Bitkilerde Çiçeğin Yapısı, Tozlaşma, Döllenme, Tohum ve Meyve Oluşumu Çiçeğin Yapısı Tohumlu bitkilerin eşeyli üreme organı çiçektir. Açık tohumlu bitkilerin çiçeklerine kozalak adı verilir. Erkek kozalaklarda oluşan polenler, dişi kozalaklara rüzgar aracılığıyla taşınır. Döllenmeden sonra tohum taslağında gelişen tohum kozalak pulları üzerinde açıkta yer alır. Kapalı tohumlu bitkilerin çiçeği açık tohumlulardan farklıdır. Çiçek sapının üzerinde çiçek tablası denilen genişlemiş bir yapı bulunur. Tam bir çiçek dıştan içe doğru çanak yaprak,taç yaprak,erkek organ ve dişi organdan oluşur. Çanak Yapraklar: Çiçek tomurcukları açmadan önce onları sarıp koruyan çoğunlukta yeşil renkli kısımladır. Taç Yapraklar: Çiçeklerin çoğunda parlak renklere sahip kısımlar olup böceklerin ve diğer tozlaştırıcıların ilgisini çekerek tozlaşmaya yardımcı olurlar. Erkek Organlar: Sapçık ve Başçık olmak üzere iki kısımdan oluşur. Başçıkta polen keseleri yer alır. Polenler burada üretilir. Dişi Organlar: Meyve yaprak adı verilen değişime uğramış yapraklardan oluşur. Bir çiçek tek veya birkaç dişi organa sahip olabilir. Bir dişi organda yumurtalık, boyuncuk (dişicik borusu) ve tepecik olmak üzere üç kısım ayırt edilir. Eğer bir çiçek çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ ve dişi organın hepsine sahipse tam çiçek olarak isimlendirilir. Bir çiçekte bu dört yapıdan bir veya daha fazlası bulunmazsa, o çiçek de eksik çiçek adını alır. Çiçekler ayrıca üreme organlarına göre de gruplandırılır. İki eşeyli çiçekler hem erkek hem de dişi
organa sahiptir. Tek eşeyli çiçekte ise erkek veya dişi organlardan biri eksiktir. Tek eşeyli çiçekler dişi organları eksikse erkek çiçek, erkek organları eksikse dişi çiçek adını alır. Erkek ve dişi çiçekler aynı ya da farklı bitkiler üzerinde bulunabilir. Aynı bitki üzerinde bulunuyorsa bir evcikli, ayrı bireylerde bulunuyorsa iki evcikli olarak adlandırılır. Çiçekli bitkilerde eşeyli üremenin gerçekleşmesi için polenin ve içinde yumurta hücresinin bulunduğu embriyo kesesinin oluşması gerekir. Polen Oluşumu Çiçekteki erkek üreme organının başçığında dört polen kesesi ve bunlarda da polen ana hücresi (mikrosporofit) olarak adlandırılan çok sayıda diploit hücre bulunur. Bu hücrelerin her biri mayozla dört haploit mikrospor meydana getirir. Daha sonra her mikrospor mitoz geçirerek biri generatif hücre, diğeri ise tüp hücresi adını alan iki hücre oluşturur. İki hücreli bu yapı türe özgü olan dayanıklı bir çeperle çevrilmiştir ve polen olarak isimlendirilir.
Embriyo Kesesinin Oluşumu Çiçekteki dişi üreme organının yumurtalığı içinde, sayısı türlere bağlı olan bir ya da daha fazla tohum taslağı yer alır. Tohum taslağında bulunan diploit kromozomlu megaspor ana hücresi (megasporofit) mayoz geçirerek dört adet haploit megaspor meydana getirir. Genellikle bu megasporların üçü erirken, canlı kalan megaspor büyür ve bunun çekirdeği üç kez mitoz geçirerek sekiz haploit çekirdek içeren bir yapı ortaya çıkar. Sekiz çekirdekten üç tanesi bu yapının bir kutbuna yerleşir ve bunların etrafında hücre duvarları oluşur. Bu üç hücreden ortadaki yumurta hücresi, kenardakiler de sinerjit hücrelerdir. Karşı kutupta bulunan üç çekirdeğin etrafında da hücre duvarları oluşur. Bunları antipod hücreler denir. Merkezde bulunan iki çekirdek ise polar (kutup) çekirdekleri olarak adlandırılır. Tohum taslağının döllenme için uygun hale geldiği sekiz çekirdekten oluşan bu yapı embriyo kesesi adını alır.
Tozlaşma Erkek organ başçığının açılması sonucu polen taneleri dağılır ve aynı çiçeğin ya da aynı türün bir başka çiçeğinin tepeciğine taşınır. Polenin dişi organ tepeciğine taşınması tozlaşma olarak adlandırılır. Açık tohumlu bitkilerin çoğu ve kapalı tohumlu bitkilerin bazılarında tozlaşma rüzgar aracılığıyla yapılır. Rüzgarla tozlaşma yapan bitkilerin polenleri çok sayıda olup küçük, hafif ve kurudur. Kapalı tohumlu bitkilerin çoğunda tozlaşma, böcekler ya da diğer hayvanlarla olur. Bazı su bitkilerinde de su aracılığıyla tozlaşma gerçekleşir. Bir bireyin çiçeğindeki polenin, aynı türden başka bir bireyin çiçeğine aktarılması çapraz tozlaşma adını alır. Bir çiçeğin dişi organına,aynı çiçekten veya aynı bitkinin başka çiçeğinden polenlerin gelmesi şeklindeki tozlaşmaya kendi kendine tozlaşma denir. Döllenme Polen taneleri dişi organın tepeciğine ulaştığında, buradaki nemi emerek çimlenmeye başlar. Polenin yapısındaki tüp hücresinden bir polen tüpü gelişir. Polen tüpü aşağı doğru büyürken, generatif hücre mitozla iki haploit sperm hücresini oluşturur. Polen tüpü dişicik borusundan geçer ve tohum taslağının mikropil denilen açıklık kısmına ulaştığında polen tüpünün ucu erir. Böylece tüpteki iki sperm hücresi embriyo kesesine girer. Sperm hücrelerinden biri yumurta hücresini dölleyince diploit kromozomlu zigot meydana gelir. Zigot daha sonra gelişerek bitki embriyosunu oluşturur. Diğer spermin, iki polar çekirdekle birleşmesi sonucu triploit (3n) kromozomlu endosperm çekirdeği ortaya çıkar. Bu da daha sonra gelişerek embriyo için besin depo eden endospermi meydana getirir.
İki sperm hücresinin embriyo kesesinde farklı çekirdeklerle birleşmesine çift döllenme denir. Tohum Oluşumu Çift Döllenmeden sonra tohum taslağı olgunlaşarak tohuma dönüşür. Olgunlaşmış bir tohum, dıştan içe doğru tohum kabuğu, endosperm (besi doku) ve embriyo olmak üzere üç kısımdan oluşur.tohum kabuğu, tohum taslağı örtüsünün değişmesiyle meydana gelir. Kabuğunn görevi tohumu uygun olmayan çevre şartlarına karşı korumaktır. Endosperm, tohum içinde gelişen embriyoya besin sağlar. Fasulye gibi birçok çift çenekli bitkide tohumlar endosperm içermez. Böyle bitkilerde tohumun çimlenmesi için gerekli besinler çeneklerden sağlanır. Embriyo, zigotun çok sayıda mitoz geçirmesiyle oluşur. Embriyonun yapısında embriyonik kök (radikula), embriyonik gövde (plumula) ve çenek adı verilen çim yaprakları bulunur. Çenekler, tohum gelişirken endospermden besin emer ve çimlenme sırasında bunları embriyoya iletir.
Meyve Oluşumu Döllenmeden sonra tohum taslağı tohuma dönüşürken, yumurtalık da meyve olacak şekilde gelişir. Meyvenin görevi uyku halindeki tohumları korumak ve onların yayılmalarına yardım etmektir. Meyveler ; basit, küme ve bileşik meyveler olarak sınıflandırılır. Basit meyve, bir çiçeğe ait tek bir yumurtalığın gelişmesiyle oluşur. Küme meyve, bir çiçeğe ait pek çok yumurtalığın gelişmesiyle meydana gelir. Bileşik meyve, bir çiçek kümesinde yer alan pek çok çiçeğe ait yumurtalıkların birleşip kaynaşarak tek bir meyve yapmasıyla ortaya çıkar. Meyvelerdeki çeşitli farklılaşmalar tohumların yayılmasını kolaylaştırır. Bazı bitkilerin tohumları pervane görevi yapan meyvelerin içinde bulunur ve bunlar uçarak bitkiden uzaklaşır. Bazı tohumlar da meyve kabuğunun kuruyup dökülmesi sonucu çevreye yayılır. Pıtrak gibi bitkilerin dikenli meyve kabukları hayvanların kürklerine ve insan giysilerine tutunarak taşınırlar. Hayvanların meyve ile beslenmesi de tohumların yayılmasında önemli bir etkendir. Suyla taşınarak yayılan meyve çeşitleri de vardır. Http://www.biyolojidersnotlari.com