ISSN: 2198 4999, Mannheim GERMANY, p. 2662-2668 TURKISH AND TURKISH CULTURE LESSONS IN FRANCE: CURRICULUM, TEXTBOOKS AND PROBLEMS FRANSA DA TÜRKÇE VE TÜRK KÜLTÜRÜ DERSLERİNİN MEVCUT DURUMU, ÖĞRETİM PROGRAMI VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR 1 Tülin KARTAL GÜNGÖR 2 ABSTRACT Mother-tongue teaching is directly related to the process of with the development of the child's cognitive and affective. It is also related to the cultural environment in which it is located. Turkish and Turkish culture teaching can be evaluated like an special process. New teaching programs and materials should be developed. The aim of this study is make an overall assessment about the Turkish culture Lesson curriculum and textbooks instructed in France. We will look also the problems of this lesson in practice. Key Words: Turkish, culture, france, morther tongue, education. ÖZET Ana dili eğitim ve öğretimi, çocuğun bilişsel, duyuşsal gelişim süreçleri ile doğrudan ilgili olmakla birlikte, o dilin yapısıyla ve çocuğun içinde bulunduğu kültürel ortamla da yakından ilişkilidir. Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın çocuklarına yönelik olarak verilen Türkçe ve Türk Kültürü öğretimini kendine özgü bir süreç olarak değerlendirmeli ve buna uygun öğretim programları ve materyalleri geliştirilmelidir. Bu çalışmada, Fransa'da okutulan Türkçe ve Türk Kültürü Dersini öğretim programları ve ders kitapları hakkında genel bir değerlendirme yaparak, bu dersin uygulanışında karşılaşılan sıkıntıları inceleyeceğiz. Anahtar Kelimeler: Türkçe, kültür, Fransa, anadil, eğitim 1. GİRİŞ Duygu ve düşüncelerin aktarıldığı, insanlar arasında iletişim kurmayı ve sosyalleşmeyi sağlayan en önemli araçlardan biri dildir. Göçler, bilimsel gelişmeler ve ticari ilişkiler toplumlar arasında kültürel yakınlaşma yaratmakta ve farklı dünya görüşü ve değerler sistemine sahip bireyler birbirleriyle anlaşmak durumunda kalmaktadır. Bu durum bir dilin 1 Bu çalışma Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi tarafından düzenlenen 1. Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 2 Dr., Gazi Üniversitesi, Fransız Dili ve Edebiyatı, e-posta: tulingungor@gazi.edu.tr
FRANSA DA TÜRKÇE VE TÜRK KÜLTÜRÜ DERSLERİNİN MEVCUT DURUMU, ÖĞRETİM PROGRAMI VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR 2663 yapısını bilmekten daha geniş bir dil becerisinin kazanılmasını gerektirmektedir. Dil öğretiminde kuşkusuz kültür çok önemlidir.kültürlerarası iletişime açık bir dil öğretimi ile birey konuştuğu dilin kültürünü, kendi öz değerlerini yitirmeden, farklılıklara ön yargısız ve hoşgörülü bakarak öğrenir. Yabancı dil öğretiminin başarılı olması için dil politikalarının iyi belirlenmesi,iyi bir planlama ve disiplinler arası bir yaklaşım gerekir. Dünya dilleri arasında önemli bir yere sahip olan Türkçenin öğretimi giderek önem kazanmaktadır. Dünyada pek çok ülkede üniversitelerde, elçiliklerde ya da özel kurumlarda Türkçe anadili ve/veya ikinci dil olarak öğretilmektedir. Yurtdışındaki Türk vatandaşlarımız için de Türk dilini öğrenmek giderek daha önemli bir ihtiyaç haline gelmektedir. Ana dili eğitim ve öğretimi, çocuğun bilişsel, duyuşsal gelişim süreçleri ile doğrudan ilgili olmakla birlikte, o dilin yapısıyla ve çocuğun içinde bulunduğu kültürel ortamla da yakından ilişkilidir. Bu bakımdan, yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın çocuklarına yönelik olarak verilen Türkçe ve Türk Kültürü öğretimini kendine özgü bir süreç olarak değerlendirmeli ve buna uygun öğretim programları ve materyalleri geliştirtmelidir. FRANSA DA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE MEVCUT DURUM Fransa da yaklaşık 500 bin civarında Türk vatandaşı yaşamaktadır.türkçe, orada yaşayan Türkler tarafından konuşulmakla birlikte, o ülkelerin vatandaşları tarafından da yabancı dil olarak öğrenilmek istenmektedir. Fransa da Türkçe Öğretimi 2 aşamada yapılmaktadır: Türkçe ve Türk Kültürü Öğretimi Yabancı dil olarak Türkçe Öğretimi Yabancı Dil olarak Türkçe Öğretimi Yabancı dil olarak Türkçe, Fransız yüksek öğretim kurumlarında Doğu Dilleri ve Uygarlıkları Enstitüsü bünyesinde veya bazı üniversitelerin Türk Dili ve Tarihi bölümlerinde yer alır. Ayrıca Fransız Eğitim Bakanlığı nın 1994 tarihli Kararnamesiyle Türkçe, liselerde ikinci ve üçüncü yabancı dil olarak öğretilmektedir. Türkçe dersleri, liselerde seçmeli yabancı dil olarak alındığı için öğrencilerin başarı ve başarısızlığını etkilemekte, lise bitirme sınavı notuna katkı sağlamaktadır. Öğretmenler Fransız Millî Eğitim Bakanlığının kararıyla atanmakta ve dersler Fransız Millî Eğitim Bakanlığ"ına bağlı Fransız vatandaşı öğretmenler tarafından verilmektedir. Ancak şu anda Fransa'da Bakanlık tarafından atanan sadece beş Türkçe öğretmeni liselerde görev yapmaktadır. Yabancı dil olarak Türkçe dilini seçmek isteyen çok sayıda öğrenci olmasına karşın Türkçe öğretmeni sayısı oldukça azdır. Anadil veya Türkçe ve Türk Kültür Dersi Öğretimi: Fransa da 1970 li yıllardan itibaren uygulanmaya başlanan ve göçmen çocuklarının Fransız okuluna uyum sağlamaları ve kendi ülkelerine döndüklerinde oradaki uyumlarına katkıda bulunmaları için başlatılan Anadil ve Kültür Eğitimi ELCO (Enseignement de la Langue et
2664 Tülin KARTAL GÜNGÖR Cultured Origine) anlaşması dâhilinde bu çocuklara yönelik ana dili eğitimi verilmektedir. ELCO derslerinin yasal dayanağı, 22 Eylül 1978 sayılı Türk çocuklarının ilkokullarda kendi anadillerini ve kültürlerini öğrenmelerine yönelik genelgedir. Türkçe ve Türk Kültürü dersleri 1978 den bu yana Fransız okullarında ve/veya Türk toplumunca kurulan dernekler bünyesinde, ilkokul birinci sınıf öğrencileri hariç, diğer öğrencilere istekleri çerçevesinde okul müfredatı dışında,okul saatleri içinde veya dışında haftada 2 saat verilmektedir. Bu dersler Bakanlıklar arası Ortak Kültür Komisyonu kararıyla Türkiye tarafından atanan Türk dili ve kültürü öğretmenleri tarafından verilmektedir. Fransa da 71.200 Türk öğrenci olmakla birlikle bu öğrencilerden Türkçe ve Türk Kültürü derslerine devam eden öğrenci sayısı ise 19.926 dir. Türkçe ve Türk Kültürü dersi, Arapça 'dan sonra Fransa'da okutulan ve en çok tercih edilen anadil dersleri içerisinde ikinci sırada bulunmakta, bu dersi Portekizce ve İtalyanca dersleri izlemektedir. Fransa'da bulunan Türkçe ve Türk kültürü öğretmeni sayısı 181'dir. Bu verilere göre Fransa da bir öğretmene 110 dan fazla öğrenci düşmektedir.ders dışındaki sosyal faaliyetler ve kültürel etkinliklerin de öğretmenler tarafından yapıldığı göz önünde bulundurulduğunda Fransa'daki Türkçe ve Türk Kültürü öğretmeni sayısı yetersiz kalmaktadır.bu dersler senede bir defa Fransız müfettişler tarafından teftiş edilmekte, dersin işlenişi,öğretmen performansı ve öğrenci gözlemlerine yönelik Fransız müfettişler tarafından rapor hazırlanmaktadır. Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanan yurt dışındaki çocuklarımızın, bulundukları ülkenin dilini öğrenmede daha başarılı oldukları bilinmektedir. Bu nedenle yurt dışındaki çocuklarımızın Türkçeyi öğrenerek kültürlerini korumaları,bulundukları ülkenin kültürüne uyum sağlamaları ve öğretimdeki başarılarının artırılması önem taşımaktadır. 3. Türkçe ve Türk Kültürü Ders Programı ve Materyalleri 2009 yılına kadar yurtdışındaki vatandaşlarımızın çocuklarına yönelik Türkçe ve Türk Kültürü Ders kitaplarının ve güncel bir eğitim programının olmayışı ciddi bir sıkıntı yaratmaktaydı. Öğretmenler dil öğretimini bireysel birikimleri ve farklı uygulamalarla gerçekleştirmekteydiler.2009 yılında başlatılan Uzaktaki Yakınlarımız Projesi kapsamında Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının koordinesinde Türkçe ve Türk kültürü Dersi Öğretim Programı geliştirilmiştir. Geliştirilen programa uygun olarak 2011 yılında Türkçe ve Türk Kültürü Ders Öğretim Materyalleri (4 adet Ders kitabı 4 adet Çalışma Kitabı, 1 adet Öğretmen kitabı ve Dinleme Metinlerinin yer aldığı CD ler ) hazırlanmıştır. 2009 Türkçe ve Türk Kültürü Programda yer alan Temel beceriler ve Temel Değerler şunlardır: Temel Beceriler: - Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma - Eleştirel düşünme -Yaratıcı düşünme - İletişim kurma - Problem çözme - Araştırma - Karar verme
FRANSA DA TÜRKÇE VE TÜRK KÜLTÜRÜ DERSLERİNİN MEVCUT DURUMU, ÖĞRETİM PROGRAMI VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR 2665 - Bilgi teknolojilerini kullanma - Girişimcilik - Sosyal katılım Temel Değerler - Vatanseverlik - Hoşgörü - Farklılıklara saygı duyma - Barış - Kültürel mirası yaşatmaya duyarlılık - Misafirperverlik - Dayanışma - Sorumluluk - Paylaşımcı olmak - Dürüstlük - Yardımseverlik - Estetik duyarlılık Programda Dikkat Çeken Unsurlar: -Türkçe ve Türk Kültürü Programı yurt dışındaki tüm Türk çocukları için hazırlanmış olup herhangi bir ülke ayrımına gidilmemiştir. -Programın kazanımları dört seviye grubuna göre hazırlanmıştır. (1-3, 4-5, 6 7, 8-10. sınıflar) Program hazırlanırken her sınıfa ayrı ayrı yer verilmemesinin nedeni bu derslerinin birleştirilmiş sınıflarda yapılıyor olmasından kaynaklanmaktadır.sınıflar genelde ilköğretimde 15-25 kişilik sınıflar olup ilkokul ikinci sınıftan 5. sınıfa kadar,ortaöğretim de birleştirilmiş dört farkı seviyedeki sınıftan oluşmaktadır.öğretmenin haftada 2 saat ders verdiği birleştirilmiş bir sınıfta 5 farklı kaynaktan ve programdan ders yapması mümkün olamayacağından programda bu durum göz önünde bulundurulmuştur. -Program ve öğretim materyallerini hazırlanma komisyonunda görev alan uzmanlar daha önce yurtdışında Türkçe ve Türk Kültürü öğretmenliği yapmış kişiler, alan uzmanları ve program geliştirme uzmanından seçilmiştir. -Program Türkçe ve Türk kültürü programı olarak öngörüldüğünden disiplinler arası bir yaklaşımla hazırlanmıştır. Program Türkçe, Türk Tarihi, İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, Coğrafya,ve Türk kültürüne yönelik kazanımlarla ilişkilendirilen bir Türkçe programı niteliği taşımaktadır. Ayrıca programda ve öğretim materyallerinde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi kazanımlarına da yer verilmiş ancak Fransa da devlet okullarında din eğitiminin yasak olmasından dolayı bu bölümler Fransa dışındaki ülkelerin programında ve kitaplarında kullanılmıştır. Programda kazanımlara yönelik etkinlik örnekleri ve açıklamalara yer verilmiştir. Programda önemli görülen noktalar [!] uyarı sembolüyle belirtilmiş,dinleme metinlerine yer verilmiştir. Programda dilin işlevleri ve önemine ayrıntılı olarak yer verilmiştir.
2666 Tülin KARTAL GÜNGÖR Dil becerileri; dinleme/izleme, konuşma, okuma ve yazma şeklinde belirtilmiş, dil bilgisi diğer dil becerileriyle ilişkilendirilerek verilmiştir. Programda öğretmenlerin sınıf seviyelerine yönelik olarak kullanılabileceği değerlendirme önerileri ve ölçme formları yer almıştır. Yıl içerisinde hangi konu ve kazanımlara yer verileceği öğretim yılının başında zümre öğretmenleri tarafından, bulunulan bölge ve okulun şartları, öğrencilerin ilgi, istek ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak belirlenebileceği belirtilmiştir. -Birden çok dil becerisini hedef alan kazanımlar yer almaktadır. Örneğin: 4-5 sınıf Türkçe kazanımlarında : 1. Kelimeleri yerinde ve doğru anlamda kullanır. 2. Verilen kelime ile cümle kurar. 3. Konuşmanın akışını bozacak duraksamalar yapmadan konuşur. 4. Tekrarlara yer vermeden konuşur/yazar. 5. Konuşmasında sebep-sonuç ilişkileri kurar. Programda öğrencinin aktif rol aldığı,öğreticinin daha çok rehberlik görevini üstlendiği yapılandırıcı bir yöntem anlayışı benimsenmiştir. Programın uygulanması ile ilgili açıklamalar bölümünde aynı sınıftaki öğrencilerin Türkçe anlama ve anlatma düzeyleri farklı olabileceği belirtilmiş ve öğrencilerin, Türkçeyi kullanma düzeylerinin dikkatle belirlenerek bireysel ve grup çalışmalarına yönlendirilmeleri gerekliliğine vurgu yapılmıştır. Söz varlığını geliştirmenin önemi vurgulanmış ve öğretmenlere "öğrenciler düzeylerine uygun şiir, masal, hikâye, fabl gibi yazılı ürünler okumaya özendirilir." şeklinde ifade konulmuştur. Dil öğretimini kültür ve dil kuralları ile birlikte bir bütün olarak düşünmek gerekir. Yurtdışında özellikle milli bayramlar ve sosyal etkinlikler vatandaşlarımız için büyük önem arz etmektedir.programda bu hususa da dikkat çekilmiş ve öğrencilerin Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanabilmeleri, kendilerini rahat ifade edebilmeleri için sosyal ve kültürel etkinliklerde görev almaları konusunda teşvikte bulunulmuştur.( M.E.B 2009 :6 ) Programda metinlerin seçiminde titizlik gösterilmesi gerektiği belirtilerek metinlerin seçimindeki temel ilkeler açıkça belirtilmiştir.( M.E.B 2009 :6 ) Programda kültürel öğelere özelikle dikkat çekilmiş, Kültürel değerlerimizi korumanın yanı sıra, yaşadığı ülkeye uyum sağlayabilmelerinin önemi de vurgulanmış, bulundukları ülkedeki farklı kültür, görüş, din ve inanışları hoşgörülü bir yaklaşımla karşılayabilmelerine yönelik kazanımlara yer verilmiştir.bu kazanımlarla insan haklarına saygılı, ülke ve dünya sorunlarına duyarlı bireyler olmaları amaçlanmıştır. Türkçe ve Türk Kültürü Öğretiminde Karşılaşılan Sıkıntılar ve Öneriler: 4. SONUÇ Türkçe ve Türk Kültürü Derslerinin talebe bağlı olması, sınıf geçmede etkisinin bulunmaması, derslerin çoğunlukla okul saatleri dışında ve derslik olarak kullanılmayan yerlerde yapılması
FRANSA DA TÜRKÇE VE TÜRK KÜLTÜRÜ DERSLERİNİN MEVCUT DURUMU, ÖĞRETİM PROGRAMI VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR 2667 ve Türklerin yaşadıkların yerleşim yerlerinin dağınık olması vatandaşlarımızın önemli bir kesiminin çocuklarını Türkçe ve Türk kültürü derslerine göndermekten vazgeçiren unsurlardır. - Öğrencilerin Türkçe notlarının karnelerde yer almaması öğrencilerin motivasyonunu olumsuz yönde etkilemektedir.bu konuda Fransız makamlarıyla görüşmeler yapılmalı ve notların karnede yer alması sağlanmalıdır. -Derslerin genellikle okul saatlerinin dışında yapılması öğrenciler ve öğretmenler açısından sıkıntı yaratmaktadır.öğrencilerin okul çıkışı yorgun oldukları ve bu durumun başarıyı düşürdüğü gözlemlenmiştir.ayrıca Türkçe öğretmenleri okul saatleri dışında ders yaptıklarında Fransız meslektaşlarıyla yeterince bilgi alışverişinde bulunamamaktadırlar. -Özellikle gençlerin konuştuğu günlük dil, Fransızca Türkçe karışımı ile ortaya çıkan karma bir dil özelliği göstermektedir.öğrenciler Türkçeyi ya sınırlı bir söz dağarcığı ile konuşmakta ya da Türkçe konuşmaktan vazgeçip Fransızca konuşmayı tercih etmektedirler. Bu durum dikkate alınarak aileler çocukları ile konuşurken, kullandıkları dilin seçimine dikkat etmeli ve tek bir dil üzerinde karar vermeli, yöresel şivelerini kullanmamaya dikkat etmelidirler. -Dilin yaşanılarak öğrenilen bir beceri olduğu unutulmamalı yapılan etkinlikler yaşama ve öğrenci özelliklerine uygun olarak hazırlanmalıdır. Uyaran sayısını fazla tutmaya, pekiştireçleri artırmaya özen gösterilmelidir. -Öğrenciyi öğretilen dilde daha fazla meşgul etmek için okul dışı etkinliklere yer verilmelidir. -Programların uygulayıcı ve aktarıcısının öğretmen olduğu dikkate alınarak gerek yöntem kullanımı gerek kültür aktarımında en büyük sorumluluğun öğretmene ait olduğu unutulmamalıdır.öğretmenlerin Fransız okullarda ders verdiği göz önünde bulundurulmalı iyi derecede yabancı dil bilgisine sahip olmaları gerekmektedir. -Türkçe ve Türk Kültürü başarılı bir şekilde öğrenilebilmesi için ülkenin yasalarının sağladığı anadilini öğrenme hakkı yeterince kullanılmalıdır. Öğretmenlerin Fransız milli Eğitimiyle iş birliği içinde olmaları gereklidir. -Türkçe öğretiminde kullanılan temel ve yardımcı malzemelerin standardı yükseltilmeli,ders materyallerinin tasarım, basım, teknolojik destek bakımından daha çağdaş ürünler olması sağlanmalıdır. -Öğretim programı ve mayeryalleri her ülke için ayrı ayrı hazırlanmalı ve o ülkenin öğretim programıyla paralellik göstermelidir. -Fransa'da yaşayan vatandaşlarımızın sorunlarına yönelik projeler hızla hayata geçirilmeli, öğretmen,öğrenci ve velilere yardımcı olacak yabancı dil bilen Rehber ve Psikolojik danışmanlar gönderilmelidir. KAYNAKÇA Kitap Tek Yazarlı
2668 Tülin KARTAL GÜNGÖR Akıncı, M. (2009), " Fransa'da Türkçe'nin Ana Dili ve yabancı Dil Olarak Öğretimi", Ankara: Anı Yayınları. Nurlu, M. (2011), "Fransa'da Türkçe Öğretimi", Ankara: Sarkaç Yayınları. Kitap Çok Yazarlı. Yurt Dışındaki Türk Çocukları için Türkçe ve Türk Kültürü Dersi Öğretim Programı (1-10. sınıflar), (2009) Ankara,M.E.B Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yurt Dışındaki Türk Çocukları için Türkçe ve Türk Kültürü Dersi Kitapları (1-10. sınıflar), (2011),Ankara: M.E.B Yayınları Makale Tek Yazarlı Akalın,Şükrü Halûk, (2012).Türkçenin Güncel Sorunları, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi