Türk Aile Hek Derg 200; (1): 4-5 www.turkailehekderg.org Letter to the Editor doi:.23/tahd.0.04 Kayseri de -1 yafl grubu çocuklarda antropometrik ölçümlerden türetilen referans de erler Say n Editör, Kayseri de 1 yafl çocuklarda büyümenin antropometrik ölçümler kullan larak takibinde referans de erler oluflturmak üzere, fiubat-nisan 2005 te ilkö retim okullar ve liselerde bir çal flma yürütülmüfltür. Bu çal flman n temel amac ; özellikle birinci basamakta çal flan aile hekimleri, pediatristler ve endokrinologlar gibi uzmanlar n klinik pratiklerinde çocuklarda büyüme geliflmenin takibi için temel oluflturacak referans de erlerin belirlenerek, sa l k hizmetinde kullan m na imkân sa lanmas d r. Bu referans de erler büyüme geliflmenin takibinde kullan lmalar n n yan nda, büyüme geliflmeyi etkileyen di er faktörlerin analizi aç s ndan da önem tafl maktad r. Özellikle obezite, metabolik sendrom ve yaflam tarz de ifliklikleri gibi baz de iflkenlerle antropometrik de iflkenler aras ndaki iliflkilerin ortaya ç kar lmas aç s ndan da referans de erlerin belirlenmesi ayr ca önem tafl maktad r. Bu kesitsel çal flmada yap lan ölçümlerde kullan lan yöntemler afla da özetlenmifltir: Veriler fiubat-nisan 2005 döneminde toplanm flt r. lk aflamada gelir da l m na orant l olarak toplam okul aras ndan rastgele örnekleme 4 okul (23 ilkö retim, 24 orta ö retim kurumu) belirlenmifltir. Çal flma kapsam nda toplam 3 (32 k z, 32 erkek) ö renci üzerinde ölçümler yap lm flt r. 1 Bu ö renciler 4 okuldan ilk aflamada; okulun il merkezi ve çevre ilçelerde olma, ailelerinin sosyoekonomik düzeyi ve devlet okulu ya da özel okulda okuyor olma durumlar na göre çok safhal rastgele tabakal örnekleme yöntemi ile seçilmifltir. kinci aflamada çal flmaya al nacak ö renciler okul kay tlar ndan basit rastgele örnekleme yöntemi ile seçilmifltir. Bilinen büyüme geliflme gerili i, büyüme geliflme sürecini etkileyebilecek ilaç kullanan ö renciler çal flma d fl nda b rak lm flt r. Çal flma öncesi ö renci ailelerinin onay Helsinki Deklarasyonu na uygun olarak al nm flt r. Çal flmaya al nan -1 yafl gurubu ö rencilerin boy uzunlu u, kulaç uzunlu u, vücut a rl, bel çevreleri, üst kol çevreleri ile triseps deri k vr m kal nl klar ölçülmüfltür. Beden kitle indeksi ve üst orta kol ya alan hesaplanm flt r (Tablo 1-). Boy uzunlu u: Ayakkab lar ç kar ld ktan sonra ayaklar yan yana, kifli dik dururken bafl sabitlenerek ve bafl Frankfort düzleminde* iken esnemeyen mezür ile ölçülmüfltür. Kulaç uzunlu u: Ayaklar yan yana, kifli dik dururken, avuç içleri karfl ya bakacak flekilde sa elin orta parma ile sol elin orta parma aras ndaki mesafe esnemeyen mezür ile ölçülmüfltür. Vücut a rl : Dijital tart ile olabildi ince hafif k - yafetlerle ölçülmüfltür. Bel çevresi: En alt kaburga kemi i ile krista iliaka aras bulunup, orta noktadan geçen çevre, esnemeyen bir mezür ile ekspirasyon sonunda ölçülmüfltür. Üst orta kol çevresi: Kol dirsekten 0 derece bükülüp, omuzda akromial ç k nt ile dirsekte olekranon ç k nt s aras ndaki orta noktadan geçirilen ve esnemeyen bir mezür ile ölçülmüfltür. Triseps deri k vr m kal nl : Kifli ayakta ve dik dururken, kol dirsekten 0 derece bükülüp, omuzda akromial ç k nt ile dirsekte olekranon ç k nt s aras ndaki orta nokta iflaretlenmifltir. Kol serbest b rak l p, dirsekten epikondiller hizas ndan yukar do ru ç k larak katman sol elin iflaret ve bafl parma ile tutulup sa elle tutulan kaliper ile ölçüm yap l flt r. Beden kitle indeksi: Vücut a rl kg cinsinden, boy uzunlu u m 2 cinsinden oran al narak hesaplanm flt r. Üst orta kol ya alan : [CxTDKK/2]- [ΠxTDKK 2 /4] formülüyle hesaplanm flt r. Bu formülde de iflkenler: C= üst orta kol çevresi (cm) TDKK= triseps deri k vr m kal nl (cm) Π=3. olarak al nm flt r. *Frankfort düzlemi: Bu düzlem yüzün yan taraf nda gözün alt kenar n ile d fl kulak kanal n n üst k sm ndan geçen yere paralel düzlem olarak tan mlanmaktad r. Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt Say 1 200 4 200 Yay n haklar Türkiye Aile Hekimli i Uzmanl k Derne i (TAHUD)'a aittir. Her hakk sakl d r. Deomed Medikal Yay nc l k taraf ndan yay mlanmaktad r. Copyright 200 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, Istanbul.
Tablo 1a 3. Erkeklerde boy uzunlu u persentilleri (cm) Yafl 3 5 25 50 5 5 0 5. 1. 1.5 1.4.0 2. 5.0..0 0. 1.4 1..4. 3.4.5. 1.5 4.0 5..4. 0. 4.1.2 2. 5.1..4 1.2 1. 3.2 5.3.1 3.5.1 0. 2.4 5.1..5.0 0.4 4.4.1 3..5.3 1.1 2. 1. 3.4 5. 0.3 5.1 0.1 2. 4..4.2.4.2 1..5 1...4 1.2 3. 5. 3.4 5.3.2 3.0.1 3.2 5.. 10.4 12.1.4 1.4 4.4.2 4.3.3 11. 13. 1.1 1. 4... 4.3.2 13. 1.3 1..1.. 0. 3..0 12. 1. 1.0.5 12.5. 1 2. 4.5.2 11.3 15.4 1.3.2 12.5.3 15.4 Tablo 1b 3. K zlarda boy uzunlu u persentilleri (cm) Yafl 3 5 25 50 5 5 0 5.4.5 1.2 1..1 2.0 4.5.2.1 1.1 1.2 1.4 1.4. 2.5.. 0.5 2. 4...0 0.1 3.. 1. 4.2 5...4 1. 3.3 5.5.3 3.5. 0.0 1.5 3. 5.2..3 1.5 5.4. 3..2. 0.0 1.4 4.4 5..0 1..1 0.4 2. 4.25..1 0.4 1. 4.0. 1..1.5 0.1 2.4 4.0 5.1.4.5 2.0.1 0.3 2. 4.2..2 1.0.2 1.3 4..5 2. 4..5. 10.5.3 0. 2.5 5.. 3. 5..4. 11.2. 1.1 3.0.2. 3..0.5. 11.3 0.2 1.3 3.1.4 0.1 3. 5..4. 11.0 50 Balc N ve ark. Kayseri de -1 yafl grubu çocuklarda antropometrik ölçümlerden türetilen referans de erler
Tablo 2a 4. Erkeklerde a rl k persentilleri (cm) Yafl 3 5 25 50 5 5 0 5 1. 1.3 20.0 21.0 23.2 25.4 2. 2. 2. 30. 20.2 20. 21.5 23.2 25.3 2. 2. 30. 33.0 34. 21. 22.4 23.4 25.3 2. 30. 32. 34.4 3. 3. 23. 24.4 25. 2. 30. 34.4 3. 3.5 41.4 43. 2.1 2. 2.2 30. 34.2 3.4 41.1 43.1 4.5 4. 2. 2. 31.3 34.3 3.2 43.0 4.0 4.3 52.0 54. 32.0 33.1 34. 3.2 42. 4.0 51.4 53. 5. 0. 35. 3. 3. 42. 4. 53.5 5.1 5. 4.1.2 3. 41.2 43.4 4.5 52. 5.2 3.0 5. 0.4 3. 43. 45.4 4. 52.1 5. 4.1.1 1.0 5..0 1 1 4.5 4.0 51.4 55. 1.5.0 2.0 4..5 2. 50. 52.1 54. 5.1 4. 1.2 5.1. 2.3 5.5 53. 55.2 5. 2.1. 4.0. 0.5 4.. Tablo 2b 4. K zlarda a rl k persentilleri (cm) Yafl 3 5 25 50 5 5 0 5 1 1 1.5 1. 1. 20.2 22.1 24.5 2.0 2.1 2.0 30.4 1.0 1.5 20.4 22.1 24.3 2.0 2. 30.0 32.1 33. 20. 21.4 22.4 24.3 2. 2. 31. 33.3 35. 3.3 23.1 23. 25.0 2.2 30.1 33. 35. 3.3 3. 41. 2.0 2. 2.2 30. 34.0 3.0 40.4 42.2 45.1 4.2 2.4 30.3 31. 34. 3.5 42. 45. 4. 50. 53.0 33.1 34.2 35. 3.0 43.1 4. 50. 52. 5.3 5. 3. 3. 3. 43.0 4.3 52.3 55.3 5. 1.1 3. 40.0 41.1 43.0 4.4 50. 55. 5. 1.1 4..2 42.4 43.5 45.3 4. 52. 5. 0. 3.1..1 43. 45.0 4. 50.0 54.1 5. 1. 3..2.5 44. 45. 4. 50. 54. 5.2 1. 3..0.2 45. 4. 4.4 51.3 55.1 5.3 1. 3... Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt Say 1 200 51
Tablo 3a 3. Erkeklerde kulaç uzunlu u persentilleri (cm) Yafl 3 5 25 50 5 5 0 5.2.3.3 1.2.0 2.1 4.5.2. 0. 1.5 1. 1.. 2.. 0.2 2.1 4.. 1.2.. 3.2.1 3.2.0.0 1.0 3.0. 1.3 1.3.4 3..0 2.0 4.1.2.3 4..4.4 4.1. 5.2.3 0.4 3. 5. 0.0 2.0 2.0 0.2.0 1. 5.0.2 0.4 2.4 5.... 2.. 2.0 4.2.3.4 1. 4.1 4.1 3.5. 5.. 11.0 14.1 1.1.2 0. 0. 0.1.2 12.1 15.1 1.1.0. 4.5.. 5. 11.5 1.0 1...3.0. 2.0 2.0 10.2 15.5.4 12..5. 1.5 1 4... 14.0 1..0 15.3. 1. 10.2 Tablo 3b 3. K zlarda kulaç uzunlu u persentilleri (cm) Yafl 3 5 25 50 5 5 0 5 1 5.5.. 1.4.5 0. 3.4 5.1..4.5 1. 1.1. 1.2 5..3 0.1 2. 4.4 1.0 1.5. 1..4 1.1 3. 5.4.1.. 1.2 3.. 2.5.3. 1. 4.4.2.2. 0.3 4.5.3 4.1.. 1.3 3.1 3.1 4..2 1.5.3 1.2 3. 5..4 0.2.3 0. 3.4. 2.5.4 0.0 1. 4.5.3 4.1 5..2 2.4.1 1. 4.5.3. 10..1. 1.1 5.3. 4..2. 11.5 13.2.5 0.1 2.5. 1.2 5..3. 12.4 14.1.0 0.5 3.0.0 1.5.0.4 10.0 12.4 14.0.1 0. 3.0.1 1.5 5..2. 12.1 13. 52 Balc N ve ark. Kayseri de -1 yafl grubu çocuklarda antropometrik ölçümlerden türetilen referans de erler
Tablo 4a 1. Erkeklerde beden kitle indeksi persentilleri (kg/m 2 ) Yafl 3 5 25 50 5 5 0 5..2..3.3 1.5 1.2 1. 1. 20.3.1.3... 1. 1. 1.3 20.3 21.1.2.5.0.. 1.3 1.2 1. 21.0 21..4..2.1 1.3 1. 1. 20.5 21. 22....4.4 1. 1.3 20.3 21.1 22.5 23.5..2.. 1.1 1. 20. 21. 23.2 24.3.2..1 1.2 1. 20.4 21.5 22.4 23. 25.1..0.5 1. 1.1 20. 22.1 23.0 24. 25..1.4 1.0 1.2 1. 21.5 22. 23. 25.2 2.4.5. 1.5 1. 20.2 22.1 23.4 24.3 25. 2.0 1 1. 1.3 1.0 1.2 20. 22. 23. 24. 2.4 2.5 1.4 1. 1.4 1. 21.2 23.2 24.4 25.3 2. 2.0 1. 1.2 1. 20.1 21. 23. 24. 25. 2.4 2.4 Tablo 4b 1. K zlarda beden kitle indeksi persentilleri (kg/m 2 ) Yafl 3 5 25 50 5 5 0 5 1 1.4..1..0 1.2 1. 1.4 1.3 1..4..2.1.2 1.5 1.3 1. 1. 20.5...4.3.5 1.0 1. 1.5 20.5 21.2..1.. 1.0 1.5 1.4 20.1 21.3 22.1.2.5.1.1 1.5 1.1 20.1 20. 22.1 23.0..0.. 1.1 1. 20. 21. 23.1 24.1.2..2 1.3 1. 20. 21. 22. 24.1 25.1..2. 1.0 1.5 21.4 22. 23.5 24. 2.0.5. 1.5 1. 20.2 22.1 23.3 24.1 25. 2. 1.0 1.3 1.0 1.1 20. 22. 23. 24. 2.1 2.2 1.3 1. 1.3 1.5 21.1 22. 24.1 24. 2.3 2.4 1. 1.0 1. 1. 21.3 23.1 24.2 25.1 2.4 2.4 1. 1.3 1. 20.1 21. 23.3 24.4 25.2 2.4 2.4 Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt Say 1 200 53
Tablo 5a 5. Erkeklerde bel çevresi persentilleri (cm) Yafl 3 5 25 50 5 5 0 5 4.0 4. 4.4 50. 54.2 5. 5. 1.3 3. 5.3 4. 4.5 50.1 52. 5.4 0.4 2. 4.4.1. 4.0 50.0 51. 54. 5.5 2. 5.5.3 0.3 2.5 50.4 51.5 53.2 5.4 0.5 5.1.. 3.2 5.5 51. 53.0 54. 5.3 2.5.4 0.3 2.5 5..3 53. 54. 5. 0.2 4.. 2. 4..5 0. 55.3 5. 5. 2.3. 2.0 5.1.3 0. 3.2 5.1 5.4 0.5 4.3. 4.1.2.5 2. 5.3 5.5 5. 2.0 5. 0. 5.. 1.1 4.5. 5. 1.0 3.2.1 1..1 0.1 2.3 5.. 1 0. 2.2 4.3.3 3.0.2 1.3 3.4.. Tablo 5b 5. K zlarda bel çevresi persentilleri (cm) Yafl 3 5 25 50 5 5 0 5 45. 4.5 4. 50.3 53.3 5. 5. 0.1 2.3 3. 4.5 4.5 4. 51.5 54. 5.4 0.5 1. 4.4 5. 4. 4. 50.2 52. 5.4 0.2 2.5 4.1..4 4.2 50.2 51. 54. 5.2 2.2 4..3.0 0. 50. 51. 53.4 5.3 5. 4.1..4 1.2 3.1 52.4 53.4 55.0 5.0 1. 5..5 0.3 3.2 5.2 54.1 55.1 5. 5. 3.4. 0.1 1. 4.. 55. 5. 5.2 1.1 4.. 1.5 3.3.3.4 5. 5. 5.2 2. 5.. 2.3 4.1.1.2 1 5.5 5.4 5. 2..2 0.2 2. 4.5.4.5 5.1 5.0 0.5 3.2.5 0.5 2. 4... 54 Balc N ve ark. Kayseri de -1 yafl grubu çocuklarda antropometrik ölçümlerden türetilen referans de erler
Tablo a. Erkeklerde üst orta kol çevresi persentilleri (cm) Yafl 5 25 50 5 5 0 5..5.. 1.0 1.3 1.1 1. 20.3.0..2.0 1.3 1. 1. 20.2 21.0.3.1..3 1. 1.5 20.3 20. 21...5.2.0..5.1 1.0.5 1.5. 1.0.0.5 1.1 1. 1.1 1.. 1.4 20. 21.1 21. 22. 1.4 1.1 21.0 22.0 22. 23. 1.0 1. 22.1 22. 23. 23. 1. 20.5 22. 23. 24.5 25. 1.2 21.2 23.3 24.4 25.3 2.5 1. 22.0 24.2 25.3 2.2 2.4 1.2 1.4 1.2 20.4 22. 25.0 2.1 2. 2.1 1.4 1. 1. 20. 23.2 25.5 2. 2.5 2. 1 1. 1.0 1. 21.2 23. 25. 2.1 2. 2.1 Tablo b. K zlarda üst orta kol çevresi persentilleri (cm) Yafl 5 25 50 5 5 0 5 1..5.0.. 1.3 1.1 1. 20.4.1..3.0 1.4 1. 1. 20.2 21.1..2..4 1. 1.5 20.4 21.0 22.0.0..2 1.0 1.5 20.2 21.2 21. 22...3. 1. 1.3 21.1 22.1 22. 23..3 1.0 1. 1.4 20.1 22.0 23.0 23. 24.. 1. 1.2 1.1 20. 22. 23. 24. 25. 1.4 1.2 1. 1. 21. 23. 24. 25.4 2. 1. 1. 1.4 20.3 22.1 23. 25.2 2.0 2.1 1. 1. 1. 20. 22.5 24.4 25.5 2.2 2.4 1.1 1.1 1. 20. 22. 24. 25. 2.4 2.5 1.1 1.2 1. 20. 22. 24. 25. 2.5 2. Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt Say 1 200 55
Tablo a. Erkeklerde triseps deri k vr m kal nl persentilleri (mm) Yafl 5 25 50 5 5 0 5 5.2 5..1..2.2.4.3. 5.2 5..1..3.3... 5.2 5..2..5..2.4.5 5.4 5..3.0..1..2. 5.5.0.4.2..5.4. 1. 5.5.0.4.2.0...4 1.5 5.3 5..4.1....5 1. 5.1 5..0...4.5.3 1. 4. 5.3 5..5.3.1.3.2 1. 4.5 5.1 5.5.2.1..2.1 1.1 4.3 4. 5.2.0...0.1 1.2 1 4.1 4. 5.1 5.....0 1.3 Tablo b. K zlarda triseps deri k vr m kal nl persentilleri (mm) Yafl 5 25 50 5 5 0 5 1 5.3.0..5.4.... 5.4.0..5..2..2 1.4 5.4.2......0 1.4 5.5.3...3.3.4. 1. 5..5.1.1...1 1. 20. 5...4.5.1. 1.0 1. 21. 5......4 1. 1. 23.2.1.2.0.3.4.4 1.0 21.0 24.4.5...0.4 1. 20.4 22.4 25...0..5. 1.3 21.0 23.0 2.4.0.3.3..4 1. 21.5 23.5 2..3...1. 1.0 21. 23. 2.1 5 Balc N ve ark. Kayseri de -1 yafl grubu çocuklarda antropometrik ölçümlerden türetilen referans de erler
Tablo a. Erkeklerde üst orta kol ya alan persentilleri (cm 2 ) Yafl 5 25 50 5 5 0 5 3.2 3. 4.5 4.5 5.....0 3.3 3. 4. 4..2.1.4.4.1 3.5 4.0 4. 4..5..2.3.5 3. 4.1 5.1 5.2..3.0.5.0 3. 4.3 5.3 5.5.3.0... 3. 4.5 5.5 5...5.. 1.0 3. 4.5 5.4 5....3.3 1.0 3. 4.5 5.4 5...2.. 1. 3. 4.4 5.4 5...4.1.3 20.5 3. 4.3 5.4 5..0..4. 21.1 3. 4.2 5.4 5..0.. 1.1 21. 1 3.5 4.2 5.4 5..1.. 1. 22.5 Tablo b. K zlarda üst orta kol ya alan persentilleri (cm 2 ) Yafl 5 25 50 5 5 0 5 3. 4.4 4. 5..2.5..1.1 3. 4.5 5.0 5..5..5..0 4.1 4. 5.2.0...4..4 4.3 5.0 5.5.4.5.4..3 1.1 4. 5.3 5...2.5.. 20.0 4. 5..4.5.0..4 1.4 22.1 5.3.2..0..0 1. 20.1 24.1 5.4..4..0.4 1.5 21. 2.1.1.2.1..2.0 21.3 23. 2.0 1.4...2. 1. 22.1 24. 2...0.0..4 1.3 22. 25.1 2.3..3.2.. 1. 23.0 25.5 2. Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt Say 1 200 5
Büyüme ve geliflmenin takibinde temel olarak vücut a rl ve boy kullan lmakta, bu de erlerden hesaplanan beden kitle indeksi de obezite aç s ndan yap lan izlemlere temel oluflturmaktad r. Vücut kitle indeksi halen pratik uygulamada kullan lmakla beraber obezite ve metabolik sendrom aç s ndan yap lan de erlendirmelerde bel çevresi santral obezite temel tan kriterlerinden biri haline gelmifltir. Bel çevresi eriflkin popülasyonda cinsiyete göre tek bir de er olarak al nabilmesi mümkün iken 1 yafl alt popülasyonda tüm di er antropometrik ölçüler gibi yafla özel referans de erleri belirlenmesi gereken önemli bir parametre haline gelmifltir. Bu referanslar n elde edilmesi ile obezite ve metabolik sendrom tan lar n n konulmas kendi toplumuza ait referans de erlerin kullan m ile daha gerçekçi hale gelebilecektir. Bel çevresi d fl nda deri k vr m kal nl klar, üst kol çevresi, üst kol ya alan gibi ek parametreler de de erlendirmeye kat lm flt r. Bu ek parametreler beden kitle indeksi normal oldu u halde, santral obezitesi bulunanlar n ateroskleroz aç s ndan da ek risk alt nda bulunmalar dolay s yla gündeme gelmifltir. Yafl gruplar belirlenirken ölçüm yap lan tarihten kronolojik yafl ç kart larak tamamlanan yafl y l olarak al nm flt r. Ölçümler çal flma öncesi literatürde tarif edilen ölçüm metotlar konusunda e itim alm fl sa l k teknisyenleri taraf ndan yap lm flt r. Elde edilen verilerin analizinde her bir de iflken için ayr ayr olmak üzere, afl r uç de erler tespit edilerek çal flma d fl b rak ld ktan sonra LMS metodu ile yafla ve cinsiyete özel persentil de erleri belirlenmifltir. Büyüme e rilerinin çizilmesinde 10 l y llar n bafl ndan itibaren kullan lan LMS [L (λ; çarp kl k), M (μ; ortalama S (σ; de iflim katsay s )] Chart Maker Pro version 2.3 (The Institute of Child Health, London) program ndan yararlan lm flt r. 2 Çal flma anketinden elde edilen sosyodemografik özellikler, obezite ile iliflkili faktörler ayr ca ele al narak antropometik parametrelerle iliflkisi aç s ndan de erlendirilmifltir. Elde edilen referans de erlerin birinci basamakta aile hekimlerinin kendilerine ba l popülasyonu takiplerinde ve ülkemizde baflka merkezlerde elde edilen verilerle karfl laflt rma yap labilmesi aç s ndan faydal olaca n düflünüyoruz. Kaynaklar 1. Özturk A, Maz c o lu MM, Hatipo lu N, Budak N, Keskin G, Yazlak Z, Balc N, Y ld z H, Y ld z K, Üstünbafl HB, Kurto lu S. Reference body mass index curves for Turkish children to 1 years of age. J Pediatr Endocrinol Metab 200; 21: 2-3. 2. Cole TJ, Green PJ. Smoothing reference centile curves: The LMS method and penalized likelihood. Stat Med 12; : 05-1. 3. Maz c o lu MM, Hatipo lu N, Öztürk A, Gün I, Üstünbafl HB, Kurto lu S. Age References for the arm span and stature of Turkish children and adolescents. Ann Hum Biol 200; : 1-. 4. Hatipo lu N, Kurto lu S, Öztürk A, Maz c o lu MM. The weight and height percentiles in -1 year old children in Kayseri and comparison with stanbul data. J Clin Res Ped Endo 200; 1: -35. 5. Hatipo lu N, Öztürk A, Maz c o lu M, Kurto lu S, Seyhan S, Loko lu F. Waist circumference percentiles for - to 1-year-old Turkish children and adolescents. Eur J Pediatr 200; : 33-.. Öztürk A, Budak N, Çiçek B, Maz c o lu MM, Bayram F, Kurto lu S. Cross sectional reference values for mid-upper arm circumference, triceps skinfold thickness and arm fat area of Turkish children and adolescents. Int J Food Sci Nutr 200; : 1-. E itici Nezaket Balc Prof. Dr. Fahri Bayram Erciyes Üni. T p Fak. Endokrinoloji Bilim Dal Doç. Dr. Nurten Budak Erciyes Üni. Kayseri Atatürk Sa l k Yüksekokulu Beslenme ve Diyetetik Bölümü Yard. Doç. Dr. Betül Çiçek Erciyes Üni. Kayseri Atatürk Sa l k Yüksekokulu Beslenme ve Diyetetik Bölümü Ö r. Gör. Ferhan Elmal Erciyes Üni. T p Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dal Yard. Doç. Dr. skender Gün Erciyes Üni. T p Fakültesi Halk Sa l Anabilim Dal Uzm. Dr. Nihal Hatipo lu Kayseri Kad n Do um ve Çocuk Hastanesi E itici Gülcan Keskin Ö r. Gör. Ahmet Öztürk Erciyes Üni. T p Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dal Prof. Dr. Selim Kurto lu Erciyes Üni. T p Fakültesi Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dal E itici Fikret Löko lu Doç. Dr. Mustafa Mümtaz Maz c o lu Erciyes Üni. T p Fakültesi Aile Hekimli i Anabilim Dal E itici Selda Seyhan E itici Nezahat Turp Prof. Dr. Hasan Basri Üstünbafl Erciyes Üni. T p Fakültesi Aile Hekimli i Anabilim Dal E itici Zehra Yazlak E itici Hale Y ld z E itici Kas m Y ld z *Araflt rmac lar soyad na göre alfabetik olarak dizilmifltir. 5 Balc N ve ark. Kayseri de -1 yafl grubu çocuklarda antropometrik ölçümlerden türetilen referans de erler