KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM HASTANESİ LABORATUVAR TEST REHBERİ 2013 Doküman No: BİY.RH.02 Yay. Tarihi NİSAN 2013 Rev. Tarih/No:-/0 1
GİRİŞ Tanı ve tedavinin takibinde laboratuvarlar önemli bir konumda yer alırlar. Bu nedenle klinikle laboratuvar çalışanı arasında uyum ve işbirliği gereklidir. Hekim hastası için istediği testlerin sonuçlarını zamanında ve güvenilir olarak ister, laboratuvar da bu haklı isteğe zamana karşı yarışarak, kaliteli hizmet vermek için uğraşır. Test sonuçlarının güvenilirliği sadece laboratuvar çalışmasına bağlı değildir. Numune alımından laboratuvara göndermeye kadar birçok basamaktan etkilenmektedir. Bu faktörler: 1.Analiz öncesi (Preanalitik) 2.Analiz sırasında (Analitik) 3.Analiz sonrası (Postanalitik) Analiz öncesi faktörleri kontrol altına almak klinikler ve laboratuvarın birlikte uğraşısını gerektirir. Klinik personelinin bilgili, deneyimli, dikkatli ve sorumluluğunun bilincinde olması gerekir. Bu faktörler bazen test sonuçlarını çok fazla etkileyebilirler. Bunu önlemek, en azından minimal düzeye indirmek için klinisyen ve laboratuvar çalışanı; örnek alımı, laboratuvara ulaştırılması ve testin yapılmasına kadar olan hazırlama safhalarında azami dikkati sarf etmelidir. Son yıllardaki teknolojik gelişmeler ve kalite kontrol sistemlerinin uygulanması, analitik dönemdeki hataları azaltmış ve özellikle preanalitik dönem hataları üzerine yoğunlaşmaya neden olmuştur. Biyokimya Uzmanı 2
İÇİNDEKİLER 1. KLİNİK BİYOKİMYA LABORATUVARI 4 1.1.Laboratuvar Testlerini Etkileyen Preanalitik Faktörler 4 1.2.Numune Kabul ve Red Kriterleri..6 1.2.a.Biyokimya ve Hormon Testleri için Numune Kabul Kriterleri 6 1.2.b.Koagulasyon Testleri İçin Numune Kabul Kriterleri..6 1.2.c.İdrar Numunesi İçin Numune Kabul Kriterleri.7 1.2.d.Gaita Numunesi İçin Numune Kabul Kriterleri 7 1.3. Testlerin Minimum Tekrarlanma Aralıkları...8 1.4. Acil Parametreler ve Rutin Testlerin Sonuçlanma Süreleri...8 1.5. Acil Tetkikler Çalışma Süreleri Çizelgesi.9 1.6.Biyokimya Testleri Saklama Koşulları,Kabul ve red kriterleri tablosu 10 1.7.Panik Değerler Listesi.. 11 1.8.Ön Hazırlık Gerektiren Testlerle İlgili Bilgiler 12-14 1.9. Biyokimya Laboratuarı Testleri...15-18 3
1.KLİNİK BİYOKİMYA LABORATUVARI 1.1. LABORATUVAR TESTLERİNİ ETKİLEYEN PREANALİTİK FAKTÖRLER: Tüm testler için genel olarak 10-12 saat açlık sonrası numunelerin verilmesi gerekmektedir. Akşam 21:00 den sonra su hariç hiç bir şey yiyip içilmemelidir. 1.Postürün etkisi: Ayakta duran bir kişide kan hacmi yatan bir kişiye göre 600-700 ml daha azdır. Bu durum kan hacminde %10 civarında azalmayı gösterir. Gerçek neden kanın proteinsiz sıvısının doku arasına geçmesi olup plazma hacminde önemli farka neden olur. Bunu paralel olarak enzimler ve protein hormonlar dahil tüm proteinlerin, proteinlere kısmen bağlı kalsiyum ve bilirübin ve proteine bağlı ilaçlarin konsantrasyonu etkilenir. Bu nedenle kan örneği 10-20 dk lık istirahatten sonra ve hasta oturtularak alınır. 2.Egzersizin etkisi: Egzersizin vücut sıvılarının yapılarına etkisi aktivitenin süresi ve yoğunluğu ile ilgilidir. Örn; özellikle CK olmak üzere AST, LDH,Laktat yükselebilir. 3.Hospitalizayon ve immobilizasyon: Birkaç gün yatma sonrası plazma ve ekstrasellüler sıvı hacmi azalır. Bu duruma paralel olarak hematokrit artar. Uzun süreli yatma sonucu sıvı retansiyonu oluşur ve serum protein 0,5g/dL, albumin 0.3 g/dl azalma gösterir. Ayrıca kemikten Ca mobilizasyonu ile iyonize kalsiyum artar. Uzayan immobilizasyon plazma kortizolün sirkadiyen değişimini genişletir. 4.Sirkadiyen değişim: Beden sıvılarının çoğu yapıtaşı gün boyu döngüsel değişim gösterir. Bu değişimlere katkıda bulunan başlıca faktörler postür, aktivite, beslenme, stres, gün ışığı, karanlık, uyku ve uyanıklıktır. Bu döngüsel değişimler oldukça büyük değerlere varabildiğinden numune alma standardizasyonunun iyi denetlenmesi gerekir. Büyüme hormonu uykuya daldıktan kısa süre sonra yükselir. Oysa bazal plazma insülini, sabah ve akşam daha yüksek düzeydedir. İdrar hacmi ve kreatinin atılımı gece azalır. Tablo 1: Bazı analitlerin gün içinde gösterdiği değişimler. Analit Maksimum Olduğu zaman Minimum Olduğu zaman Günlük Değisim Yüzdesi Kortizol 5-8 21-3 180 200 Testosteron 2-4 20-24 20-24 TSH 20-2 7-13 5-15 T4 8-12 23-3 10-20 Prolaktin 5-7 10-12 80-100 Demir 14-18 2-4 50-70 Potasyum 14-16 23 1 5 10 4
5.Besinlerin etkisi: Bazı plazma yapıtaşlarının derişimi yakın zamanda yenilip içilen besinlerden etkilenir. Bunların içinde kan glukozu, trigliserid, alkalen fosfataz (özellikle intestinal izoenzim)sayılabilir. Protein fazla alımı üre, amonyak ve ürik asit değerlerini etkilemektedir. Ayrıca serumun lipemik olması ölçümler için kullanılan yöntemleri etkileyebilir. Kahve, çay,kola gibi kafein bulunan içecekler yapıtaşlarının konsantrasyonu üzerine önemli bir etkiye sahiptir. Bazı testler için özel diyet gerekmektedir.(hva, VMA, Katekolaminler, metanefrinler) 6.Açlık durumu: Açlık kan şekeri düzeyi ölçümü gibi bazı testler için istenen bir durum olduğu gibi laboratuvar işleminin standardizasyonu ve teknikleri açısından numune alımında 10-12 saatlik açlık istenir. Bu durumun 16 saatten uzun olmaması gerekir. Bu durumda özellikle glukoz,bilurubin,trigliserid seviyeleri etkilenmektedir. 7.Sigara içme: Nikotinden dolayı sigara birçok testi etkiler. Bunların içinde lipidler, hormonlar, B12 vitamini, CEA gibi parametreler sayılabilir. 8.Alkol kullanımı: Numune verilmeden en azından son 24 saat içerisinde alkol alınmamalıdır. Ürik asit, trigliserid, laktat yükselebilmektedir. Uzun süreli alkol kullanımında GGT, HDL, MCV degerleri artabilmektedir. 9.Cinsiyet ve yaşın etkisi: Hastanın yeni doğan, puberte, yetişkin olmasına ve cinsiyete göre çeşitli hormon, enzim, lipidler elementler gibi birçok parametre değişim gösterir. Örn: alkalen fosfataz kemik büyümesine paralel olarak pubertede en yüksek değerlere ulaşır. Puberteden sonra aktivide azalır. Menstrüel döngü sırasında da kadında hormon değerleri çok değiştiğinden LH, FSH gibi tetkikler için kan gönderilirken döngü gününün de belirtilmesi unutulmamalıdır. Ca 125 menstrüel periyotta normalin 2 katına çıkabilir. 10.Gebelik: Down sendromu riski için yapılan ilk ve ikinci trimester testlerinin ultrason verileri kan alınma gününde olmalıdır. KAN ALMADA UYULMASI GEREKEN ÖNEMLİ KURALLAR 1. 7/24 saat kan alınabilir. 2.Kan, en az 12 saatlik açlık sonrası alınmalıdır. 3. Tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersizden kaçınılması, kan vermeden önce yarım saat kadar dinlenilmelidir. 4. Düzenli kullanılan ilaçlar var ise kesilmeden önce doktora danışılmadır. 5. İstenen testlere uygun tüpler alınmalıdır. 6. Özellikle sitratlı ve EDTA lı tüplerde tüp üzerinde görülen çizgiye kadar kan alınmalıdır. 7.Alınan kanlar bekletilmeden laboratuvara gönderilmelidir 5
1.2. NUMUNE KABUL VE RED KRİTERLERİ: 1.Bilgisayara girişi yapılmamış örnekler kesinlikle kabul edilmez. 2.Kan örnekleri doğru tüplere alınmalıdır. Biyokimya ve hormon testleri için sarı kapaklı jelli tüplere,hba1c için mor kapaklı EDTA lı tüplere, koagulasyon testleri(pt, APTT, Fibrinojen için)mavi kapalı SİTRAT lı tüplere numune alınmalıdır. Antikoagulanlı tüplere alınan örnekler nazikçe 2-3 kez alt üst edilmelidir. 4.Sıvı veya kan vermede kullanılan damar veya setten kan alınmamalıdır. Eğer mecbur kalınırsa infüzyona 10-20 dk ara verilerek alınmalı ya da diğer kol tercih edilmelidir. 5.Materyaller bekletilmeden laboratuara ulaştırılmalı, numunelerin alındıktan sonra laboratuara ulaştırılması arasındaki süre idrar ve gaita numuneleri için yarım saati, kan numuneleri için bir saati geçmemelidir. 1.2.a. BİYOKİMYA VE HORMON TESTLERİ İÇİN NUMUNE KABUL KRİTERLERİ 1.10-12 saatlik açlıktan sonra sarı kapaklı jelli tüplere kan alınmalıdır. Hasta akşam 21:00 den sonra su hariç hiçbir şey yiyip içmemelidir. 2. HBA1C için mor kapaklı tüpe(edta LI) en az 1 ml kan alınır. 3.Kan alma bölgesinde alkol kalıntısı olması, turninikenin1 dkdan fazla tutulması, kan örneğinin taşıma esnasında sarsılmasından dolayı hemoliz oluşabilir. Hemoliz, serumda potasyum, fosfor, enzimler gibi parametrelerin yüksek çıkmasının yanısıra diğer ölçüm yöntemlerinde de hataya neden olur. Hemolizli örnekler kabul edilmez. 5.Lipemik örnekler kabul edilmez. 6. Kan numunesi alınan kola takılan turnikenin bir dakikadan fazla kalmaması gerekir. Turnike ile yapılan birkaç dakikalık staz venöz kanda birçok parametreyi etkiler. Örn; ALT, CK, LDH, albumin, bilirübin, Ca %5-10 civarında artarken; glukoz, fosfat %2-5 civarında azalır. 7.Antikoagulanlı tüpe alınan numuneler pıhtılı ise kabul edilmez(örn EDTA lıörnekler) 8.Nakil esnasında tüpler çalkalanmadan ve dik olarak taşınmalıdır. 9.Otomasyon numune ve test seçimi yanlış girilen örnekler, zamanında laboratuara ulaştırılmayan örnekler kabul edilmez. 1.2.b.KOAGULASYON TESTLERİ İÇİN NUMUNE KABUL KRİTERLERİ 1.Kan örnekleri sodyum sitrat içeren mavi kapaklı tüplere en az 2 ml olmak üzere alınmalı, tüp numune alındıktan sonra alt üst edilerek kanın antikoagulan ile karışması sağlanmalıdır. 2.Numuneler bekletilmeden laboratuara gönderilmeli, alınan örnekler en geç iki saat içinde çalışılmalıdır. 6
3.Yetersiz veya fazla alınmış numunelerde kan, antikoagulan oranı sonuçları etkileyeceğinden kabul edilmez. 4.Pıhtılı, hemolizli ve lipemik numuneler kabul edilmez. 1.2.c.İDRAR NUMUNESİ İÇİN KABUL KRİTERLERİ TAM İDRAR TAHLİLİ (TİT) NUMUNESİ: 1.Sabah ilk idrarı veya günün herhangi bir saatinde alınan idrar(spot idrar) verilmesi uygundur. Sabah idrarı mikroskobik analiz ve protein gibi maddeler bakımından daha konsantre olacağından tercih edilmelidir. 2.TİT girişi yapılan hastaya idrar kabı verilerek idrar getirmesi istenir. 3. İdrar miktarı en az 5 ml idrar olmalıdır. Daha az miktardaki örnekler kabul edilmez, 4.İdrar örnekleri alındıktan sonra en geç yarım saat içinde laboratuara ulaştırılmalıdır. 5.Menstrüasyon halindeyken gelen bayanların idrarı kabul edilmez. Ancak bu durum geçince aynı barkodla işlem yapılır. 24 SAATLİK İDRAR: 1.idrar toplanmaya başlanılan sabah uyandıktan sonra ilk idrar tuvalete, sonraki 24 saatteki idrar ise toplama kabına biriktirilir. 2.Örnek sabah 8 den ertesi gün sabah 8 e veya sabah 9 dan ertesi gün sabah 9 a kadar tüm idrar gündüz ve gece boyunca, dikkatlice toplama kabına biriktirilir. 3.İdrar biriktirilen kap temiz olmalı meyve suyu, içecek kapları kullanılmamalıdır. Su kapları kullanılabilir. 4. Ertesi sabahki ilk idrar da örnek sabah 8 veya 9 daki idrar toplama kabına eklenerek, idrar toplama işlemi tamamlanır. 5. Biriktirilen idrar serin ve karanlık bir ortamda saklanılmalıdır. 1.2.d. GAİTADA GİZLİ KAN NUMUNESİ İÇİN KABUL KRİTERLERİ: 1.Hastaya gaita kabı verilerek numune getirmesi istenir. 2.Örnek alındıktan sonra en geç yarım saat içinde gaita laboratuara ulaştırılmalıdır. 3.Bayanlarda menstruasyonun ilk 3 gününde verilen numuneler kabul edilmez. 4.Aktif kanayan hemoroidi olan hastaların verdiği numuneler kabul edilmez. 7
1.3.TESTLERİN MİNİMUM TEKRARLANMA ARALIKLARI: Biyokimyasal parametrelerin belirli yarı ömürleri vardır. Bu süreden önce testin tekrarlanması hastalığın takibi açısından fayda sağlamayacağı gibi ülke ekonomisine de ek yük getirecektir. Bu nedenle klinisyenler tarafından her testin minimum tekrarlanma süresinin bilinmesi oldukça önemlidir. TESTLER Üre, Kreatinin Karaciğer Fonksiyon Testleri Lipid Profili; Kolesterol, Trigliserid, HDL-Kolesterol FSH, LH, Prolaktin, Testosteron, E2 Tiroid Fonksiyon Testleri, TSH, FT4, FT3.TT4,TT3 Demir (Fe), Ferritin AFP, CA 125, CA 19.9, CA 15.3, CEA, Progesteron, Vitamin B12, Folik Asit ARALIKLAR 1 Gün 3 Gün 13 Gün 13 Gün 13 Gün 14 Gün 28 Gün 28 Gün 60 Gün 1.4.ACİLVE RUTİN TESTLERİN SONUÇLANMA SÜRELERİ : Acil parametrelerin sonuç verme süreleri tabloda belirtilmiştir.rutin testler ise en erken 1 saat içinde, sonuçlandırılmaktadır. ACİL PARAMETRELER ; 1.GLUKOZ, 2.ÜRE 3.KREATİNİN 4.AST 5.ALT 6.TOTAL BİLURUBİN 7.DİREKT BİLURUBİN 8.ALP 9.AMİLAZ 10.SODYUM 11.POTASYUM 12.KLOR 13.LDH 14.CK 15.PT 16APTT 17.FİBRİNOJEN 18.B-HCG 19.Tam İdrar Tahlili(TİT) 20.Gaitada Gizli Kan(GGK) 21.İdrarda Gebelik Testi 8
1.5. ACİL TETKİKLER ÇALIŞMA SÜRELERİ ÇİZELGESİ HEMOGRAM 2 DAK PT 15 DAK GLUKOZ 20 DAK APTT 15 DAK BUN 20 DAK FİBRİNOJEN 15 DAK KREATİNİN 20 DAK ABO+RH TAYİNİ 7 DAK ALT 15 DAK AST 15 DAK KLOR 15 DAK ALKALEN FOSFATAZ 25 DAK FOSFOR 15 DAK TOTAL BİLÜRİBİN 25 DAK POTASYUM 15 DAK DİREKT BİLÜRİBİN AMİLAZ 25 DAK SODYUM 15 DAK 30 DAK CALCİUM 20 DAK TAM İDRAR 15 DAK CK 20 DAK Beta-HCG 45 DAK İNDİREKT BİLÜRİBİN 25 DAK İDRARDA GEBELİK TESTİ 5 DAK 9
1.6. LABORATUAR NUMUNELERİ KABUL-RED KRİTERLERİ REFERANS ARALIKLARI TESTİN ADI HEMOGRAM Numune tüp/kap özelliği EDTA lı tüp(mor kapaklı) Minimum numune miktarı 2 ml / 4ml Numune veriliş özellikleri Her saat alınır, açlık / tokluk Etkilemez Red Kriterleri Pıhtılı numune BİYOKİMYA HBA1C Vakumlu jelli üp(kırmızı veya sarı kapak) EDTA lı tüp(mor kapaklı) 5 ml ve üstü 2 ml 8-12 saat açlık sonrası / sabah Her saat alınır Hemolizli numune 1 ml den az numune Pıhtılı numune HORMON, HEPATİT MARKER, TOCH TESTLERİ SEDİMENTASYON Vakumlu jelli üp(kırmızı veya sarı kapak) Sitratlı tüp(siyah kapaklı) 5 ml ve üstü 2 ml 8 12 saat açlık sonrası/sabah Her saat alınır Hemolizli numune 1 ml den az numune Pıhtılı numune PT, PTZ Sitratlı tüp(mavi kapaklı) 2 ml Her saat alınır Pıhtılı numune TİT GAiTA DİREKT İNCELEME Nonsteril idrar kabı 5 ml ve üstü Nonsteril kap ------ Sabah ilk idrar(acil durumlar hariç) Açlık/tokluk etkilemez 5 ml den az numune GAİTADA GİZLİ KAN Nonsteril kap -------- Açlık/tokluk etkilemez Her testin referans aralığı sonuç raporunda yer almaktadır. 10
1.7.PANİK DEĞERLER LİSTESİ TEST ADI ALT KRİTİK DEĞER ÜST KRİTİK DEĞER AÇIKLAMA Glukoz < 40 mg/dl > 450 mg/dl Mutlak bildirim Glukoz (yeni doğan) < 30 mg/dl > 300 mg/dl BUN > 100 mg/dl BUN (çocuk) > 55 mg/dl Kreatinin > 7.5 mg/dl Dializ hastaları haricinde Kreatinin (çocuk) > 3.8 mg/dl Total bilirubin >12 mg/dl SGOT(AST) >500 U/L Dilusyonlu tekrar SGPT(ALT) >500 U/L Dilusyonlu tekrar GGT >500 U/L Dilusyonlu tekrar LDH >500 U/L Dilusyonlu tekrar CK >500 U/L Dilusyonlu tekrar ALP >1000 U/L Dilusyonlu tekrar Amilaz >500 U/L Dilusyonlu tekrar Ürik asit >13 mg/dl Trigliserid >800 mg/dl LDL sonucu verilmez Total protein < 4 g/dl > 10 g/dl Albumin < 1,5 g/dl > 7 g/dl Sodyum < 120 meq/l > 160 meq/l Potasyum < 2.8 meq/l > 6.2 meq/l Mutlak bildirim,hemolize dikkat! Potasyum (yeni doğan) < 2.5 meq/l > 8.0 meq/l Klorür < 70 meq/l > 120 meq/l Fosfor < 1 mg/dl > 9 mg/dl Kalsiyum < 6 mg/dl > 13 mg/dl Mutlak bildirim Magnezyum < 1.0 mg/dl > 5.0 mg/dl Magnezyum (çocuk) < 1.1 mg/dl > 4.4 mg/dl Prolaktin T 4 >200 ng'ml >18.0 ug/dl T 4 (çocuk) <3.5 ug/dl >18.0 ug/dl Free T3 <0,6 pg/ml >10 pg/ml Free T4 <0,3 ng/dl < 5 ng/dl Protrombin zamanı (PT) > 30 sn aptt > 78 sn Fibrinojen < 100 mg/dl > 700 mg/dl Gaitada gizli kan Pozitifliği(En az 3ayrı numunede) ilaç alımı,hasta diyeti sorgulanır (turp,brokoli,kırmızı et,ağrı kesici, demir preparatı vs.) 11
1.8. ÖN HAZIRLIK GEREKTİREN TESTLERLE İLGİLİ BİLGİLER 1.8.1. OGTT (ŞEKER YÜKLEME TESTİ) HASTA BİLGİLENDİRME Kullandığınız ilaçlar varsa, test öncesi bunları kullanıp kullanmayacağınızı testi isteyen doktorunuz ile görüşünüz. Hiçbir fiziksel aktivitenizi kısıtlamayın. Testiniz 8 12 saat açlıktan sonra yapılır.hamileler için yapılan 50 gr Tarama Testi için açlık-tokluk farketmez. Testinize sabah başlanır. Test süresince oturur durumda bulununuz. Test süresince herhangi bir şey yiyip içmeyiniz.. Size verilecek glukoz miktarı; Yetişkinlerde 75 gr veya 100 gr glukoz Gebelerde 50 gr veya 100 gr glukoz. OGTT glukoz miktarı belirli suda çözülerek Glukoz solüsyonu hazırlanır. Hazırlanan glukoz solüsyonunu, açlık kanınız alındıktan sonra 5 dakika içinde içiniz. Sizden istenen OGTT protokolüne göre belirlenmiş saatlerde kanınız alınır. Sonucunuz aynı gün içerisinde poliklinik bilgisayarında görülür. 1.8.2. 24 SAATLİK İDRAR TOPLAMA HASTA BİLGİLENDİRME Lütfen aşağıdaki bilgileri dikkatle okuduktan sonra idrarınızı toplayınız! İdrarınızı 3-5 litre hacimdeki TEMİZ, KURU PLASTİK SU KABI içinde toplayınız. Bunun dışındaki kapları kullanmayınız.( Kola, deterjan gibi maddelerin konmuş olduğu kaplar kesinlikle uygun değildir. Sabah ilk idrarınızı dışarıya yaparak mesanenizi boşaltınız. Bu idrarı TOPLAMAYINIZ. Bundan sonraki idrarınızı kap içinde toplamaya başlayınız ve ertesi sabaha kadar bu işlemi sürdürünüz. Ertesi sabah ilk idrarınızı da TOPLAYINIZ. 24 saat sürede toplamış olduğunuz idrarınızın tamamını laboratuvar görevlisine bekletmeden aynı gün saat 12:00 ye kadar teslim ediniz. Cuma ve Cumartesi günleri 24 saatlik idrar TOPLAMAYINIZ. 12
NOT: Şişe ışıktan uzak ve serin yerde tutulur. 24 saat boyunca tüm idrarlar, dışarı atılmadan toplanır. İdrar tahlilinin doğru sonuç vermesi için, bu kurallara uyulmalıdır. 2.1. BAKTERİYOLOJİK İNCELEMELER ÖRNEĞİN TOPLANMASI SÜRE VE ISI ÖRNEĞİN CİNSİ BOĞAZ NAZAL AÇIKLAMA 1. Dil basacağı ile dil bastırılır. 2. Eküvyon farenkse tonsillere ve varsa eksüda olan alanlara sürülür. 3. Yanak, diş ve diş etlerine dokunmadan eküvyon ağızdan çıkartılır. 1. Eküvyon steril serum fizyolojik ile ıslatılır. 2. Burun deliklerinden 2,5 cm içeri sokulur. 3. Nazal mukozaya kuvvetlice sürterek çevrilir. GEREÇ VE VOLUM Eküvyon ve transport besiyeri Eküvyon ve transport besiyeri TRANSPORT SAKLAMA 2-8 derece 2-8 derece BALGAM 1. Hastaya tükürük ile balgam arasındaki fark anlatılır. 2. Su ile ağzı çalkalatılır. 3. Derin bir öksürüğü takiben tek seferde balgam çıkarması söylenir. 4. Steril kaba alınır. Steril kap > 1 ml 2-8 derece İDRAR: KADIN ORTA AKIM GENİTAL KADIN VAJİNAL 1.Üretral ve vajinal bölgeye önden arkaya doğru su ve sabun ile temizlenir. 2.Islak gazlı bez ile bölge durulanır. 3.İdrarın ilk birkaç mililitresi dışarı yapıldıktan sonra orta akım bölümü steril kaba alınır.. 1.Spekulum uygulanır. 2.Önceden birikmiş olan sekresyon fazlalığı uzaklaştırılır. 3.Mukozadan gelen sekresyon eküvyon ile alınır. Steril idrar kabı Eküvyon, transport besiyeri 2-8 derece SERVİKAL 1.Spekulum uygulanır. 2.Servikal orda birikmiş olan vajinal sekresyon uzaklaştırılır. 3.Eküvyon ile endoservikal akıntı alınır. Eküvyon, transport besiyeri 13
GAİTA REKTAL SÜRÜNTÜ 1.Doğrudan temiz ve kuru bir gaita toplama kabına gaita yapılması sağlanır. 2.Bir saat içinde laboratuvara ulaştırılır. 1.Eküvyon, anal sfinkterden 2,5 cm kadar içeriye itilir. 2.Rektum içerisinde çevrilerek örnek alınır. Gaita kabı Eküvyon, transport besiyeri < 1 saat, oda < 1 saat, oda < 24 saat, 4C < 48 saat, oda NOT: Clostrıdıum difficile için >24 saat - 20 C < 24 saat, oda 2.3. MİKROBİYOLOJİ PANİK DEĞERLER TABLOSU: TEST ADI ALT SINIR ÜST SINIR Hematokrit < %15.0 > % 60.0 Hemoglobin < 5.0g/dl >22.0 g/dl Lökosit < 2.000 mm 3 >43.000mm 3 Trombosit <40.000mm 3 >1.000.000mm 3 Protrombin Zamanı >30 sn INR >1.5 APTT >78 sn Fibrinojen <100 mg/dl >700mg/dl Steril vücut sıvılarından kültür Pozitif ARB mikroskopik boyama Pozitif Sifiliz (VDRL) kart test Pozitif Gaita kültürleri (Salmonella, Shigella,Vibrio,Campylobacter ) Pozitif Kan Kültürü Brucella Pozitif Pozitif 14
KAYNAKLAR 1.Yorukoglu K. Quality Assurance in Pathology Laboratories. Aegean Pathology Journal 2: 86-97, 20052 2. Cibas ES, Ducatman BS. Cytology. 2 nd edition Saunders Elsevier, China, 2003. 3. Koss LG. Koss' Diagnostic Cytology. 5 th edition. Lippincott WW, USA, 2006. 4. Rosai J. Surgical Pathology. 9 th edition. Mosby Elsevier, USA, 2004. 15