E T M YAPILARINDA YALITIM: ISI-SES-YANGIN

E T M YAPILARINDA YALITIM: ISI-SES-YANGIN Yay na Haz rlayanlar: Abdullah Bilgin Hakk Buyruk Prof. Dr. Mehmet Çal flkan Prof. Dr. Abdurrahman K l ç Erkan fiahmal Levent Tosun Editör: Prof. Dr. Mehmet Çal flkan 5. ÜN VERS TELERARASI YALITIM YARIfiMASI 2005

ED TÖRÜN ÖNSÖZÜ Bu kitapç k beflincisi 2004-2005 ö retim y l nda gerçeklefltirilen e itim yap lar nda yang n yal t m temal ZOCAM Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas nda ilk alt dereceyi alan ekiplerin proje çal flmalar n n özetleri ile yar flma jürisinin öngörü ve de erlendirmelerini içermektedir. Bununla daha önce e itim yap lar nda s ve ses yal t m n n çal fl ld üçüncü yar flmada edinilen birikimin 2003 y l nda yürürlü- e giren Binalar n Yang ndan Korunmas Hakk nda Yönetmelik fl nda güncellenerek ilgili tüm kifli ve kurulufllarla paylafl lmas amaçlanm flt r. Ülkemizde yal t m bilincinin yerleflmesinde ve geliflmesinde bu çal flman n önemli bir ifllev üstlenece ine inan lmaktad r. 5. Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas nda e itim yap lar benzeri hassas yap - larda s ve ses yal t m n n yan s ra yang n yal t m n n önemi özellikle vurgulanmak istenmifltir. Is yal t m na dayal ekonomik analizlerin ve yat r m geri dönüfl hesaplamalar n n da kapsand ön eleme proje sorusu 960 ö renci kapasiteli tip ilkö retim okulu projesi için haz rlanm flt r. Jürinin soru ile ilgili beklenti ve öngörülerine kitapç n girifl bölümünde yer verilmifltir. Yar flmac ekiplerin proje sorusuna verdikleri yan tlar n jüri taraf ndan de erlendirilmesi sonucunda ilk alt dereceyi alarak yar flman n final evresine kat lmaya hak kazanan ekiplerden projelerini tan tan ve verilen formata göre yaz lm fl bir makale haz rlamalar istenmifltir. Bu makaleler asl na sad k kal narak üniversitelerin alfabetik s ralama düzeni içinde kitapç kta yer alm flt r. Gerek final aflamas na kat lan alt ekibin haz rlad klar projeler gerekse ilk aflamay geçemeyen projeler ile ilgili jüri de erlendirmelerine kitapç n son bölümünde yer verilmifltir. Yar flmaya konu yap n n tip projesini jürimize sa layarak destek veren Milli E itim Bakanl Yat r mlar ve Tesisler Dairesi Baflkanl na jürimiz ad na teflekkürü borç bilirim. Son s n fta yo un ders yüklerinin yan s ra yaklafl k alt ayl k bir süre ile proje yaparak ve yar flman n final evresi için haz rlanarak özveride bulunan nönü, Karadeniz Teknik, Kocaeli, Sakarya, Uluda ve Y ld z Teknik Üniversiteleri ekipleri üyeleri ö rencilere ve onlar yönlendiren ö retim üyesi meslektafllar ma flükranlar -

m bir kez daha yinelemek isterim. De erli zamanlar n harcayarak yar flman n tüm evrelerinde büyük özveride bulunan jüri üyelerine, öngörü ve de erlendirmeleriyle kitapç n oluflumuna katk da bulunan Say n Abdullah B LG N, Say n B.Hakk BUY- RUK, Say n Prof.Dr. Abdurrahman KILIÇ, Say n Erkan fiahmali ve Say n Levent TOSUN a teflekkürlerimi sunar m. Ayr ca, 2000 y l ndan bu yana verdikleri sürekli destek ve afl lad klar heyecan ile yal t m yar flmas n n gelenekselleflmesine önayak olan ZOCAM camias na jürimiz ad na flükranlar m sunar m. Prof.Dr.Mehmet ÇALIfiKAN ODTÜ, Kas m 2005

ZOCAM IN ÖNSÖZÜ zocam n makina ve inflaat mühendisli i ile mimarl k ö rencilerine yal t m sektörünü tan tmak ve bu alanda uzmanlaflmalar n sa lamak amac yla, 1999 y l ndan bu yana düzenledi i Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas bu sene de oldukça yo- un ilgi gördü. Bu y l beflincisi gerçeklefltirilen geleneksel yar flma, zocam ve sektör için çok önemlidir. Bu yar flmayla, yak n gelecekte gerek kendi ifllerinde, gerekse profesyonel hayatta önemli yerlere gelebilecek genç mühendis ve mimarlar n dikkatleri enerji tasarrufu ve yal t ma çekilmektedir. Ancak, yal t m ile sadece s yal t m hat rlanmamal d r. Bu sene E itim Yap lar üzerinde haz rlanan proje ile, bu yap larda depreme karfl güvenli in yan s ra yine insan hayat n tehdit eden yang n tehlikesi de göz önünde bulundurulmufltur. Yar flmaya kat lan ve proje gönderen onüç üniversitenin projelerinde, yap lar m zda geliflmifl ülke standartlar na göre yang na dayan kl yal t m ürünlerinin kullan m ön plana ç km flt r. Bunu yaparken bir yandan da konutlarda, ofislerde, sanayi tesislerinde ça m z n sorunu olan gürültü kirlili i de göz önüne al nm fl ve uygun akustik koflullar sa lanm flt r. Proje gönderen üniversitelerin ekiplerinin, bu anlamda do ru ürün olan mineral yünleri tercih etmeleri bizim aç m zdan da ayr bir gurur kayna olmufltur. Haz rl k aflamas ndan, finalin yap ld 18 May s gününe kadar yaklafl k 9 ayl k bir süreye yay lm fl olan zocam Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas, gerek Say n Prof.Dr. Mehmet Çal flkan n baflkanl n yapt Yar flma Jürisi ne, gerekse üniversitelerimizde bu konuya e ilmifl ekip sorumlusu ö retim görevlilerimize ve tabii ekipleri oluflturan ö renci arkadafllar m za büyük sorumluluklar yüklemektedir. Ö rencilerimiz yar flma duyurumundan itibaren tüm dikkatlerini proje sorusuna ve do- al olarak yal t m kavram na vermekte; projeyi s, ses yal t m ve yang n güvenli ini de ön plana alarak en verimli flekilde oluflturmaya çal flmakta; ö retim görevlilerimiz de kendilerine gerek eksik bilgilerinin tamamlanmas, gerekse anlafl lamayan

konular n jüri ile paylafl lmas konusunda büyük destek vermektedirler. 5. Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas na proje göndererek kat lan Atatürk, Bal kesir, Bo aziçi, Dicle, Pamukkale, Selçuk ve Trakya Üniversiteleri ile projeleri final aflamas na kat lmaya de er görülen nönü, Karadeniz Teknik, Kocaeli, Sakarya, Uluda ve Y ld z Teknik Üniversitesi ö renci ekiplerine ve ekip sorumlular na, zocam ad na teflekkür ederiz. Yal t m Yar flmas n n bugüne gelmesinde büyük eme i geçen Onursal Jüri Üyemiz Say n Engin Kenber e ve merhum hsan Önen e; Eylül ay nda bafllayan süreçte yo un bir tempoyla çal flarak gerek proje sorusunu, gerekse final sorular n oluflturan; gelen sorular cevapland ran, tüm projeleri tek tek inceleyerek de erlendirmelerini sunan Jüri Baflkan m z Say n Prof.Dr. Mehmet Çal flkan (Orta Do u Teknik Üniversitesi) ve Jüri Üyelerimiz Say n Prof.Dr. Abdussamet Arslan (Milli E itim Bakanl Yat r mlar ve Tesisler Dairesi Baflkan ), Abdullah Bilgin (Türk Tesisat Mühendisleri Derne i Baflkan Yard mc s ), B. Hakk Buyruk (Elektrik flleri Etüd daresi Ulusal Enerji Tasarrufu Merkezi Binalarda Enerji Verimlili i fiube Müdürü), Prof.Dr. Abdurrahman K l ç ( stanbul Teknik Üniversitesi), Erkan fiahmal (Türk MMMB Genel Sekreteri), Ercan T rafl (TOK Baflkan Yard mc s V.) ve Levent Tosun a (TMMOB Makina Mühendisleri Odas ) da üstün çabalar ve harcad klar k ymetli zamanlar ndan ötürü teflekkür ederiz. zocam, Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas na ve üniversitelerle birlikte gerçeklefltirdi i di er etkinliklerine bundan sonraki y llarda da devam ederek, yal t m yap ve tesisat projelerinin vazgeçilmez unsuru haline getirme yolunda çal flmalar n sürdürecek ve enerji verimli, ekonomik, konforlu, sürdürülebilir ve güvenli yap lar n oluflmas na hizmet edecektir. A.Nuri Bulut Genel Müdür zocam A.fi.

Ç NDEK LER BÖLÜM 1 : G R fi 1.1 : Genel................................................1 1.2 : Yap Fizi i............................................3 1.3 : Is Yal t m............................................5 1.4 : Is Kayb..............................................6 1.5 : Ekonomik Analiz........................................7 1.6 : Mekan Akusti i ve Ses Yal t m.............................8 1.7 : Yang n Yal t m.........................................9 BÖLÜM 2 : PROJE SORUSU ve EKLER 2.1 : Girifl................................................10 2.2 : Bina ile lgili Bilgiler....................................11 2.3 : Soru 1- Is Yal t m.....................................12 2.4 : Soru 2- Is Kayb......................................13 2.5 : Soru 3- Ekonomi Hesab.................................14 2.6 : Soru 4- Ses Yal t m....................................16 2.7 : Soru 5- Yang n Yal t m.................................16 2.8 : Proje Sorusu Ekleri.....................................17 BÖLÜM 3 : Binalarda Yang n Yal t m ve Önemi............................21 BÖLÜM 4 : Yal t ms z Bina - Yal t ml Bina Fark : Örnek Bir Bina Üzerinde Is, Ses, Yang n Yal t m n n Uygulanmas........................32 BÖLÜM 5 : Tip Bir lkö retim Okulu Binas nda Yal t m.......................43 BÖLÜM 6 : E itim Binalar nda "Yal t m Yat r md r" Konusu Hakk nda Bir Çal flma...55 BÖLÜM 7 : E itim Yap lar nda Is, Ses, Yang n Yal t m......................66 BÖLÜM 8 : Yap larda Yal t m Uygulamas n n Ekonomik Analizi.................76 BÖLÜM 9 : SONUÇ VE DE ERLEND RMELER 9.1 : Yap Fizi i...........................................87 9.2 : Is Yal t m...........................................87 9.3 : Is Kayb.............................................88 9.4 : Ekonomik Anal z.......................................89 9.5 : Mekan Akusti i ve Ses Yal t m............................90 9.6 : Yang n Yal t m........................................91

E itim Yap lar nda Yal t m BÖLÜM 1 G R fi 1.1 Genel Tüm yap lar, yüzlerle ifade edilebilen say da yap malzemelerinin bir araya gelmesinden oluflmaktad r. Bu yap malzemelerinin bir bölümü hammadde, bir bölümü yar mamul di erleri de mamul malzemelerdir. Yap elde ederken kullan lacak malzemelerin do ru seçimindeki amaç, farkl niteliklerdeki bu ham, yar mamul ve mamul malzemelerin uygun bir flekilde bir araya getirilerek, tasar mc lar n öngördügü bütünlü e, forma ve niteli e kavuflmas n n sa lanmas d r. Her malzeme bir di erinden farkl fiziksel ve kimyasal yap ya sahiptir. Bu, malzemelerin do as gere idir. Bu nedenle her yap malzemesi her zaman baflka bir yap malzemesi ile bir araya gelemez, farkl fiziksel ve kimyasal davran fllar gösterir. Örne in beton ve demir, fiziksel yap lar itibar yla birbirleri ile mükemmele yak n bir uyum içerisinde bir araya gelir. Aderans denen bu iki malzemenin birbirine tutunmas o denli güzeldir ki bugünkü betonarme yap lar n bu kadar geliflmesindeki en büyük etken birbirine uyumlu bu tutunma özelli idir. Buna karfl l k demir ve çinko uygun koflullarda biraraya geldi inde çok iyi mamul ya da yar mamul malzeme haline gelebilir. Örne in, elektroliz veya dald rma (galveniz) yöntemi ile çinko ile kaplanan demir pasa karfl çok iyi korunan bir ürün haline gelebilir. Buna karfl l k çinko levhalardan yap lan ya mur dereleri ve etekleri, genellikle ve bilinçsizce demir çivilerle ahflap çat ya çak larak çat çözümlemeleri yap l r. Bu uygulama sonucunda nemli ve slak ortamlarda demir ve çinkonun bir pil etkisi ile birbirleri aras ndaki elektron al flveriflinden ötürü çinko levhalar afl nmakta ve çakma yerlerinden (sabitlenme noktalar ndan) kurtularak birer su s zma noktas haline gelebilmektedir. Yap bileflenleri aras ndaki bu ve benzeri etkileflimler yap fizi inin inceleme ve araflt rma konular içerisine girmektedir. Bu çerçeveden hareketle yar flma konusu olan e itim yap lar ndaki s, ses ve yang na karfl yap lan yal t mlarda da benzeri konular gündeme gelebilmektedir. Yar flmac lardan, kullanacaklar yal t m malzemesinin çevre koflullar ve bir araya geldikleri di er yap malzemeleri aras ndaki uyumu irdelemeleri ve seçimlerinde bunu da gözönünde bulundurmalar istenmifltir. 1

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl n n 2003 y l verilerine göre ülkemizdeki toplam enerji tüketiminin % 31 i konutlarda gerçekleflmektedir. Konutlardaki tüketilen toplam enerjinin yaklafl k olarak %85 inin ise s tma amaçl olarak ço u yal t ms z olan binalar m z taraf ndan harcand öngörülmektedir. statistiklere göre, ülkemizin dört iklim bölgesindeki mevcut binalarda tüketilen enerji, Fransa, Almanya, ngiltere, sveç gibi ülkelerin binalar ndaki enerji tüketiminin 2-3 kat daha fazla olmaktad r. Yap lan hesaplamalar, yal t ms z bir binadan olan s kayb n n yal t ml binaya göre en az 2 kat daha fazla oldu unu göstermektedir. Günümüze kadar, s nma ihtiyac için halk m z yeterince yönlendirilmedi i için fiyat olarak en ucuz görülen düflük kalorili yakacaklar, asl nda verimsiz ve pahal yakacaklar olarak yal t ms z binalarda bilinçsizce tüketilmekte, k fl aylar nda flehirler duman karanl na gömülmekte, havadaki kükürtdioksit (SO 2 ) oran dünya standartlar n n 9-10 kat na ç kmakta, insanlar zehir solumakta ve toplum sa l gün geçtikçe bozulmaktad r. Önümüzdeki y llarda artmas beklenen enerji tüketiminin çevre sorunlar ve enerji ithalat nda da art fla neden olaca görülmektedir. Çevre ve enerji sorunlar - n n hafifletilmesinde geliflmifl ülkelerin önlemlerinden biri de enerji tasarrufudur. Geliflmifl ülkelerde de etkin bir enerji tasarrufu için yal t m öncelikli çare olarak görülmektedir. Is yal t m n n yan s ra temiz ve kaliteli yakacak kullan m hava kirlili ini tamamen ortadan kald racak ve daha az yak tla s n ld ndan atmosfere sal nan enerji ve sera gaz emisyonlar azalacak, ekolojik denge korunacak ve havay s tmak için harcanan para da gelecek nesillere daha müreffeh bir Türkiye b rakmak için gerekli yat r mlara aktar labilecektir. Dünyam z yaflatmak, sa l m z ve gelece imizi tehlikeye sokmamak, dünyan n do al dengesini korumak için yal t m n katk s çok önemlidir. nsan ömrünün yaklafl k olarak % 70-75 inin kapal alanlarda geçti i düflünülürse, bu kapal yerlerde sa lanacak konforun; dolay s yla insan n sa l kl, huzurlu ve üretken bir yaflam sürdürmesi için yal t m n ne denli önemli bir konu oldu- u ortaya ç kar. Bilindi i gibi ülkemizdeki binalar n yal t lmas ile ilgili standart TS 825 numaral standartt r. Bu standart en son 1994 y l nda revizyon program na al nm fl ve revizyonu 29 Nisan 1998 tarihinde tamamlanan TS 825 Binalarda Is Yal t m Kurallar standard TSE teknik kurulunda kabul edilerek yürürlü e girmifltir. Bu standard n yürürlü e girmesiyle 1985 tarihli eski standart yürürlükten kald r lm flt r. Bay nd rl k ve skan Bakanl taraf ndan, 14 Haziran 1999 tarih ve 23725 say l Resmi Gazete de yay nlatt r lan bu standart 14 Haziran 2000 tarihinden bu tarafa tüm binalarda uygulanmak üzere zorunlu standart olarak yürürlüktedir. TS 825 standard, bir binan n tasar m aflamas ndan bafllayarak enerjiyi verimli kullanmas için gerekli yal t mlar n yap lmas n zorunlu hale getirmektedir. TS 825 standard ile ülkemizdeki binalar n s t lmas nda kullan lan enerji miktarlar s n rlanacak ve enerji tasarrufu artacakt r. Dolay s yla, do al kaynaklar n ve yaflad m z çevrenin korunmas da kolaylaflacakt r. Binalar n TS 825 standard na uygun yal t lmas yla, eski standarda göre yal t lan binalar n s t lmas nda kullan lan enerjiden en az % 60 n n tasarrufu öngörülmüfl- 2 E itim Yap lar nda Yal t m

5. Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas 2005 tür. Hem yeni, hem de mevcut yap larda standarda uygun yap lacak s yal t m ile, yal t ms z yap ya göre % 60'lardan bafllayan yak t tasarrufu sa lanabilmekte, buna ba l olarak hava kirlili i de ayn oranda azalmaktad r. Bu yaklafl mla, standarda ve yönetmeli e uygun olarak yap lacak olan yeni binalardaki enerji tasarrufunun ilk y l için 300 Milyon $ n üzerinde olaca tahmin edilmektedir. Bu miktardaki yak t maliyetinin yine döviz olarak d fl ülkelere ödendi ini de göz önünde bulundurdu umuzda konunun önemi daha da artmaktad r. TS 825 standard na göre yal t lan binalarda; s tma veya so utma tesisat na yap lan harcamalar azald için, yal t m için yap lan yat r m henüz inflaat aflamas nda kendini geri ödemektedir. Önümüzdeki y llarda daha da artmas beklenen enerji tüketiminin çevre sorunlar ve enerji ithalat nda da art fla neden olaca kaç n lmaz görülmektedir. Çevre ve enerji sorunlar n n hafifletilmesinde geliflmifl ülkelerin önlemlerinden biri de enerji tasarrufudur. Geliflmifl ülkelerde etkin bir enerji tasarrufu için yal t m öncelikli çare olarak görülmekte ve s yal t m ile ilgili yönetmelik ve standartlar sürekli gelifltirilmektedir. Dünyada geliflen teknolojiye paralel olarak s yal t m malzemelerinde görülen çeflit ve kalite art fl Ülkemize de yans mas na ra men geliflmifl ülkelere oranla yal t m malzemelerinde yeterli tüketim olmamaktad r. Bu durum, teflvik sistemlerinin henüz oluflturulamam fl olmas n n etkisi yan nda, kamuoyunun yeterince bilinçli olmamas ve yol gösterici nitelikte çal flmalar n yayg nlaflmamas ndan kaynaklanmaktad r. Türkiye de ZOCAM n deste i ile 2004-2005'te 5 incisi düzenlenen Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas, ülkemize uygulay c s ndan yöneticisine kadar de iflik pozisyonlarda hizmet verecek mühendislere farkl bir bak fl aç s getirmesi ve üniversitelerimizde yal t m aç s ndan daha bilinçli nesiller yetifltirilmesinin önünü açmas bak m ndan örnek bir çal flma olarak de erlendirilmektedir. Binalar oluflturan yap elemanlar, do al olarak, so uk aylarda bina içindeki s - y daha düflük s cakl kta olan d fl ortama iletmektedirler. Yap elemanlar ne kadar iyi yal t ml olursa s transferi de o kadar az olmaktad r. Bina iç mekanlar n belli bir s cakl kta tutabilmek için radyatörler ile mahallere s enerjisi sa lamak gerekmektedir. Bu enerji kazanlarda yanan yak t ile elde edilir ve kapal çevrimde dolaflan ak flkana iletilerek pompalar ve borular yard m ile radyatörlere kadar ulaflt r l r. Binan n duvar, pencere, tavan, döfleme gibi yap elemanlar na yal t m uygulamas yap lm fl ise d flar ya s transferi (yani s kayb ) daha az olacak, buna ba l olarak da mahalleri belli s cakl kta tutabilmek için daha az yak t gerekecektir. Binan n belirlenmifl s l konfor koflullar n sa lamas için ne kadar yak t yakt / s kayb / yap elemanlar birbiri ile ba lant l d r. Bu ba lant ise yap lm fl veya yap lmam fl olan yal t md r. Binalar n yap m sürecinde yap elemanlar için bir bedel ödenecektir. E er yap elemanlar yal t ml olursa bu bedel artacakt r. Bina yap elemanlar daha çok bedel karfl l pahal olarak infla edilirse, ya da yap elemanlar yat r m maliyeti yüksek olur ise, s kayb daha az olacak, dolay s ile daha az radyatör, daha küçük kapasiteli kazan vb donan m gerekecektir. Di er bir deyiflle, mekanik tesisat yat r m 3

maliyeti düflük olacakt r.yap elemanlar yat r m maliyeti ile mekanik tesisat yat r m maliyeti birleflerek binan n ilk yat r m maliyetini oluflturacakt r. Buradan yal t ml binan n yal t ms z binadan daha yüksek bedele mal olaca anlafl lmaktad r. Yal t ml bina y llar boyunca sürekli olarak yal t ms z binaya oranla daha az yak t kullanaca ndan daha az iflletme yat r m gerektirecektir. lk yat r m maliyeti ile iflletme maliyetinin kesiflti i bir nokta vard r. O noktadan sonra yap lan yal t m bedeli geri dönmüfl olacak ve bina sürekli olarak kara geçecektir. Yar flmac lardan, yap lan yat r m n kara geçifl noktas n (geri dönüfl süresini) bulmalar ve irdelemeleri beklenmektedir. E itim yap lar nda gürültü, denetlenmesi gereken en önemli sorunlardan biridir. Bunun yap lmad ya da göz ard edildi i durumlarda e itim ifllevinin yürütülmesinde ciddi s k nt lar yaflanacakt r. Sorunun vurgulanmas ve üniversite son s n f ö rencilerinde gürültü ve denetim gereklili i bilincinin oluflturulmas için söz konusu e itim yap s nda konunun dört farkl boyutuna yönelik akustik tasar m çal flmas öngörülmüfltür. E itim yap s n n d fl nda trafik vb çevresel gürültü kaynaklar ndan kaynaklanan gürültünün d fl cephe yal t m ile dersliklere geçiflinin önlenmesinin yan s ra bina içinde gürültülü etkinliklerin yürütüldü ü mekanlarda oluflan gürültünün gürültü aç - s ndan hassas di er mekanlara geçiflinin yal t m yoluyla engellenmesi ele al nm flt r. Ayr ca, mekan ya da hacim akusti i aç s ndan önemli görülen müzik iflli inin belirlenen mimari akustik ölçütlere göre tasar m yar flmac lardan istenmifltir. E itim yap lar nda, özellikle de ilk ve orta dereceli e itim kurulufllar nda, ö rencilerin yang n ve di er acil durumlarda binay zarar görmeden terkedebilmeleri için yeterli kaç fl yollar n n ve katlar aras nda yeterli yang na dayan m süresinin olmas gerekir. E itim kurumlar nda, küçük yang nlarda oluflan az miktardaki duman bile pani e neden olmakta, ö renciler üzerinde kal c fiziksel veya ruhsal ar zalara neden olabilmektedir. Yar flman n yang n yal t m ile ilgili bölümünde kaç fl yollar n n uygunlu unun tespiti için mimari tasar mda eksikliklerin olup olmad n n belirlenmesi istenmifltir. Ayr ca, olas bir yang n n yay lmas n n önlenmesi için yang n yükünün ve yang n ç kma olas l n n fazla oldu u teknik hacimlerde yang n güvenli inin sa lanmas için al nmas gerekli önlemler sorulmufltur. 1.2 Yap Fizi i E itim Yap lar nda Yal t m Yap lar, tafl d klar fonksiyonel özelliklere uygun yap malzemeleri ile donat lmak zorundad r. Nitekim bir konut yap s nda rahatl kla kullan labilecek bir döfleme hal - s n n, yo un yaya trafi e maruz bir al flverifl merkezinin koridorlar nda gerek iflletme sürecindeki bak m onar m maliyeti gerekse de hijyen konular ndan ötürü kullan lmamas gerekti i ortaya ç kmaktad r. Benzer flekilde genellikle d fl cephe kaplamalar nda kullan lan s va, iklim koflullar na göre kimi yerde çok iyi bir performans (baflarganl k) gösterirken so uk, nemli ve ya fll bölgelerde don ve buna ba l çatlama ve dökülmelerden ötürü ayn baflarganl gösteremez. Bunun için de ek önlemler al nmal d r. 4

5. Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas 2005 Her yar mamul yap malzemesi kendi bafl na incelendi inde fiziksel ve kimyasal özellikleri aç s ndan nitelikli olabilir. Zaten uluslararas standartlarda üretim yap labilmesi için de bu zorunludur. Di er bir deyiflle standartlara uygun üretilmifl yar mamul yap malzemeleri kötü de ildir. Sonucu kötü yapan, sözkonusu yap malzemesi ile uyumlu di er yap malzemelerinin birlikte kullan m ndaki yanl fl seçim kararlar nda yatmaktad r. Örne in s val d fl cephe s yal t m yöntemi ile s yal t m yap lacak bir yap malzemesi, s yal t m özellikleri aç s ndan çok iyi iken, s rf iyi oldu u için bünyesinde su tutma özelli i varsa d fl cephelerde kullan lmamal d r. Kullan lsa bile gerekli önlemler al nmal d r. Bu önlemler al n rken de al nan önlemin k sa dönemli de il uzun dönemli baflarganl irdelenmelidir. Bunun gibi yine yap fizi i aç s ndan birbiri üzerine tutunmaya dayal üretilen yap bileflenlerinin katmanlar, merkezden d flar ya do ru yo unlu u azalan nitelikte olmal d r. Örne in düflük yo unluklu bir duvar üzerine yüksek yo unluklu s va uygulamalar, malzeme kal nl klar da gözönüne al nd - nda, kimi zaman hatal sonuçlara, s va dökülmelerine ve çatlamalar na neden olabilir. Buradan hareketle, s val d fl cephe s yal t m yöntemi ile s yal t m yap lan bir yap da, bir s yal t m malzemesinin kendisini ve yap y do a koflullar ndan koruyacak kaplama malzemesinin seçiminin yüksek yo unlukta olmas ve bunun tutunmaya dayal ve klasik anlamda kullan lan kal nl kta bir kaplama malzemesi olmas (örne in al fl lagelmifl kaba s va ), istenmeyen sonuçlar n elde edilmesine neden olacakt r. Yar flmac lardan beklenen özellikle tasarlanacak d fl cephe kaplamalar - n n bu ba lamda araflt r lmas ve gerekçelendirilmesi olmaktad r. 1.3 Is Yal t m Bilindi i gibi ülkemizdeki binalarda s yal t m n n uygulanmas ile ilgili standart TS 825 Binalarda Is Yal t m Kurallar Standard d r. Bu standart ayn zamanda Bay nd rl k ve skan Bakanl n n Binalarda Is Yal t m Yönetmeli i ile desteklenmekte olup TS 825 standard na göre yap lan hesaplamalarda dikkate al nmas gereken baz teknik bilgilere yönetmelikte yer verilmektedir. Bir binan n s tma enerjisi ihtiyac n n hesaplanmas ve bu kapsamda yal t m kal nl klar n n belirlenmesi çal flmalar nda sadece hesaplama yöntemlerine odaklanarak sonuca gidilmesi mühendisleri ve üniversitelerimizden kat lan yar flmac lar yan ltabilmektedir. Bu nedenle ilgili hesaplamalar yap l rken TS 825 standard ve s yal t m yönetmeli inde verilen ve uyulmas gereken teknik bilgilerin de dikkate al nmas gerekmektedir. Buna örnek olarak, binan n enerji dengesinin korunmas amac yla yönetmelikte yer verilen, döflemelerde uygulanacak yal t m sonucu elde edilecek ve hesaba kat lacak olan s l geçirgenlik katsay s n n, standartta önerilenden en fazla %25 daha düflük olabilece i ve yo uflma hesaplamalar nda binan n bulundu u bölgedeki iklim koflullar na göre hesaba kat lacak olan baz de erlerle ilgili aç klamalar n TS 825 metninde yer ald gösterilebilir. Bu durumu dikkate almayan baz yar flmac lar n hatal de erler kulland klar gözlenmifltir. Is tma enerjisi ihtiyac hesab n n sa l kl olabilmesi bak m ndan öncelikli olarak dikkat edilmesi gereken konulardan birisi, hesab yap lan binan n s t lan brüt hacminin ve s kaybeden alanlar n n do ru olarak bulunmas d r. lk ad m olarak görü- 5

E itim Yap lar nda Yal t m lebilecek olan alanlar n ve hacmin bulunmas nda yap labilecek olan hatalar do rudan A/V oran n de ifltirece inden s tma enerjisi s n r de erinin yanl fl hesaplanmas na neden olacakt r. Ayr ca, binan n s kaybeden alanlar ndan kaynaklanan s kay plar da bu nedenden dolay yanl fl hesaplanm fl olacakt r. Kabul edilebilir s - n rlar içerisinde olmas na ra men bu yar flman n proje ve raporlar nda farkl sonuçlar elde edilmifltir. Soru formunda d fl hava ile temasl ve s va kapl kirifl için yap eleman n yo uflma hesab n (bilgisayar kullanmadan) el ile yap n z ifadesi yer almaktad r. Ancak baz yar flmac lar n halen bir baflka bilgisayar program kullanarak veya ZOCAM taraf ndan gönderilen CD de bulunan TS825vb1 yaz l m program na hesaplamay yapt rarak bulunan rakamsal sonuçlar bu bölümde kulland klar belirlenmifltir. Soru formunda yer almayan bunun gibi farkl uygulamalar n ve davran fllar n de erlendirmelerde dikkate al nd n n yar flmac lar taraf ndan bilinmesi gerekmektedir. Bu sorunun sorulmas ile yal t ml ve yal t ms z duvarlarda meydana gelen su buhar difüzyonundaki de iflimlerin görülmesi ve hesaplama mant n n daha iyi anlafl lmas hedeflenmifltir. Aksi durumda bu hesaplama sadece bilgisayar ç kt s olarak al - naca ndan herhangi bir mühendislik hesab ve yorumlamas gerektirmeden sadece ilgili verilerin girilmesi ile neredeyse kendili inden yap ld ndan yar flmac lara hiç bir katk s olmayacakt r. Yar flmac lar n s geçirgenlik katsay lar n belirlerken tavsiye edilen de erlere uyumlu de erleri kullanmalar, binan n s l dengesinin korunmas bak m ndan önemlidir. Örne in d fl duvar için tavsiye edilen s l geçirgenlik katsay s n n 0,5 iken 0,7 al nmas, tavan için al nmas tavsiye edilen de erin ise 0,3 iken 0,1 al nmas ve hesaplama yap lmas n n teknik olarak hiç bir aç klamas olamayaca gibi binan n s l dengesini de bozan hatal bir davran fl biçimi olacakt r. Soru metninde y ll k s tma enerjisi ihtiyac de erinin s n r de ere yak n olarak bulunmas istenmifltir. Buradaki amaç farkl üniversitelerden kat lan yar flmac lar n birbirine yak n de erlere ulaflmalar n n sa lanmas ve de erlendirmelerde kar fl kl - a sebebiyet verilmemesidir. Oysa standart ve yönetmeli e göre, hesaplanan y ll k s tma enerjisi de erinin s n r de erden daha küçük olmas flart yeterli olup daha iyi durumlar için bir s n rlama söz konusu de ildir. 1.4 Is Kayb Binalarda Is Kayb n önlemek amac yla yap lan yal t m n sa lad yarar ölçebilmek için proje konusu ilkö retim okulu binas n n yal t m öncesi ve sonras Is Kayb miktar n bilmek gerekmektedir. Bu de erlerin karfl laflt r lmas ile bir sonuca ulaflman n mümkün olabilece i düflünülmektedir. Is Kayb n n hesaplanmas için gerekli yöntem TS 2164 de verilmifltir. Bu yöntemin uygulanmas na yönelik olarak zocam taraf ndan yay nlanan bir kitap da mevcuttur. Hesap kolayl sa lamak amac yla Demirdöküm taraf ndan haz rlanan bir bilgisayar program da yar flmac lara gönderilmifltir. 6

5. Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas 2005 Yar flman n amac Is Kayb hesab n n yap lmas n ö retmek olmad ndan yar flmac lara kolayl k sa lamak aç s ndan binada baz sadelefltirmelere gidilmifltir. Mimari projeler elden geçirilmifltir. Asansör makine dairesinin döflemesi düz olarak düzenlenmifl, çat aras ve çat üstü makina dairesi iptal edilmifltir. Binan n bodrum kat ndaki de iflken toprak kotu ayn düzeye getirilmifltir. Mevcut binan n yap elemanlar sadelefltirilmifl, tek cins duvar, tek cins beton perde olacak hale getirilmifltir. Binan n yönü de ifltirilmifl, yönlerin bina duvarlar na dik bir konumda olmas sa lanm flt r. Hesaplama yönteminde de kolayl klar getirilmifltir: Is kayb hesab n n her mahal için ayr ayr yap lmas gerekli iken her kat bir odadan olufluyormufl gibi tek bir hesap yap lmas istenmifltir. Tüm mahallerin ayn s cakl kta olaca (20 C) varsay lm fl böylece mahallere olan s kay plar n n gözard edilebilece i belirtilmifltir. Ayn nedenle bodrum katta bulunan ve normal koflullarda s t lmayan Teshin Merkezi, Jeneratör, Pano Odas, S nak gibi mahallerin de s t laca varsay lm flt r. Baz katsay lar soru içinde verilmifl, baz lar n n hangi tablodan al naca belirtilmifl, baz lar n n da seçimlerinde kolayl k olmas aç s ndan ipuçlar verilmifltir. Böylece s kayb hesaplar n n kolay yap lmas sa lanmaya çal fl lm flt r. Kap ve pencerelerden s - zan havan n miktar için gerekli olan aç lan kanat uzunluklar zocam web sayfas nda verilmifltir. Is kay plar hesapland ktan sonra radyatör seçiminde kolayl k için tek tip ve tek boy radyatör seçimi izlenmifltir. Milli E itim Bakanl n n binalar yap ld klar tarihteki kurallara göre yal t lm fllard r. Ancak proje sorusu oluflturulurken önce binada hiç yal t m olmad n n varsay lmas istenmifltir. Yar flmac lar binada istedikleri yal t m uygulad ktan sonra bir kez daha s kayb hesab yapm fllar ve yal t ml durumdaki s kayb miktar n bulmufllard r. Görülece i üzere; yar flma sorusunda istenilen Is Kayb Hesaplar s yal t m ile sa lanan ekonomiyi ölçebilmeye yönelik olarak tasarlanm flt r. Yar flmac lardan sadece s kayb hesab n basitçe yapabilecekleri kadar konuyu ö renmeleri beklenmektedir. Finale kalan yar flmac lara Is Kayb ile ilgili olarak haz rlanan sorularda da hesap yaparken kulland klar, kendilerine gönderilen dokümanda yer alan veya e itimleri s ras nda gördükleri konulara yer verilmeye çal fl lm flt r. 1.5 Ekonomik Analiz Yar flmac lardan; yal t ms z binada ve yal t m uygulad klar binada; kulland klar yap ve yal t m malzemelerinin, kulland klar yal t ml duvar, pencere vb ana yap malzemelerinin ve radyatör, kazan gibi ana s tma sistemi malzemelerinin maliyetini bulmalar beklenmektedir. Sadelefltirme ve hesap kolayl aç s ndan s tma tesisat ndaki pompa, baca, boru vb. maliyet fark n n ihmal edilmesi istenmifltir. Binan n yal t ml ve yal t ms z durumda ayn olan yap malzemelerinin maliyetlerinin de gözönüne al nmamas istenmifltir. Yar flmac lardan maliyetleri hesaplarken esas olarak Bay nd rl k ve skan 7

E itim Yap lar nda Yal t m Bakanl 2004 Birim Fiyatlar n kullanmalar istenmifltir. Burada yeralmayan fiyatlar için, kan tlamak kayd yla, piyasadan fiyat al nabilece i belirtilmifltir. Binan n yal t ms z ve yal t ml durumdaki yat r m maliyetindeki fark n bulunmas ndan sonra yak t tüketim maliyetinin de bulunmas istenmektedir. Bununla ilgili hesap yöntemi, do algaz birim maliyeti gibi de erler soru içinde verilmektedir. Yar flmac lardan yal t m ile artan yat r m maliyeti ile yal t m ile düflen yak t tüketim maliyeti nin karfl laflt rmalar beklenmektedir. Bunun için de tüm maliyetin 10 y l sonraya tafl nabilece i hesap formülü, y ll k faiz oran gibi bilgiler soruda verilmifltir. Bu hesaplar yap ld ktan sonra yar flmac lar yap lan yal t m yat r m n n kaç y lda geri ödenece ini bulabileceklerdir. 1.6 Mekan Akusti i ve Ses Yal t m E itim yap lar nda iç gürültü kayna olarak ortaya ç kan müzik iflli i vb mekanlar, mimari tasar m sürecinde binan n akustik aç dan hassas bölgeleri ile aralar na depo vb. iflleve sahip içinde gürültü üretilmeyen mekanlar yerlefltirilerek etkileri en aza indirgenenebilmektedir. Planlama ile gürültü denetimi olarak nitelendirilen bu önlemler ba lam nda gürültü üretilen mekanlar n bina içinde ayr bir bölgeye toplanmas da söz konusu olabilmektedir. Ancak, çok katl bir e itim yap s nda katlar aras nda ve birbirine bitiflik iki mekan aras nda gürültü denetiminin mutlaka yal t m yolu ile gerçeklefltirilmesi gerekmektedir. Bina d fl nda çevresel gürültü kaynaklar ndan kaynaklanan gürültünün d fl kabukta (duvar ve çat ) al nacak yal t m önlemleri ile iç mekanlara iletilmesinin önüne geçilmesi zorunlu görülmektedir. Proje sorusunun ses yal t m ile ilgili bölümünde ilk olarak dersliklerin 73 dba olarak ölçülen d fl çevresel gürültüye karfl korunmas ele al nm flt r. D fl cephe/duvar yap bileflenlerinden ses geçifli aç s ndan en zay f olan n n tüm duvar n toplam ses geçifl kayb n etkilemede en önemli rolü üstlenece i olgusu vurgulanmak istenmifltir. En zay f bileflen olan pencerelerin yal t ms z (tek cam) ve yal t lm fl (çift cam) durumlardaki ses geçifl kayb performans aç s ndan etkinliklerinin anlafl lmas amaçlanm flt r. kinci bölümde müzik iflli inin iç akustik tasar m n n ifllevine uygun olarak yap lmas istenmifltir. Burada ç nlama sürelerinin özellikle frekansa ba ml l n n vurgulanmas düflünülmüfltür. Hacim ya da mekan akusti i uygulamalar nda mekan n ortalama ses yutma katsay s 0,25 ten düflük ise canl ortamlar için geçerli Sabine formulünün; ortalama ses yutma katsay s n n 0,25 ten büyük oldu u yar canl ve ölü ortamlar için ise Millington-Sette formulünün uygulanmas gere inin vurgulanmas amaçlanm flt r. Müzik dersli i özelinde mevcut durumda akustik tasar m yap lmam fl flekliyle iç ortam n canl ; istenen ç nlama özelliklerine göre akustik tasar m yap ld ktan sonra ise yar canl olmas öngörülmüfltür. Sorunun üçüncü bölümünde müzik iflli i ile bitiflik derslik aras ndaki duvar n havada tafl nan sese karfl yal t m özelli inin ses geçifl kayb 55 db olacak flekilde tasar m söz konusu edilmifltir. Mevcut duvar n ses geçifl kayb özelli inin denetlenmesi ve 55 db den az bulundu unda bu özelli in al nacak mimari yal t m önlemleriyle gelifltirilmesi öngörülmüfltür. 8

5. Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas 2005 Ses yal t m ile ilgili sorunun son bölümünde ise müzik dersli i döflemesinin ya da izdüflümü alt kat derslik tavan n n yap da yay lan ya da darbe sesine karfl yal t m özelli inin gelifltirilmesi istenmifltir. Müzik iflli inde prova s ras nda ayakla tutulan tempo ve döflemeye dayanan viyolansel, kontrabas, piyano vb. müzik enstrümanlar n n varl nedeniyle bu tür bir yal t ma gerek duyulmas kaç n lmaz olacakt r. Tasarlanacak yüzer döfleme uygulamas ile ilgili teknik özellikler ve mimari detaylar n belirtilmesi soruda ayr ca vurgulanmaktad r. 1.7 Yang n Yal t m Yang nlarda can ve mal kayb, yang n n büyüyerek duman n ve alevlerin hacimlere yay lmas yla meydana gelir. Yang n, bafllad hacim içerisine hapsedilirse kolayl kla kontrol alt na al n r ve yay lmas önlenir. Bunun sa lanabilmesi için belirli büyüklükte ve özellikteki hacimler yal t larak yang n zonu oluflturulur. Yang n n ç kt noktada ilerlemeden kalmas n n sa lanmas ve bir hacimden di er hacimlere geçiflinin önlenmesi çal flmalar yang n yal t m olarak tan mlan r. Bina tafl y c sistemi ve ögeleri, gerek bir bütün olarak, gerekse her bir ögesiyle, bir yang nda insanlar n tahliyesi s ras nda ya da söndürme sürecinde korunmalar için yeterli bir süre boyunca dayan mlar n yitirmeyecek flekilde hesaplanarak boyutland r l r. Binalar gerekli durumlarda düfley ve yatay yang n bölmeleri ile donat larak düfley iç bölmeler ve yang n duvarlar, yang na en az 90 dakika dayan kl olarak projelendirilir. Bölmelerde kap ve sabit fl k penceresi gibi boflluklardan kaç nmak mümkün de ilse, bunlar da en az bölme yang n mukavemetinin yar süresi kadar yang na dayan kl yap l r. Proje konusu e itim yap s 2002 y l nda Binalar n Yang ndan Korunmas Hakk nda Yönetmelik yürürlü e girmeden önce infla edilmifl bir yap oldu undan ve Yönetmeli e ayk r düflebilecek mimari tasar m kararlar içerebilece inden, söz konusu Yönetmeli e göre aksayan taraflar n n irdelenmesi ve yang n güvenli ine iliflkin önerilerin belirlenmesi istenmifltir. E itim yap lar nda, öncelikle ö rencilerin k sa sürede boflalt lmas için uygun kaç fl yollar n n tasarlanmas, katlar aras nda yang n ve duman n yay lmas n n önlenmesi için mimari tasar m öne ç kmaktad r. Bu nedenle yang n yal t m yla ilgili birinci soruda binan n mimari yönden irdelemesinin yap lmas ve Binalar n Yang ndan Korunmas Hakk nda Yönetmeli ine göre eksiklerinin belirlenmesi istenmifltir. E itim yap lar nda yang n daha çok bodrum katlarda bulunan tesisat dairelerinde meydana gelmektedir. Bodrum kat, di er katlardan yang n geçifline karfl yal t lmam flsa, duman k sa sürede di er katlara yay l r. Bu husus göz önünde bulundurularak, yar flmac lar n teknik merkez ile komflu mahaller aras ndaki kap ve di er yap elemanlar nda al nacak önlemleri belirlenmesi hedeflenmifltir. 9

E itim Yap lar nda Yal t m BÖLÜM 2 PROJE SORUSU VE EKLER ZOCAM 5. Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas Ön Eleme Proje Sorusu Jüri Prof. Dr. Abdussamet Arslan Mak. Müh. Abdullah Bilgin Mak. Müh. B. Hakk Buyruk Prof. Dr. Mehmet Çal flkan Prof. Dr. Abdurrahman K l ç Mimar Erkan fiahmal nfl. Müh. Ercan T rafl Mak.Y. Müh. Levent Tosun (MEB Yat r mlar ve Tesisler Dairesi Baflkan ) (TTMD Yönetim Kurulu Baflkan Yard mc s ) (E E, TS 825 Raportörü) (Orta Do u Teknik Üniversitesi) ( stanbul Teknik Üniversitesi) (Türk MMMB Baflkan Yard mc s ) (TOK Baflkan Yard mc s ) (TMMOB Makina Mühendisleri Odas ) 2.1 Girifl Yar flma konusu yap, Milli E itim Bakanl n n proje arflivinden al nm fl, ülkenin çeflitli illerinde infla edilmifl, mevcut bir yap d r. Projenin haz rland y l geçerli olan s yal t m standartlar na ve yönetmeli ine uygun olarak yap lm flt r. Ancak, yar flma sorusu oluflturmak amac yla sizlere yal t ms z bir bina olarak sunulmaktad r. Bahis konusu bina günümüzde infla edilecek olsa, günümüzde geçerli yal t m kurallar na göre, de iflik ve farkl kal nl klarda yap ve yal t m malzemelerinin kullan lmas gerekebilecektir. 10

5. Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas 2005 Soru 1 de yar flma konusu yap n n mevcut durumunun (yap elemanlar n n) Binalarda Is Yal t m Kurallar (TS 825-1998) standard na ve Binalarda Is Yal t m Yönetmeli i (2000) ne göre irdelenmesi, daha sonra da taraf n zdan, yap ve yal - t m malzemelerinin yeniden TS 825 e uygun olarak belirlenmesi istenmektedir. Soru 2 de binan n mevcut ve yeni durumlar na göre, TS 2164'e uygun olarak s kayb hesab n n yap larak, radyatör ve kazan seçimlerinin yap lmas istenmektedir. Soru 3 te yap ve s yal t m malzemesi, radyatör ve kazanlarda olabilecek de iflikliklerin yat r m maliyetine etkisi ve iflletme maliyeti ile birlikte irdelenmesi istenmektedir. Soru 4 te yap n n içindeki ve d fl ndaki gürültü kaynaklar n n derslik, laboratuvar vb hassas mahallerde oluflturdu u gürültünün Gürültü Kontrol Yönetmeli i (1986) uyar nca denetlenmesi istenmektedir. Ayr ca, belirli dersliklerde akustik konfor aç - s ndan düzenlemeler yap lmas öngörülmektedir. Soru 5 te ise, mevcut yap Binalar n Yang ndan Korunmas Hakk nda Yönetmelik(2002) yürürlü e girmeden önce infla edilmifl bir yap oldu undan ve Yönetmeli- e ayk r düflebilecek mimari tasar m kararlar içerebilece inden söz konusu Yönetmeli e göre aksayan taraflar n n irdelenmesi ve yang na iliflkin önerilerin belirlenmesi istenmektedir. 2.2 Bina le lgili Bilgiler Mimari projenin yerald CD içinde AutoCAD 14 ve AutoCAD 2000 format nda verilmektedir. Kalem kal nl klar 0,25 olarak ç kt al nabilir. Yerleflim : Kayseri (Merkez) Yüksek yap lardan uzak, kendine ait bahçe içinde, ba ms z konumda bir bina olarak kabul edilecektir. Yap : Milli E itim Bakanl nca oluflturulan 32 derslikli 960 ö renci kapasiteli, tip ilkö retim okuludur. Yap ; bir bodrum, zemin ve üç kattan oluflmaktad r. Bodrum kat döfleme üstünden döfleme üstüne brüt 360 cm, zemin, 1, 2 ve 3. katlar ise döfleme üstünden döfleme üstüne brüt 330 cm. yüksekliktedir. Bodrum kat topra a her yönden 190 cm gömülmüfltür. Bina; genifl yüzeyleri güney ve kuzey yönlerine bakacak flekilde yerlefltirilmifltir. Binan n ana girifli güney cephesindendir. Yap da fiziksel engellilerin kullan m için bir asansör bulunmaktad r. Sizlere verilen projelerde hesap kolayl aç s ndan asansör makina dairesi ve bodrum kat alt nda kalan asansör çukuru projeden silinmifl, tavan ve döfleme asansör bofllu unda aynen devam ettirilmifltir. Yap n n iç, ana düfley ulafl m merdivenlerinin yan s ra Kuzey cephesinde 2 adet yang n merdiveni vard r. Yap Elemanlar : Yap ; betonarme karkas olarak planlanm fl olup döflemeler 12 11

E itim Yap lar nda Yal t m cm betonarme plak döflemedir. D fl cephelerde ise pencere üst hizas n belirleyen kirifl sarkmalar mevcuttur. Bina dört yönden projelerde gösterildi i yüksekliklere kadar sert bir kaplama malzemesi ile kaplanm flt r. Bunun amac ö rencilerin oyun s ras nda bina cephesine zarar vermemesidir. Bu durum öneri çözümlemelerinde de kullan lacakt r. Kaplama malzemesine öneri yar flmac lardan gelecektir. Çat ; kiremit örtülü ahflap oturtma tipinde olup içerisi, saçak ve fenerlerden do- al olarak havaland r lmaktad r. Mevcut yap da çat aras na s yal t m uygulanmad kabul edilecektir. Yap n n d fl duvarlar yatay delikli tu la duvar olup 19 cm kal nl a sahiptir. Bina içten 2 cm kireç harçl s va, d fltan ise 3 cm çimento harçl s va ile kaplanm fl ve boyanm flt r. Tavanlarda da 2 cm kireç harçl s va ve boya bulunmaktad r. Pencerelerin ve d fl kap lar n tümü yal t ms z metal do rama olup tek caml d r. Mevcut binada kullan lm fl olan yap elemanlar ZOCAM web sayfas nda (www.izocam.com.tr) Yal t m Yar flmas bafll alt nda verilmektedir. 2.3 Soru 1 - Is Yal t m Yukar da anlat ld haliyle, mevcut binan n TS 825 e ve Binalarda Is Yal t m Yönetmeli i ne göre s yal t m projesini haz rlay n z. Tüm elemanlarda, yo uflma olup olmad n tahkik ediniz. Daha sonra, ayn binan n yap malzemelerini kendiniz belirleyerek, TS 825 e ve Binalarda Is Yal t m Yönetmeli i ne göre yeniden s yal t m projesini haz rlay n z. Tüm elemanlarda yo uflma olup olmad n tahkik ediniz. Bunlar yaparken, yar flma sorusu ile birlikte gönderilmifl olan TS 825 CD sini kullanabilirsiniz. Hesap kolayl aç s ndan d fl duvarlarda bulunan kolon kal nl klar kirifl kal nl kadar al nacakt r. Yeni yap elemanlar n belirlerken, binan n betonarme karkas yap s n, fleklini, kap, pencere ölçülerini de ifltirmeyiniz. Hesaplama sonucunda bulunan enerji ihtiyac n n s n r de erlere yak n olmas, bir de erlendirme ölçütü olarak göz önüne al nacakt r. Yo uflma hesab yap l rken, yo uflma periyodunda d fl hava s cakl TS 2164 ten al nacakt r. Di er kabuller, TS 825 Ek-6 daki gibi olacakt r. Ayr ca, yal t ms z (mevcut) ve yal t ml (yeni oluflturulacak) durum için d fl hava ile temasl ve s - va kapl kirifl için yap eleman n yo uflma hesab n (bilgisayar kullanmadan) el ile yap n z ve A4 ka t üzerinde (hesaplama detaylar ve grafik ile birlikte) gösteriniz. Oluflturulan yeni yap bileflenlerinin, yap fizi i kurallar na uygun olmas bir de- erlendirme ölçütü olarak gözönüne al nacakt r. Her bir bileflenin sistem detay A4 ka da çizili olarak verilecektir. 12

2.4 Soru 2 - Is Kayb 5. Üniversiteleraras Yal t m Yar flmas 2005 Yal t ml ve yal t ms z binalardaki s tma tesisat yat r m ve iflletme maliyetinin hesaplanmas ve karfl laflt r labilmesi için, bu bölümde proje konusu binan n size verilen mevcut yap malzemeleriyle ve yal t ml yap malzemeleriyle, iki kez s kayb hesab yap lacakt r. Yap lan bu hesaplara göre, radyatör ve kazan seçilecektir. Hesaplarda, Kalorifer Tesisat Projelendirme Kurallar (TS 2164-1983) standard hesap yöntemi esas al nacakt r. Standarttaki hesap tarz ve formlar için ekte gönderilen Uygulamal TS 825 ve Kalorifer Tesisat Hesab kitab ndan da yararlan labilinir. Hesaplarda metrik (SI) birimler kullan lacakt r. Normal olarak, binan n s kayb n bulabilmek için her bir mahallin tek tek s kay plar n n hesaplanmas gereklidir. Ancak, bu yar flmada hesab kolaylaflt rmak için her bir kat tek bir mahal olarak kabul edilecek ve sadece d fla olan s kay plar hesaplanacakt r. D fl hava s cakl kl n TS 2164 Çizelge 1 veya size gönderilen Uygulamal TS 825 ve Kalorifer Tesisat Hesab kitab Ek-2 den alabilirsiniz. ç mahal s cakl klar TS 2164 Çizelge 2 veya yukar daki kitap Çizelge 2.6 dan al nmal d r. Ancak, bu yar flma için tüm bina ve tüm mahaller 20 C ye s t l yor kabul edilecektir. Bodrum katta bulunan ve normal koflullarda s t lmayan Teknik Merkez, S nak, Jeneratör, Pano Odas gibi mahaller s kayb hesab yap lmas s ras nda kolayl k aç s ndan s t l yor olarak kabul edilecektir. TS 2164 de Çizelge 3 kullan m s ras nda çat için k>5 al nacakt r. Çizelge 4 kullan m nda ise D de eri 0,50 al nacakt r. Hava S z nt s ile Is Kayb n n hesaplanmas s ras nda a-s zd rganl k katsay s TS 2164: Çizelge 7 den al nacakt r. Hesap kolayl aç s ndan R=0,9, Z=1 olarak al nabilir. Kap ve pencerelerin aç lan kanatlar n n l-fuga uzunluklar IZOCAM web sayfas Yal t m Yar flmas alt na konulmufltur. H-Bina Durum Katsay s ise yukar da bahsedilen kitab n Çizelge 2.14 ünden al nacakt r. Radyatör seçiminde, normal olarak, her mahal için s kayb n karfl layacak büyüklükte radyatör seçilmesi gereklidir. Ancak, bu projede her kat tek bir mahal olarak hesapland ndan radyatör seçimi bir sonraki soru olan Ekonomi Hesab na yönelik olarak yap lacakt r. Hesaplanan s kayb n karfl layacak radyatörlerin panel radyatör (PKKP 600 tipi) ve 100 er cm uzunlu unda olaca varsay lacakt r. Radyatörler Demirdöküm fabrikas ürünü olacakt r. Radyatör çizimi yap lmayacak ve TS 2164 standard ndaki Form 8 veya kitaptaki form (Çizelge 3.1) kullan lacakt r. Daha sonra, seçilen radyatörlerin toplam gereksinimi olan s y karfl layacak kazan seçilecektir. Kazan olarak Demirdöküm Jetstream serisi do algazl döküm kazan kullan lacakt r. 13