-2 S ÖCS C I YI V I I I Y UYGU IVUZU 1
UYI ıp sürekli olarak değişen bir bilim dalıdır. astalıkların veya yaralanmaların tümünün kesin tedavisi henüz açık değildir. Yeni araştırmalar ile her gün ilaçlar ve tedaviler değişmektedir. u Yönergede bulunan bilgiler onaylandığı tarih itibariyle en güncel, geçerli ve tıbbi standartlara uygundur. una rağmen, tıbbın sürekli değişen bir bilim olması nedeniyle yönergeyi hazırlayan kurul bilgilerin bütünü ile olarak doğru ve eksiksiz olduğunu beyan edememektedir ve bu bilgilerin kullanılmasından doğan sonuçlardan, ihmal ve hatalardan sorumlu değillerdir. Yönergenin düzenli aralıklarla yenilenmesi, güncellenmesi ve geliştirilmesi yapılacak olsa da uygulayıcılar tıp bilimindeki gelişmeleri, uluslar arası kabul gören kılavuzları ve mevzuatı takip etmelidir. 2
VF omuta ontrol erkeziyle emasa Geç abızsız lektriksel ktivite Ventiküler Fibrilasyon V PV P SF alon Valf aske Pozitif asınçlı Ventilasyon ardiyopulmoner esusitasyon Serum Fizyolojik abızsız V abızsız Ventriküler aşikardi O Otomatik ksternal efibrilatör inger aktat amar yolu açık kalacak şekilde alp epe tımı IV Intravenöz (damar içine) Z apiller Geri olum Zamanı IO Intraosseös (kemik içine) µg mikrogram I Intramuskuler (kas içine) GS GSOW O SSI ntübasyon tüpünden cil ıp eknisyeni S Sublingual (il ltından) mbulans ve cil akım eknikeri an ekeri ve ler ipovolemi, ipoksi, ipertermi, ipotermi, ipo-iperkalemi (ve diğer elektrolitler), eart lock (kalp bloğu), + iyonu (asidoz) ansiyon pnömotoraks, oksikasyon/ozaşımı, ravma, amponad ardiyak, romboembolizm Sol taraftaki sütunlar ve lerinin müdahale sınırlarını belirlemektedir 3
Y V SOUUU 11/5/2000 tarihli ve 24046 sayılı esmî Gazete de yayımlanan cil Sağlık izmetleri Yönetmeliği (adde28) 15/3/2007 tarihli 26463 sayılı cil Sağlık izmetleri Yönetmeliğinde eğişiklik Yapılmasına air Yönetmelik (adde 10) mbulans ve acil bakım teknikerleri (), akanlıkça yapılacak düzenlemelere uygun olarak; 1) ntravenöz girişim yapmak. 2) astaneye ulaşıncaya kadar, kabul edilen acil ilaçları ve sıvıları kullanmak. 3) Oksijen uygulaması yapmak. 4) ndotrakeal entübasyon uygulaması yapmak. 5) ardiyo-pulmoner resüsitasyon ve defibrilasyon yapmak. 6) ravma stabilizasyonu yaparak hastanın nakle hazır hale gelmesini sağlamak. 7) Uygun taşıma tekniklerini bilmek ve uygulamak. 8) onitörizasyon ve defibrilasyon uygulamak. 9) ırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyonu sağlamak. 10) Yara kapatma ve basit kanama kontrolü yapmak. 11) cil doğum durumunda doğum eylemine yardımcı olmak. cil tıp teknisyenleri(), tıbbi danışman koordinasyonu ve onayı ile akanlıkça yapılacak düzenlemelere uygun olarak; 1) ntravenöz girişim yapmak. 2) Oksijen uygulaması yapmak. 3) ndotrakeal entübasyon uygulaması yapmak. 4) Uygun taşıma tekniklerini bilmek ve uygulamak. 5) ırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyonu sağlamak. 6) Yara kapatma ve basit kanama kontrolü yapmak. 7) emel yaşam desteği protokollerini uygulamak. 8) emel yaşam desteği uygulaması sırasında yarı otomatik ve tam otomatik eksternal defibrilatörleri kullanmak. 9) ravma stabilizasyonu yaparak hastanın nakle hazır hale gelmesini sağlamak. 4
V YÖ S YÖ işisel oruyucu alzemelerini ullan Olay Yeri Güvenliği Var mı? V YI Güvenli ale Gelene adar ekle V asta Güvenliği Var mı? YI ıbbi astalık Öyküsünü al Yaralanma ve/veya hastalığın mekanizmasını değerlendir ravma ravma Oluş eklini elirle Güvenliğini Sağla Vaka Sayısını elirle ek Vaka se J yap irden Fazla ise Olay Yeri Yönetimine aşla iletişim kurup direktifleri yerine getir S YÖ 5
S YÖ Ğ astanın genel durumunu değerlendir, hayati tehlike söz konusu ise hemen müdahale et ilinç durumunu değerlendir? ilinç yok ilinç var YI aş geri-çene yukarı manevrası uygula Oksijen ver; Yüz askesi ie 15 lt/dak oksijen ver. asal kanül ile 2-6 lt/dak oksijen ver. avayolunu aç Spinal yaralanma şüphesi var mı? Gerektiğinde aspiratör ile havayolunu temizle. Gerektiğinde havayolu açıklığını orofaringeal veya nazofaringeal tüple sağla ravma şüphesi varsa boyunluk tak Solunumu değerlendir. (bak dinle hisset) Solunum var ve yeterli Solunum yok veya yetersiz V Çene itme manevrası uygula PV başla abız var astanın dolaşımını değerlendir. n fazla 10 sn. süreyle nabız kontrolü yap. yetişkin ve çocukta karotik, bebekte brakial/femoral nabız Çocuk ve bebekde, Perfüzyon zayıf oksijenasyon ve G süresi 2 ventilasyona rağmen, sn üstünde üyük kanama var mı? Varsa kalp atımı <60 /dk kanama kontrolü yap eri rengini, vücut ısısını ve vücut nemini değerlendirerek perfüzyonu kontrol et (G) abız yok P başla Yetişkin ve çocuk ardiak rrest kış eması 6
S YÖ ÖYÜ V UY GSGOW oma skalasını içeren nörolojik değerlendirmeyi yap Vital bulguları sapta, (en az yandaki verileri içermeli) Solunum abız an asıncı eri rengi, Vücut sıcaklığı ve nemi Oksijen saturasyonu evcut hastalığın hikayesini ve geçmiş tıbbi hikayesini alın Fiziksel muayene yap elirti ve bulgular lerji ve alışkanlıklar. ullandığı ilaçlar Geçmiş medikal hikaye (tıbbi, cerrahi ve travma) ğızdan son alınanlar ( katı veya sıvı) astalığa veya travmaya sebep olan olay ilinçsiz hasta: hayati bir tehlike varmı diye hızlıca fiziksel muayene et ilinçli hasta: astanın şikayetleri ile ilgili olarak vücut sistemlerini değerlendir ravma: hayati tehlikeye sebep olacak yaralanması tespiti için hızlıca fiziksel travma muayenesini yap. ayat kurtarma değerlendirmeleri ve uygulamaları yapıldıktan sonra ambulansla hastaneye nakil sırasında detaylı fiziksel muayene uygulayın ravma : yaralanma odaklı muayene yap iğer değerlendirme teknikleri kciğer sesleri monitorizasyon G Oksijen satürasyonu apnografi uayene bulgularını kayıt et 7
S YÖ SÜ Ğ lk değerlendirme yenilenir ilinç düzeyini yeniden değerlendir avayolu yeniden değerlendir Solunum hızı ve kalitesini yeniden değerlendir abız, kanama kontrolü ve deri perfüzyonu dahil dolaşımı yeniden değerlendir astanın önceliklerini yeniden belirle Yaşamsal bulgular yeniden değerlendir ve kaydet asta yakınmaları ve yaralanmalara odaklı değerlendirme yinelenir 15 dakikada bir tekrarla ve kaydet Girişimleri değerlendir edaviye yanıt değerlendirilir. Stabil Stabil değil n fazla 5 dakikada bir tekrarla ve kaydet 8
alp urması - leri Yaşam esteği (Yetişkin) 1 soluk/ 5-6 saniyede 2 dakika da bir nabız kontrolü yap ahit olunmuş arrest ise; zaman kaybetmeden defibrilatörü bağla ( yoksa O) ok Uygulanabilir (VF/abızsız V) VF / abızsız V kış eması abız var ilinç kapalı avayolunu aç, Solunumu kontrol et (bak dinle hisset) 10 saniye süreyle nabzı kontrol et abız yok onitörize et itmi değerlendir leri ava Yolu Yöntemlerini kullanarak havayolunu sağla (ntübasyon lgoritması) Sağlanamıyorsa V ile devam et ntübasyon yapıldıktan sonra P; 100 kalp basısı/dak ve 8-10 soluk/dak olarak kesintisiz sürdür Solunum yok PV başla ahit olunmuş arrest değilse; 30 kalp basısı / 2 solunum (V ile ) 5 döngü uygula ok Uygulanmaz (/sistoli) SSO / kış eması IV veya IO yol aç Sağlık kuruluşuna yada doktora ulaşana kadar resüsitasyona devam et 9
alp urması (Yetişkin) SSO / P (30/2) Uygula PV Oksijen ver n kısa zamanda ntübe et onitör/efibrilatör itmi eğerlendir? (en az 2 derivasyonda) SSO / erhal esintisiz P ( 2 dak) IV/IO yol varsa; I 1 mg IV/IO (3-5 dak da tekrarla) OPI 3 mg IV/IO/ (sistoli yada ritm hızı<60) (veya 1 mg 3-5 dak tekrar, toplam 3 doz) IV/IO yol yoksa; I 2 mg, OPI 6 mg ntübasyon tüpünden 10 cc ye distile su veya SF le tamamlayarak verilebilir. lgili itim kış eması sistoli itmi eğerlendir? 20 dak.sonra SOYU IO 1mq/kg (en fazla 100 mq) vermeyi düşün Sağlık kuruluşuna yada doktora ulaşana kadar resüsitasyona devam et lektriksel aktivite varsa 10 sn. süreyle nabzı kontrol et abız var esüsitasyon sonrası bakım planla abız yok 10
alp urması (Yetişkin) VF / abızsız V P (30/2) Uygula PV Oksijen ver onitör/efibrilatör bağla itmi eğerlendir VF / abızsız V 1.efibrilasyon 1 ok 150-200 J bifazik veya 360 J monofazik 30/2 P (5 döngü veya 2 dak) itmi eğerlendir VF / abızsız V 2. efibrilasyon 1 ok 150-360 J bifazik veya 360 J monofazik 30/2 P devam et (5 döngü veya 2 dak) amar yolu varsa P sırasında; I 1 mg IV/IO (3-5 dak da tekrarla) IV/IO yol yoksa; I 2 mg den 10 cc ye SF le tamamlayarak lgili itim kış emasına Git abız yok itmi eğerlendir VF / abızsız V 3. efibrilasyon 1 ok 150-360 J bifazik veya 360 J monofazik 30/2 P devam et (5 döngü veya 2 dak) amar yolu varsa P sırasında; IOOO 300 mg IV/IO (3-5 dak sonra yarı doz tekrar vermeyi düşün) yoksa %2 idokain IV/IO yol yoksa; IOI 2-3 mg/kg den 10 cc ye SF le tamamlayarak ver. 20 dak.sonra SOYU IO 1mq/kg (en fazla 100 mq) vermeyi düşün itim değişikliği varsa 10 saniye süreyle nabzı kontrol et abız var esüsitasyon sonrası bakım planla 11
radikardi (Yetişkin) avayolu aç ve solunumu sağla O2 ver onitör/efibrilatör bağla amaryolunu aç emodinamik stabilitenin sağlanamadığı düşük kalp hızları tropin 0.5 mg IV yeterli cevap? vet unlardan en az bir tanesi var mı? Sistolik < 90 mmg alp atım hızı < 40 atım / dak bozan ventriküler aritmi alp yetersizliği ilinç düzeyinin azalması Göğüs ağrısı Solunum sıkıntısı vet ayır ayır tropin 0,5mg IV en fazla 3 mg olacak şekilde tekrar drenalin 2-10 mcg/dak vet asistoli riski var mı? Yakın asistoli öbitz ip II V blok otal kalp bloğu + geniş QS Ventriküler duraklama > 3 sn ayır 12
aşikardi (Yetişkin) ardiyoversiyon (Senkron şok)* n çok 3 kez üzensiz orsade de pointes ise; agnesium 2 g /5 dak dozunda uygula *lektriksel kardiyoversiyonu daima sedasyon ve analjezi ile uygula QS düzenli mi? C nin desteklenmesi: Oksijen verilmesi; venöz damar yolunun açılması G uzun 2,, SpO2 monitorizasyonu Yapılabiliyorsa 12kanal G kaydı Geriye dönebilen sebeplerin tanısı ve tedavisi (ör. elektrolit bozulukları) Geniş (> 0.12 sn) üzenli Stabil değil Ventriküler aşilkardi ise veya tanımlanamayan bir riitm): miodaron 300 mg IV/ >10 dak. SV ile dal blok düşünülüyor ise: dar QS taşikardideki gibi adenosine ver asta stabil mi? Stabil olmayan hastanın bulguları: 1. ilinç düzeyinin azalması 2. Göğüs ağrısı 3. Sistolik < 90 mmg 4. alp yetersizliği (Semptomlar kalp hızı >150 vuru / dk iken ortaya çıkması) QS Stabil üzenli ar (< 0.12 sn) Vagal manevraları uygula ızlı bolus IV denozin 6 mg IV bolus; başarısız ise 12 mg uygula; gerekirse 12 mg daha uygula. denozin yoksa 0.25 mg/kg iltiazem uygula Sürekli G monitorizasyonu ormal sinus ritmi sağlandı mı? vet Sinüs ritmindeki 12 kanalg kaydı tekrarlarsa, tekrar adenozin uygula itim düzenli mi? ayır üzensiz alp hızını kontrolu ile: OPOO 5 mg IV düzelmezse 3 defa tekrarla oplam 15 mg geçme Yada iltiazem 0,25 mg/kg alp hızını kontrolu ile: OPOO 5 mg IV düzelmezse 3 defa tekrarla oplam 15 mg geçme
ilinç eğişiklikleri 300 mg/d üstünde PGS kış eması Uygula C yi değerlendir. ravma bulguları değerlendirilir. Oksijen 10-15 /dak. Geri dönüşümsüz yüz maskesi ile uygula amar Yolu %0,9 acl () Glasgow oma Skoru (GS) 12 ölç Omurga immobilizasyonu sağla. 60 mg/d altında POGS kış eması Uygula edeni araştır Solunum baskılayan toksik madde alımı şüphesi varsa OSOOJ Z/OZ II akış şemasına bak Vital bulguları takip et ve onitörizasyon sidoz, alkol pilepsi nfeksiyon oz aşımı Üremi (böbrek yetersizliği ) ravma, tümör nsulin Psikoz nme 14
naflaksi (Yetişkin) C yi değerlendir ava yolu, solunum ve dolaşım desteği sağla Oksijen maske ile 5-10 /dak uygula. njioödem varlığında erken entübasyon planla amar Yolu ç %0,9 acl afif orta atak da - 1:1000 0,3-0,5 mg (0.01 mg/kg) I ( yileşme olmazsa 15-20 dk sonra tekrar) iddetli atak da - 1:10000 0,1 mg IV, yavaş (5 dk içinde tekrar) 1-4 µg/dk IV infuzyon dozu IISII : I veya IV veriniz. Yüz kızarıklığı, aşıntı abartı, işme Siyanoz, Sulunum Sıkıntısı apşırma, Öksürme ırıltı,wheezing, Stridor arinks ödemi, laringospazm ronkospazm, Vazodilatasyon aşikardi, ipotansiyon ulantı/kusma, arın krampları shal, aş dönmesi aş ağrısı, onvülsiyon Yaşamsal bulguları kontrol et; abız an asıncı Solunum Oksijen saturasyonu Solunum sıkıntısı varsa Salbutamol 2.5-5 mg nebül ipoperfüzyon sürüyorsa, 20 m/kg izotonik IV olarak verilir elirtiler sürüyorsa PIZOO IV 1-2 dak. içinde veya I 1 mg/kg ( en fazla 125 mg) 15
YI Yanma Sürecini urdur C yi değerlendir. Oksijen 10-15 /dak. Geri önüşümsüz Yüz askesi ile uygula ermal Yanık: usluk Suyu ile yıka, kurula oz imyasal Yanık: Sil, Süpür, Yıka, urula, Sıvı imyasal: Yıka, Sil, urula Solunum sıkıntısı varsa, havayolunu açık tut nhalasyon yanığı, boyunda sirküler yanık varsa erken entübasyonu düşün Yanık bölgedeki giysiler çıkartılır. eri veya doku kaldırılmamalı/soyulmamalıdır okuzlar kuralını kullanarak yanığın boyutunu ve şiddet derecesini değerlendir %20 den fazla ise IV yoldan serum fizyolojik verilir Yanık Yüzeyi Islak Pansuman ile örtülür %20 den az ise O-POVOI kış emasına Git ğrı kontrolü için OFI 0.1 mg/kg sulandırılarak IV (1 mg/dakika hızda) veya 0.1 mg/kg I verilebilir (10 mg ı aşmayacak şekilde) 16
YI okuzlar uralı ÇOCU 17
GÖĞÜS ĞISI (V OY) C yi değerlendir Gerektiğinde, P ve defibrilasyona hazırlıklı ol. Oksijen maske ile 4 /dak uygula. (O2 saturasyonu %90 ın üzerinde tutulmalıdır) astanın öyküsünü al. astayı rahatlat Yaşamsal ulgulara bak ve monitörize et amar Yolu %0,9 acl () skemik göğüs ağrısı ise setil Salisilik sit 300 mg PO ver lgili itim kış eması 5 mg S SO veriniz. 3-5 dakikada bir tekrarla (toplam 3 doz) (ipotansiyon veya bradikardi yoksa) ğrı sürerse, 1 mg/dakikada en fazla 5 mg OF uygula danışarak akut koroner sendromu bulunanlarda OPOO uygula 18
ÇVS C P C yi değerlendir. astayı serin ortama al, soğuk uygula Oksijen Geri önüşümsüz Yüz askesi ile 5 /dak uygula. V onitörizasyon amar Yolu aç ok ulguları varsa POVO kış eması Uygula ilinç değişikliği Isı rampları: as seyirmeleri, alt ekstremiteler ve abdomende ağrılı spazmları, bulantı, kusma, güçsüzlük ve diaforezi Isı Yorgunluğu:solukluk, yoğun terleme, ortostatik hipotansiyon, baş ağrısı, güçsüzlük, bitkinlik ve susuzluk Isı Çarpması: bilinç durumunda değişiklik, beden ısısında artış, minimal ya da çok az terleme, kollaps, şok, nefes darlığı, bulantı ve kusma YO ğızdan ehidratasyonu sağla ( ehidratasyon solusyonu veya 3 litre su içinde ½ çay kaşığı tuz ) 19
ÇVS C PO C yi değerlendir VF iski olduğu için uygulamalarda kaba hareketlerden kaçın YO leri Yaşam esteği Uygulamalarına başla ve sağlık kuruluşuna varana kadar sürdür abzı değerlendir Giysileri ıslak ise çıkar Sıcak ortam ve battaniye ile pasif ısıt V 20
ÇVS C YI ISISI C değerlendir Varsa şoku tedavi et Vücut sıcaklığını koru astayı sakinleştir Yılanın diş izlerini bul Isırılan bölgeyi sabun ve suyla yıka Yaralı bölgeyi kalp seviyesinde hareketsiz tut er 5 dakikada bir ödemin sınırını izle urnike dahil hiçbir şey uygulama Uygun hastaneye naklet 21
ÇVS C ISISI enenin vücut sıvılarıyla olası temasıönlemek için eldiven giyin. Genel hasta yönetimi uygula Gerekirse hava yolu,dolaşım ve solunumu destekle enelerin, deriye tutunmalarından sonra, kısa bir süre içerisinde vücuttan uzaklaştırılmaları, kene yoluyla bulaşabilecek hastalıkların bulaşması olasılığını azaltır eneyi çıkarmak için ince uçlu pens veya cımbız benzeri bir alet kullanın eneyi tam olarak deriye en yakın noktadan kavrayın. u nokta kenenin ağız parçalarına karşılık gelir. Cımbızı yavaşça yukarı doğru çekin. ğız parçalarının kopmasına ve deri içerisinde kalmasına neden olabileceğinden, keneyi bükmeyin ve sarsmayın. eneyi vücuttan uzaklaştırmak için alkol, kolonya, oje, aseton, gaz, petrol ürünleri ve benzeri kullanmayın! Yavaşça ve nazik bir şekilde, keneyi, tüm vücut parçaları vücuttan uzaklaştırılıncaya dek, döndürmeden, düz olarak yavaşça çekin. eneyi çıkarma esnasında ağız parçası kopabilir. ncak bu parça herhangi bir sıvı içermediğinden büyük ihtimalle zararsızdır. eneyi uzaklaştırdıktan sonra bölgeyi temizleyip sabunlu su ile yıkayın. eneyi uygun bir kaba koyarak hastayla birlikte nakledin 22
PGS (Yetişkin) C yi değerlendir ravma bulgularını değerlendir Gerekli şekilde spinal immobilizasyon Gerekliyse geri dönüşümsüz yüz maskesi ile 5 /dak Oksijen uygula amar yolu aç (SF) GS 12 VY I S IZ GUOZ ÜZY SP Glukoz>300 mg/dl ise V SF başla ok ve dehidratasyon bulguları varsa ipovolemik ok kış şemasına uy onitörize ederek hızla hastaneye naklet 23
POGS (Yetişkin) C yi değerlendir ravma bulgularını değerlendir Gerekli şekilde spinal immobilizasyon Gerekliyse geri dönüşümsüz yüz maskesi ile 5 /dak Oksijen uygula amar yolu aç (SF) GS 12 VY I S IZ GUOZ ÜZY SP Glukoz<60 mg/dl ve/veya klinik ipoglisemiyi düşündürüyorsa ilinç açık ğızdan şekerli sıvı ver Gerekirse 15 dk da bir tekrar ilinç kapalı 25 gr a kadar %20 extroz V puşe yap GS 12 veya altındaysa her 2 dak da bir tekrarla 24
VGO (Yetişkin) C yi değerlendir azal kanül ile 5 /dak Oksijen ver Gerekirse geri dönüşümsüz maske ile daha yüksek hızda Oksijen ver ahat pozisyonda uzanmasını sağla amar yolu aç ok bulgularını değerlendir O YO O V ğır bulantı, kusma veya baş dönmesi var ok ve ipovolemi protokolü izle 8 Yaş III 8 Yaş ile temas kur laç iyi tolere edilebilir ve bulgılar sürerse 15 dak. çinde tekrarla 25
OĞU O OĞU ldiven,maske, önlük,ve göz koruyucu kullan C yi değerlendir 5 /dk Oksijen Uygula (Gerekirse daha fazla ver ) nnenin bacaklarını aç, kalçaları battaniye veya minderle yükselt amar Yolunu aç (SF) Vajen ağzı etrafında steril alan oluştur aş görüldüğünde parmaklarınızı kafatasının kemik kısmına yerleştirin (Fontonel ve Yüzden sakın). aş doğduktan sonra başı destekle Gövde ve tüm beden geldikçe bebeği her iki elinle destekle acaklar gelirken bacakları kavra Göbek kordonunun boyuna dolanıp dolanmadını kontrol et ordon dolanması varsa omuzdan kaydırarak veya klempleyip keserek çöz nneyi ve bebeği nakletmeye hazırlanırken plasentanın çıkışını gözle Plasentayı havluya sar, plastik kutuya koy.vajen ağzına steril ped koy nnenin bacaklarını indir bir araya toplamasına yardımcı ol Göbek kordonu kesilene kadar bebeği vajina hizasında tut Göbek kordonunu klemple.( lk klemp bebekten yaklaşık 10cm ve ikinci klemp 15cm uzaklıkta olmalıdır.)lempler arasındaki göbek kordonunu kes. oğum zamanını kaydet anne, bebek ve plasentayı hastaneye naklet O YOĞ II n kısa sürede anneyle tensel teması ve emzirmeyi sağla 26
OĞU OĞU OPSYOI GÖ OOU SSI nneye geri dönüşümlü yüz maskesi ile 10-15 l/dk oksijen uygula Gerekiyorsa PV ile solunumu destekle nnenin kalçalarını yükselt. aş Gövde şağı Pozisyonda (dizler göğse dayalı ve eller dizlere kenetlenmiş olarak) veya rendelenburg Pozisyonunda Steril eldivenli bir el ile vajinadan yenidoğanın başını iterek göbek kordonunun sıkışmasını önle çıktaki kordonu ılık nemli bir gazlı bez veya pedlerle kapat ordondaki nabız atışları monitorize et. abız alınıyorsa canlı bir yeni doğana işaret eder. nneden kasılmalar (kontraksiyonlar) sırasında sık nefes alması ve ıkınmamasını iste içbir durumda kordonu geri itme. Zaman varsa SF ile IV veya infüzyon pompasıyla damar yolunu açık tut ızlı nakil gerçekleştir. astayı kabul edecek hastaneye mümkün olduğu kadar çabuk haber ver. 27
OĞU OĞU OPSYOI G nneye geri dönüşümsüz yüz maskesi ile 10-15 l/dk oksijen uygula. Gerekiyorsa PV ile solunumu destekle. Yenidoğanı asla bacaklarından çekme nnenin kalçalarını yükselt. aş Gövde şağı Pozisyonda (dizler göğse dayalı ve eller dizlere kenetlenmiş olarak) veya rendelenburg Pozisyonunda Yenidoğanın bedeni çıkarken destekle Yenidoğana doğum işlemi tamamlandıktan sonra YOĞ II veya SÜSSYO kış eması uygula SF ile damar yolunu açık tutunuz. akat geliş olduğu anlaşılır anlaşılmaz hızlı nakil başlatılmalıdır. 28
OĞU OĞU OPSYOI S G nneye geri dönüşümsüz yüz maskesi ile 10-15 l/dk oksijen uygula. Gerekirse PV ile solunumu destekle nnenin kalçalarını yükselt. aş Gövde şağı Pozisyonda (dizler göğse dayalı ve eller dizlere kenetlenmiş olarak) veya rendelenburg Pozisyonunda ordon sarkması varsa GÖ OOU SSI I SI uygulanır SF ile amar Yolunu çık tutunuz. kstremite geliş olduğu anlaşılır anlaşılmaz hızlı nakil başlatılmalıdır. 29
avayolu ıkanması ilinç Var ilincini eğerlendir. ilinç Yok 1 Yaş ve Üstü 1 Yaş ltı Sözlü Cevap ısmi ıkanma oğuluyor musun diye sor areketle Cevap am ıkanma Öksürme veya Ses var am tıkanmayı yakın takip et Öksürme veya Ses yok 5 kez sırta vur ve 5 kez göğüs basısı uygula Öksürmesini ve nefes almasını öğütle eimlich anevrası Uygula ilinç aybı Gelişirse am tıkanma ve diğer yöntemlerle havayolu açılamıyorsa ğne ile rikotirotomi yap P Protokolunu Uygula 30
stım (Yetişkin) C yi değerlendir aske ile 5 lt/dak. Oksijen ver, gerekirse solunumu PV ile destekle astayı rahat, tercihen oturur pozisyonda tut Oksijen satürasyonunu izle Salbutamol inhaler ihtiyaca göre 2-4 puf kullan ( 5 10 dak. bir tekrarla ) amar yolu aç () Yapılanlar hastayı rahatlatmadıysa 0.01mg/kg, (en fazla 0.3 mg) IV/SC I uygula (20 dak arayla 3 kez) ardiyak monitorizasyon yap, hastayı değerlendir 31
rup/piglotit C yi değerlendir aske ile 5 /dak. nemlendirilmiş Oksijen ver Gerekirse solunumu balon maske ile destekle Çocuğu sakinleştir ve rahat edeceği bir pozisyonda tut ava yoluna bakmaya çalışma ya da hastanın ağzına bir şey koyma ardiyak monitorizasyon yap, hastayı değerlendir Solunum sıkıntısı devam ediyorsa 1/1000 lik I den 2 3mg (2 3 ml) nebulizatörle ver 0.6 mg/kg eksametazon IV ver 32
mfizem/o (Yetişkin) C yi değerlendir avayolu, solunum ve dolaşımla ilgili sorunları bul astayı rahat ettiği pozisyonda bırak azal kanül ile 2 6 lt/dak. Oksijen ver, gerekirse solunumu PV ile destekle Oksijen satürasyonunu izle Salbutamol inhaler ihtiyaca göre 2-4 puf kullan ( 5 10 dak. bir tekrarla ) amar yolunu aç Solunum sıkıntısı ciddi ise ve bilinç kaybı gelişirse endotrakeal entubasyon yap ardiyak monitorizasyon yap, hastayı değerlendir 33
alp Yetersizliğine ağlı kut kciğer Ödemi (Yetişkin) C yi değerlendir aske ile 6-10 lt/dak. Oksijen ver, gerekirse solunumu PV ile destekle astayı oturur pozisyonda tut ilinç kaybı varsa trakeal entubasyon yap Oksijen satürasyonunu izle ardiyak monitorizasyon yap amar yolunu aç Sistolik 100mmg üstündeyse 5 mg S itrat ver. Solunum sıkıntısı devam ederse ve sistolik 100 nin üzerinde, kalp hızı 60 ve üstündeyse, her 3-5 dak. bir tekrarla. (n fazla 3 kez) Sistolik 100 mmg üstündeyse 40 mg Furosemid V ver. asta önceden kullanıyorsa aldığı dozun 2 katını ver, en fazla 80 mg. 34
Ö (OVÜZYO) (Yetişkin) C yi değerlendir Gerektiğinde geri-dönüşümsüz yüz maskesi ile dakikada 5 lt oksijen ver. Gerekirse solunumu PV ile destekleyin. astayı engellemeye çalışmayın. öbeti seyrine bırakın. Yaralanmayı önlemek için hastanın başının altına yastık, katlanmış battaniye vs.yerleştirin an şekerine bakın üşük dozda serum fizyolojik infüzyonuna başlayın Gerekiyorsa orofarinks ve nazofarinksi aspire edin Gerekiyorsa bir nazofaringeal airway yerleştirin (kafa travmasında uygulamayın) Glukoz <60 mg/dl veya klinik olarak hipoglisemi belirti ve bulgularının olması durumunda POGS POOOÜ bakın öbet devam ederse bakılan kan şekeri >60 mg/dl ise etkiye göre titre ederek yavaş IV puşe şeklinde maksimum 5mg olacak şekilde 1 amp ( 0.25 mg/kg) ZP verin. öbet durunca infuzyonu durdur. öbet devam ederse 5 dak içinde aynı dozu tekrar et ki doz IZ e rağmen nöbet devam ediyorsa %0.9 SF 150 cc içinde 3 amp PUI 15-20 dak da IV öbet devam ederse; 5mg ZO veya 1 gr IOP a (PO) IV yavaş infuzyonla danışarak verin ardiyak monitorizasyon uygulayın (bazen hayatı tehdit eden disritmilernöbet benzeri aktiviteye sebep olabilir). Postiktal dönemde hastayı iyileşme pozisyonuna getirmeyi düşünün. Gerektiğinde tekrar değerlendirin 35
ÜÇÜCÜ S PSS ĞI G Ö C yi değerlendir Gerektiğinde geri-dönüşümsüz yüz maskesi ile dakikada 5 lt oksijen ver. Gerekirse solunumu PV ile destekleyin. astayı engellemeye çalışmayın. öbeti seyrine bırakın. Yaralanmayı önlemek için hastanın başının altına yastık, katlanmış battaniye vs.yerleştirin an şekerine bakın astayı sol yanına yatırıp transfer edin. üşük dozda serum fizyolojik infüzyonuna başlayın Gerekiyorsa orofarinks ve nazofarinksi aspire edin Gerekiyorsa bir nazofaringeal airway yerleştirin (kafa travmasında uygulamayın) Glukoz <60 mg/dl veya klinik olarak hipoglisemi belirti ve bulgularının olması durumunda POGS POOOÜ bakın tkiye göre titre ederek yavaş IV puşe şeklinde maksimum 5mg olacak şekilde 0.25 mg/kg ZP verin.(medikal danışman). öbet devam ederse 5 dakika içinde dozu tekrarlayın. öbet devam ederse > 5 dakikada 4 gr (%20 solüsyon 20 ml) IV GZYU SÜF verin. öbet devam ederse GZYU SUF 2 gr puşe şeklinde dozu tekrarlayın. rdından 2 gr/saat IV infusyon şelinde GZYU SUF devam edin Gerektiğinde tekrar değerlendirin 36
ipovolemik ok (Yetişkin) C yi değerlendir. şağıdaki bulguları değerlendir. ooperasyon, ipoperfüzyon, akipne, Filiform abız, Ortostatik ipotansiyon, ulantı,susama issi,doğum sonrası kanama aske ile 5 /dak. oksijen desteği sağlayın. Gerekirse PV ile solunumu destekleyin ış kanamayı kontrol altına al. irek ası, lavasyon, asınç noktaları ok Pozisyonu Uygula.. afa Yaralanmasını gözet. (amile ise sola yatır) Vucut ısını koru.. Islak giysileri çıkar.. attaniye ile sar. amar yolunu aç (V/O) (Çocukta 90 sn içinde venöz yol açılamıyorsa IO yol aç) u arada nakli geciktirme Sıvı replasmanı sağlayın. onitorize edin, Solunumu değerlendirin (ispne, raller, ronküs,spo2) 20 ml/kg V bolus (SF) 10-20 dak içinde uygulayın. 20 dak.da bir toplam 3 kez tekrarla iletişim kurup direktifleri yerine getirin.. 37
ardiyojenik ok (Yetişkin) C yi değerlendir. Oksijen desteği sağlayın.aske ile 4-6 /dak. Gerekirse V ile destekle şağıdaki işaretleri değerlendir. ooperasyonu, ipoperfüzyonu, akipneyi, Filiform abızı, Ortostatik ipotansiyonu, ulantıyı,susama issi ok Pozisyonu Uygula.. afa Yaralanmasını gözet. (amile ise sola yatır) Sıvı yolu açın.. (V/O) u arada ransportu geciktirmeyin ğer solunum sesleri normalse, kalp atım hızı 60 ile 150 arasındaysa, sistolik basınç 90 dan fazlaysa ve şok semptomları bulunuyorsa 250 ml bolus SF sıvı verilir respiratuar distress oluşursa (dispne, raller, hışıltı, SpO2 de düşme) IV sıvıyı azalt. perfüzyon gelişirse sıvı vermeyi yavaşlat ve hastayı monitörize et perfüzyon gelişmezse veya pulmoner ödem nedeniyle sıvı verilemiyorsa ve sistolik basınç 90 nın altındaysa astayı gözlemeye devam et. iletişim kurup direktifleri yerine getir.. ğer yanıt yoksa ve kontrendikasyon oluşmadıysa 5-20 mcg/kg/dk. IV opamin (Sistolik 100 olmalı) 38
Spinal mmobilizasyon Genel hasta yönetimini uygula Selektif Spinal mmobilizasyon gerçekleştir lle baş ve boyun stabilizasyonunu gerçekleştir Uygun büyüklükteki sevikal kolları tak 4 ekstremitenin duyusal ve motor fonksiyonlarına bak astanın önceliğine bağlı olarak gereken spinal immobilizasyon cihazını veya gereken prosedürleri uygula Stabil, oturur pozisyonda bulunan düşük öncelikli hastalar Yüksek öncelikli hastalar, hızlı hareket etmeyi gerektiren tehlikeli alanlar veya daha ciddi hastalara ulaşabilmek için Supin pozsiyondaki hastalar ayakta duran hastalar kstrikasyon yeleği veya kısa tahta ızlı ekstrikasyon prosedürü Uzun sırt tahtası veya kaşık sedye ızlı uzaklaştırma 4 ekstremitenin duyusal ve motor fonksiyonları tekrarla devamlı değerlendirme yap n kısa zamanda transport 39
Selektif Spinal mmobilizasyon Yaralanma mekanizmasını değerlendir üşük riskli yaralanma Güvenilir anamnez/muayene Uyanık ve oryanye mi? Zehirlenmemiş mi? Psikolojik/psikiyatrik problem yok mu? afa yaralanması yok. u?(ilinç kaybı da dahil) ahatsız edici yaralanma yok mu? Yeterli iletişim kurabilmek mümkün mü? V Spinal ağrı veya hissizlik ksiyal omuru palpe et astaya destek gerekiyor mu? V YI Yüksek riskli yaralanma Spinal yaralanmanın da olduğu yüksek riskli bir kısım yaralanma nedenleri: aşa, boyna, gövdeye, pelvise şiddetli darbe Yüksek hızlı motorlu araçla kaza racın çarptığı yaya Patlama raçtan fırlama Sığ suya dalma kazası Yüksekten düşme ksiyal yük Omurgaya veya yakınına penetran travma aşta veya boyunda spor yaralanması I O I Z YI ormal duyusal/motor muayene areket edebiliyor mu? ütün ekstremiteleri simetrik hareket edebiliyor mu? afif dokunmanın fark edebiliyor mu? V YI mmobilizasyon tavsiye edilmez 40
/ CVO C yi değerlendir. ava yolu, solunum ve dolaşımla ilgili problemlere dikkat et. spirasyon, üst havayolu obstrüksiyonu ve hipoventilasyon için hazır ol. Cincinati astane öncesi inme skalası imikler (asta güler veya dişlerini gösterir.) ormal- yüzün her iki tarafta eşit hareket eder. normal- yüzün her iki tarafı eşit hareket etmez. ol hareketi ( asta gözlerini kapatır ve kollarını 10 sn. boyunca uzatır.) ormal- ollar ya aynı şekilde hareket eder veya hareket etmezler. normal- ollar paralel hareket etmez. bnormal konuşma: ormal: asta kelimleri doğru söyler, kelimelerini ağzında yuvarlamaz. normal: elimeleri ağzında geveler, yanlış kelimeler veya konuşamaz. Yorumlama: u 3 işaretten biri anormalse inme olma ihtimali %72 dir. / sistolik >220 ise 1 amp Furocemid (asix) IV yap aske ile 10-15 l/dk. O2 ver Gerekirse V kullan asta, hipoperfüzyon belirtileri göstermiyorsa baş ve gövdeyi 30 derece yükselt glikoz seviyesini ölç Cincinnati astane öncesi inme skalasını uygula. amar yolunu aç, sıvı ver (%0,9 Cl) ardiyak monitörizasyon. / takibi evamlı değerlendirme yap glikoz <60 veya hipoglisemi bulguları varsa hipoglisemi protokolünü uygula. / sistolik =<200 ise düşürmeye çalışma ızlı ama dikkatli transport et. Olabildiğince erken taşınan hastaneye bilgi ver. aşıma süresi 10 dk. dan kısa olmalıdır. 41
Yeterli Suda oğulma C yi değerlendir Solunum Oksijen Saturasyonu an ekeri itm düzensizliği ipotermi laç, lkol alımı Çocuk istismarını araştır Yetersiz %100 Oksijen ver oyunluk ak (alma-tlama) Islak ıyafetleri Çıkar Isıt amar Yolu Ç %100 oksijen ile V uygula oyunluk ak spirasyon Uygula Gerekiyorsa G Sonda tak Solunum Yetersiz ise P Protokolünü uygula ardiyak monitorizasyon yap astayı izlemeye devam et Sıcak tut 42
OSOOJ-Z/OZ II Çevre güvenliğini sağla addeyi tanımla ve hastaya dekontaminasyon uygulandığından emin ol ÇI ise ğızdan 1g/kg sıvı aktif kömür içirmeye çalış. Genel hasta yönetimini uygula C yi değerlendir, problemleri çöz ilinç ontrolü 5 /dk. O2 ver. Gerekirse balon maske kullan PI ise Protokolle bildirilmemiş yüksek doz, zehirlenme ve maruz kalma durumları için ile iletişim kur. elirtildiği gibi gözleme devam et 43
Z/OZ II lkol intoksikasyonu / yoksunluğu ok ve dehidratasyon bulguları varsa ipovolemik ok kış şemasına uy ipoglisemik kabul edilir. aşka problemlerim olabileceği düşün. ızlı bir kan şekeri ölçümü yap ardiyak monitorizasyon yap Yoksunluğa bağlı ciddi ajitasyon, taşikardi,, halüsinasyonlar veya nöbet vs. varsa 0.25 mg/kg, maksimum 5 mg IZP IV yavaş ver.. Gerekirse 5 dakika sonra bir doz daha tekrarla.. Glukoz <60 mg/dl veya klinik olarak hipoglisemi belirti ve bulgularının olması durumunda POGS POOOÜ bakın 2 doz IZ e rağmen nöbet geçmezse 5 mg IV IZO yavaş ver.. 5 dakika sonra doz tekrarlanabilir Gözleme devam et 44