KALP CERRAHİSİ SONRASI GELİŞEBİLECEK KOMPLİKASYONLAR VE HEMŞİRELİK BAKIMI Hazırlayan: Birsen Erkuş Acıbadem Sağlık Grubu Eğitim ve Gelişim Hemşiresi Hazırlanma Tarihi: 20.08.2010
1. SOLUNUMSAL PROBLEMLER 1.1. AKCİĞER ÖDEMİ Alveollerin sıvıile dolup gaz alışverişinin bozulmasıdır.
Akciğer Ödeminin Kardiyojenik Nedenleri vkoroner kalp hastalığı vkardiyomiyopati vkalp kapak hastalıkları vhipertansiyon
Akciğer Ödeminin KardiyojenikOlmayan Nedenleri vakciğer enfeksiyonları valveol yapısının bozulup geçirgenliğinin artması vsigara vciddi yaralanmalar vilaç intoksikasyonları
Akciğer ödemi Kalpten kaynaklanan nedenlerde sıvı, geriye doğru bir basınç artışından dolayı hava keselerine sızar. Kalp ile ilgili olmayan ödemde ise sıvı, kapillerlerin daha geçirgen veya sızdırmaya eğilimli olmaları nedeniyle sızar.
Akciğer Ödemi Belirti ve Bulguları vaşırı nefes darlığı ve solunum güçlüğü vboğulma hissi, hırıltılı solunum vköpüklü ve kanlı balgam vaşırı terleme vtaşikardi vyardımcı solunum kaslarının kullanılması vpulsus paradoksus
Akciğer Ödeminde Tedavi ve Hemşirelik Bakımı Oksijen tedavisi Farmakolojik tedavi (diüretik,vazodilatör,bronkodilatör)
Akciğer Ödeminde Tedavi ve Hemşirelik Bakımı vmonitörisazyon, vhava yolu açıklığı (kusmuk,sekresyon temizlenir) vdamar yolu açıklığı sağlanır, vhasta oturur ya da yarı oturur pozisyona getirilir, vprotezi var ise çıkarılır (takma diş), vperiferlerin kontrolü yapılır (ısı,renk, nabız)
Akciğer Ödeminde Tedavi ve Hemşirelik Bakımı Entübasyon malzemesi ve acil ilaçlar hazır bulundurulmalı, Ventilatör hazırda tutulmalı, Bilinç durumu değerlendirilmeli, Diüretiklerin yan etkileri takip edilmelidir (hiponatremi, hipokalsemi, dehidratasyon, mental konfüzyon)
1.2. PNÖMOTORAKS Basit bir tanımlama ile plevral boşlukta hava olmasıdır. Herhangi bir akciğer hastalığına bağlı olarak Ya da tanı ve tedavi işlemleri sırasında gelişebilir.
Pnömotoraks Nedenleri Bronşial biyopsi Plevral biyopsi Torasentez Toraksa yerleştirilen dren tüpü çekimi Mekanik ventilasyonda barotravma
Hemşirelik bakımı Hasta pnömotoraks belirtilerinin şiddeti yönünden izlenir Oksijen ile solunum sıkıntısı azaltılır Ağrısı giderilir Kısıtlama yok ise başı yükseltilir. İki saatte bir pozisyon değiştirilir. Derin solunum yapması sağlanır, önemi hastaya açıklanır.
1.4. ATELEKTAZİ Akciğer dokusunun havalanamayıp çökmesidir. Postop erken dönemde de geç dönemde de görülür. İmmobilizasyon, derin nefes almama, sekresyonun etkin çıkarılmaması ve ağrı nedenler arasında yer alır.
ATELEKTAZİ Ciddi atelektazi oksijenlenmeyi bozar ve enfeksiyona zemin hazırlar.
TEDAVİ Soluk borusuna bronkoskop ile girilir ve sekresyon çıkarılır. Antibiyotik tedavisi uygulanır Oksijen ve bronkodilatör tedavisi Derin solunum ve öksürük egzersizleri
Atelektazide Hemşirelik Bakımı Etkin solunum, Mobilizasyon, Sıvı alımı, Tapotman, Aspirasyon, Pozisyon değişimi, Spirometre ile egzersiz, Ağrıyı giderme, Solunum fizyoterapisti ile koordineli çalışılmalıdır.
1.4.PLEVRAL EFFÜZYON Plevralalanda sıvı toplanmasıdır.
PLEVRAL EFFÜZYON Belirti ve bulguları Kesik kesik soluma Sırt üst yatamama Nefes darlığı Yaygın ödem Göğüs ağrısı Solunum hareketlerinde azalma
Tedavi ve Hemşirelik bakımı Plevral effüzyonda medikal tedavinin yanısıra torasentez uygulanır. v v v v v Torasentez işlemi hastaya açıklanır Ağrısı giderilir Tüp kalacak ise hastaya belirli aralıklar ile pozisyon verilmeli ve mobilize edilmeli Plevral kaviteden gelen sıvıözelliği takip edilir Solunum sayısı ve özelliği kaydedilir.
1.5. VENTİLATÖR KAYNAKLI SOLUNUM PROBLEMLERİ Nedenleri Ventilatörün dekonnekte olması Hava kaçağı olması Kalibrasyonun yapılmaması Ventilatör değerlerinin yetersiz olması Bakteri nem filtresinde tıkanma olması
2. KARDİYAK TAMPONAT Kanamanın devam etmesi ya da göğüs tüplerinin tıkanması ve mediastinal aralığın sıvıile dolması sonucu ortaya çıkar.
Tamponat belirti ve bulguları vpulsus paradoksus varlığı ve artış göstermesi vsaatlik idrar çıkışının azalması vcvp vepulmonerbasıncın artması vhipotansiyon, taşikardi vakciğer filminde mediastende genişleme
Tamponat belirtive bulguları v EKO da serbest sıvıgörülmesi v Aşırı drenaj ve drenajın aniden kesilmesi v Halsizlik huzursuzluk ve terleme v Ekstremitelerde soğukluk ve siyanoz
REVİZYON HAZIRLIĞI vhastanın aldığı inotroplar ve sıvısıtek bir pump cihazına alınır, vacil ilaçlar ve hasta extübe ise entübasyon malzemeleri hazırda tutulur, vhasta entübe ise oksijen desteğinin devamı için ambu hazırda tutulur, vhastaya uygunluğu test edilmiş kanlar hazırda bulundurulur. vgerekirse taze kan verecek kişi hazırda tutulur.
3. KANAMA Greftlerin anastomoz yerinden, pıhtılaşma faktörlerinin bozulmasından, fazla antikoagülan kullanımından dolayı kanama oluşabilir.
Hemşirelik Bakımı Göğüs tüplerinden gelen drenaj miktarı takip edilir. (Trombosit sayısı, hct, hb, takibi yapılmalıdır.) Kanamaya bağlı belirti ve bulgular takip edilir (. edilir (TA,taşikardi,CVP değerleri yakın takip Dr.istemine göre kan ürünü ve sıvıreplasmanı yapılır.
4. Düşük Kardiyak Output Kardiyakoutput= stroke volümx nabız
Nedenleri Aritmiler Kardiyak tamponat Hipovolemi Pulmoner vasküler sistem bozukluğu Metabolik sendromlar
Hemşirelik Bakımı vyaşam bulguları takip edilir, (CVP,TA,nabız,saturasyon,ritim) vcvp de ani düşüş ve yükselmeler önemlidir. Ani yükselme venöz dönüşün engellendiğini gösterir, vkanama takibi yapılır, vpulmoner arter basıncı takip edilir, vtamponat belirtileri takip edilir, vdehidratasyon yönünden izlenir.
Hemşirelik Bakımı vinotrop tedavisi hekim izlemine göre doz ayarlaması yapılır, vağrı hipoksi hipotermi ve asidoz yönünden takip edilir, vsıvı ve kan değişiklikleri takip edilir, vnemlendirilmiş oksijen verilir vvücut ısısı düzenlenir, vağrı ve anksiyete var ise giderilir.
ARİTMİ Kalp cerrahisi sonrası arimiye neden olan faktörler v v v v v v oluşumu v Tamponat Pnömotoraks Koroner iskemi Hipoksi elektrolit dengesizliği Hipovolemi Protez kapaklarda tromboz Ağrı
Açık kalp cerrahisi sonrası en sık gelişen aritmi sinüs taşikardisidir, ikinci sırada AF yer alır.
Atriyal Fibrilasyonun Hemodinami Üzerindeki Etkileri v v v v Kalp debisini düşürür. Kalbin O2 tüketimini artırır. VF ye neden olabilir. Asistoliye neden olabilir.
Ventriküler Erken Vurular Miyokardiyal iskemi, Hipokalemi, Hipomagnezi, Hipoksi Hipopotasemi nedenli olabilir. Nedene yönelik tedavi uygulamakla birlikte, bu hastalarda ilk tercih lidokaindir 75-100 mg bolus yapılır gerekirse tekrarlanır. İnatçı durumlarda idame antiaritmik başlanır.
ARİTMİ Açık kalp cerrahisi sonrası az sayıda ventriküler taşikardi ve ventrikülar fibrilasyon gelişir. Bu durum genellikle akut miyokard iskemisi,akut miyokard enfarktüsü, ve elektrolit dengesizliği sonucu gelişir.
ARİTMİ Şiddetli ventriküler taşikardide düşük enerjili senkronize kardiyoversiyon uygulanabilir, ventriküler fibrilasyonda hızlı bir şekilde defibrilasyon uygulanır.
ARİTMİDE HEMŞİRELİK BAKIMI ( edilir.(monitörizasyon Vital bulgular sıktakip Telemetri takibi yapılır Hekim istemine göre kan gazı takibi yapılır Hekim istemine uygun elektrolit replasmanı yapılır. Uygun sıklıkla EKG takibi yapılır.
ARİTMİDE HEMŞİRELİK BAKIMI Hipopotasemi Hipoksemi Hipotermi Hipertermi :Potasyum replasmanı, :Oksijen tedavisi, :Hasta Isıtılır :Soğuk uygulama yapılır. Ağrı ve anksiyete :Emosyonel destek sağlanır.ağrıyı gidermek için uygun hemşirelik bakımı sağlanır.
Vücudun herhangi bir bölümünde oluşan pıhtının koparak pulmoner artere gelmesi ve yerleşmesidir. 6. PULMONER EMBOLİ
PULMONER EMBOLİ
PULMONER EMBOLİ Açık kalp cerrahisi sonrası; immobilizasyon ve bacaklardaki kronik derin ven yetmezliği en önemli nedenidir. Pulmoner embolilerin %75'inden fazlası bacaklardaki derin venlerde oluşan trombuslerden gelişir.
PULMONER EMBOLİ Bunun dışında, Kalp yetmezliği Varis İleri yaş Kalça kırığı Daha önce geçirilmiş majör cerrahi Obezite Pulmoner emboli nedenleri arasındadır.
Belirti ve Bulgular vkan gazlarında oksijen ve karbondioksit seviyesi düşer, vemboli sonrası akciğerlerde bulunan reseptörler uyarılır ve hiperventilasyon gelişir. vhipotansiyon, kalp debisinde azalma vtaşikardi, takipne vpulmoner hipertansiyon, veko da sağ kalp boşluğunda pıhtılar, vpulmoner arter genişlemesi vtriküspit yetmezliği görülebilir.
Tedavi ve Hemşirelik Bakımı vhasta heparinize edilmeli, voksijen tedavisi başlanmalı, vhastanın ağrısıkesilmeli, vtaşikardi ve hipotansiyona yönelik tedavi uygulanmalı. vantikoagülana cevap vermeyen durumlarda embolektomi yapılabilir ancak mortalitesi yüksektir. Balon veya katater aletiyle femoral veya juguler ven yoluyla yapılır.
Tedavi ve Hemşirelik Bakımı vpulmoner emboli belirtileri yakın takip edilmeli, uygun önlemler alınmalı, vödem takibi yapılmalı, vperiferler renk, ısı, nabız açısından izlenmeli, vacil ilaçlar hazır bulundurulmalı, vhastanın vital bulguları yakın takip edilmeli anormal durumlarda hekim bilgilendirilmeli
7. ENFEKSİYON Enfeksiyon bedenin içine yada üzerine yerleşen mikroorganizmaların yaptığı hastalık durumudur. Kalp cerrahisi sonrasında hastalarda bulunan; Kataterler, Geniş insizyon alanının varlığı, Drenlerin varlığı, Hastanede yatış süresinin uzun olması gibi durumlar postop enfeksiyon nedenleridir.
Cerrahi Alan Enfeksiyon Belirtileri: Ateş, İnsizyon bölgesinde şişlik, Lokal ısı artışı, Kızarıklık, Akıntı, Lökositoz, CRP yüksekliği, Vücut ısısında artış, Ağrı, Halsizlik
Enfeksiyon Tedavisi: Tedavide geniş spektrumlu antibiyotikler ve cerrahi drenaj yöntemleri uygulanmaktadır.
CerahiOperasyona Bağlı Enfeksiyon ve HemşirelikBakımı Enfeksiyona neden olan faktörler belirlenir. Enfeksiyon belirti ve bulguları takip edilir. Gerekirse hekim istemi ile uygun kültürler alınır. El yıkama ve eldiven giyme tekniklerine uyulur.
CerahiOperasyona Bağlı Enfeksiyon ve HemşirelikBakımı İnvaziv girişimlerde aseptik tekniklere uyulur. Antibiyotiklerin uygun sıklıkla verilmesi sağlanır. Diyetisyenle işbirliği yapılarak uygun diyeti alması sağlanır. Hasta ve yakınlarına enfeksiyon belirti ve bulguları,tedavisi hakkında eğitim verilir.
8. PERİKARDİT Perikard kalbin en dışındabulunan zar tabakadır. Pariyetal ve visseral olmak üzere iki tabakadan oluşur bu iki tabaka arsında seröz perikardiyal sıvıbulunur. Normal miktarı 10-50 ml kadardır.
PERİKARDİT Perikard; kalbe içinde rahatça hareket edeceği bir ortam oluşturur. Myokardın dayanıklılığını arttırır. Kalbin aşırı dilatasyonunu önler, negatif basınç sayesinde ventrikül sistolü sırasında atriumlara kan doluşu kolaylaşır. Akciğer, mediasten, özafagus, diafragma,plevra gibi komşu organ enfeksiyonlarına karşı fizyolojik bir bariyer oluşturur.
PERİKARDİT PERİKARDİT Perikardit, kese biçimindeki zarın Iltihaplanmasıdır. Kalp zarı kesesinde biriken sıvı, yaptığı basınçla kalbin düzenli çalışmasını engeller.
Başlıca Belirtileri Ağrı, dispne, Anormal kalp sesleri (perikardiyal sürtünme sesi) Ateş, miyalji, Kronik perikarditte bunların dışında ; Düşük kalp debisi Yüksek sistemik venöz basınca bağlı ödem, Hepatomegali ve çabuk yorulma görülebilir
PERİKARDİT Perikarditlerin en ciddi akut komplikasyonları aritmiler ve tamponattır. Perikard boşluğunda artan sıvının yarattığı intraperikardiyal basınç artışı nedeniyle kalbin sıkışması ve diyastolün bozulması sonucu kalp diyastolde dolamadığı için yeterli kanı pompalayamaz, şok ve ölüm tablosu gelişir.
TEDAVİ Perikardiyektomi, Sıvı Boşaltılması, Genellikle göğüs duvarından kalp zarı içine sokulan bir iğneyle sıvı boşaltılır. İlaç tedavisi, Antibiyotik, analjezik, antipiretik, steroidtedavisinden Oluşur.
Tedavi ve HemşirelikBakımı Perikartın belirtileri açısından hasta yakın takip edilir. Uygun sıklıkla eko ve telegrafi takibi yapılır. Vital bulguların takibi uygun sıklıkla yapılır. Uygun antibiyotiklerin zamanında ve uygun dozda verilmesi sağlanır.
9. İLEUS İnce bağırsağın veya kolonun tamamen veya kısmen tıkanmasıdır. Karında distansiyon gelişir. Distansiyonun nedeni gaz ve sıvınının tıkanan kısımda sıkışıp kalmasıdır Kalp cerrahisi sonrasında mekanik travmalar, periton içi enfeksiyonlar,batına kan akımının kesilmesi ileus gelişmesine neden olabilmektedir. İleus emboli sonucuda gelişebilir..
İleus Belirtileri: Gaz-gaita yapamama, Karında şişlinlik, Karında spazm ve ağrılar, Kusma
Cerrahi Operasyona Bağlıİleusve Hemşirelik Bakımı Hastada ilesuna neden olan faktörler belirlenir. İleus tedavisi için cerrahi müdehale için hasta ve yakınları hazırlanır. Psikolojik açıdan hasta ve yakınları desteklenir. Uygun ağrı kesicilerle hastanın rahat etmesi sağlanır. Uygun sıklıkla bağırsak sesleri dinlenir.
10. AORT DİSEKSİYONU Aort diseksiyonu aortun en iç katmanından başlayarak kanın zorlayıcı basıncına maruz kalarak zedelenmesidir. Aort diseksiyonu aort kökünden iliak ayrımına kadar her bölümde gelişebilir. Hastaların üçte birine tanı konulamadan hasta kaybedilmektedir
AORT DİSEKSİYONU
AORT DİSEKSİYONU Diseksiyon sahasındaki tüm organların kanlanması bundan etkilenir (böbrekler, GİS..) 40-60 yaş arası erkeklerde sık görülmektedir, Sırta yayılan şiddetli göğüs agrısı nedeniyle MI ile sık karışmaktadır. nörolojik problemler, extremiteler arasında tansiyon farkı, nabızsızlık, idrar çıkışının kesilmesi, kol ve bacaklarda soğuma görülür.
AORT DİSEKSİYONU NEDENLERİ NEDENLERİ Hipertansiyon Aort stenozu ve aort koarktasyonu Kardiyak kateterizasyon IABP uygulaması Travma
Aort Diseksiyonu ve Hemşirelik Bakımı Hasta aort diseksiyonu belirtileri açısından yakın takip edilir. Hasta ve yakınları acil operasyon için hazırlanır. Operasyon sırasında hasta yakınlarına psikolojik destek sağlanır. Hasta için taze kan gerekebilir hazırlığı yapılır.
11. PNOMÖNİ Pnömoni değişik mikroorganizmaların (bakteri, virüs, parazit) neden olduğu akciğer enfeksiyonunun genel adıdır. Akciğerde meydana gelen bu enfeksiyon, alveol adı verilen havayla dolu küçük akciğer keseciklerine iltihap hücrelerinin birikmesine ve yine bu alana kan damarlarından gelen serumun dolmasına neden olur. İçleri serum sıvısı ile dolan, yani hava içeriğini kaybeden alveoller solunum işlevlerini yerine getiremezler.
PNOMÖNİ PNOMÖNİ NEDENLERİ Atelektazi, Çeşitli mikroorganizmalar Hastanın iyi öksürmemesi Sekresyonlarının içerde kalması, Aspirasyonda aseptik tekniğe uyulmaması, Kronik bir hastada solunum malzemelerinin gerektiği zamanda değiştirilmemesi nedeni ile olur.
PNOMÖNİ
Bulgu ve Belirtileri Ateş Öksürük (balgamlı ( kuru ya da Göğüs ağrısı Üşüme/titreme Solunum güçlüğü Sedimantasyon hızı ve kandaki lökosit sayısının arttığı saptanır. İshal Kas-eklem ağrıları Yorgunluk/halsizlik Solunum yakınmaları İştahsızlık Bulantı/kusma Baş ağrısı
PNÖMONI TEDAVİSİ Geniş spektrumlu antibiyotik tedavisi Buhar ve oksijen tedavileri Postüral drenaj ve solunum egzersizleri
Cerrahi Operasyona Bağlı Pnomöni ve HemşirelikBakımı Hastanın saturasyon ve solunumu yakından takip edilir Oksijen ve buhar tedavisi uygulanır. Hekim istemine göre uygun antibiyotik tedavisi düzenlenir. Postural derenaj ve derin solunum ve öksürme egzersizleri yaptırılır.
12. SIVI RETANSİYONU Bedenin cerrahi travmaya karşı oluşturacağı stres tepkisi (nöroendokrin tepki ) sıvı elektrolit dengesinde değişikliklere neden olur. Stres tepkisinin büyüklüğü,cerrahi travmanın büyüklüğü ile doğrudan ilişkilidir. Ameliyat beden için bir travmadır ve bedenin bu travmaya karşı oluşturduğu nöroendokrin tepkiye bağlı olarak ameliyattan sonraki ilk 2 ile 5. günde bedende Sodyum/tuz ve su tutulumu vardır.
SIVI RETANSİYONU Sıvı retansiyonunda ekstraselüler (hücre dışı) sıvı hacmi artmıştır ve idrar miktarı azalmıştır. Sıvı retansiyonu varlığında uygun diyet düzenlemesi,diüretik tedavi, sıvı kısıtlaması, kan basıncının belirli seviyede tutulmasını sağlayacak tedavi yöntemleri uygulanır.
Cerrahi Operasyona Bağlı Sıvı Retansiyonu ve Hemşirelik Bakımı: Aldığı çıkardığı takibi yapılır. İdrar rengi ve miktarı açısından gözlemlenir. Ekstremiterde ödem kontrolu yapılır. Günlük kilo takibi yapılır. Sık pozisyon değiştirilir. Oturur pozisyonda bacaklarda elevasyon sağlanır. Cilt bütünlüğü açısından kontrol yapılır. Akciğer ödemi belirti ve bulguları açısından hasta. edilir yakın takip
13. POST-OP PSİKOZ Post-op psiko nedenleri; CPB Cihazı, Yoğun bakım ortamında Nörolojik problemler, gece gündüz kavramının karıştırılması, Hastanın kişilik yapısı ve Makinaların çokluğu, geçmiş deneyimleri Aileden uzakta kalma, Yoğun bakım yatış süresinin uzun olması,
POST-OP POST-OP PSİKOZ PSİKOZ Özellikle preop dönemde endişesi olan hastalarda ve uzun süre CPB makinasında kalmaya bağlı serebral kan akımının az olmasından dolayı çıkabilir. Halüsünasyon, ajitasyon ve yapılan tedaviyi kabul etmeme gibi belirtiler verirler. Hastayı dinleyerek ve yapılan işlemleri, anlayabileceği bir dille anlatarak, hastaya bizim için önemli biri olduğu belirtilerek bize yardımcı olması sağlanır. Aile üyeleri ile görüştürülebilir.
Post-op Psikozu ve HemşirelikBakımı Hasta ve yakınları psikolojik açıdan desteklenir. Gerekirse hekim istemine göre psikiyatri konsültasyonu alınır. Yapılan tüm işlemler hakkında hasta ve yakınları bilgilendirilir. Uygun hekim istemine göre medikal tedavi düzenlenir. Ailenin de yapılan tüm işlemlere katılımı sağlanır. Yapılan tüm işlemler uygun, anlayabileceği bir dilde anlatılır.
KAYNAKLAR 1. Hanözü M.(2006).Açık kalp Cerrahisi Sonrası Gelişen Torasik Komplikasyonlar, Siyami Ersak Göğüs ve Kalp Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Uzmanlık Tezi, İstanbul. 2. Oto A.(2008). Müderrisoğlu H., Aytemir K., Kardiyolojide Acil Durumlar ve Yoğun Bakım Hacette Üniversitesi Hastaneleri Basımevi. 3. Koroner Arter Bypass Cerrahisi Sonrası Gastrointestinal Sistem Komplikasyonları Türk Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi Ekim 2007, Cilt 9, Sayı 4, 205-209. 4. S.Turhan,E.Tutar. (2004). Akut Kardiyak Tamponat Yoğun Bakım Dergisi, 4(2):105-112. 5. www.wyeth.com.tr.karıniçienfeksiyonları zatüre/pnomoni/194/ Erişim Tarihi. 11.07.2010. 6. http://www.gata.edu.tr/dahilibilimler/ichastaliklari/files/kitaplar/ Erişim Tarihi 07.07.2010. 7.http://www.kalpcerrahisigrubu.com/pdf/Kalp_Cerrahisi_Klinik_Pro tokolu.pdf Erişim Taihi 15.07.2010