Yeterlilikler ile İlgili Yürütülen Güncel Çalışmalar Ankara, 13 Ocak 2014 (Kaynak: Avrupa, YÖK, MYK, MEB dokumanı) Metin TOPRAK İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi YÖK Bologna Uzmanı
Yeterlilik Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi tanımına göre; Yetkili bir otorite tarafından bireyin öğrenme kazanımlarını belirli standartlara göre edindiğinin belirlenmesi halinde elde edilen, bir değerlendirme ve geçerlilik kazandırma (doğrulama) sürecinin resmi kazanımı (çıktısı)dır. Yeterlilik, diploma veya sertifika türünden bir belgeyle somutlaşır. 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanununa göre; Bireyin sahip olduğu, yetkili otorite tarafından tanınmış bilgi, beceri ve yetkinliktir. Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) ve Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi (UYÇ)
Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi Avrupa Yeterlikler Çerçevesi (Şemsiye Çerçeveler) 1. Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi (The overarching framework for qualifications of the EHEA) QF - EHEA : Bologna Süreci-Bergen Kararı, 19-20 Mayıs 2005 2. Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (European Qualifications Framework for Lifelong Learning) EQF-LLL : Avrupa Parlementosu ve Konseyi tarafından 23 Nisan 2008 de kabul edilmiştir. İki ayrı çerçevenin yaklaşımları farklı, amaçları aynıdır. 3
AVRUPA YÜKSEKÖĞRETİM ALANI KALİTE GÜVENCESİ STANDART VE İLKELERİ İç Kalite Güvencesinin Avrupa Standartları ve Temel İlkeleri Dış Kalite Güvencesinin Avrupa Standartları ve Temel İlkeleri Dış Kalite Güvence Ajansları için Avrupa Standartları Kalite Güvencesi için Politika ve Prosedürler Program ve Kazanımların Onaylanması, izlenmesi ve Düzenli Olarak Gözden Geçirilmesi Öğrencilerin Değerlendirilmesi Öğretim Elemanının Kalite Güvencesi Öğrenme Kaynakları ve Öğrencilere Sağlanan Destek İletişim ve Bilgi Sistemleri Kamunun Bilgilendirilmesi İç Kalite Güvencesi Prosedürlerinin Kullanımı Dış Kalite Güvencesi Süreçlerinin Gelişimi Karar Kriterleri Amaca Uygun Süreçler Raporlama İzleme Prosedürleri Periyodik Gözden Geçirmeler Sistem Çapında Analizler Yükseköğretim için Dış Kalite Güvencesi Yöntemlerinin Kullanımı Resmi Statü Etkinlikler Kaynaklar Görev Bildirisi Bağımsızlık Kuruluşlar Tarafından Kullanılan Dış Kalite Güvencesi Kriterleri ve Süreçleri Güvenirlik Sağlama Yöntemleri 4
2012 BÜKREŞ BİLDİRGESİ 2012 POLİTİKA FORUMU BİLDİRGESİ 5
Bükreş Bakanlar Bildirgesi 2012-2015 öncelikleri 2012 yılına kadar Avrupa Yükseköğretim Alanıyla uyumlu ulusal yeterlilik çerçevelerinin uygulamasını tamamlayamayan ülkelerden yeniden gözden geçirilmiş bir yol haritası sunmalarının istenmesi; 6
Bükreş Bakanlar Bildirgesi 2012-2015 Öncelikleri Yeterlilikler çerçevelerinin uygulamada nasıl çalıştığı, öğrenme kazanımları ile ilgili bağın vurgulanması ve ulusal kapsamda kısa kademe yeterliliklerini Avrupa Yükseköğretim Alanında Yeterlilikler Çerçevesi nde nasıl dikkate alınacağı ile ilgili çalışmaları koordine edeceğiz; 7
Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi (UYÇ) Yeterlilikleri tanımlamak, belirlenmiş ölçütlere göre sınıflandırmak ve karşılaştırmak için kullanılan, seviyelerden oluşan ilkeler ve kurallar bütünüdür. Bir ülkede bulunan yeterlilik sistemlerini bütünleştirmekte ve yeterlilik sistemleri arasında eşgüdümü sağlamaktadır. Yeterliliklerin kalite standartları çerçevesinde daha şeffaf ve tanımlanabilir olmasını ve öğrenenlerin yeterlilikler arasında yatay ve dikey hareketliliğini kolaylaştırmaktadır. Dünya genelinde 130 dan fazla ülke, AB üyesi ve üyelik sürecinde olan 29 ülke ulusal yeterlilik çerçevesi geliştirmiş veya geliştirme sürecindedir.
Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ) ne Doğru Eğitim ve öğretim sisteminin kalitesini artıracak, İstihdam ve eğitim arasındaki ilişkiyi güçlendirecek, Toplumdaki tüm bireylerin eğitim ve öğretim gereksinimlerini hayat boyu öğrenme olanakları ile destekleyecek, İş piyasasının gereksinim duyduğu yeterliliklerin geliştirilmesini sağlayacak, Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi ile uyumlu bir ulusal yeterlilik çerçevesi oluşturulması ve etkin bir şekilde uygulanması Türkiye için öncelikli hedef olmuştur. Bu hedefler doğrultusunda hazırlanan TYÇ 2013 yılının ikinci yarısında resmen kabul edilerek uygulamaya konulacaktır.
TYÇ İlk, orta ve yükseköğretim dâhil, mesleki, genel ve akademik eğitim ve öğretim programları ve diğer öğrenme ortamlarında kazanılan tüm yeterlilik esaslarını tanımlayan, AYÇ ile uyumlu olacak şekilde tasarlanan Türkiye nin ulusal yeterlilik çerçevesidir. UYÇ, kavramın genel ve evrensel ismi, TYÇ ise bu kavramın ülkemize özel ismidir.
TYÇ nin Kapsamı Kalite güvencesi sağlanmış ilk, orta ve yükseköğretim dâhil, genel, mesleki ve akademik eğitim ve öğretim programları ve diğer öğrenme yolları ile kazanılan tüm yeterlilikler TYÇ kapsamındadır. TYÇ; katılımcı, yeniliklere açık, değişime öncülük eden ve kapsayıcı bir çerçeve olarak tasarlanmıştır.
TYÇ nin Yasal Altyapısı TYÇ nin hazırlanmasına yönelik politikaların oluşturulmasına ilişkin kararlar, 2007-2013 Dokuzuncu Kalkınma Planı, 2011 yılı Ulusal Gençlik İstihdam Eylem Planı, 2008 yılı Türkiye Ulusal Programı 2007 2013 Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi İstihdam ve Mesleki Eğitim İlişkisinin Güçlendirilmesi Eylem Planı (İMEİGEP) 5544 Sayılı MYK Kanunu (Madde 23/A) gibi birçok önemli politika belgesindeki öncelikler arasında yer almıştır.
Ulusal Yeterlilik Çerçevesi Ulusal Yeterlilik Çerçevesi 5544 Sayılı MYK Kanunu MADDE 23/A- (Ek: 11/10/2011 - KHK - 665/41 md.) (1) Ulusal Yeterlilik Çerçevesinin oluşturulmasına, geliştirilmesine ve güncelliğinin korunmasına ilişkin işlemler Kurum tarafından yürütülür. (2) Kalite güvencesi sağlanmış tüm yeterlilikler Ulusal Yeterlilik Çerçevesine dahil edilir. Ulusal Yeterlilik Çerçevesinde yer alacak meslekî ve teknik yeterliliklerin kalite güvencesi Kurum tarafından sağlanır. Ulusal Yeterlilik Çerçevesine dahil edilecek yeterliliklerin kalite güvence ölçütlerine, meslekî ve teknik yeterlilikler dışında kalan yeterliliklerin kalite güvencesini sağlayacak kurum ve kuruluşların belirlenmesine, farklı yeterlilikler arasındaki yatay ve dikey geçişler ile Ulusal Yeterlilik Çerçevesinin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir. 13
Türkiye de Yeterlilik Sistemleri Milli Eğitim Bakanlığı ve MYK nın sorumlu olduğu yeterlilik sistemleri ile Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) bulunmaktadır. Türkiye eğitim ve öğretim sisteminde yeterlilikleri sağlayan ana kuruluşlar MEB ve yükseköğretim kurumlarıdır. Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından kurulan ve işletilen ulusal mesleki yeterlilik sistemi kapsamında TS EN ISO/IEC 17024 standardına göre akredite edilmiş ve yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları ölçme, değerlendirme ve belgelendirme faaliyetleri yürütmektedir.
Türkiye deki Yeterlilikler Temel, Ortaöğretim ve Yaygın Eğitim Yeterlilikleri İlköğretim Diploması Kalfalık Belgesi Ustalık Belgesi Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Diploması Genel Ortaöğretim Diploması Yaygın Eğitim Yeterlilikleri Yükseköğretim Yeterlilikleri Ön Lisans, Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora Yeterlilikleri Ulusal Yeterlilikler: Ulusal Meslek Standartlarına dayalı olarak geliştirilen yeterliliklerin yetkili ve akredite belgelendirme kuruluşları tarafından değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi sonucu kazanılan yeterliliklerdir. Diğer Kurumlar Tarafından Sağlanan Yeterlilikler: Özel kanun ve yönetmeliklerle tanımlanmış diğer kurumlar ve kuruluşlar tarafından verilen mesleki ve teknik yeterliliklerdir.
TYÇ nin Hedefleri Yeterlilikleri tanımlamak, sınıflandırmak ve karşılaştırmak için açık ve tutarlı bir yöntem belirlemek. Kalite güvencesi sağlanmış tüm yeterlilikleri kapsayan bütünleşik bir çerçeve sunmak. Yaygın ve serbest öğrenme ortamlarında kazanılan yeterliliklerin tanınmasını sağlamak. Tanımlanmış ve ölçülebilir yeterliliklere sahip bireyler yetiştirilmesine ve işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunmak. İlgili tüm tarafların kurumsal işbirliğini geliştirmek. Uluslararası karşılaştırma işlevi görmek.
TYÇ nin Ana İlkeleri Yeterlilikleri öğrenme kazanımları aracılığıyla ifade etmek. Farklı amaçları ve nitelikleri olan yeterlilikleri bir araya getirmek. Farklı seviyeler ve yeterlilik türleri arasında ilerleme ve geçiş için temel oluşturmak. Kalite güvence sistemlerinin hazırlanmasına temel oluşturmak. Bireylerin öğrenme kazanımları ile ifade edilen bir yeterliliğe ulaştığının resmen tanınmasına ve belgelendirilmesine olanak sağlamak. Önceki öğrenmelerinin tanınmasını sağlamak ve hayat boyu öğrenmeyi desteklemek. Anahtar yetkinliklerin kazandırılmasına hizmet etmek. Bireylerin ulusal ve uluslararası hareketliliğini sağlamak. Var olan yeterliliklerin iyileştirilmesine ve yeni yeterliliklerin oluşturulmasına olanak sağlamak.
TYÇ den Beklenen Yararlar Yeterlilikler arasındaki geçişler, önceki öğrenmelerin tanınmasını ve bireyin tüm kazanımlarının değerlendirilmesi kolaylaşacak, İş piyasası için daha nitelikli işgücüyle gelen bir katma değer; öğrenenler ve bireyler için daha fazla istihdam imkânı ve öğrenme olanaklarına erişim fırsatı; eğitim ve öğretim kurumları için kalite referansları ve ulusal/uluslararası referanslandırma olanakları sunacak, Yeterliliklerin uluslararası alanda tanınırlığını ve şeffaflığını sağlayarak bireylerin hareketliliğini destekleyecek, Yeni yeterliliklerinin geliştirilmesine sağlam bir temel sunacaktır.
TYÇ HAZIRLAMA ÇALIŞMALARI TARİH İstihdam ve Mesleki Eğitim İlişkisinin Güçlendirilmesi Eylem Planı Temmuz 2010 UYÇ Hazırlama Komisyonunun Kurulması Ağustos 2010 Teknik Çalışma Gruplarının Kurulması Eylül 2010 TYÇ Seviye Tanımlayıcıların ve Yeterlilik Türlerinin Hazırlanması Aralık 2010 Danışma ve Değerlendirme Platformu Bilgilendirme Etkinliği Nisan 2011 UYÇ Hazırlama Çalıştayı Temmuz 2011 5544 Sayılı MYK Kanununda UYÇ ile İlgili Değişiklikler Yapılması Kasım 2011 TYÇ İstişare Belgesinin Hazırlanması Haziran 2012 Danışma ve Değerlendirme Platformu 1. İstişare Etkinliği Temmuz 2012 TYÇ Yönetmelik Taslağının Hazırlanması Kasım 2012 TYÇ Belgesinin ve Yönetmeliğinin Tamamlanması Mart 2013 Danışma ve Değerlendirme Platformu 2. İstişare Etkinliği Mayıs 2013 TYÇ Yönetmeliği ve TYÇ Belgesinin Bakanlar Kuruluna Sunulması Haziran 2013 - TYÇ-AYÇ Referanslama Raporunun Yayınlanması Aralık 2013 -
TYÇ Yüksek Kurulu TYÇ Kurulu TYÇ Sekretaryası TYÇ İstişare Meclisi TYÇ nin Yönetimi Sorumlu Kurum ve Kuruluşlar (MEB, YÖK, MYK) ve Belgelendirme Kuruluşları
TYÇ Yüksek Kurulu TYÇ nin yönetiminden sorumludur. Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı, Yükseköğretim Kurulu Başkanı ve Mesleki Yeterlilik Kurumu Başkanından oluşur. TYÇ nin uygulanması ile ilgili tüm konularda karar alma merciidir. TYÇ nin uygulanmasına yönelik izleme ve değerlendirme yapar.
TYÇ Kurulu TYÇ ile ilgili teknik çalışmaların yapılmasından ve koordinasyonundan sorumludur. Milli Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu, Mesleki Yeterlilik Kurumu, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Örgütleri ve Ulusal Öğrenci Konseyi temsilcilerinden oluşur. TYÇ kapsamında sorumlu kurum/kuruluşlarla işbirliği içerisinde çalışır. TYÇ ile ilgili tüm konularda TYÇ Yüksek Kuruluna görüş ve öneriler sunar. İhtiyaç duyulan uzmanlık komiteleri, çalışma grupları vb. yapıları kurar.
TYÇ Sekretaryası TYÇ Yüksek Kurulunun ve TYÇ Kurulunun sekretarya işlemlerini yürütür. MYK bünyesinde kurulur. TYÇ Kurulunun teknik ve idari tüm çalışmalarına destek hizmetleri verir. TYÇ Kurulunun talep ettiği her türlü araştırma ve inceleme raporunu hazırlar veya hazırlanması için gerekli işlemleri yürütür.
TYÇ İstişare Meclisi TYÇ İstişare Meclisi, TYÇ ye ilişkin yapılan çalışmaları değerlendirmek ve görüş bildirmek amacıyla TYÇ paydaşlarının azami katılımının sağlandığı istişare platformudur. TYÇ İstişare Meclisinde Bakanlıklar, Kamu Kurumları, Sendikalar, Meslek Örgütleri ve Sivil Toplam Kuruluşları başta olmak üzere 80 kurum/kuruluş temsil edilmektedir. İstişare Meclisi yılda en az bir kez olağan olarak, TYÇ Yüksek Kurulunun daveti üzerine ise olağanüstü olarak toplanır.
Sorumlu Kurum ve Kuruluşlar TYÇ Kurulunun etkin çalışması amacıyla gerekli altyapı, insan kaynakları gibi imkanları sağlar. Sorumlu oldukları yeterliliklerin TYÇ de yer almasına yönelik düzenlemeleri ve işlemleri TYÇ temel esasları, kılavuzlar ve TYÇ Eylem Planına göre yürütür. TYÇ Kurulu tarafından belirlenen kalite güvencesinin sağlanmasına yönelik usul ve esaslara uygun olarak, sorumlu oldukları yeterliliklerin kalite güvencesini sağlar, izler ve sürekli olarak iyileştirilmesi için önlemler alır.
TYÇ nin Uygulanması TYÇ nin uygulanması ile ilgili konular TYÇ Yönetmeliğinde belirlenmiştir. TYÇ Kurulu tarafından hazırlanan 3 yıllık Uygulama Eylem Planı çerçevesinde yeterliliklerin kalite güvencesinin sağlanması, TYÇ seviyelerine yerleştirilmesi, güncellenmesi, değiştirilmesi; önceki öğrenmelerin tanınması ve yeterlilikler arası geçişlere ilişkin kriterler, prosedürler uygulama sürecinde hazırlanacaktır.
YÖK Başkanlığının TYÇ ye İlişkin Görüşü 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kanununun Ulusal Yeterlilikler Çerçevesinin hazırlanmasına ilişkin düzenlemeleri nedeniyle, bütün eğitim ve öğretim seviyeleri bakımından yeni bir ulusal yeterlilikler çerçevesinin hazırlanması çalışmaları üç yıla yakın bir süreden beri, Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) nezdinde sürdürülmekte, Yükseköğretim Kurulu ve Milli Eğitim Bakanlığı da sorumlu kuruluşlar olarak bu çalışmalarda etkin bir şekilde temsil edilmektedir. Mesleki Yeterlilik Kurumu 14.06.2013 tarihinde Başkanlığımıza iki belge (Ulusal Yeterlilik Çerçevesi ve Ulusal Yeterlilik Çerçevesi Belgesi) göndererek Başkanlığımız görüşünü talep etmiştir. 5544 sayılı Kanun, Türkiye Ulusal Yeterlilikler Çerçevesinin Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir yönetmelikle hayata geçirileceğini öngörmektedir. Dolayısıyla, MYK nezdinde hazırlanan Ulusal Yeterlilikler Çerçevesinde (UYÇ) yer alan yükseköğretim yeterlilikleri de yeniden tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı olarak teşkil ettiğimiz Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Komisyonu ve Çalışma Grubunun çalışmaları sonucunda oluşturulmuş olan ve Başkanlığımızın alınan kararları MYK ya 5 Ağustos 2013 tarihinde göndermiş olduğu görüşte aşağıdaki hususlar yer almıştır: 1. 5544 sayılı Kanunun öngördüğü ve MYK nezdinde tamamlanmış olan Yönetmelik çalışmasının amaç, kapsam ve uygulama yaklaşımı bakımından olumlu bir adım olduğu değerlendirilmiş; ancak, ulusal düzeyde bir yapılanma için yasa düzeyinde bir düzenlemenin orta ve uzun vadede gerekli olduğu değerlendirilmiştir. 2. MYK nın sorumlu kuruluşlarla birlikte hazırladığı Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi (UYÇ), Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) ve Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) karşılaştırmalı olarak değerlendirildiğinde; TYYÇ ve UYÇ nin AYÇ ile büyük ölçüde paralel olduğu, ancak TYYÇ nin mevcut haliyle AYÇ ye göre uygulama bakımından güçlüklerinin bulunduğu; UYÇ nin metodolojik bakımdan eksikliklerinin ve uyuşmazlıkların bulunduğu, gerek dikey hiyerarşi (seviyeler) bakımından gerekse yatay hiyerarşi bakımından (seviye tanımlayıcıları) neredeyse bütün seviyelerde, tutarsızlıkların tespit edildiği ifade edilmiştir. 3. UYÇ de özellikle beceri ve yetkinlik boyutları ile ilgili olarak, AYÇ de bağımsız olarak öngörülmeyen yeni boyutların eklendiği görülmüş ve bunun gereksiz olduğu, eklenen boyutların hâlihazırda zaten AYÇ deki seviye tanımlayıcılarda kapsanmış olduğu değerlendirmesi yapılmış; UYÇ deki seviyeler ve seviye tanımlayıcıları ile ilgili olarak, özellikle ilk iki seviyenin (1 ve 2), AYÇ deki seviyelerden daha ağır donanımı öngördüğü; UYÇ deki son iki seviyenin (7 ve 8) ise AYÇ deki seviyelerin öngördüğü donanımı sağlayamadığı; dolayısıyla yöntem ve içerik bakımından UYÇ nin AYÇ ile kayda dikkat çekecek derecede tutarsız olduğu değerlendirmesi yapılmıştır. 4. UYÇ de yer alan Anahtar Yetkinlikler in esasen AYÇ de kapsanmış olduğu değerlendirilerek, ayrı bir gereklilik olarak öngörülmesinin anlamsız ve sadece kalabalıklaştırıcı olduğu değerlendirmesi yapılmıştır. 5. Gerek 5544 sayılı yasada mehaz çerçeve olarak açıkça belirtilmesi, gerekse Yükseköğretim Kurulu bünyesinde ve yüksek öğretim kurumlarımızda yürütülen çalışmaların değerlendirilmesi neticesinde (bu yazıya konu olan ilgi (a) ve ilgi (b) yazılarının konu ettiği); Yükseköğretim Kurulu Başkanlığımız, hem Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki eğitim seviyeleri hem de yükseköğretim yeterlilikleri için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesinin Türkiye nin ulusal yeterlilikler çerçevesi olarak kabul edilmesini önermiş ve YÖK Başkanlığnın yükseköğretim yeterlilikleri bakımından ilke olarak AYÇ yi benimsediğini ifade etmiştir. 6. TYYÇ ve UYÇ çalışmalarının yükseköğretim bakımından önemli katkılar sağlamış oldukları ve/veya sağlama potansiyellerinin bulunduğu değerlendirmesi yapılmakla birlikte; daha kolay anlaşılabilen, karşılaştırılabilirlik özelliği en yüksek olan, asgari ölçütleri sağlayabilen, görece daha yüksek düzeyde tutarlı bir metodolojisi olan ve kırtasiyeciliği en az olan çerçevenin AYÇ olduğu değerlendirilmesi yapılmıştır. 7. Malum olduğu üzere, TYYÇ, Avrupa Yeterlilikler Çerçevesini (AYÇ) referans alarak hazırlanmıştır. Dolayısıyla, yüksek öğretim kurumlarımızın program öğrenme kazanımlarını ilişkilendirmede bugüne kadar kullandıkları TYYÇ yi kullanmaya devam etmeleri kendi inisiyatiflerinde olmakla birlikte; dileyen yükseköğretim kurumumuzun yeterliliklerle ilgili çalışmalarını bundan böyle sadece AYÇ yi referans alarak sürdürmesi 27 veya güncellemesi kendi inisiyatifindedir.
Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ Çalışma Grubu Önerisi, AYÇ tercümesi) Bilgi Beceri Yetkinlik Bilgi Beceri Yetkinlik Bilgi Beceri Yetkinlik Bilgi Beceri Yetkinlik Bilgi Beceri Yetkinlik Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ Çalışma Grubu Önerisi, AYÇ tercümesi) 1.SEVİYE Başlangıç düzeyinde genel bilgiler Basit görevleri yerine getirmek için gerekli temel beceriler Yapılandırılmış bir bağlamda, doğrudan gözetim ve denetim altında çalışma veya öğrenim görme 2.SEVİYE Bir çalışma veya öğrenim alanındaki temel olgusal bilgiler Görevleri yerine getirmede konuyla ilgili enformasyonu kullanmak için ve basit kuralları ve araçları kullanarak rutin sorunları çözmek için gerekli temel bilişsel ve uygulamalı beceriler Sınırlı özerklik ile gözetim ve denetim altında çalışma veya öğrenim görme 3.SEVİYE Bir çalışma veya öğrenim alanındaki olgular, ilkeler, işleyişler ve genel kavramlara ait bilgiler Problemleri çözmek ve görevleri yerine getirmek için temel yöntemler, araçlar, malzemeler ve enformasyon arasından seçim yapmada ve bunları uygulamada gerekli bilişsel ve uygulamalı beceriler dizisi Çalışmada veya öğrenimde görevlerin tamamlanması için sorumluluk alma. Sorun çözmede kendi davranışını şartlara uyarlama 4.SEVİYE Bir çalışma veya öğrenim alanında geniş bağlamlarda kuramsal ve olgusal bilgi Bir çalışma veya öğrenim alanındaki özellikli sorunlara çözüm üretmek için gerekli bilişsel ve uygulamalı beceriler dizisi Genelde öngörülebilir, ancak değişime açık çalışma veya öğrenim bağlamlarında kılavuzlar eşliğinde kendi kendini yönetebilme. Çalışma veya öğrenim etkinliklerinin değerlendirilmesi ve iyileştirilmesi için sınırlı sorumluluk alarak başkalarının gerçekleştirdiği rutin işlerin gözetim ve denetimini yapma 5.SEVİYE Bir çalışma veya öğrenim alanındaki kapsamlı, alana özgü, olgusal ve kuramsal bilgiler ve bu bilgilerin sınırlarına ilişkin farkındalık Soyut problemlere yaratıcı çözümler geliştirmek için gerekli kapsamlı bilişsel ve uygulamalı beceriler dizisi Öngörülemeyen değişimin olduğu çalışma veya öğrenim etkinlikleri bağlamlarında yönetim ve gözetim/denetim yapma. Kendisinin ve başkalarının performansını değerlendirme ve geliştirme Bilgi Beceri Yetkinlik Bilgi Beceri Yetkinlik Bilgi Beceri Yetkinlik 6.SEVİYE Kuramlara ve ilkelere yönelik sorgulayıcı bakışaçısı dâhil, bir çalışma veya öğrenim alanının ileri düzeydeki bilgisi İhtisaslaşmış bir çalışma veya öğrenim alanında karmaşık ve öngörülemeyen sorunları çözmek için gerekli, uzmanlık ve yenilik niteliği gösteren ileri düzeyde beceriler Öngörülemeyen çalışma veya öğrenim bağlamlarında karar vermek için sorumluluk alarak, karmaşık teknik veya mesleki etkinlikleri veya projeleri yönetme, Bireylerin ve grupların mesleki gelişiminin yönetiminde sorumluluk alma 7.SEVİYE Bir kısmı bir çalışma veya öğrenim alanındaki bilginin sınırını oluşturan, yaratıcı düşünme ve/veya araştırmanın temeli olan bir alana ilişkin ileri düzeyde ihtisas bilgisi. Bir alandaki ve değişik alanların arayüzlerindeki bilgi meseleleriyle ilgili sorgulayıcı farkındalık. Yeni bilgi ve prosedürleri geliştirecek ve farklı alanlardaki bilgileri bütünleştirecek araştırmalar ve/veya yenilikler için gerekli uzmanlaşmış problem çözme becerileri Karmaşık, öngörülemeyen ve yeni stratejik yaklaşımlar gerektiren çalışma veya öğrenim ortamlarını yönetme ve dönüştürme. Mesleki bilgi ve uygulamaya katkıda bulunmak ve/veya takımların stratejik performansını değerlendirmek için sorumluluk alma. 8.SEVİYE Bir çalışma veya öğrenim alanının en uç seviyesindeki bilgi ve alanlar arasındaki arayüz bilgisi Araştırma ve/veya yenilikte kritik sorunları çözmek için ve mevcut bilgiyi veya mesleki uygulamayı genişletmek ve yeniden tanımlamak için gerekli, sentez ve değerlendirme dahil en gelişmiş ve uzmanlaşmış beceriler ve teknikler. Güçlü bir yetkinlik, yenilik, özerklik, akademik ve mesleki dürüstlük ortaya koyma ve araştırma dahil çalışma veya öğrenim bağlamlarının uç seviyesindeki yeni fikirlerin ve süreçlerin geliştirilmesine devamlı bir bağlılık içinde olduğunu gösterme. 28
Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ)'nin Oluşturulma Aşamaları TYYÇ Oluşturulma Aşamaları Tamamlanma Tarihi Gerçekleşme 1 Süreci başlatmak için karar alınması Nisan 2006 2 Çalışma takviminin oluşturulması 2006 3 Sürecin organizasyonu 2006-2008 4 Çerçevenin tasarımı Kasım 2008 5 Paydaşlardan görüş alınması Ocak 2009 6 Çerçevenin onaylanması Kısmen Mayıs 2009 Tamamen (21.01.10 YGK k.) Ocak 2010 7 İdari organizasyon Şubat 2010? 8 Çerçevenin yükseköğretim programları düzeyinde uygulanması Pilot düzeyde uygulama Aralık 2010 Tüm kurumlarda uygulama Aralık 2012 (2013)? 9 Yeterliliklerin TYYÇ'ye dahil edilmesi 2010-2015 10 Çerçevenin Avrupa Yeterlilik Çerçeveleri ile uyumluluğunun belgelendirilmesi 2010 2012 (2013)? 11 TYYÇ Web sitesinin oluşturulması ve yayınlanması 2010 (2011) 12 Temel Alan Yeterlilikleri (TAY): 13.01.2011 (YGK k.) 2011 13 Pilot Uygulamanın Tamamlanması: 15.06.2011 (Anadolu, İzmir Ekonomi, KTÜ, Sakarya) 2011 14 TAY ın bütün yükseköğretim programları düzeyinde uygulanması 2012? 15 ÖSYM deki önlisans ve lisans programlarının Temel Alanlar İtibariyle Dağıtılması: 25.03.2011 (Programların Temel Alanlarla İlişkisi: ÖSYM 2010 Kılavuzu) 2011 29
Yeterlilikler Komisyonu ve Çalışma Grubunun Yenilenmesi Yükseköğret im Yeterlilikler Komisyonu 1.(YÖK Başkan Vekili, MYK da temsilci) Ş.Çalış 2.(Eski YÖK Üyesi, MYK da temsilci) R.Öztürk 3.(Eski Rektör, MYK da temsilci) M.Durman 4.(Bologna Ulusal Takımı Temsilcisi) H.Mandal 5.(Çalışma Grubu Temsilcisi ) M.Toprak 15.01.2013 Yükseköğret im Yeterlilikler Çalışma Grubu 1. (Tıp/Yaşam Bilimleri) S.Önderoğlu 2. (Tıp/Yaşam Bilimleri) A.B.Karabulut 3. (Mühendislik/Rektör) M.Elmas 4. (Mühendislik/Rektör) Ö.Vardar 5. (Mühendislik/Yaşam Bilimleri) Ş.Kök 6. (Mühendislik/Rektör Yrd) H.Mandal 7. (İşletme/Mühendislik) L.Özkale 8. (İktisat/Sosyal Bilimler)M.Toprak 9. (Ekonomi/Eski TOBB Genel Sekreteri, Başbakanlık) İ.Köksal 10. (Eğitim Bilimleri) T.Y.Yelken 01.02.2013 30
Bologna Sürecinin Yasal Dayanağı ve YÖK Kararları 2547 sayılı Kanun (6111 sayılı Kanunla değiştirilen: 25-02-2011 tarihli RG) Türkiye nin Bologna Sürecine Üyeliği (2001): 12 yıllık bir geçmişin ardından kanuni dayanak. 31
Bologna Süreci ve Yasal Dayanak 13-02-2011 tarih ve 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (25.02.11 tarihli RG) 1. Alan (öğrenim, programlar topluluğu) 2. Yeterlilikler çerçevesi (Ortaöğretim yeterliliklerine dayalı) 3.Tanınma 1.Yeterlilikler 3. Kredi aralığı (dönem ve yıl yerine) ve derece 4. Öğrenci iş yükü 5. Dersin niteliği ve kredisi 6. Program yeterlilikleri 7. Öğrenme kazanımı 8. Trimester 9. Yabancı dil yeterliliği 10. Tanınma (ders intibakı, hareketlilik, önceki öğrenme) 11. Yaşamboyu öğrenme 2.Kalite güvencesi 3.Tanınma 12. İç-dış kalite güvencesi 13. Bakalorya sınavı(!) (Yeterlilik, seviye tespit veya ders başarılarını ölçen tüm sınavlar) 14. Öğrenci merkezli öğrenme ve ölçme-değerlendirme 15. Danışma kurulları 16. Üniversite eğitiminin rasyonalizasyonu (istismar riski ve bedavacılığın önlenmesi) Kanunun hedefi Üniversite eğitiminin rasyonalizasyonu ve reforme edilmesi 32
Eğitim, Meslek ve Faaliyet ilişkisi: Uluslararası Referans ISCED-FOET ISCO ISIC (NACE) & Bologna Süreci 33
Eğitim, Meslek ve Faaliyet ilişkisi: Uluslararası Referans Referans İşlevi Kuruluş ISCED-FOET ISCO ISIC Uluslararası Standart Eğitim Sınıflaması Uluslararası standart Meslek Sınıflaması Uluslararası Standart Ekonomik Faaliyet Sınıflaması International Standard Classification of Education The International Standard Classification of Occupations International Standard Industrial Classification of All Economic Activities Bologna Süreci Avrupa Yüksek Öğretim Alanı & Avrupa Araştırma Alanı *Rekabetçi ve dinamik bilgi tabanlı bir Avrupa ekonomisi *Alana özgü yeterlilikler *Öğrenim kazanımları Bologna nın kapsamı: ISCED, ISCO, ISIC 34