HABERLER Haziran-Temmuz 2001 Sayý: 3 Ýnternet ve Bilgi Teknolojileri Bülteni FÝNANS Türkiye Ýþ Bankasý finans bilgi portalý: Ýþ te Yatýrým. DenizBank tan B2B Projesi: e-denizbank. ÝNTERNET ERÝÞÝMÝ / PORTAL HÝZMETLERÝ Koç Holding ve Microsoft tan KOBÝ lere yönelik portal: Kobiline. ISS ler, TTnet abonelerini portallarýna ulaþtýrmýyor. Superonline dan firmalara sunucu barýndýrma hizmeti. Netone dan kuruma özel sunucu hizmetleri. Koç.net ve Microsoft, ASP hizmeti veriyor. TELEKOMÜNÝKASYON Telsim in GPRS hizmeti ülke genelini kapsýyor. Türk Telekom yasasý çýktý. Aria, Turkcell ve Telsim i Rekabet Kuruluna veriyor. SÝGORTA Online sigorta alým-satým sitesi Sigortam.net açýldý. YAZILIM / DONANIM BEA Systems Türkiye de çalýþmalarýna baþladý. Enter den Escort a teknik destek hizmetleri. MEDYA Digiturk ten yurtdýþýna online canlý maç yayýný. Ýmedya borsa sayfalarýnda abonelik sistemi. Merhaba, Yoðun geçen iki ayýn sonunda, yeni sayýmýzla sizlere tekrar merhaba demenin mutluluðunu yaþýyoruz. Bu sayýmýzda da, Türkiye deki Ýnternet bazlý iþ giriþimlerini deðerlendirmeye devam ediyoruz. Ekonominin diðer kulvarlarýnda olduðu gibi, Ýnternet ve biliþim alanýnda da bazý giriþimler yavaþlatýlýp durdurulurken, güçlü olduðu düþünülen iþ modellerine yatýrýmlar devam etmekte. Finans sektörü her zamanki gibi Ýnternet i etkin ve yaygýn kullanmaya devam ediyor. Buna, sigorta ve turizm sektörlerindeki yeni giriþimleri de ekleyebiliriz. Kamuda da kapsamlý bilgi teknolojileri projelerinin planlandýðýný ve hayata geçirildiðini görmek umut verici. Bu haberlere ek olarak, elinizdeki sayýmýzda, ciddi miktarda insan, teknoloji ve finans kaynaðýyla hayata geçirilen Ýnternet giriþimleri ile çok tartýþma yaratan bazý hukuksal düzenlemelere iliþkin haberleri bulacaksýnýz. Bültenimizden faydalanmanýz dileðiyle. TURÝZM Seyahat portalý The Guide Turkey yenilendi. Koç Holding den rezervasyon portalý: BookinTurkey. ÝNTERNET GÝRÝÞÝMLERÝ Yeni bir online pazarlama platformu: EkPara. Online emlak bilgi portalý: Emlax.com KAMU Maliye Bakanlýðý say2000i projesi hayata geçiyor. CEMÝYET HABERLERÝ Ýnterpro Biliþim Ödülleri verildi. HUKUK Ýnternet, Basýn Kanunu na tabi oluyor. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu nda deðiþiklik. NETWISE DAN HABERLER Yapý Kredi Bankasý Ýnternet sitesi yenilendi. Borsadirekt en iyi aracý kurum sitesi seçildi. The Guide Turkey yaza hazýr. Kobiline yayýna girdi. ProConGfK nýn web sitesi kullanýma açýldý.

finans Türkiye Ýþ Bankasý finans bilgi portalý www.isteyatirim.com açýldý. Ýþ Bankasý yatýrýmcýlarýn karar verme süreçlerini desteklemek ve mevcut yatýrýmlarýný izleyebilmelerini saðlamak üzere piyasa bilgilerine ve uzman görüþlerine yer veren kapsamlý bir finans bilgi portalý oluþturdu. Tüm Ýnternet kullanýcýlarýna ücretsiz üyelik imkaný tanýyan www.isteyatirim.com sitesinde, hisse senedi, döviz, yatýrým fonu, mevduat, bono ve tahvil gibi çeþitli yatýrým araçlarýna iliþkin detaylý ve karþýlaþtýrmalý bilgi ve deðerlendirmeler veriliyor. www.isteyatirim.com Pek çok bölümde kiþiselleþtirme imkaný sunulan portalda ayrýca, üyelik, bilgi bandý, danýþmanýnýz, anket, ödüllü soru ve arkadaþýma gönder gibi etkileþimli bölümler de yer alýyor. Portföyüm bölümü ile ziyaretçiler, sanal ya da gerçek tüm yatýrým araçlarýný kapsayan iki farklý portföy oluþturabiliyor. Bilgi bandý, ziyaretçiye, akan bir bant üzerinde ÝMKB deki anlýk hisse senedi fiyatlarýný ve önemli piyasa göstergelerini izleme imkaný veriyor. Ayrýca, hesap makineleri, vergi kýlavuzu, finans takvimi, sözlük ve arþiv gibi yardýmcý araçlar da ziyaretçinin kullanýmýna sunuluyor. Site bir bilgi sitesi olma özelliðine sahip olmakla birlikte, ziyaretçilerin yatýrým kararlarýný anýnda sonuçlandýrabilmesine imkan vermek amacýyla Ýþ Bankasý Ýnternet þubesine geçiþ linklerini de içeriyor. Ýþ Bankasý, Menkul Kýymetler Müdürlüðü nden, Müdür Yardýmcýsý Ýzlem Erdem in verdiði bilgilere göre, portalýn içeriðinden dört kiþilik bir ekip sorumlu. Bunun dýþýnda, Borsa sayfasýnýn içeriði Ýþ Yatýrým Menkul Deðerler tarafýndan, diðer bölümlerin içeriði ise Ýþ Bankasý nýn bu konular üzerinde uzmanlaþmýþ birimlerince destekleniyor. Ýþ Bankasý Bilgi Ýþlem ve Yazýlým Geliþtirme Müdürlükleri de portala teknik destek saðlýyor. Projenin teknik tasarým ve yazýlým geliþtirme çalýþmalarýný Ýnnova Biliþim üstlenmiþ. Ýþ Bankasý, alternatif daðýtým kanallarý ile Ýnternet bankacýlýðýna Türkiye de yatýrým yapan ilk bankalardan biri olarak dikkat çeken bir kurum. Ýþ te Yatýrým giriþimini de bu doðrultuda bankanýn Ýnternet hizmetlerinin ve arayüzünün sürekli geliþtirilmesi ve ek hizmetlerle zenginleþtirilmesi olarak deðerlendirebiliriz. Ýþ Bankasý bu portalla banka müþterisi olmayan Ýnternet kullanýcýsýna da hizmet vererek kullanýcýya katma deðerli bir hizmet saðlýyor. Bu kullanýcýlarýn iþlemlerinde de bankayý seçmeleri saðlanýrsa, bu giriþimin etkili bir pazarlama faaliyeti olacaðýný söyleyebiliriz. finans Denizbank tan banka baðlantýlý B2B projesi: e-denizbank. DenizBank, e-denizbank projesi ile firmalar ile bayileri ve düzenli alýcýlarý arasýndaki sipariþ, faturalama ve ödeme iliþkisini elektronik ortama taþýyor. e-denizbank aracýlýðýyla, ana firma ürün kataloglarýný elektronik ortamda hazýrlayabiliyor ve bayiye özel promosyon, vade farký veya ödeme þekli tanýmlayabiliyor. Bayi ise sipariþlerini Ýnternet üzerinden verebiliyor ve istediði ödeme þeklini seçebiliyor. Ana firma ve bayiler arasýndaki ödemeler DenizBank kanalýyla otomatik olarak gerçekleþtiriliyor. Proje hakkýnda bilgi aldýðýmýz, DenizBank Kurumsal Pazarlama ve Nakit Yönetimi Bölümü Yönetmeni Damla Öksüz, e-denizbank ýn þu anda varolan B2B projelerinde eksik olan ödeme ayaðýný tamamladýðýný vurguluyor. Projenin sonraki aþamalarýnda tedarik zincirini de sisteme entegre etmeyi hedeflediklerini belirten Öksüz, e-denizbank'ýn tüm sektörlere yönelik bir hizmet olmakla birlikte kozmetik, otomotiv, ilaç, bilgisayar gibi ürünleri standart olan iþ kollarýnda uygulamanýn daha kolay gerçekleþeceðinin altýný çiziyor. DenizBank, e-denizbank ile ana firma ve bayiler arasýndaki nakit akýþýnýn kendi üzerinden geçmesini saðlýyor. Projenin tanýtýlmasý için basýn toplantýsý gibi genel tanýtým etkinliklerinin düzenlenmesinin yaný sýra, DenizBank þubelerinin müþteri portföyü taranarak projeye uygun firmalara bire bir sunum yapýlýyor. Bu uygulamada gerekli tüm altyapý DenizBank tarafýndan host edilebildiði gibi firma isterse kendi hosting iþlemini kendisi de yapabiliyor. Microsoft Commerce Server, BizTalk Server ve SQL Server kullanýlarak Windows 2000 ortamýnda geliþtirilmiþ olan e-denizbank'ta güvenlik için Gemplus Smartcard kullanýlýyor. www.e-denizbank.com Yurtdýþýnda daha çok ana satýcý firmalarýn liderliðinde geliþen banka baðlantýlý B2B projeleri, Türkiye de ilk defa bir banka tarafýndan gerçekleþtiriliyor. Bu proje DenizBank açýsýndan olumlu bir hizmet ve gelir modeli oluþturuyor. Bu tarz B2B giriþimleri, ana satýcý firma ile bayileri arasýndaki sipariþ-faturalama-ödeme sürecini standart hale getirerek, belli bir disiplin altýna sokuyor ve süreçteki hata payýný azaltýyor. Bu iþlemlerin elektronik ortama taþýnmasý, hem sabit hem de deðiþken maliyetlerde tasarruf saðlýyor. Nakit akýþýnýn takip edilebilmesi, çeþitli raporlama ve analiz araçlarýnýn varlýðý gibi katma deðerli hizmetler de, özellikle ana firma açýsýndan verimliliði arttýrýcý faydalar saðlýyor. 2

internet eriþimi / portal hizmetleri Koç Holding ve Microsoft Türkiye den KOBÝ lere yönelik portal: Kobiline. Koç Holding ve Microsoft Türkiye, KOBÝ lerin sunduðu büyük iþ potansiyelini deðerlendirmek ve KOBÝ lerin ürün ve hizmetlerini yerel ve uluslararasý pazarlara taþýyacak bir kanal olmak amacýyla Kobiline adýyla yeni bir iþ portalý kurdu. www.kobiline.com adresinden hizmet veren portal, KOBÝ lerin iþle ilgili çeþitli gereksinimlerini tek kaynaktan bulabilecekleri dinamik bir platform olmayý amaçlýyor. Kobiline ýn interaktif içerik ve servisleri; Ýnternet hizmetleri, bankacýlýk, mevzuat ve elektronik ticaret gibi farklý alanlarda uzmanlaþmýþ stratejik ortaklar tarafýndan sunuluyor. Bu ortaklar, Koç.net, Microsoft Türkiye, Koçbank, Arthur Andersen, Dünya Gazetesi, Logo Business Solutions ve KoçBryce olarak sýralanabilir. Kobiline, baþta finans, ithalat-ihracat, üretim ve hizmet sektörleri olmak üzere endüstrinin her kolunda faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli iþletmelere hitap ediyor. Firmalar, Kobiline ile, insan kaynaklarý planlamasý yapabiliyor; yeni iþ stratejileri oluþturabiliyor; etkin müþteri ve kanal çözümleri geliþtirebiliyor. Ayrýca, teknolojik yenilikler ve e-iþ hakkýnda bilgi sahibi olabiliyor; pratik bilgilere ve çeþitli iþ raporlarýna ulaþabiliyor; uzaktan eðitim hizmeti alabiliyor, yazýlým kiralayabiliyor ya da kendi web sitesini kurabiliyor. Kobiline nýn sunduðu web servisleri arasýnda, üyelerin online broþürlerinin toplandýðý sektörel katalog; tartýþma gruplarý, forum, sohbet, yenilik duyurularý ve seri ilanlar gibi interaktif uygulamalar ile çaðrý merkezi ve e-posta kanalýyla sunulan müþteri hizmetleri de yer alýyor. Ýlk aþamanýn kullanýcýlarýn yaygýn eriþimine açýlmasý ve geri bildirimlerin alýnmasýnýn ardýndan, Kobiline projesinin ikinci fazýnda, yeni stratejik ortaklarla birlikte çalýþýlmasý, hizmetlerin geniþletilmesi ve geliþkin bazý özelliklerin devreye girmesi planlanýyor. Gelecekte sunulmasý amaçlanan hizmetler arasýnda uzaktan depolama, telefonla danýþmanlýk, karþýlaþtýrmalý deðerlendirme araçlarý, iþ geliþtirmeye yönelik tavsiyeler gibi hizmetler yer alýyor. Sitenin sunacaðý yeni özellikler, e-ticaret, arama motoru kaydý, birleþtirilmiþ mesajlaþma, ücretsiz yazýlým indirme, CRM (Müþteri Ýliþkileri Yönetimi) araçlarýnýn entegre edilmesi ve kiþiselleþtirme gibi uygulamalardan oluþuyor. Yeni stratejik ortaklarla sunulacak servislerin ise, entegrasyon, fuarcýlýk, seyahat, tercüme, kargo, lojistik, dýþ ticaret ve emtia borsalarý gibi konularda olmasý düþünülüyor. www.kobiline.com Kobiline ýn uzun vadede baþarýlý bir iþ platformu olabilmesi için, içeriðin sürekli güncel ve dinamik tutulmasý; farklý içerik ve hizmetlerin belli bir hizmet düzeyinde uyumlu hale getirilmesi; stratejik ortaklar arasýnda koordinasyonun saðlanmasý; stratejik ortaklar tarafýndan sunulan içerik ve hizmetlerin diðer kanallarda sunulandan daha avantajlý olmasý; hedef kitlenin doðrudan iþine yarayacak servislerin sunulmasý; hedef kitleyle etkileþimli iletiþim kurulmasý ve bir net topluluðu oluþturulmasý; müþteri hizmetlerinin hýzlý ve yapýcý þekilde çeþitli kanallardan saðlanmasý; teknik altyapýnýn, artan üye sayýsýna cevap verecek kapasitede olmasý; baðlantý ve iç dolaþýmda hýz sorunu yaþanmamasý gerekiyor. Kobiline projesinin stratejik ortaklarýnýn bu faktörleri dikkate alarak çalýþmalarýna devam etmeleri ve kendi alanlarýndaki güvenilirlikleri ile tecrübeleri dolayýsýyla, Kobiline giriþiminin Ýnternet te baþarýlý olma ihtimalinin yüksek olduðunu söyleyebiliriz. internet eriþimi / portal hizmetleri Turk.net, Superonline ve E-Kolay, TTnet abonelerine portallarýný kapattý. Turk Nokta Net, Superonline ve E-Kolay, içerik hizmetlerini, TTnet abonelerine kapattý. Superonline web sitesindeki açýklamaya göre, 21 Mayýs 2001 tarihinden itibaren Superonline Portal Hizmetleri, sadece Ýnternet Servis Saðlayýcýlar Derneði tarafýndan belirlenen þartlarý saðlayan Ýnternet Servis Saðlayýcýlarýn kullanýcýlarýna açýk olacak. E-kolay.net bünyesindeki beþ portalý, Bigpara.com, Fanatik.com, Gezikolik.com, Arabam.com ve Mahmure.com u, 28 Mayýs 2001 tarihi itibariyle, kendisiyle içerik anlaþmasý imzalamayan servis saðlayýcýlarýn abonelerine kapatacaðýný açýkladý. Bu durumda olan kullanýcýlar portallarý izleyebilmek için aylýk 5 milyon TL portal eriþimi ücreti ödemesi gerekiyor. Turk Nokta Net ise Ýnternet kullanýcýlarýndan ya da baðlý olduðu servis saðlayýcýdan aylýk 7 milyon 500 bin TL portal aboneliði bedeli talep ediyor. Bu üç büyük ISS, yaptýklarý açýklamalarda bu uygulamanýn TTnet e özel bir tepki olmadýðýný vurguluyorlar. Ýçerik hazýrlamanýn getirdiði ciddi maliyetleri karþýlayabilmek ve bu bedeli kendi aboneleri ile abone olmayan kullanýcýlar arasýnda dengeli bir þekilde daðýtabilmek istediklerini belirtiyorlar. TTnet ve servis saðlayýcýlar arasýnda bir süredir haksýz rekabet tartýþmalarý yapýlýyordu. TTnet, ISS lere altyapý hizmetini yüksek bedelle satýp, kendi abonelerine ISS lerden daha düþük fiyatla hizmet verdiði için servis saðlayýcýlar tarafýndan Rekabet Kuruluna þikayet edilmiþti. ISS ler Türk Telekom u bu uygulamalarý ile Türkiye Ýnternet ine zarar vermekle de suçluyorlar. Bu açýdan bakýldýðýnda üç büyük servis saðlayýcýnýn bu kararý bir çeþit güç gösterisi olarak algýlanabilir. Eðer Türk Telekom ticari bir iþletme olarak servis saðlayýcýlýk yapmak isterse, o zaman servis saðlayýcý pazarýnýn rekabetiyle karþýlaþýr. Bu rekabet de servis saðlayýcýlarýn TTnet e karþý üstün durumda olduðu alan olan içerik hizmetleri üzerinden olacaktýr. Ancak, söz konusu servis saðlayýcýlarýn bu kararýný sadece TTnet le giriþilen rekabet mücadelesine baðlamak yeterli deðil. Bir süredir dile getirdiðimiz gibi, Türkiye de servis saðlayýcýlarýn pazarý oluþturmak ve müþteri elde edebilmek için, yüksek altyapý ve tanýtým harcamalarý yaptýklarý dönem geride kalýyor. ISS ler artýk kârlý iþletmeler olabileceklerini kanýtlamak durumundalar. Bunun yolu da eriþim hizmetlerinden elde edilen gelirleri arttýrmak ve içerik hizmetlerini ücretli hale çevirmek olarak görülüyor. Söz konusu uygulamayý, bu iki açýdan da deðerlendirmek gerektiði kanaatindeyiz. 3

internet eriþimi / portal hizmetleri Superonline kurumlara sunucu ve web sitesi barýndýrma hizmetleri sunuyor. Superonline, kurumlarýn Ýnternet ihtiyaçlarýna yönelik olarak verdiði hizmetleri geniþletiyor. Superonline ýn yeni hizmetlerden biri olan server co-location', þirketlerin sunucularýný kendi aðlarýnda deðil de servis saðlayýcý þirketin aðýnda barýndýrmasýný saðlýyor. Superonline ýn ikinci hizmeti web hosting kapsamýnda ise, kiþi veya kurumlarýn web siteleri Superonline sisteminde bulunduruluyor ve yayýnlanýyor. Kurumlarýn Ýnternet te güvenli bir teknik altyapý oluþturmalarýnýn ve bunun yönetimini yapacak iþ gücünü bünyelerinde barýndýrmalarýnýn maliyeti yüksek. Co-location hizmeti, bu düzeyde kaynaða sahip olmayan ya da sadece kendi iþine odaklanarak destek hizmetlerinde dýþ kaynak kullanmak isteyen þirketlere, örneðin KOBÝ lere, önemli avantajlar saðlayabilir. Superonline ýn bu yeni hizmetleriyle, kurumsal pazarda daha çok yer alma tercihi yaptýðýný ve bireysel pazardaki payýna ek olarak kurumsal arenadaki pazar payýný arttýrmayý amaçladýðýný öngörebiliriz. Superonline in bünyesinde bulunduðu Fintur Holding in yeniden yapýlandýðý bildirildi. Turkcell'in %25, Sonera'nýn %35 ve Çukurova Holding'in %40 ortaklýðýyla telekom, multimedya ve Ýnternet teknolojileri alanýnda sinerji yaratmak amacý ile kurulan Fintur un yeni yapýlanmada Fintur International ve Fintur Teknoloji olmak üzere iki ana grup olarak faaliyet göstereceði belirtildi. Fintur Teknoloji grubu altýnda faaliyet gösteren Superonline, Digiturk, Mobicom, Verinet ve Topaz þirketlerinin yönetimine sekiz senedir KVK'da Genel Müdür olarak görev yapan Muzaffer Akpýnar CEO olarak atandý. internet eriþimi / portal hizmetleri NetOne firmaya özel web sunucu hizmetleri veriyor. Kurumlara yönelik Ýnternet servis saðlayýcýlýðý yapan NetOne, tek bir kuruluþa özel web sunucu kiralama ve barýndýrma hizmeti olan dedicated hosting hizmeti vermeye baþladý. NetOne Genel Müdürü Cem Çelebiler, ülkemizde birçok þirketin web sunucu barýndýrma hizmetlerini ABD ve Kanada'dan satýn aldýklarýný, NetOne ýn bu hizmeti çok daha ekonomik koþullarda Türkiye sýnýrlarý içerisinde verebildiðini belirtti. Çelebiler, bu hizmetin Türk kullanýcýya Türkiye'deki web sunucularýna çok daha hýzlý eriþim olanaðý ve faturalama konusunda avantaj saðladýðýný, NetOne olarak maliyet yanýnda performans avantajý da sunduklarýný vurguladý. NetOne web sunucu kiralama hizmetini Sispa'dan saðladýðý Intel tabanlý Dell sunucularla saðlýyor. Hem Linux hem Windows 2000 iþletim sisteminin kullanýldýðý sunucularda, Apache Server, Internet Information Server Web sunucularýnýn yaný sýra ASP, PHP, Java gibi standart uygulama hizmetleri de mevcut. NetOne tarafýndan kiralanan sunucularýn aylýk kiralarý ise 275 dolar ile 350 dolar arasýnda deðiþiyor. NetOne'da barýndýrýlacak olan firmalara ait sunucular ise farklý büyüklükte olabiliyor ancak rafa monte edilebilir (rackmount) olmasý bekleniyor. Bu hizmetin özellikle iki hedef kullanýcýsý ayýrt edilebilir. Birincisi, daha kaliteli ve profesyonel hizmet alma düþüncesiyle yurtdýþýnda sunucu kiralayan firmalar. Ýkincisi ise sunucularýný kendi bünyelerinde bulundurup da bunun yüksek maliyetleri ile iþletim zorluðunu gören þirketler. Ýlk grup için, NetOne nýn yurtdýþýnda kullanýlan paylaþýmlý servislerden daha kaliteli bir hizmet sunabileceðini söyleyebiliriz. Ýkinci grup içinse, hem ilk makina yatýrýmýnýn NetOne tarafýndan yapýlmasý, hem de yurtdýþýndaki dedicated hosting hizmetlerinden daha ucuz olmasý dolayýsýyla NetOne nýn kullanýcýya avantaj saðladýðýný belirtebiliriz. internet eriþimi / portal hizmetleri Koç.net, Microsoft Türkiye desteðiyle ASP hizmeti vermeye baþlýyor. Koç.net ve Microsoft Türkiye uygulama servis saðlayýcýlýðý (ASP) konusunda iþbirliðine baþladý. Koç.net, Microsoft ürünleriyle sunacaðý ASP hizmeti sayesinde, özellikle teknolojik yatýrýmlarý kýsýtlý olan KOBÝ lere dýþ kaynak kullanýmý sunmayý ve piyasadaki rekabet güçlerini artýrmayý amaçlýyor. Sistemde bir veya birden fazla merkezi sunucu üzerinden çok sayýda uygulama yönetilerek, kullanýcýlarýn Ýnternet veya ASP ye ait bir að aracýlýðýyla, gereksinim duyduklarý uygulamalara eriþebilmeleri saðlanýyor. Koç.net, sunacaðý ASP hizmetlerinin kalitesini müþterileri ile yapacaðý servis seviyesi anlaþmasý ile garanti altýna alacak. Koç.net, 9 Terabyte lik veri depolama alaný ve 34 tane Microsoft NT sunucusuyla halen müþterilerine MS Exchange 2000 uygulamasý üzerinden mesajlaþma hizmeti sunuyor. Koç.net önümüzdeki aylarda uzaktan depolama hizmeti ve Microsoft Office XP uygulamasýný da müþterilerine sunarak, hizmetlerini çeþitlendirmeyi amaçlýyor. Gerekli uzman iþgücünün hizmet þirketlerince saðlanmasýyla, þirketlerin esas faaliyet konularýna odaklanmalarýna imkan veren ASP uygulamalarý, %25-50 ye varan oranlarda verimlilik saðlýyor. ASP, ilk yatýrým maliyetlerini düþürerek özellikle küçük ve orta ölçekli firmalar için sistem kullanýmýný olanaklý hale getiriyor. Ayrýca, ölçeklenebilirlik, tahmin edilebilir bütçe kullanýmý ile sýk güncellenen teknoloji saðlýyor. Bu açýdan uygulama servis saðlayýcýlýðý hizmetinin ülkemizde de yaygýnlaþmasýný olumlu karþýlýyoruz. Ancak ASP uygulamalarýnýn baþarýsý, iletiþim hatlarýnýn kalitesine, hýzýna ve maliyetine çok baðlý. Bu açýdan, Türkiye deki iletiþim hatlarýnýn düþük kalitesi ve yüksek maliyetlerinin, uygulama servis saðlayýcýlýðýnýn geliþmesini yavaþlatabileceðini öngörebiliriz. 4

telekomünikasyon Telsim GPRS hizmeti tüm Türkiye yi kapsamaya baþladý. GPRS teknolojisini Aðustos 2000'de þebekesine entegre eden ve Ýstanbul da pilot bir bölgede kullanýma sunan Telsim, Nisan ayý itibariyle GPRS hizmetini tüm Türkiye'yi kapsar hale getirdi. Kablosuz veri ve ses iletiþimi alanýnda ikinci ve üçüncü nesil teknolojiler arasýnda yer alan GPRS sayesinde kullanýcý, mobil telefonundan Ýnternet e sürekli ve hýzlý baðlanabiliyor. Bu sistem sadece GPRS uyumlu telefonlarda kullanýlabiliyor. GPRS, veri kanallarýnýn operatör firma tarafýnda etkin kullanýmýný saðladýðý için daha düþük maliyetli. Bu durum abonelik ücretlerine de yansýyor. GPRS'de aboneler baðlantý süresi için deðil, sadece gerçekleþtirdikleri veri transferi kadar ücretlendiriliyor. Üçüncü nesil kablosuz iletiþim teknolojilerine hazýrlýk olarak nitelendirilen GPRS uygulamalarý, tüm dünyada olduðu gibi Türkiye de de daha deneme aþamasýnda. GPRS kullanýmýna olanak saðlayan telefon cihazlarý henüz çok geliþmiþ ve yaygýn deðil. Üzerinde ciddi miktarda konuþulsa da nasýl sunulacaðý ve kullanýlacaðý tam netleþmeyen üçüncü nesil teknolojilerden önce, hem son kullanýcýnýn hem telekom operatörünün kablosuz veri ve mobil Ýnternet uygulamalarýnýn avantaj ve dezavantajlarýný tartabilmesi açýsýndan GPRS önemli bir tecrübe olacak gibi görünüyor. Bu deneyimin GSM operatörlerinin rekabeti dolayýsýyla, henüz üçüncü nesil cep telefonu lisanslarýnýn verilmediði Türkiye de de Avrupa daki uygulamalarla ayný zamanda yaþanmasý dikkate deðer. telekomünikasyon Türk Telekom un özelleþtirilmesine olanak tanýyan yasa çýktý. Türk Telekom un özelleþtirilmesine olanak tanýyan 4673 sayýlý kanun, 12 Mayýs 2001 tarihinde Meclis Genel Kurulu nda kabul edildi ve Cumhurbaþkaný tarafýndan onaylanarak yürürlüðe girdi. Yeni yasaya göre, Türk Telekom da ulusal güvenlik ve yararýn korunmasý amacýyla devlete verilen bir adet imtiyazlý hisse dýþýndaki hisseler satýlabilecek. Ýmtiyazlý hisseyi temsilen Hazine Müsteþarlýðý, Telekom Yönetim Kurulunda bir üye bulunduracak. Telekom daki kamu payý %50 nin altýna düþtüðünde, 31 Aralýk 2003 tarihinden önce de olsa, Telekom un tüm tekel haklarý ortadan kalkmýþ olacak. Yabancýlarýn hisse oraný %45 i geçemeyecek ve yabancýlar doðrudan ya da dolaylý olarak þirketin çoðunluk hisselerine sahip olamayacak. Yabancý gerçek veya tüzel kiþiler, Telekom un yönetim ve denetiminde oy çoðunluðu saðlayamayacak ve tüm satýþ iþlemlerinde bu þart ve karþýlýklýlýk ilkesi göz önünde bulundurulacak. Telekom daki kamu hisselerinin satýþý ile telekomünikasyon hizmetlerine iliþkin GSM görev ve imtiyaz sözleþmeleri ile ruhsat ve genel izinlerden elde edilecek gelirlerin tamamý Hazine ye devredilecek. Yeni yasayla, telekomünikasyon hizmetlerine iliþkin her türlü görev ve imtiyaz sözleþmesi ile ruhsat ve izin verme yetkisi Türk Telekomünikasyon Kurulu na býrakýlýyor. Kurum gerekli görülen durumlarda idari para cezasý uygulama ile sözleþme, ruhsat veya izni iptal etme yetkisine de sahip olacak. Türk Telekom ile Türk Silahlý Kuvvetleri, Milli Savunma Bakanlýðý, emniyet, aþayiþ ve diðer kamu kuruluþlarý arasýnda imzalanan telekomünikasyon hizmetlerine yönelik sözleþme ve protokollerin geçerliliði devam edecek. Türk Telekom un özelleþtirilmesi, özellikle Ýnternet sektörü adýna önemli bir baþlangýç. Ancak daha kritik öneme sahip olan nokta Telekom un tekel konumunun deðiþmesi. Sektörde, Türk Telekom un Türkiye Ýnternet omurgasý sahibi ve taþýyýcý altyapý hizmetleri veren bir þirket olarak tekel olmaktan çýkmasýnýn, verilen hizmetlerde kalite artýþýna, haksýz rekabet tartýþmalarýnýn azalmasýna ve hizmetlerin ucuzlamasýna yol açacaðý beklentisi hakim. telekomünikasyon Aria, Turkcell ve Telsim i Rekabet Kuruluna veriyor. Mart ayýndan itibaren Ankara, Ýstanbul ve Ýzmir'de hizmet vermeye baþlayan Aria ile rakipleri Turkcell ve Telsim arasýndaki ilk anlaþmazlýk roaming konusunda baþ gösterdi. ANKA ajansýnýn haberine göre, Aria roaming taleplerine, yüksek bedel isteyerek karþýlýk veren rakipleri Turkcell ve Telsim'i, Rekabet Kurumu ve Telekomünikasyon Kurumu'na þikayet etti. Rekabet Kurumu'nun, Aria'nin þikayetini, rekabet ve pazara giriþ engeli çerçevesinde deðerlendirebileceði kaydediliyor. Telekomünikasyon Kurumu ise baþvuruyla ilgili olarak yasal süreci baþlattý. GSM piyasasýnda faaliyet gösteren þirketlerin, belli bir ücret karþýlýðýnda birbirlerinin altyapýsýndan yararlanmasýna olanak veren anlaþmaya roaming adý veriliyor. Türkiye de altyapý kurulumunu desteklemek amacýyla nüfusu onbinin üstünde olan yerleþim birimlerinde roaming yapýlmasý yasaklanmýþtý. Bu yasaðýn kaldýrýlmasý, mobil iletiþim pazarýna yeni giren ÝÞTÝM ve önümüzdeki aylarda açýlmasý beklenen Türk Telekom un GSM operatörü Ay-Cell için altyapý yatýrýmlarý konusunda önemli bir kolaylýk saðlýyor. Yasaðýn, Ay-Cell için altyapý ihalesi yapýlmasý sýrasýnda kaldýrýlmasý, ihalenin yeniden hazýrlanmasýna neden olmuþtu. Ancak, Turkcell ve Telsim in þu anda pazara yeni giren þirketlere karþý önemli bir rekabet avantajý oluþturan geniþ kapsama alanlarýný ve bunu saðlayan altyapýlarýný Aria ve Ay-Cell ile paylaþmaya çok niyetli olmadýklarýný görmekteyiz. 5

sigorta Karþýlaþtýrmalý sigorta alým-satým sitesi Sigortam.net Mayýs ayýnda açýldý. Ýnternet üzerinden sigorta brokerlik hizmeti verecek olan Sigortam.net Mayýs ayýnda faaliyete geçti. Kurumlara ve bireylere karþýlaþtýrmalý sigorta alým olanaðý sunan þirket 30 kiþilik bir ekiple, hem online (Ýnternet üzerinden) hem offline telefon ve satýþ temsilcileri aracýlýðýyla) hizmet veriyor. Sigortam.net, bilgi ve Ýnternet teknolojileriyle iþ yapan þirketlere yatýrým yapan Ýlab Holding in yeni giriþimi. Dokuz aylýk bir çalýþmayla hayata geçirilen projede, Ýnternet sitesinin altyapýsý yine bir Ýlab kuruluþu olan Digilane tarafýndan 5 kiþilik bir ekiple 3 aylýk bir çalýþma sonunda gerçekleþtirilmiþ. Þu anda Anadolu, Baþak, Bayýndýr, Demir, Garanti ve Genel Sigorta gibi büyük sigorta kuruluþlarý sistemde yer alýyor. Sigortam.net sitesinden dokuz ayrý tip sigorta hakkýnda bilgi alýnabiliyor, farklý þirketlerin verdiði sigorta hizmetleri karþýlaþtýrýlabiliyor ve seçilen sigorta satýn alýnabiliyor. Sigortam.net, sigorta brokeri þirketlerin gelir modeliyle çalýþýyor. Aracýlýk edilen sigorta iþleminden komisyon geliri elde ediliyor. Sigortam.net Genel Müdürü Uður Ergün, bu komisyon oranlarýnýn acente oranlarýyla paralel olduðu söyledi. Sigortam.net, Türkiye deki sigorta bilincini arttýrarak sigorta pastasýnýn büyümesine katkýda bulunacaðý düþüncesiyle geleneksel sigorta þirketlerince de destekleniyor. Ergün ün verdiði bilgilere göre þu anda Türkiye de en yaygýn sigorta biçimi olan kasko sahipliði %40 civarýnda, ev sigortasý %20 nin altýnda, hayat ve saðlýk gibi bireysel sigorta sahiplerinin oraný ise sadece %2. yazýlým / donaným E-iþ altyapý yazýlým þirketi BEA Systems Türkiye de çalýþmalarýna baþladý. Dünyada 9400 ü aþkýn iþletmeye e-iþ platformlarý sunan yazýlým firmasý BEA Systems, Türkiye de ayný çatý altýndaki esolutions ve ecommerce Services ile hizmet verecek. BEA Systems ýn Türkiye deki operasyonu, 11 Mayýs ta yapýlan toplantý ile basýna duyuruldu. 1995 yýlýnda Amerika da kurulan firmanýn, 30 ülkede 93 ofisi ve 4000 civarýnda çalýþaný var. Müþterilerine en yüksek faydayý sunmayý amaçlayan BEA Systems ýn Türkiye deki faaliyetleri, ikili bir yapý ile sürdürülecek. Biri BEA Ürün Satýþ, Daðýtým ve Desteði; diðeri ise BEA Eðitim ve Profesyonel Hizmetleri. Satýþ ve pazarlamadan sorumlu olacak esolutions firmasý, BEA Systems ýn eðitim ve danýþmanlýk hizmetleri sunacak olan ecommerce Services bölümü ile ayný bünyede çalýþacak. Bu satýþ ve pazarlama stratejisi doðrultusunda BEA, Web tabanlý satýþ yaklaþýmýndan en iyi getiriyi saðlamak isteyen Türk firmalarýna komple çözüm sunacak. BEA, profesyonel hizmetlerden (sistem mimarisi tasarýmý ve tanýmlamasý, uygulama prototipleri oluþturma, pilot proje ve çok katmanlý mimariler geliþtirme) ve kapsamlý eðitim programlarýndan (temel ve ileri düzeyde kurslar, yoðunlaþtýrýlmýþ eðitim sýnýflarý) oluþan toplam çözümler saðlayacak. Ayrýca, esolutions firmasý ile kablosuz Ýnternet uygulamalarýnýn hayata geçirildiði bir araþtýrma ve geliþtirme merkezi olan Crea-World arasýnda bir teknoloji ortaklýðý kurulduðu bildirildi. esolutions ve Crea-World, Ýnternet projelerinde ortak çalýþmalar yürütecek. Sigorta sektöründen yöneticiler sektörde yaþanan en büyük problemleri verimsizlik ve pazarýn kolay büyümemesi olarak tanýmlýyorlar. Bu durumda sektöre giren her yeni þirket var olan pastanýn paylaþýmýna yöneliyor. Bugün sigorta üretiminin %70'i acenteler, %12'si bankalar, %12'si direkt pazarlama ve %5'i de brokerler aracýlýðýyla yapýlýyor. Bu yapý içinde hem verimliliði hem de iþ hacmini arttýrmak için yeni kanallarýn kullanýlmaya baþlanmasý gerekiyor. Ýnternet idari giderleri minimumda tutarak, deðiþen ve giderek müþkülpesentleþen müþteriye geniþ alternatifler sunabilen, zaman ve maliyetten tasarruf edebilen yapýsýyla sigortacýlýk için baþarýlý bir alternatif kanal olabilir. Bu noktadan bakýldýðýnda Sigortam.net giriþimini olumlu deðerlendirmekteyiz. Ayrýca Sigortam.net tek baþýna bir Ýnternet giriþimi deðil. Ýþ geliþtirme aracý ve daðýtým kanalý olarak Ýnternet i de kullanan ama ayný zamanda içinde bulunduðu sektörün geleneksel iþ yapma biçimlerini de kapsayan bir þirket. Ýnternet sitesi aslýnda bir sigorta brokeri olan Sigortam.net in vitrini, pazarlama ve müþterileriyle iletiþim kurma aracý. Bu açýdan deðerlendirildiðinde Sigortam.net in saðlam bir iþ modeli olduðunu söyleyebiliriz. yazýlým / donaným Enter, Escort un sunucu ve PC lerin satýþ ve teknik destek hizmetlerini yürütecek. Escort, yeni kurduðu E-Business Solutions (EBS) adlý e-iþ çözümleri departmaný için, kurumsal bilgi iþlem ürün ve hizmetleri sunan firmalarla iþbirliði yapýyor. Bu doðrultuda, Enter Bilgisayar, Escort tarafýndan üretilen yeni Intel tabanlý sunucu ve kiþisel bilgisayarlarýn satýþ ve teknik destek hizmetlerini yürütecek. Enter, Escort Yetkili Çözüm Ortaðý olarak satýþ dýþýnda garanti ve bakým hizmetleri de sunacak. Escort Genel Müdürü Ýbrahim Özer, Escort EBS bölümünün devreye girmesiyle kurumsal pazara yönelik hizmetlerini baþlattýklarýný ve Escort un ilk ürünü olan Intel tabanlý e- Master serisi sunucularý satýþa sunduklarýný belirtiyor. Enter Genel Müdürü Ýzi Adato ise özellikle sistem bütünleþtirme, Ýnternet teknolojileri ve e-iþ konularýnda edindikleri bilgi birikimini Escort'un Intel tabanlý yeni ürünleriyle birleþtirerek, uygun maliyetli ve yaygýn servisle desteklenen projelere imza atacaklarýný söylüyor. 6

medya Digiturk yurtdýþýna Ýnternet üzerinden canlý maç yayýný yapýyor. Yurtdýþýnda yaþayan Türklere yönelik olarak baþlatýlan hizmette Digiturk üyesi kullanýcý, cuma, cumartesi ve pazar günleri Türkiye 1.Futbol Ligi karþýlaþmalarýndan üç tanesini Ýnternet üzerinden canlý olarak izleme imkaný buluyor. Maçlarý seyretmek için Digiturk ün Ýnternet canlý yayýnýna ücretsiz abone olmak ve seyretmek istenilen maç baþýna ücret ödemek gerekiyor. Ücret tarifesine göre, Beþiktaþ, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor takýmlarýnýn kendi aralarýnda yapacaklarý karþýlaþmalar için 25 Amerikan Dolarý, diðer takýmlarla yapacaklarý maçlar 12 dolar, dört büyükler dýþýndaki takýmlarýn kendi aralarýndaki maçlar için de 7 dolar ödeniyor. BTnet de yer alan habere göre söz konusu uygulama Çukurova Grubu'na baðlý faaliyet gösteren Eksen yayýn þirketiyle birlikte hazýrlanmýþ. Ýlk yayýn 6 Mayýs 2001 tarihinde yapýlan Fenerbahçe-Galatasaray maçýnda gerçekleþtirilmiþ ve yayýn 34 kbit/s ile 100 kbit/s arasýnda alýnabilmiþ. Digiturk yetkilileri bu sezonun daha çok test amacýyla geçirileceðini ve 2001-2002 sezonunda çok daha fazla sayýda izleyiciye ulaþmayý planladýklarýný belirtiyor ve ilk uygulamayý kaç kiþinin izlediði konusunda net bir rakam vermemekle birlikte kârâ geçtiklerini belirtiyorlar. medya Haber portalý www.imedya.com un borsa sayfalarý abonelik sistemine geçiyor. Ýmedya ekonomi ve finans dalýnda yoðunlaþmýþ bir haber portalý. Sitede ekonomi-politika, borsa-finans, magazin, e- ticaret, otomotiv, adliye ve emlak haberleri ile, medya analizleri ve köþe yazýlarý yer alýyor. Portalýn borsa sayfalarý, imedyaborsa.com, 1 Haziran dan itibaren sadece abonelik ücreti ödeyenlere açýk olacak. Proje Koordinatörü Altuð Ýnci, Türkiye de Ýnternet kullanýcýlarýnýn nitelikli içerik için para ödemeye hazýr olmalarý gerektiðini belirtiyor. Online reklam gelirlerinin düþüklüðü, gelir modelleri sadece reklama dayalý olan Ýnternet þirketlerinin kapanmasýna yol açýyor. Ýnci ye göre içeriðin ücretlendirilmesi bütün dünyada Ýnternet ten nasýl para kazanýlýr sorusuna bir cevap olabilir. Ýnternet üzerinden canlý yayýn, streaming media adý verilen bir teknolojiyle mümkün oluyor. Ses, video ve diðer çoklu medya dosyalarýnýn Ýnternet te veya kurumsal intranetlerde bilgisayara yüklenmeden ve sabit disk içerisinde yer kaplamadan online izlenmesini saðlayan bu teknoloji henüz yurtdýþýnda da yeni. Örneðin Microsoft geçtiðimiz yýlýn sonunda Madonna nýn özel bir konserini Ýnternet ten canlý yayýnlayarak, sisteminin kapasite ve güvenilirliði ile son kullanýcýnýn memnuniyet derecesini ölçmüþtü. Türkiye de ise Ýnternet baðlantý hýzlarý ve bant geniþliði, bu teknolojinin kýsa vadede kullanýlabileceði alanlarý sýnýrlýyor. Bu bilgiler ýþýðýnda Digiturk ün bu hizmetinin gelecekte daha popüler olabilecek bir baþlangýç olduðunu söyleyebiliriz. www.imedya.com Þu ana kadar giriþimcileri tarafýndan temin edilen 750 bin dolarlýk yatýrýmla hayata geçirilen Ýmedya, 14 kiþilik bir kadroya sahip. Siteye dýþarýdan yazýlarýyla katkýda bulunan 8 kiþilik bir yazar kadrosu da bulunuyor. Ýmedya nýn gelir modeli, reklam gelirleri ile kullanýcýlarýn katma deðerli bilgi hizmetleri için ödeyeceði abone ücretlerine dayalý. Ýnci, siteyi gün içinde ayný anda bin ile ikibin arasýnda deðiþen sayýda kiþinin kullandýðýný söylüyor. Ziyaretçilerin yoðun olarak aracý kurumlar, bankalar, devlet daireleri ile yabancý danýþmanlýk firmalarýndan baðlandýklarý ve en çok izlenen bölümün Adliye Koridorlarý olduðunu belirtiyor. Sitenin ortalama izleyici sayýsý günlük 30 bin olarak tahmin ediliyor. www.digiturk.gen.tr Sayýlarý hýzla artan, online haber ve yorum portallarý, Türkiye de son zamanlarda yazýlý basýn organlarýnda yaþandýðý düþünülen tekelleþme endiþelerine bir nevi yanýt oluþturuyor. Ýnternet dergi veya gazeteleri kullanýcýlarýna, geleneksel mecrada yer bulamayan kimi haberlerin veya piyasa duyumlarýnýn iþlenebildiði, haberler üzerine daha keskin, kimi zaman taraflý yorumlarýn yapýlabildiði, kullanýcý ile etkileþimin daha yoðun olduðu bir ortam saðlýyor. Bu portallarýn gelir modelleri çoðunlukla, basýlý yayýn organlarýna benzer þekilde, güçlü ve sadýk bir kullanýcý kitlesi oluþturmak ve bundan doðacak reklam gelirlerini elde etmek üzerine kurulu. Türkiye deki online reklam pazarý ise, tüm oyuncularý kârlý iþletmeler olarak yaþatmaya imkan tanýyacak kadar büyük deðil. Bu durumda bu portallar esas ürünleri olan içeriði ücretli hale getirmeye çalýþýyorlar. Bu modelin baþarýlý olabilmesi için kullanýcýya ücretsiz haber sitelerinden daha farklý ve nitelikli katma deðer saðlanmasý gerekiyor. 7

turizm Seyahat ve turizm portalý The Guide Turkey yenilendi. www.theguideturkey.com The Guide Turkey, hem içerik hem de sunulan hizmetler açýsýndan Türkiye ye gelmek isteyen yabancý turistleri hedef kitlesi olarak belirlemiþ kapsamlý bir seyahat portalý. The Guide Turkey, iki senedir Türkiye hakkýnda makale ve turizmle ilgili adres bilgileri ile Ýnternet te bulunuyordu. Artan kullanýcý ilgisi ve yönlendirmeleri sonucunda, site bilgi yoðun içeriðine ek olarak, online rezervasyon yapýlabilen bir seyahat portalýna çevrildi. The Guide Turkey de kullanýcý, seyahatini düzenlemek için gerekli tüm ayrýntýlarý bulabiliyor, detaylý otel ve tur aramalarý yapabiliyor. Uçuþ ve araba kiralama detaylarýný öðrenebiliyor, kendi ihtiyaçlarýna göre hazýrlanmýþ turlardan haberdar edilmeyi isteyebiliyor. Sitede ayrýca herkesin katýlabileceði forum, seyahat hikayeleri bölümleri ile Türkiye fotoðraflarýnýn bulunduðu elektronik tebrik kartý gönderme fonksiyonlarý yer alýyor. Bunlara ek olarak sitede, bölgelere ve þehirlere göre sýnýflandýrýlmýþ Türkiye yi tanýtýcý yazýlar, resimler, kitap tanýtýmlarý bulunuyor. Kültür ve sanat etkinlikleri, festival duyurularý ve fuar haberleri veriliyor. The Guide Turkey portalýnýn arkasýnda içerik ortaðý olarak Me-Pa, Medya Pazarlama A.Þ. yi görüyoruz. Projenin koordinasyonu, web üretimi ve altyapý geliþtirilmesi ise Netwise- Praksis tarafýndan gerçekleþtirildi. Ýlk aþamada Ýngilizce olarak tasarlanan sitenin, diðer fazlarda Almanca ve Fransýzca gibi dillerde de hizmet vermesi planlanýyor. Ülkemizde son zamanlarda yaþadýðýmýz ekonomik zorluklar turizm sektörünü önemli bir gelir kaynaðý olarak ön plana çýkarttý. Bu durumda, Türkiye ye gelen turist sayýsýnýn ve elde edilen gelirlerin arttýrýlmasýna yönelik çalýþmalar da önem kazanýyor. Ancak, dünyada Ýnternet in en kolay ve verimli kullanýldýðý alanlardan biri olan turizm sektöründeki Ýnternet uygulamalarýnýn ülkemizde biraz geç kaldýðýný görmekteyiz. Özellikle yurtdýþýndan gelecek turistlere yönelik olarak hazýrlanmýþ hem bilgi veren, hem rezervasyon ve alýþveriþ olanaklarý sunan siteler sayýca çok az, var olanlar da çoðunlukla kolay kullanýlabilir deðil. Bu açýdan The Guide Turkey, önemli bir boþluðu doldurmaya aday görünüyor. turizm Koç Holding den online rezervasyon portalý: BookinTurkey. Koç Holding turizm faaliyetlerini www.bookinturkey.com isimli yeni Ýnternet sitesiyle online ortama taþýdý. KoçSistem ve KoçNet in ortak çalýþmasýyla oluþturulan www.bookinturkey.com da otel ve tur bilgileri, Ýstanbul un otel haritasý, turizm ürünlerine dair yazýlar ile restoran bilgileri yer alýyor. Siteden doðrudan rezervasyon ve satýn alma iþlemleri de yapýlabiliyor. Koç Holding Bilgi Grubu Proje Yöneticisi ve BookinTurkey Yönetim Kurulu Üyesi Tunç Berkman, BookinTurkey sitesinin hedeflerinin yurtdýþý ve yurtiçi bireysel müþteriler ile baþta yurtiçi olmak üzere kurumsal müþteriler olduðunu belirtti. Sitenin kurumsal kullanýcýya maliyetten ve zamandan tasarruf ederek, en az hatayla merkezi kontrol altýnda Ýnternet üzerinde rezervasyon yapma olanaðý saðlandýðýný vurguladý. Berkman ayrýca, Anýtur, Detur, Setur ve Vasco Tur un siteye dahil acenteler olduðunu, bu yýlýn sonuna kadar sisteme girecek yüz otelde rezervasyon yapýlabileceðini, sistem ile ilk baþta yurtiçi müþterilerin hedeflendiðini ancak, daha sonra Hollandalý bir þirketle yapýlacak e-mail çalýþmasý ile 175 bin yabancý turiste ulaþmayý hedeflediklerini anlattý. www.bookinturkey.com Koç Topluluðu nun son aylarda biliþim ve Ýnternet sektörüne ciddi miktarda finans, insan ve teknoloji yatýrýmý yaptýðýný görüyoruz. Yeni sitenin tanýtýmý için düzenlenen basýn toplantýsýnda konuþan BookinTurkey Yönetim Kurulu Baþkaný Bülent Gönç ün verdiði bilgilere göre GSMH nin %5 i ve dýþ ticaret gelirinin %30 u turizmden saðlanýyor. Dýþ ticaret açýðýnýn %50 si turizm ile finanse ediliyor. Toplam iþ gücünün %13 ü turizm sektöründe. Bu bilgiler ýþýðýnda Koç Holding in turizm sektörüne yönelik Ýnternet giriþimlerinin uzun soluklu olacaðýný düþünüyor ve olumlu buluyoruz. 8

internet giriþimleri Ýnternet üzerinden yeni bir pazarlama ve satýþ platformu: EkPara. EkPara, kendisine üye olan kullanýcýlar ile firmalar arasýnda pazarlama ve satýþ iliþkisi kuran yeni bir Ýnternet giriþimi. EkPara.com a üye olan bireysel kullanýcý, EkPara sistemine üye olan firmalarýn web sitelerine, EkPara üzerinden gittiðinde; bu firmalardan alýþveriþ yaptýðýnda; anket ve üyelik formu doldurduðunda ve üye firmalardan gelen e-posta mesajlarýný okuduðunda sanal para kazanýyor. Kullanýcý belirli miktarda ekpara kazandýðýnda bunu nakite çevirebiliyor veya üye firmalardan yapýlacak alýþveriþlerde kullanabiliyor. www.ekpara.com EkPara kullanýcý bilgilerinden oluþmuþ bir veritabanýna dayanarak, sistemi içerisinde yer alan firmalara hedef kitleye yönlendirilmiþ pazarlama yapma olanaðý sunuyor. Üye firmalar, EkPara yý, web sitelerine trafiði arttýrmak, promosyonlarýný duyurmak, müþteri bilgisi elde etmek, alýþveriþ cirosunu arttýrma amaçlý sadakat programlarý düzenlemek ve hedef kitlesine izinli e-posta yoluyla pazarlama ve satýþ yapmak gibi amaçlarla kullanabiliyorlar. EkPara, kullanýcýlarýn kiþisel bilgilerini üçüncü kiþi veya kurumlara vermeyeceðini taahhüt ediyor. Üye firma, kampanyasýnýn ulaþmasýný istediði hedef kitleyi belirliyor. EkPara kampanyanýn istenen özellikteki kiþilere ulaþmasýný saðlýyor ve bunun üzerinden ücret tahsil ediyor. Pazarlama Müdürü Aslý Helvacýoðlu nun verdiði bilgilere göre, EkPara, Netprom AÞ nin bir Ýnternet projesi. EkPara çalýþmalarýný halihazýrda 5 kiþilik bir ekiple yürütüyor. EkPara, bir online satýþ ve pazarlama kampanya yönetimi portalý olarak, yurtdýþýnda uygulamalarý görülen bir Ýnternet giriþiminin Türkiye deki ilk örneklerinden. Amacý ilk aþamada e-ticaret yapan firmalara, izinli pazarlama teknikleri kullanarak odaklý satýþ ve pazarlama yapma imkaný sunabilmek, bunu yaparken de müþteri sadakatini saðlayýcý kolaylýklarý ve e-crm uygulamalarýný beraberinde getirmek olan projenin deðerli bir tecrübe olacaðýný öngörebiliriz. Özellikle, izinli pazarlama yöntemi, spam e-postalarýn zararlarý ile banner tipi reklamlarýn istenilen düzeyde etkili olamamasý dolayýsýyla online pazarlama teknikleri arasýnda daha da önem kazanýyor. internet giriþimleri Online emlak bilgi platformu: Emlax.com Emlax.com, emlak ofislerinin portföyünde bulunan veya sahibi tarafýndan deðerlendirilmek istenen çeþitli gayrimenkullere ait bilgileri Ýnternet te tek bir veritabaný üzerinde bulundurmayý amaçlayan ve farklý kriterlere göre arama yapýlabilen kapsamlý bir emlak bilgi platformu. Þu aþamada Ýstanbul, Ankara, Ýzmir, ve Bursa olmak üzere büyük illerden ve Bodrum, Marmaris gibi güney ve batý kýyýlarýndan gayrimenkul bilgileri toplanýyor. Emlax.com sitesinde ayrýca emlakla ilgili yan sektörler hakkýnda ürün ve hizmet bilgileri de bulunuyor. Beyaz eþya, dekorasyon, mobilya, enerji sistemleri, yapý malzemeleri bunlardan bazýlarý. Emlax.com bir emlak komisyoncusu tarzýnda çalýþmýyor. Siteye giren kullanýcý ve emlak ofislerini Ýnternet üzerinde buluþturuyor. Gelir modeli üye emlak ofislerinin sitede yayýnladýðý emlak ilanlarýndan alýnan ücretlere ve reklama dayalý. Sitede büyük konut projelerinin ve uydu kentlerin tanýtýmý da yapýlýyor. Projenin kat planlarýnýn, ipix tekniðiyle üretilmiþ üç boyutlu görüntülerinin olduðu bu hizmet ücretli. Ayrýca, kullanýcý ilgilendiði konut projesine emlax.com üzerinden ulaþýrsa, emlax.com yapýlan satýþtan belirli oranda komisyon alýyor. Emlax.com, Microkey Elektronik Sistemler Danýþmanlýk A.Þ. nin bir giriþimi. Pazarlama Ürün Yöneticisi Nazlýgül Demirel in verdiði bilgilere göre Emlax.com, 1 milyon dolarlýk bir yatýrýmla gerçekleþtirilmiþ. Þubat ayýnda açýlýþý yapýlan siteye, Mayýs ayý itibariyle 27.000 emlak kaydý yapýlmýþ ve 1900 emlak ofisi üye olmuþ. Emlax.com Ýstanbul merkez ofislerinde 35 kiþilik bir ekiple çalýþýyor. Ayrýca sahada emlak bilgilerini toplayan, emlak ofisleriyle iletiþimi saðlayan 27 kiþilik bir müþteri temsilcisi ekibi bulunuyor. Emlax.com tanýtýmýný, basýlý yayýn organlarýnda ilanlar vererek ve Kangurum ile Teba gibi firmalarla çapraz satýþ çalýþmalarý sürdürerek saðlýyor. Emlax.com ciddi insan ve para kaynaðý yatýrýlan, iyi düþünülmüþ bir proje olarak karþýmýza çýkýyor. Ana firmanýn emlak sektöründen gelmemesinin ve Türkiye de gayrimenkul komisyonculuðu pazarýnýn çok parçalý ve kuralsýz olmasýnýn getirebileceði dezavantaj, emlak ofisleriyle kurulan yakýn ve sistematik iliþkilerle giderilmeye çalýþýlýyor. Emlax.com Türkiye emlak pazarý aracýlarý ile emlak arayan Ýnternet kullanýcýsýný kolay kullanýlýr ve iki tarafa da katma deðer saðlayan bir platformda bir araya getirebilir ve bu hizmetin kalitesini sürekli kýlabilirse, uzun dönemde ciddi trafik çekebilir. 9

kamu Maliye Bakanlýðý say2000i projesi uygulamaya geçiyor. BThaber in haberine göre, Maliye Bakanlýðý Muhasebat Genel Müdürlüðü'nün yürüttüðü, devletin hesaplarýný günlük izleyebilmesi amacýna yönelik say2000i projesi kapsamýnda merkez teþkilatý ve 23 il merkezinin kurulumu tamamlandý ve uygulamaya geçildi. Temmuz ayýnda tamamlanmasý planlanan proje ile Türkiye çapýnda 1660 saymanlýðýn yaptýðý tüm iþlemler çevrimiçi olarak merkezdeki kayýtlara geçebilecek. Ýþlemler elle yapýldýðý, kamu hesaplarý posta yoluyla Ankara'daki merkeze geldiði için 20-25 gün süren aylýk hesap iþlemleri bu projeyle anlýk olarak takip edilebilecek. Muhasebat Genel Müdürlüðü'nün kendi kaynaklarý ile baþlattýðý projenin toplam bütçesi 15 milyon dolar olarak belirlenmiþti. Bugüne kadar 10 trilyon 500 milyar liralýk sözleþme imzalandý ve bunun 3 trilyon 300 milyarý ödendi. Ekim ayýnda açýlan ihaleler sonucunda iletiþim altyapýsýný Alcatel, veritabaný uygulamalarýný Oracle, bilgisayarlarý Meteksan Sistem ve Unix sistemleri ise Datasel saðladý. Türk Telekom'la yapýlan bir protokolle VPN'ler (özel sanal að) kuruldu. Geriye kalan ofis donanýmý ihalesine ise önümüzdeki günlerde çýkýlmasý bekleniyor. Kamunun bilgi teknolojileri ve Ýnternet kullanýmýna yönelik büyük projelerinin varlýðýndan sýk sýk haberdar oluyoruz. Genellikle plan aþamasýnda büyük hedeflerle duyurulan geniþ kapsamlý ve büyük bütçeli bu projelerin ihale ya da gerçekleþtirilme aþamasýnda sorunlar yaþanmasýna, ertelenmesine veya iptal edilmesine tanýk olabiliyoruz. Bazý durumlarda ise büyük yatýrýmlarla gerçekleþtirilen bu projelerin varolan sistemle veya kamunun diðer birimleriyle entegre çalýþmamasýndan kaynaklanan sorunlarý gözlemliyoruz. Tüm bu aksaklýklara raðmen, kamuda gerçekleþtirilen, iþlerin verimliliðini ve etkinliðini arttýrmayý amaçlayan bu tarz çalýþmalarýn desteklenmesi gerektiðini düþünüyoruz. hukuk Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu nda deðiþiklik yapýldý. 5 Aralýk 1951 tarih ve 5846 sayýlý Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun bazý maddelerinin deðiþtirilmesi için 1999 Temmuz ayýnda gündeme getirilen yasa tasarýsý, 21 Þubat 2001 tarihinde Meclis Genel Kurulu'nda kabul edildi. Cumhurbaþkaný tarafýndan onaylandýktan sonra yürürlüðe giren yasadaki deðiþiklikler kopya yazýlým üretenlere, Ýnternet ortamýnda izinsiz bilgi daðýtanlara oldukça aðýr cezai yaptýrýmlar getiriyor. Buna göre eser sahibinin yazýlý izni olmaksýzýn bir eseri deðiþtiren kiþiler 4 yýldan 6 yýla kadar hapis ve 50 milyar liradan 150 milyar liraya kadar aðýr para cezasýna çarptýrýlacak. Ayrýca yine bir eseri yazýlý izin olmaksýzýn sayýsal iletim de dahil olmak üzere her türlü iþaret, ses veya görüntü iletimine yarayan araçlarla yayan ve yayýmýna aracýlýk eden, hazýrlanan kopyalarý yasal ve yasal olmayan yollardan ülkeye sokan ve ticaret konusu yapan ve kullanan kiþilere de ayný cezalar verilecek. Ek madde 4 ile Ýnternet ortamýnda eriþime sunulan ve e-ticarete konu edilen eserler üzerinde bulunan ve bu eserlere iliþkin bilgilerin veya bu bilgileri içeren sayý ve kodlarýn hak sahiplerinin izni olmaksýzýn deðiþtirilmesi ve deðiþtirilen bu bilgilerin daðýtýlmasý ise 2 yýldan 4 yýla kadar hapis ve 10 milyar liradan 50 milyar liraya kadar para cezasý ile cezalandýrýlýyor. cemiyet haberleri Ýnterpro Biliþim Ödülleri Mayýs ayýnda verildi. Ýlki 1992 yýlýnda düzenlenen, Türkiye biliþim sektörüne katma deðer saðlayan çalýþmalarýn deðerlendirildiði Ýnterpro Biliþim Ödülleri, bu yýl 10. kez verildi. 12 kategoride 152 projenin baþvurduðu, 47 projenin finalist olduðu yarýþmada ödül alan proje ve þirketler þunlar: 1. Yýlýn Bütünleþik Bilgi Teknolojisi Projesi Ödülü Gümrüklerin Modernizasyonu Projesi (KoçSistem AÞ) 2. Yýlýn Yazýlým Projesi Ödülü TSK Rehabilitasyon ve Bakým Merkezi Bilgi Sistemleri Projesi (Meteksan Sistem AÞ - Tepe Teknoloji AÞ) 3. Yýlýn Veri Ýletiþim Projesi Ödülü Sabancý Üniversitesi Kampüs Network Projesi (I-BÝMSA AÞ) 4. Yýlýn Bütünleþik Telekom Projesi Ödülü Turkish Internet Exchange Projesi (Comnet AÞ) 5. Yýlýn Biliþim Ürünü Ödülü Smartmeter Akýllý Su Sayacý ve Abone Yönetimi Sistemi Projesi (Smartmeter Ltd.) 6. Yýlýn Ýnternet Projesi Ödülü Neokanal.com Projesi (Sanalnet AÞ) 7. Yýlýn Hizmet Ödülü VestelNet Hizmetleri Projesi (VestelNet AÞ) 8. Yýlýn Uluslararasý Baþarý Ödülü Türk Yunan Bilgi Toplumu Forumu Projesi (TBV) 9. Yýlýn Topluma Hizmet Ödülü Smartmeter Akýllý Su Sayacý ve Abone Yönetimi Sistemi Projesi (Smartmeter Ltd.) 10. Yýlýn Pazarlama Kampanyasý Ödülü Superonline e-pack Türkiye'nin Ýlk Kontrollü Eriþim Paketi Projesi (Superonline AÞ) 11. Yýlýn Giriþimcisi Ödülü Crea-World Projesi (Ericsson AÞ) 12. Yýlýn Ar-Ge Çalýþmasý Ödülü GVZ Ses Tanýma ve Ses Sentezi Teknolojileri Projesi (GVZ AÞ) 10

hukuk jargon RTÜK Kanunu yla Ýnternet Basýn Kanunu na tabi oluyor. RTÜK yasasý olarak bilinen, 4676 sayýlý Radyo ve Televizyonlarýn Kuruluþ ve Yayýnlarý Hakkýnda Kanun, Basýn Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanununda Deðiþiklik Yapýlmasýna Dair Kanun Tasarýsý, 7 Haziran 2001 tarihinde TBMM Genel Kurulu tarafýndan kabul edilerek yasalaþtý. Kanuna Anayasa Komisyonunda eklenen bir madde ile Ýnternet de Basýn Kanunu nun kapsamýna alýnmak istenmiþ, bu durum biliþim örgütleri, bazý milletvekilleri ve kamuoyu tarafýndan þiddetle eleþtirilmiþti. DSP Milletvekili Emrehan Halýcý'nýn "Ýnternet ve biliþim teknolojileriyle ilgili olarak bu kanunun sadece yalan haber, hakaret, ve benzeri fiillerden doðacak maddi ve manevi zararlarla ilgili hükümlerini geçerli kýlmak" gerekçesiyle verdiði önerge doðrultusunda üzerinde çok tartýþýlan kanun maddesinde deðiþiklik yapýldý. Yeni düzenlemede yer alan 26. maddeye göre, 5680 sayýlý Basýn Kanunu na eklenen 9. maddeyle Ýnternet ortamýnda iþlenen suçlar yaptýrýma baðlandý. Yeni yasaya göre, bu kanunun yalan haber, hakaret ve benzeri fiillerden doðacak maddî ve manevî zararlarla ilgili hükümleri, biliþim teknolojileri ve Ýnternet ortamýnda sayfa açýlmasý veya elektronik gazete, elektronik bülten vb. suretiyle yayýnlanan her türlü yazý, resim, iþaret, sesli veya sessiz görüntü ve benzerleri hakkýnda da uygulanýr. Uygulama Servis Saðlayýcýlýðý (ASP): Þirketlerin ihtiyaç duyduklarý bilgi teknolojileri sistemlerinin, uygulamalarýnýn ve yazýlýmlarýnýn, bunlarý kullanan þirkette deðil de hizmet sunucu þirkette kurulmasý, iþletilmesi ve bakýmýnýn yapýlmasý olarak özetlenebilir. Elektronik Pazaryeri (E-pazaryeri): B2B (iþletmeler arasý e-ticaret etkinlikleri) uygulamalarýnýn bir alt kolu olarak düþünülebilir. Bir ticaret koluyla ilgili tüm taraflarý elektronik ortamda bir araya getiren platformlardýr. GPRS (General Packet Radio Service): GSM hatlarý üzerinden paketlemeye dayalý bir kablosuz iletiþim sistemidir. GSM'deki normal data hýzýný (9.6 Kbps) 170 Kbps e kadar yükseltebilir ve mobil telefon kullanýcýlarýna Ýnternet e sürekli baðlanma olanaðý saðlar. Portal: Kullanýcýlarýn Ýnternet e eriþmek için kullandýklarý, baþka sitelere belli kategoriler altýnda baðlantý veren geçiþ sitelerini belirten terim. Yahoo en bilinen örneklerden biridir. Roaming: GSM piyasasýnda faaliyet gösteren þirketlerin, belli bir ücret karþýlýðýnda birbirlerinin altyapýsýndan yararlanmasýna olanak veren anlaþmaya roaming adý veriliyor. Ýnternet i sadece bir yayýn organý olarak tanýmlayýp, farklý özelliklerini göz önünde bulundurmadan sýnýrlamalar getirmek, Türkiye Ýnternet ine ciddi þekilde zarar verebilecek bir uygulamadýr. Bu tür yasalarýn, konunun uzmanlarýnýn insiyatif ve yönlendirmesiyle ve kamuoyunda detaylarýyla tartýþýlarak oluþturulmasýnýn daha doðru olduðunu düþünmekteyiz. künye Bu bülten, web üretimi, e-ticaret ve danýþmanlýk hizmetleri sunan Netwise tarafýndan hazýrlanmýþ ve size ulaþtýrýlmýþtýr. Katký ve önerileriniz için iletiþim bilgilerimiz: Halaskargazi Caddesi No: 245/251 Kat:7 80260 Osmanbey-Istanbul Tel: +90 212 230 70 02 Faks: +90 212 234 12 41 E-mail: bulten@gonetwise.com URL: ÝKC Ýletiþim ve Bilgisayar Teknolojileri Ticaret A.Þ. adýna Sahibi ve Sorumlu Müdürü : Ýpek Nur Cem Bu yayýn Netwise in izni olmadan kopyalanamaz ve bilgisayar sistemlerine aktarýlamaz. Bu yayýnda yer alan bilgi ve haberler güvenilir olduðuna inanýlan halka açýk kaynaklardan ve Netwise ýn kendi görüþmelerinden elde edilmiþtir. Bu kaynaklardaki bilgilerin hata ve eksikliðinden ve ticari amaçlý kullanýlmasýndan doðabilecek zararlardan Netwise sorumlu tutulamaz. sayýlarla IBS Telekomünikasyon Araþtýrmasý na göre telekom gelirleri %24 arttý. IBS Araþtýrma ve Danýþmanlýk, Türkiye telekomünikasyon sektörüne iliþkin yaptýðý araþtýrmayý Nisan ayýnda yayýmladý. IBS in tahminlerine göre, Türkiye deki telekomünikasyon gelirleri, 1999-2000 arasýnda dolar bazýnda %24 artýþ kaydetti. IBS, liberal politikalarýn yaygýnlaþmasýna paralel olarak, sektörün önümüzdeki 5 yýl boyunca, yýllýk ortalama %30 büyüme göstermesini bekliyor. Bu oran, 2005 te pazar deðerinin 37 milyar dolara ulaþmasý anlamýna geliyor. Raporda, 2000 yýlýnda telekom gelirlerinin %67 sinin, ses ve diðer aktarým ortamlarýndan elde edildiði; geri kalanýnýn, donaným cihazlarýndan saðlandýðý bildiriliyor. Daha detaylý bilgi, www.ibsresearch.com adresinden edinilebilir. Gen-Pa Diðer Telsim KVK Baþarý Elektronik Siemens Nortel Netaþ Alcatel Teletaþ Ericsson Turkcell Türk Telekom 11

netwise dan haberler Netwise, Yapý Kredi Bankasý nýn Ýnternet sitesini yeniledi. netwise dan haberler Power Dergisi, Borsadirekt i Türkiye nin en iyi aracý kurum sitesi seçti. Netwise, Yapý Kredi Bankasý nýn Ýnternet sitesinin yeni tasarým ve uygulamasýný Haziran ayýnda tamamladý. www.ykb.com.tr, farklý alanlarý kapsayan, çok zengin içeriðe sahip bir site. Projede, söz konusu içeriðin Ýnternet ortamýna en uygun þekilde, kullanýcý ön plana alýnarak organize edilmesine öncelik verildi. Bu doðrultuda, web sitesinin her türlü ziyaretçi tarafýndan kolay kullanýlabilmesine yönelik bir bilgi mimarisi ve dolaþým planý hazýrlandý. Tasarýmda, bankanýn yerleþik kurumsal kimliðine sadýk kalýnarak, Ýnternet in dinamik ortamýna uygun ve yalýn bir konsept izlendi. Siteye www.ykb.com.tr adresinden ulaþýlabilir. www.borsadirekt.com www.ykb.com.tr Power Dergisi, uzmanlarla birlikte Türkiye deki aracý kurum web sitelerini deðerlendirdiði araþtýrmasýnda, Ýktisat Yatýrým ýn finans portalý Borsadirekt i Türkiye nin en iyisi olarak belirledi. Deðerlendirmede dikkate alýnan kriterler görsellik, içerik, güncellik, interaktivite, Net e uyum ve fonksiyonellik olarak sýralanmaktaydý. Netwise - Praksis in, Ýktisat Yatýrým la uzun dönemli bir ortaklýk anlayýþýyla hayata geçirdiði Borsadirekt sitesi, müþteri beklentileri ile kurumun Ýnternet stratejilerinin optimal noktada buluþtuðu, fonksiyonalite ve etkileþimli araçlarla görselliðin dengelendiði bir Ýnternet uygulamasý olarak baþarýsýný tescilledi. netwise dan haberler Netwise, The Guide Turkey in yeni sitesini kullanýma açtý. Veritabaný uygulamalarý Praksis tarafýndan gerçekleþtirilen, kapsamlý turizm sitesi The Guide Turkey in yeni tasarýmý Netwise tarafýndan tamamlandý. Sitenin bilgi mimarisi ve tasarýmýnda kolay kullaným ile Türkiye yi en iyi þekilde yansýtacak estetik öðelerin dengesi gözetildi. Projenin haber detaylarý elinizdeki bültenin Turizm bölümünde verilmiþtir. Site www.theguideturkey.com adresinden izlenebilir. netwise dan haberler Netwise, ProCon GfK nýn Ýnternet sitesini hazýrladý. Netwise, pazar araþtýrmalarý þirketi ProCon GfK nin Ýnternet sitesinin tasarým ve uygulamasýný tamamladý. Site tasarýmý, þirketin kurumsal kimliðinin Ýnternet üzerinden en iyi þekilde aktarýlmasý hedeflenerek gerçekleþtirildi. Sitenin bilgi mimarisi ve dolaþým planý, ürün ve hizmetlerin kolay eriþilebilir ve anlaþýlabilir þekilde sunulmasýna olanak tanýyacak þekilde tasarlandý. Site www.procongfk.com adresinden izlenebilir. netwise dan haberler Netwise, Haziran ayýnda Kobiline portalýný tamamladý. Netwise, çözüm ortaðý Praksis ile birlikte KoçNet in KOBÝ lere yönelik portal projesi Kobiline ý hayata geçirdi. Projenin haber detaylarýný elinizdeki bültenin Ýnternet Eriþimi / Portal Hizmetleri bölümünde bulabilirsiniz. Siteye www.kobiline.com adresinden ulaþýlabilir. www.procongfk.com