SICAK DALDIRMA GALVANİZ SEKTÖRÜNDE ÜRETİM MALİYETLERİ VE İŞ YAŞAMINDAKİ HAKSIZ REKABET UNSURLARI Erol Ayyıldız, Mart 2016 Demir-çelik metallerin yaklaşık 450 derece sıcaklıkta eritilmiş çinkodan ve destekleyici kimyasalların karışımından oluşan galvaniz ocaklarına daldırılması yöntemine sıcak daldırma galvaniz denir. Çinkonun korozyondan koruyucu özelliği nedeniyle metallerin yaşam ömrünü uzatır. Ülkemizde hızla yaygınlaşan SDG yöntemiyle gerçekleşen üretim tesisleri için maliyet unsurlarına bağlı olarak rekabet edebilirlik konusu her geçen gün daha çok önem kazanıyor. Üretim sürecinde planlanan maliyet unsurları değişkenlik göstermektedir ve aşağıda bu değişkenlikleri rakamsal değerleriyle görebiliriz. A- Üretim Safhaları 1- Malzeme kabul ve planlama Bu süreç aşağıdaki 3 ana başlıkta gerçekleşir. - İlk kontrol ve kabul onayı Malzemenin galvanizleme için uygun olup olmadığının kontrolü yapılır. - Planlama ve tasarım Üretim için uygun görülen malzemenin üretim kalitesini gözeterek maksimum ağırlıkta ve uygun personel sayısı ile üretime alınması planlanmalıdır. Bu aşamada malzemenin askılama biçimi, kullanılacak olan aparatlar ve bunların gerçekleşmesi için gereken delikler tasarlanmalıdır. - Pazarlamaya geri bildirim Malzemenin üretimle ilgili süreçleri ve öngörülen çinko sarfiyatı, sal ağırlığı ve işçi sayıları konusunda pazarlama bilgilendirilir. Bu bilgilerin bir yazılım üzerinden bilgi olarak girilmesi sağlanmalıdır. 2- Askılama İyi bir planlama aşamasından sonra askılama aşamasına geçilmelidir. Planlanan ile gerçekleşen personel sayısı ve sal ağırlığının aynı olması veya birbirine çok yakın değerde olması önemlidir. Bu aşamada oluşacak sapmalar maliyet unsurlarına direkt olarak etki yapacaktır. Sapmaların gözlemlenmesi ve kayıt altına alınıp raporlanması yine bir yazılımla yapılmalıdır. Örnek : Sal ağırlığı 2.000 kg olarak öngörülen malzemenin 1.900 kg olarak askılanması karlılıkta yaklaşık olarak % 0,7 1 arası olumsuz sapmaya neden olur. Yine aynı şekilde 2.100 kilo askılanması da aynı oranda karlılığa olumlu etki yapar. 3- Yüzey Temizliği ve Daldırma
Malzemenin yüzey temizliğinin doğru yapılması ile ocağın kompozisyonunun korunması ve kaplama kalitesinin istenilen seviyede olması sağlanır. Yüzey temizliği sonrasında galvaniz ocağına daldırma aşamasında müşteriye taahhüt edilen standartları tutturma hedefi gözetilerek malzemenin ocakta kalma süresi önemsenmelidir. Ocakta kalma sürelerine bağlı olarak; gereğinden az tutulması kalitesizlik ve tekrar kaplama gerekliliği doğurur, fazla tutulması ise malzemenin standart değerlerin üzerinde çinko almasına neden olur. Bu aşamada süreler ve işçi sayıları yine bir yazılımla bilgi olarak girilmelidir. Maliyetlerin yaklaşık olarak %50-60 ını oluşturan çinkonun fazla harcanmasının veya hatalı üretim nedeniyle tekrar kaplanması; maliyetlerin artması ve müşteri memnuniyetsizliği sonuçlarını doğurur. 4- Bakım - Kontrol ve Sevkiyat Üretimden çıkan malzemenin son kontrollerinin yapılması, olabilecek çapakların temizlenmesi için bakım yapılması müşteri memnuniyeti açısından önemlidir. Malzemenin araca yüklenmesi ve tartımı ile o malzemeye ilişkin sahamızda gerçekleşen üretim öyküsü tamamlanmış olur. Bu aşamada bakım ve yükleme süresi ile personel sayıları yine bir yazılımla bilgi olarak girilmelidir. Galvanizleme maliyetlerinde üretime bağlı maliyet unsurları ve üretim dışı maliyet unsurlarını ayrı ayrı değerlendirmek gerekiyor ki yazımızın konusu üretimle ilgili olan maliyetlerdir. B- Üretim ana maliyet unsurları 1- Çinko Metal borsasında işlem görmesi ve dövize endeksli olması nedeniyle satınalma değerleri çok değişkendir ve bu değişkenlik maliyetler üzerinde direkt olarak etkilidir. Yine maliyete etki etmesi açısından sarfiyatının hedeflere uygun olması gözetilmelidir. Bunun yanında stok bulundurma maliyetini de dikkate almak gerekiyor. Sarfiyatta sapma: 1. Örnek: Malzeme yüzeyine net % 8 çinko alacağı öngörüsüne karşılık olarak üretimde gerçekleşen değer % 8,1 olması durumunda bu % 0,1 lik sapmanın karlılığa etkisi % 0,7-0,9 arasındadır. Maliyette sapma: 2. Örnek: Çinko üretim maliyet fiyatında 0,1 TL lik sapmanın karlılığa etkisi % 0,8-1 aralığındadır. 2- İşçilik
Malzemelerin nasıl bir işçilikle üretileceğinin doğru değerlendirilmesi ve maliyetin bu değerlendirme sonucu hesaplanması gerekiyor. Örnek: İşçiliği 5 kırılımda ele alırsak, her bir kırılımın bir öncekine göre yaratacağı karlılık farkı % 1-1,5 aralığındadır. 3- Yardımcı kimyasallar ve malzemeler Çinkoya göre daha stabil değerlerle satınalınabilen bu malzemeler için stok devir hızını doğru hesaplamak ve asgari stok maliyeti ile çalışmak gerekiyor. İdeal olarak tanımlayabileceğimiz hedeflenen üretim değerlerinden gerçekleşecek olan sapmaların karlılığa ortalama etkisi % 0,1-0,3 olarak öngörülüyor. Bu bölüm harcamalarının doğru fiyattan alınması ve tüketimin kontrol altında tutulması karlılığa olumlu katkı yapacaktır. 4- Enerji Giderleri Üretimin gerçekleşmesi için kullanılan ana enerji kaynakları doğalgaz, elektrik ve su dur. Bu kullanımların karlılığa etkisi % 0,1-0,3 aralığındadır. Üretim aktivitelerini etkilemeyecek seviyede tasarruf sağlanması için personelde tüketim bilinci geliştirilmelidir. 5- Tesis Bakım onarım Ağır metallerle çalıştırılan galvaniz tesisinde mekanik ve bina için belirli bir bakım onarım maliyeti ortaya çıkacaktır. İş güvenliği açısından kaçınılamaz olan bu maliyetlerin karlılığa etkisi 10 yaşına kadar olan tesisler için % 0,1-0,2 aralığındadır. İhtiyaçların doğru belirlenmesi ve doğru satınalma ile burada da tasarruf sağlanabilir. 6- Kalitesizlik maliyeti Bu alanda üretimin gerçekleşmesi aşamalarında yapılacak olan hatalara bağlı olarak bir kalitesizlik maliyetinin ortaya çıktığı görülmektedir. Bu maliyeti oluşturan davranış biçimleri ve teknik yetersizlikler giderilerek bu maliyet asgari seviyede tutulmalıdır. Kalitesizlik maliyetinin gerçekleşmesinin etkileri: - Çinko kaybı - İşgücü kaybı - Enerji kaybı - Müşteri kaybı gibi temel sonuçlar doğurur ki bunlar çok önemli maliyetler olarak göze çarpıyor. Bu sonuçların karlılığa etkisi durumun kontrol altında tutulmasına bağlı olarak % 0,1 den başlayarak ve başarılamamasının bir sonucu olarak yukarıda sayılan unsurları içermesi nedeniyle kaybın üst değeri için oransal bir değer öngörülemez. Üretim dışı ana maliyet unsurları 1- Genel yönetim giderleri
2- Satış ve Pazarlama giderleri 3- Finansman giderleri Üretim dışı unsurlarda sağlanacak tasarrufun maliyetlere olumlu etkisi olacağı kesindir. Bu konu başka bir başlık altında incelenip detaylandırılacaktır. Ülkemizde özellikle kamunun bilinçlenmesi ve zorunlu kılması ile kullanımı yaygınlaşan sıcak daldırma galvaniz işi gelişen rekabet unsurlarına bağlı olarak maliyetlerini doğru hesaplamak ve piyasanın öngördüğü gerçekçi karlılık hedeflerini gözetmek zorunluluğu ile karşı karşıyadır. Bu zorunluluğun erken kavranıp maliyetlerin doğru hesaplanması ve buna bağlı doğru satış politikalarının ortaya konması ile bu gerçeklerle yoluna devam eden firmalar rekabet üstünlüğü elde edecektir ve piyasada oluşacak olan bozulmalara bağlı sorunlara karşı dirençleri artacaktır. Firmalar yukarıda sayılan bütün aşamalarda başarı elde etseler dahi haksız rekabete bağlı olarak da önemli kayıplar yaşamaktadır. İŞ YAŞAMINDA HAKSIZ REKABET UNSURLARI Haksız Rekabet Halleri Yeni TTK nın 55inci maddesi, haksız rekabet hallerini altı ana başlık altında saymaktadır. Ancak maddede belirtilen bu haller tahdidi değildir. Maddede belirtilen hallere baktığımızda, Eski TTK ya oranla örnek sayısının artırıldığı ve özellikle salt rakipleri koruyucu değil, tüketicileri ve kamu menfaatlerini korumayı amaçlayan örneklere yer verildiği görülmektedir. Diğer bir yenilik ise, maddede sayılan haller arasında haksız genel işlem şartlarını içeren hallere de yer verilmesidir. Maddede listelenen haksız rekabet halleri aşağıda kısaca belirtilmiştir: 1 Başkasının işletmesini, iş ürünlerini veya faaliyetlerini yanlış veya yanıltıcı olacak şekilde kötülemek, 2 Kendi işletmesi, iş ürünleri veya faaliyetleri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunmak, 3 Paye, diploma veya ödül aldığı zannını uyandırmaya çalışmak veya yanıltıcı meslek adları ve sembolleri kullanmak, 4 Başkasının iş ürünleri veya faaliyetleri ile karıştırılmaya yol açmak, 5 Kendisini, iş ürünlerini, fiyatlarını gerçeğe aykırı, yanıltıcı, rakibini gereksiz yere kötüleyici veya onun tanınmışlığından yararlanacak şekilde; başkaları, iş ürünleri veya fiyatlarıyla karşılaştırmak, 6 Tedarik fiyatının altında ürün satarak müşterilerini, kendisinin veya rakiplerinin yeteneği hakkında yanıltmak; 7 Müşteriyi ek edimler sunarak ürünün gerçek değeri hakkında yanıltmak, 8 Müşterinin karar verme özgürlüğünü saldırgan satış yöntemleri ile sınırlamak,
9 İş ürünlerinin veya faaliyetlerin özelliklerini, miktarını, kullanım amaçlarını, yararlarını veya tehlikelerini gizlemek ve bu şekilde müşteriyi yanıltmak, 10 Taksitle satım veya benzeri hukuki işlemlere ilişkin ilanlarda unvanını açıkça belirtmemek ve fiyat veya maliyet bilgilerini açıkça vermemek, 11 Tüketici kredilerine ilişkin ilanlarda unvanını açıkça belirtmemek veya kredilerin net tutarlarına, toplam giderlerine, efektif yıllık faizlerine ilişkin açık beyanlarda bulunmamak, 12 Taksitle satım veya tüketici kredisi sözleşmelerinin konusu, fiyatı, ödeme şartları, sözleşme süresi, müşterinin belli haklarına dair eksik veya yanlış bilgiler içeren sözleşme formülleri kullanmak. (Kaynak1) TTK nun haksız rekabet unsurları arasında sayılmasa dahi piyasa gerçeği olarak ortaya çıkan ve devletin engellemesi gereken vergi kaçağına ilişkin pek çok rekabet unsuru vardır. Bunlardan iki tanesini ele alalım: 1- Çalışanın gerçek ücretinden sigortalı gösterilmeyip asgari ücretten sigortalanması Çalıştırdığı işçisini gerçek ücretleri üzerinden göstermeyip asgari ücretten göstermeye bağlı kaçağın doğal bir sonucu olarak maliyetleri daha düşük olmaktadır. Asgari ücretin net 1.300 TL ye çıkarılması sonrasında bu olumsuz etkininin biraz daha azalacağı tahmin ediliyor. Örnek: 1.300 TL net ücret için yıllık maliyet hesaplaması (Kaynak 2)
1.500 TL net ücret için yıllık maliyet hesaplaması (Kaynak 2) Bu örnekten de anlaşılacağı gibi bir işletmenin işçilerini asgari ücretten-1.300 TL göstermesi ile farazi seçilen ama gerçekçi olduğunu düşündüğüm ortalama 1.500 TL arasındaki işçi başına sağladığı yıllık haksız kazanç 4.428,03 TL dir. Gerçek ücret ile beyan edilen ücret arasındaki farkın artması ile de bu rakamsal değer daha büyük olacaktır. 2- Vergi ödemekten kaçınma Ülkemiz ekonomisinde haksız rekabetin temel unsurlardan bir tanesi de vergi ödemekten kaçınmadır. Örneğin fazla fatura alma ve/veya stok değerleme usulsüzlüğü yöntemiyle maliyetlerin şişirilmesi ve buna bağlı daha az vergi ödeyerek haksız kazanç elde edilmesi bir vergiden kaçınma yöntemi olarak özellikle üretim işletmelerinde kullanılmaktadır. Bunun yanında başkaca kaçınma yöntemleri olmakla birlikte bunları hangileri olduğundan ziyade rekabete etkileri konusu işletmeleri ilgilendirmektedir. Bu yöntemlerle karlılığını arttıran işletmeler elde ettikleri bu haksız avantajı öncelikle rakiplerine karşı fiyat verirken rekabet aracı olarak kullanmaktadırlar. Bu haksız durum ayrıca sermaye edinimi yoluyla da firmalara veya kişilere avantaj sağlayabilir. Gerek TTK nun öngördüğü ve gerekse piyasa gerçekleri sonucu yasadışı ekonominin bir sonucu olan haksız rekabet unsurları her sektör için göz önündedir ve bu konuların zaman içinde iyileştirilmesi beklenmektedir. Devletin elektronik uygulamaları yaygınlaştırması ile bu haksız rekabet unsurlarının iş yaşamındaki olumsuz etkisi de azalacaktır.
Kaynak : 1- http://www.erdem-erdem.com/articles/yeni-turk-ticaret-kanununda-haksiz-rekabethukumleri/ 2- http://ynb.datassist.com.tr/nettenbrute