaları 010 KASA HESABI 50.000.- TL Hesaba para yatırılması 9
A Bankası kamu bankası olan Z Bankasında bulunan vadesiz hesabından nakit olarak 5.000 TL çektiğinde: 010 KASA HESABI 5.000.- TL 022 YURTİÇİ BANKALAR 02200 Vadesiz Hesap 022000 Kamu Mevduat Bankaları 5.000.- TL Para yatırmak ve çekmek dışında bankanın bir başka bankada açmış olduğu mevduat hesabına faiz tahakkuk ettirilmesi de mümkündür. A Bankası, Z Bankasında bulunan hesabına 100 TL faiz tahakkuk ettirilmesi ve bu faiz üzerinden %10 Gelir Vergisi stopajı yapıldığında, faiz ve vergi tahakkuku şu şekilde muhasebeleştirilir. 022 YURTİÇİ BANKALAR 260 PEŞİN ÖDENMİŞ VERGİLER 90.- TL 10.- TL 570 BANKALARDAN ALINAN FAİZLER 100.- TL Bankaların birbirlerinde bulunan hesaplarına muhabirlik ilişkilerinden dolayı herhangi bir bankacılık işleminden dolayı da para yatırılması mümkündür. Bu durumda aşağıdaki muhasebe kayıtları yapılacaktır. A Bankası şubesinin olmadığı bir ilde veya ilçede ikamet eden borçlusuna ait 1.000 TL lik senedi, orada şubesi bulunan C Bankasına senedin bedelinin tahsili için gönderdiğini, C Bankasının da senedi tahsil ederek tutarı hesaba yatırdığını varsayalım; 022 YURTİÇİ BANKALAR 02000 Vadesiz Hesap 304 RESMİ, TİC. VE DİĞER KUR. MEVDUATI 30420 Gerçek Kişilerin Tic. İşlemleri 304200 Sabit Faizli 1.000.- TL 1.000.- TL 10
2.10. YURTDIŞI BANKALAR (024-025) Hesaba yurtdışındaki bankalar ve özel kanunlarına göre mevduat toplamaya yetkili kuruluşlar nezdinde Türk parası üzerinden yapılan vadeli ve vadesiz işlemler kaydedilecektir. Hesabın bakiyesi bankanın yurtdışı bankalar ve özel kanunlarına göre mevduat toplamaya yetkili kuruluşlardaki Türk parası alacağını gösterir. Yurtdışı bankalar ve özel kanunlarına göre mevduat toplamaya yetkili kuruluşlardaki Türk Lirası mevcutlar, herhangi bir şekilde teminata verilmesi, bloke edilmesi ve vade haricinde bankanın tamamen serbest tasarrufunda bulunma durumuna göre serbest veya serbest olmayan hesaplarda izlenir. 020 T.C. Merkez Bankası T.P. hesabında belirtilen mutabakat gerekliliği bu hesap için de geçerlidir (Yıldırım, 2008: 60). YURTDIŞI BANKALAR YABANCI PARA (025) Hesap, şirketler ile yabancı ülkelerdeki bankalar ve özel kanunlarına göre mevduat toplamaya yetkili kuruluşlar arasındaki işlemleri gösterir. Aktif nitelikli bu hesaba ; Efektif ve dövizler Kambiyo Çek ve havale bedelleri İştira edilen çek ve senet bedelleri Akreditif bedelleri Kaydedilir. Hesabın bakiyesi bankanın anılan kurumlardaki döviz alacağını gösterir. Anılan kurumlarla mutabakat yapılması gereklidir. Hesaptaki tutarlar donuklaşır ve tahsilinde zorlukla karşılaşırsa, bu tutarlar tasfiye olunacak alacaklar hesaplarına aktarılıp, orada izlenir (Kesimli, 2012: 51). Örnek: Yurtdışı bir bankadaki hesaba 100 USD faiz tahakkuk ettirildiğinde aşağıdaki kayıtların yapılması gerekir. BSMV oranının %5, Döviz kurunun ise 1 USD=10 TL olduğu kabul edilmiştir: 025 YURTDIŞI BANKALAR 294 DÖVİZ A/S HESABI 100.- USD 1.000.- TL 295 DÖVİZ VAZİYETİ 571 BANKALARDAN ALINAN FAİZLER 100.- USD 1.000.- TL 11
830 VERGİ, RESİM, HARÇLAR VE FONLAR 50.- TL 380 ÖDENECEK VERGİ,RESİM HARÇ VE PRİM. 50.- TL Hesabın bulunduğu bankaya 5 USD tutarında bir komisyon veya masraf ödenmesi durumunda da; 295 DÖVİZ VAZİYETİ 841 Y.P. İŞLEM. VERİLEN ÜCRET VE KOM. 025 YURTDIŞI BANKALAR 294 DÖVİZ A/S HESABI 5.- USD 50.- TL 5.- USD 50.- TL 2.11. YURTDIŞI MERKEZ VE ŞUBELER (026-027) Türkiye de kurulu bankaların yurtdışındaki şubelerinden ve şube açmak suretiyle faaliyette bulunan yabancı bankaların ana merkez ile diğer ülkelerdeki şubelerinden olan Türk parası alacaklarının kaydedildiği aktif nitelikli bir hesaptır. Türkiye de şube şeklinde faaliyet gösteren bankaların yurtdışındaki merkez ve diğer şubeleri nezdindeki Türk parası mevcutları, herhangi bir şekilde teminata verilmesi, bloke edilmesi ve vade haricinde bankanın tamamen serbest tasarrufunda bulunma durumuna göre serbest veya serbest olmayan hesaplarda izlenir (Yıldırım, 2008: 62). 2.12. GERÇEĞE UYGUN DEĞER FARKI KÂR/ZARARA YANSITILAN MENKUL DEĞERLER TP (030) İlgili Türkiye Muhasebe Standardında belirtilen esaslar çerçevesinde, alım satım amaçlı olarak elde tutulan menkul değerler ve ilk muhasebeleştirme sırasında gerçeğe uygun değer farkı kâr/zarara yansıtılan olarak sınıflandırılan menkul değerlerin kaydedildiği bir hesaptır. Menkul değerlerin satın alınması halinde bu hesaba borç, satılmaları veya itfa edilmeleri halinde alacak kaydolunur. Bu hesapta izlenen menkul değerler gerçeğe uygun değer üzerinden hareket görür ve nominal değerleri üzerinden de bilanço dışı hesaplarda izlenir. (Güney, 2009: 29) Hisse senedi ve yatırım fonu katılma belgeleri gibi sermayede payı temsil eden alım satım amaçlı menkul kıymetlerin değerlerinde, bu kıymetler için yapılan değerleme sonucu 12
ortaya çıkan değer artış farkları bu hesaba borç, sonuç hesaplarına alacak kaydedilerek izlenir (Yıldırım, 2008: 67). 2.13. SATILMAYA HAZIR MENKUL DEĞERLER (032) Gerçeğe uygun değer farkı kâr/zarara yansıtılan menkul değerler v vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler dışındaki bütün menkul değerle bu hesapta izlenir. Satılmaya hazır menkul değerlerin satın alınması halinde bu hesaba borç, satılmaları veya itfa edilmeleri halinde alacak kaydolunur. 032 Satılmaya Hazır Menkul Değerler - TP hesabı, ilgili değerleri türüne ve ihraç eden kurum veya kuruluşa göre Tekdüzen Hesap Planı nda gösterildiği şekilde yardımcı hesaplarda, nominal değerleri üzerinde de bilanço dışı hesaplarda izlenir (Yıldırım, 2008: 71). 2.14. MENKUL DEĞERLER DEĞER DÜŞÜŞ KARŞILIĞI TÜRK PARASI (038-039) Gerçeğe uygun değer farkı kâr/zarara yansıtılan menkul değerleri değerlenmiş tutarlarının (fiyatlarının) elde etme maliyetlerinden düşük olması halinde 820030 Menkul Değerler Değer Düşme Giderleri hesabına borç, bu hesaba alacak kaydı yapılmak suretiyle değer düşüşü kayıtlara yansıtılır. Ancak söz konusu kıymetlerin değerlenmiş tutarlarının (fiyatlarının), daha önceki değerlenmiş tutarlarından (fiyatlarından) düşük olması halinde, öncelikle değer artışı ile ilgili olarak önceden yapılan kayıtların yeni değere göre düzeltilmesi gerekmekte olup, önceki değer artışının üzerinde bir değer kaybı varsa aradaki fark 820030 Menkul Değerler Değer Düşme Giderleri hesabına borç kaydedilerek gider yazılmalıdır. Değer artışı halinde önce söz konusu kıymetin değer düşüş karşılıkları ters kayıtla gelire dönüştürülür. Karşılığı aşan tutarda değer artışları ise 03019 Alım Satım Amaçlı Menkul Değerler Değer Artış Hesabının açıklamasına göre muhasebeleştirilir (Yıldırım, 2008: 88). 13
2.15. PARA PİYASALARINDAN ALACAKLAR (040-041) Bankanın, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Takas ve Saklama Bankası aracılığıyla diğer bankalara verdiği Türk Parası borç tutarları bu hesapta izlenir. Para Piyasalarından Alacaklar Yabancı Para ( 041) Bankanın, T.C.Merkez Bankası ve İMKB Takasbank aracılığıyla diğer bankalara verdiği Yabancı Para Borç tutarları bu hesapta izlenir. Banka, bu hesaba borç, 021 TCMB ve İMKB Takasbank Y.P. hesabına alacak kaydederek işlemi muhasebeleştirir (Yıldırım, 2008: 88). Örnek: Bankanın para piyasaları aracılığıyla, başka bir bankaya 100.000.- USD verdiği, bu işlemle ilgili olarak 500 USD faiz tahakkuk ettirildiği ve T.C.Merkez Bankasına 10 USD komisyon ödendiği varsayımıyla yapılacak muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır. İşlemin kapandığı tarihteki döviz kuru; 1USD = 10 TL dir. Paranın verilmesi; 041 PARA PİYASALARINDAN ALACAKLAR 100.000.- USD 021 T.C. MERKEZ BANKASI 100.000.- USD Anapara ve faizin tahsili ; 021 T.C. MERKEZ BANKASI 294 DÖVİZ A/S HESABI 041 PARA PİY. ALACAKLAR 295 DÖVİZ VAZİYETİ 573 PARA PİY. AL. FAİZLER 100.500.- USD 5.000.- TL 100.000.- USD 500.- USD 5.000.- TL Komisyon giderinin kaydı; 295 DÖVİZ VAZİYETİ 841 YP İŞLEMLERE VER. KOM. VE ÜCR. 021 T.C. MERKEZ BANKASI 294 DÖVİZ A/S HESABI 10.- USD 100.- TL 10.- USD 100.- TL 14
KAYNAKÇA GÜNEY, Alptekin, (2009), Banka Muhasebesi, Beta Yayınevi, İstanbul, Yayın No: 2213. KESİMLİ, İffet Görkey, (2012), Banka Muhasebesi, Temel Kavramlar, Örnekler, Hesap Planı Kriter Yayınevi, İstanbul, Yayın No:93. SEVİLENGÜL, Orhan, (2001) Banka Muhasebesi Gazi Kitapevi, Ankara, 3. Baskı. YILDIRIM, Mesut, 2008), Banka Muhasebesi, Türkiye Bankalar Birliği,İstanbul, Yayın No: 258. 15