TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU EKİM 2007/ I HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Ekim 2007

Eylül ayının son haftası ve Ekim ayının ilk haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler ışığında aşağıda özetlenmiştir. Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler Uluslararası Para Fonu nun (IMF) yılda iki kez yayımladığı Küresel Mali İstikrar Raporu nun sonuncusunda, Türkiye gibi ülkelere uyarı yapıldı. Raporda, "Sermaye akışları yatırımı ve ekonomik kalkınmayı artırır, ancak kimi ülkeleri politika güçlüklerine maruz bırakabilir" denildi. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, 2008'de özelleştirmenin başarıyla uygulandığı sektörlerin Enerji, Tekel, Kamu Bankaları ve Şeker fabrikaları olduğunu açıkladı. Portföyünü temizleyeceğini belirten İdare, tüm kamu kurumlarının da özelleştirme masasında olduğunu, özelleştirmede 2008 yılının önemli sektörlerinin de yine aynı sektörler olacağını vurguladı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun (BDDK), Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmelik"te değişiklik yapan yönetmeliği Resmi Gazete de yayımlandı. Yapılan değişikliğe göre; ikincil sermaye benzeri borçların ana sermayenin yüzde 50'sini aşan kısmı ile genel karşılıkların kredi riskine esas tutar, piyasa riskine esas tutar ve operasyonel riske esas tutar toplamının onbinde 125'ni aşan kısmı katkı sermaye hesabına dahil edilemeyecek. Katkı sermaye hesaplamasında menkuller yeniden değerleme değer artışı gayrimenkuller yeniden değerleme değer artışı ile iştirak ve bağlı ortaklıklara ilişkin değer artış fonları kalemleri, yüzde 45 oranında dikkate alınacak. Uluslararası Derecelendirme Kuruluşu Moody s, Türk bankalarının görünümünün durağan ile pozitif arasında olduğunu bildirdi. Kuruluşun yayımladığı Türkiye de Yeni Bankacılık Sisteminin Görünümü adlı raporda, 2003 yılından bu yana sektörün genel olarak toparlanma sürecinde olduğu, bankaların varlık kalitesi ve sermaye ölçümlerinin ilerleme gösterdiği, mevcut kârlılık dinamiklerinin ve öngörülen büyümenin devam etmesi halinde, risk profillerini değiştirmeden başarılı olmaya devam edeceklerine inanıldığı görüşlerine yer verildi. Devlet Planlama Teşkilatı nın (DPT) Ağustos ayı Ekonomik Gelişmeler Raporu; dayanıklı tüketim, beyaz eşya, otomobil ve çimento üretim ve satışlarında yılın ilk yedi ayında hızlı düşüşler yaşandığını, iç talepteki daralmanın giderek arttığını ortaya koydu. Özellikle dayanıklı tüketim, üretim ve satışlarında Temmuzda yaşanan düşüşler, gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) kapsamında özel nihai tüketimde ilk iki çeyrekte yaşanan daralmanın, üçüncü çeyrekte de devam ettiğinin işaretini verdi. Çimento üretimindeki gerileme ise milli gelir kapsamında en hızlı büyüyen sektör olan inşaatta da durgunluk işareti olarak yorumlandı. 1

Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler Avrupa Merkez Bankası (ECB) Yönetim Kurulu nun 4 Ekim tarihinde gerçekleşen toplantısında, beklentiler paralelinde %4 olan faiz oranlarının sabit tutulmasına karar verildi. Böylece Euro Bölgesi nde faiz oranları son altı yılın en yüksek seviyesinde korunmuş oldu. ECB Başkanı Jean Claude Trichet, faiz kararının ardından yaptığı açıklamada, bankanın para politikasının, yüksek enerji fiyatları da dâhil olmak üzere fiyat istikrarına yönelik riskleri engellemeye hazır olmak üzerine kurulduğunu ifade etti. Trichet, banka olarak Euro Bölgesi ndeki gelişmeleri yakından takip ettiklerini, ancak para politikası için yeni verilere ve daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulduğunu belirtti. Trichet in açıklamaları, yakın zamanda yeni bir faiz artırımı yapılma olasılığının düşük olduğu şeklinde yorumlanırken, açıklamaların ardından son haftalarda rekor seviyelere kadar çıkan euro geriledi. Japonya Merkez Bankası (BOJ), beklentiler paralelinde faiz oranlarını değiştirmeyerek %0,50 de bıraktı. Yapılan açıklamalar BOJ un önümüzdeki dönemde faiz artırımına gidebileceği beklentilerini güçlendirdi. ABD yüksek riskli mortgage sektöründeki sıkıntının kredi piyasalarında yol açtığı son dalgalanmalardan sonra artırım politikasına ara vereceği beklenen İngiltere Merkez Bankası (BOE), temel faiz oranlarını %5,75 te bıraktı. BOE, enflasyonla mücadele için geçen yıldan bu yana faiz oranlarını beş kez artırmıştı. Analistler, piyasalardaki dalgalanmalardan önce temel faiz oranlarını yılsonuna kadar %6 ya çıkarması beklenen BOE nin, son gelişmelerin etkisiyle bankacılık sistemini rahatlatmak için ters yönde harekete geçerek yakın bir zamanda çeyrek puanlık bir indirim yapmasının beklendiğini ifade ediyorlar. ABD de Ağustos ayında, yeni ev başlangıçları verisi, 1.350 bin adet olan beklentilerin altında, 1.331 bin adet olarak açıklandı. ABD de Tüketici Fiyatları Endeksi (CPI), Ağustos ayında değişmeyeceği yönündeki beklentilerin aksine %0,1 oranında geriledi. 12 aylık CPI artışı %2 seviyesinde gerçekleşti. Gıda ve enerji maliyetlerinin dışarıda bırakıldığı çekirdek tüketici fiyatlarındaki artış ise beklentiler paralelinde %0,2 olarak açıklandı. ABD de Üretici Fiyatları Endeksi (PPI) Ağustos ayında %0,1 lik gerileme beklentilerinin oldukça üzerinde, %1,4 oranında geriledi. Çekirdek üretici fiyatları ise %0,1 olan beklentilerin üzerinde %0,2 artış kaydetti. ABD de cari açığın finansmanı açısından önem gösteren net sermaye girişleri, Temmuz ayında 103,8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. ABD de Ağustos ayında, yeni ev satışları verisi 830 bin adet olan beklentilerin altında ve 795 bin adet olarak açıklandı. ABD de dayanıklı tüketim malı siparişleri, Ağustos 2007 de %2,5 lik düşüş beklentilerinin üzerinde %4,9 gerileme kaydetti. Bu veriyle birlikte durgunluk endişesinin de artması, FED in faiz indirimlerini sürdüreceğine yönelik beklentileri kuvvetlendirdi. ABD ekonomisinin 2007 nin ikinci çeyreğine ilişkin nihai büyüme verisi, %3,9 luk beklentilerin biraz altında %3,8 olarak açıklandı. ABD de yılın birinci çeyreğinde %0,6 büyüme kaydedilmişti. 2

FED in faiz kararlarında önemle dikkate aldığı verilerden biri olan çekirdek PCE (Kişisel Tüketim Harcamaları) fiyat endeksi Ağustos ayında %0,2 olan beklentilerin altında ve %0,1 artarken, yıllık artış oranı %1,8 oranında gerçekleşti. FED eski başkanı Greenspan, ABD de resesyon ihtimalinin arttığını ancak hala %50 nin altında olduğunu açıkladı. Öte yandan Greenspan, İngiltere veya ABD de konut sektöründe kayda değer bir durgunluk yaşanmadığını düşündüğünü belirtti. Altın fiyatları, Dolar ın diğer para birimleri karşısındaki değer kaybının sürmesi ile Eylül ayının son haftasını %1,78 artarak 743,8 dolar/ons seviyesinden kapattı. Meksika Körfezi nde oluşabilecek yeni kasırgaların yarattığı endişeler, kış öncesi yaşanan arz kaygıları ve dolar daki değer kaybının etkisiyle Brent türü petrolün spot fiyatı Eylülün son haftasında 80,11 dolar/varile kadar yükseldi. Petrol fiyatları haftanın ilerleyen günlerinde ABD ekonomisine yönelik resesyon beklentilerinin ivme kazanmasıyla bir miktar gerilemekle birlikte, haftanın son günü önceki haftaya göre %1,4 artarak 79,48 dolar/varile yükseldi. 3

Son Açıklanan Veriler TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2007 yılı Ağustos ayında ihracat geçen yılın aynı ayına göre %27,7 oranında artarak 8.698 milyon dolar, ithalat ise %22,2 oranında artarak 15.006 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı %15,4 oranında artarak 5.465 milyon dolardan 6.308 milyon dolara yükselmiştir. 2006 Ağustos ayında %55,5 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2007 Ağustos ayında %58,0 olarak gerçekleşmiştir. % 80.0 70.0 60.0 50.0 40.0 92.0 90.0 Karşılama oranı (ihracat/ithalat) 67.1 67.6 67.0 63.0 64.1 62.7 61.1 62.6 60.4 61.5 63.9 58.0 65.9 62.2 61.8 62.0 59.0 55.7 55.5 55.5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar 2006 2007 2007 Ocak-Temmuz döneminde; 2006 yılının aynı dönemine göre ihracat %24,8 oranında artarak 67,1 milyar dolar ve ithalat ise %19,2 oranında artarak 107,6 milyar dolar olarak gerçekleşirken, dış ticaret açığı da %10,9 oranında artarak 36 milyar dolardan 40,5 milyar dolara yükselmiştir. 2007 Ocak-Ağustos döneminde de, Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki ağırlığı (%56,6) devam etmiştir. Geçen yılın aynı dönemine göre AB ülkelerine yapılan ihracat %25,9 oranında artarak 38 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, ithalatın da %40,4 ü AB ülkelerinden yapılmıştır. 2007 Ocak-Ağustos döneminde, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi kara taşıtları ve bunların aksam, parçaları (yaklaşık 10 milyar dolar) olurken; bu fasılı demir ve çelik (5,7 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (5,6 milyar dolar) ve örme giyim eşyası (5,3 milyar dolar) izlemiştir. Aynı dönemde, ithalatta ise en büyük kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar, mineral yağlar (20,4 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (14,1 milyar dolar) ve demir-çeliktir (10,5 milyar dolar). İthalattaki payı %73,4 olan ara mallarının ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre %23,1, sermaye (yatırım) malları ithalatı ise %8,7 oranında artmıştır. TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2007 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın Ağustos ayına % Dış Ticaret Hadleri (%) göre ihracat miktar endeksi 100.0 %16,1, ithalat miktar endeksi 98.2 98.1 97.7 97.9 97.7 97.5 97.5 %19,4 oranında artarken, 98.0 97.2 97.6 96.2 ihracat birim değer endeksi 97.4 97.3 96.0 %10,4 oranında, ithalat birim 96.1 95.5 93.9 94.0 değer endeksi de %4,9 94.0 94.5 92.7 oranında artmıştır. Ana sektörler itibarıyla, geçen yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %1,2 oranında düşerken, balıkçılık 92.2 92.1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar 2006 2007 4

sektöründe %19,3, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %61,4 ve imalat sanayii sektöründe %15,4 oranında artış göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe %31,8, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2,1 ve imalat sanayii sektöründe %23,2 oranında artış göstermiştir. Ağustos ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre, ihracat birim değer endeksleri, lokomotif sektör olarak adlandırabileceğimiz tekstil ürünlerinde %10,1 ve giyim eşyası sektöründe ise %8,8 oranında artmıştır. Bu gelişmelerden sonra, 2007 yılının Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında ihracat lehine bir gelişim sergileyen dış ticaret hadleri bu eğilimini Ağustos ayında kaybetmiştir. Ağustos ayında bir önceki aya göre ihracat fiyatlarının %-1,5 azalırken ithalat fiyatlarının %-0,9 oranında azalması, dış ticaret haddini bir önceki aya göre 0,6 puan azalışla 97,5 seviyesinde ithalat lehine çevirmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan verilere göre; Eylül ayında üretici fiyatları (ÜFE) bir önceki aya göre %1,02 oranında, tüketici fiyatları da (TÜFE) %1,03 oranında artış göstermiştir. 2007 nin dokuz ayı itibarıyla enflasyon, üretici fiyatlarıyla %4,98 ve tüketici fiyatlarıyla %4,19 düzeyinde gerçekleşirken, bir önceki yılın aynı ayına göre de sırasıyla, %5,02 ve %7,12 oranlarında artış göstermiş oldu. % 16.00 14.00 11.58 11.19 10.94 12.00 11.67 9.37 10.00 10.55 9.98 9.86 9.65 9.93 8.00 6.00 4.00 2.00 0.00 06/09 06/10 06/11 06/12 Yıllık Enflasyon 07/01 10.86 10.72 10.16 10.92 10.13 9.68 07/02 07/03 07/04 9.23 8.60 6.90 7.39 7.12 Aylar Eylül ayında, ÜFE de alt sektörler itibarıyla en yüksek aylık artışlar %9,44 ile giyim eşyası imalatı, %2,51 ile gıda ürünleri ve içecek imalatı sektörlerinde, en büyük düşüş ise %7,89 ile büro makineleri imalatı, %6,80 ile de ham petrol ve doğalgaz çıkarımı sektörlerinde görülmüştür. TÜFE deki en yüksek aylık artış %2,29 ile gıda ve alkolsüz içecekler, %2,28 ile eğitim, %1,62 ile de giyim ve ayakkabı sektörlerinde görülürken, en büyük düşüş %1,24 ile ev eşyası, %0,71 ile de eğlence ve kültür sektörlerinde gerçekleşmiştir. T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan Eylül Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu na göre; gıda ve enerji fiyatlarına ilişkin risklere rağmen, önümüzdeki dönemde enflasyonun eğiliminin aşağı yönlü olmaya devam edeceği tahmin edilmektedir. TÜİK, İmalat Sanayiinde Saat Başına Ücret ve Kişi Başına Kazanç Endeksi 2007 Yılı II. Dönem Sonuçları nı açıkladı. Buna göre; 2007 yılının ikinci döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre, üretimde çalışılan saat başına ücret endeksi %8,9, üretimde çalışan kişi başına kazanç endeksi %9,2 ve diğer işlerde çalışan kişi başına kazanç endeksi ise %10,5 artış göstermiştir. Devlet sektöründe üretimde çalışılan saat başına ücret %7,1, özel sektörde ise %9,5 artmıştır. Türkiye İstatistik Kurumu ve Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi ne göre, 2007 yılının Temmuz ayında 95,49 olan Tüketici Güven Endeksi, 2007 yılının Ağustos ayında, %2,88 oranında artarak 98,25 değerine yükselmiştir. Ankete göre, Güven Endeksindeki artış, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma güçlerine, gelecek dönem genel ekonomik 7.14 07/05 2.89 07/06 2.08 ÜFE 07/07 07/08 5.02 3.72 TÜFE 07/09 5

duruma, gelecek dönem iş bulma olanaklarına ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna ilişkin değerlendirmelerinin iyileşmesinden kaynaklanmaktadır. T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılının Ağustos ayında 112,8 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Eylül de bir önceki aya göre %4,4 oranında azalarak 107,8 düzeyinde gerçekleşmiştir. Eylül ayında, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, mevcut mamul mal stok miktarı ve toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken, sabit sermaye yatırım harcaması, geçmiş üç aydaki toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki üretim hacmi, toplam istihdam ve genel gidişat endeksi azalış yönünde etkileyen faktörler olmuştur. TÜİK tarafından açıklanan, 1997=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2007 yılı Ağustos ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,1 oranında artarak 146,8 olmuştur. Sanayiinin alt % Aylık Sanayi Üretim Endeksi Artışı sektörleri düzeyinde, bir önceki 20 14.9 yılın aynı ayına göre 15 9.1 10.0 11.6 madencilik sektörü endeksi 7.3 8.1 8.7 10 6.5 6.1 %14,8, imalat sanayi sektörü 5.7 5.2 3.0 5 4.5 4.1 3.2 endeksi %5,2 ve elektrik, gaz 3.2 2.0 2.3 3.9 0-5.2 ve su sektörü endeksi de %8,6-5 oranında artış göstermiştir. -10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2007 yılının sekiz aylık Aylar 2006 2007 ortalamaları bir önceki yılın sekiz aylık ortalamaları ile karşılaştırıldığında, toplam sanayi sektörü endeksinin %5,3, madencilik sektörü endeksinin %10,5, imalat sanayi sektörü endeksinin %4,5 ve elektrik, gaz ve su sektörü endeksinin ise %9,8 oranında artış gösterdiği görülmektedir. 2007 yılı Ağustos ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre İmalat Sanayi Üretim Endeksinde en yüksek yüzde değişim oranı %70,3 ile Büro, Muhasebe Bil. İşl. Mak. İmalatında görülürken, bunu %26,2 ile Bys. Elektrikli Mak. Ciha. İmalatı ve %21,6 ile de Metal Eşya San. Mak. Teçh. Hariç İmalatı izlemektedir. T.C. Merkez Bankası tarafından Eylül 2007 itibarıyla, bankalara duyurulan karşılıksız çeklerin sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %28,2 oranında artarak 103.617 adede yükseldi. Karşılıksız çek sayısı, 2006 Eylül ayında 80.833 adet seviyesinde bulunuyordu. Eylül ayında, bir önceki aya göre ise, karşılıksız çek sayısı %7,2 oranında azaldı. T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği Ekim Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2007 yılında %5,0 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %6,97 oranında artacağı, cari işlemler açığının 33 milyar 978 milyon dolar ve dolar kurunun 1,2603 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6,04 ve %5,25 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %15,17, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %14,70 olarak beklenmektedir. Bir önceki beklenti anketi ile karşılaştırıldığında, Ekim Ayı I. Dönem Beklenti Anketi nde, yılsonu itibarıyla, Türkiye nin büyüme beklentisinin aynı kalırken, cari açık beklentisinin arttığı ve diğer gösterge beklentilerinin ise azaldığı görülmektedir. 6

Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 14-28 Eylül 2007 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, %1,28 oranında daralarak 107.471 milyon YTL seviyesine gerilemiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %2,4 oranında azalırken, İç Varlıklar kalemi %6,0 düzeyinde artış göstermiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %3,66 oranında azaldığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, İç Yükümlülükler kaleminin %1,21, Dış Yükümlülükler kaleminin de %7,68 düzeyinde azalış kaydettiği göze çarpmaktadır. Kamu maaş ödemeleri öncesinde artan nakit ihtiyacına bağlı olarak geçen dönem Rezerv Para kalemi ve Emisyon Hacminde sırasıyla %9,27 ve %3,79 düzeyinde artışlar kaydedilmişti. Bu dönem aynı kalemlerde sırasıyla %6,06 ve %2,78 oranlarında daralma sağlanarak sözkonusu parasal genişlemenin önemli bir bölümü geri çekilmiştir. Öte yandan Merkez Bankası nın politika araçlarından Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi, bu dönem %7,44 oranında artış gösterirken, bankanın piyasaya olan borç stoku da 8 milyar YTL düzeyine yaklaşmıştır. Geçen dönem %89,72 oranında azalış kaydederek 752 milyon YTL seviyesine kadar gerileyen Kamu Mevduatı kalemi ise bu dönem %366,5 düzeyinde artış göstermiştir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.) 29.09.06 14.09.07 28.09.07 Son Yıl Değişim Dönem AKTİFLER 104.571 108.862 107.471 2.900-1.391 1.DIŞ VARLIKLAR 92.869 94.290 92.024-845 -2.266 2.İÇ VARLIKLAR 11.702 14.572 15.447 3.745 875 PASİFLER 104.571 108.862 107.471 2.900-1.391 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 63.830 58.578 56.432-7.398-2.146 1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER 25.395 22.200 20.494-4.901-1.706 1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER 38.435 36.378 35.938-2.497-440 1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 19.413 18.435 16.865-2.548-1.570 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 19.022 17.943 19.073 51 1.130 2.MERKEZ BANKASI PARASI 40.742 50.284 51.040 10.298 756 2.1. REZERV PARA 34.963 42.129 39.578 4.615-2.551 2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 23.278 26.836 26.091 2.813-745 2.1.2. Bankalar Mevduatı 11.545 15.112 13.319 1.774-1.793 2.1.3. Diğer Kalemler 140 181 168 28-13 2.2. DİĞER MB PARASI 5.779 8.155 11.462 5.683 3.307 2.2.1. APİ den Doğan Borçlar 3.683 7.403 7.954 4.271 551 2.2.2. Kamu Mevduatı 2.096 752 3.508 1.412 2.756 TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 58.526 70.669 71.725 13.199 1.056 Kaynak: TCMB 14-28 Eylül 2007 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 1.056 milyon dolar artarak 71.725 milyon dolar düzeyine yükselmiştir. 7

Tahvil-Bono Piyasası Eylül ayının dördüncü haftasına %16,94 düzeyinden başlayan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 6 Mayıs 2009 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, FED in faiz indirimlerine devam edeceği beklentisine bağlı Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi olarak ayın son işlem gününü, 17.50 17.25 bir önceki haftaya göre 20 baz 17.00 puanlık düşüşle %16,74 16.75 seviyesinden kapattı. Ekim 16.50 ayının ilk günlerinde oldukça 16.25 dar bir bantta hareket eden 16.00 15.75 gösterge kâğıdının yıllık bileşik 15.50 faizi, yurtiçi enflasyon verisinin beklentiler paralelinde gelmesine bağlı olarak TC Tarih Merkez Bankası nın gösterge faiz oranlarında indirime devam edeceği yönündeki beklentinin güçlenmesiyle hafta sonuna doğru gevşemeye başladı. Ekim ayının ilk haftasını da 42 baz puanlık düşüşle %16,32 seviyesinden kapatan gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi böylece, geçtiğimiz 16 ayı aşan süre zarfındaki en düşük değerine gerilemiş oldu. Döviz Piyasası Getiri oranı (%) 21.09 21.09 Eylül ayının dördüncü haftasına 1,2336 YTL seviyesinden başlayan dolar kuru, alternatif piyasalarda devam eden para girişleri ve paritedeki yükselişin etkiyle 1,22 YTL seviyesinin altına YTL gerileyerek haftayı 1,2106 YTL ABD Dolar Denge Kuru düzeyinden kapattı. Ekim 1.31 ayının ilk günlerinde 1,2050 1.28 YTL civarında ve oldukça dar 1.25 bir bantta seyreden dolar kuru, 1.22 ABD de açıklanan son verilerin 1.19 FED in ay sonunda yapacağı 1.16 toplantıda faiz indirimine devam edebileceği yönündeki beklentileri güçlendirmesinin Tarih yanısıra, yurtiçi enflasyon verisinin de TC Merkez Bankası nın gösterge faiz oranlarında yeni bir indirimine zemin hazırladığına ilişkin görüşlerin ağırlık kazanmasına bağlı olarak haftanın son işlem gününde Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,1913 YTL seviyesine geriledi. Sözkonusu bu değer, Merkez Bankası nın 11 Haziran 2001 tarihinden bugüne ilan ettiği en düşük dolar kuru olarak kayda geçti. Dolar bu dönemde YTL karşısında %3,43 oranında değer kaybederken, euronun değer kaybı %3,06 seviyesinde gerçekleşmiştir. Eylül ayının dördüncü haftasına 1,4067 düzeyinden başlayan /$ paritesi, bu dönemde eski FED Başkanı Greenspan ın açıklamalarının ABD de resesyon beklentilerini arttırmasına bağlı olarak yeni zirve seviyelerine ulaştı. Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,4230 düzeyine kadar yükselen parite, Avrupa ve İngiltere Merkez Bankalarının toplantılarından faizleri değiştirmeme kararının çıkması ve sonrası yapılan açıklamalarla düşüş göstererek, 5 Ekim tarihli Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,4121 seviyesine geriledi. 24.09 24.09 25.09 25.09 26.09 26.09 27.09 27.09 28.09 28.09 01.10 01.10 02.10 02.10 03.10 03.10 04.10 04.10 05.10 05.10 8

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Eylül ayının dördüncü haftasına 53.882 puan düzeyinden başlayan İMKB Bileşik Endeksi, hafta boyunca dalgalı bir seyir izledi. Haftanın ilk günlerinde kâr satışlarının etkisiyle 52.552 İMKB Bileşik Endeksi puana kadar gerileyen Bileşik 58000 Endeks, ilerleyen günlerde 56000 FED in faiz indirimlerine devam edeceği yönündeki 54000 beklentilerle uluslararası borsalardaki yükselişlere paralel olarak artışa geçerek, haftayı 54 bin puanın hemen üzerinde 54.044 puan Endeks 52000 50000 21.09 seviyesinden kapattı. Ekim ayının ilk günlerinde 54-55 bin bandında hareket eden Bileşik Endeks, yurtiçi enflasyon verisinin, TC Merkez Bankası nın gösterge faizlerinde indirim beklentisini güçlendirmesinin ardından haftanın son işlem gününü %3,47 oranında artış göstererek tüm zamanların en yüksek kapanış değeri olan 56.793 puan düzeyinden tamamladı. İMKB Bileşik Endeksi bu dönemde %5,40 oranında değer kazanırken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %71,80 seviyesinden %72,33 düzeyine yükselmiştir. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri 17 Eylül 2007 tarihi itibariyle 349,5 milyar YTL düzeyine oldukça yaklaşan bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi, bu dönem %1,6 oranında azalış kaydetmiştir. Dönemsel olarak kişisel harcamalarda görülen artışların, toplam mevduat hacmindeki gerilemeye neden olduğu düşünülmektedir. Nitekim vadesiz mevduatlardaki gerilemenin, vadeli mevduatlara göre daha yüksek bir oranda gerçekleşmiş olması bu görüşü teyit eder niteliktedir. Bankacılık Sektörü * İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.) Değişim (%) 24.09 25.09 26.09 27.09 28.09 Tarih 29.12.06 17.09.07 02.10.07 Yıl Sonuna Göre 01.10 02.10 03.10 04.10 05.10 Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 319.608 349.448 343.828 7,6-1,6 Vadeli 263.345 291.946 288.459 9,5-1,2 Vadesiz 56.263 57.501 55.369-1,6-3,7 KREDİLER TOPLAM KREDİLER 224.239 264.536 265.309 18,3 0,3 YTL 165.500 199.669 201.933 22,0 1,1 YP 58.531 64.867 63.375 8,3-2,3 YP Krediler/Toplam Krediler (%) 26,1 24,5 23,9 Krediler ** /Mevduat (%) 72,8 78,5 80,0 Takipteki Alacaklar (Brüt) 8.512 9.942 9.918 16,5-0,2 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 3,66 3,62 3,60 Menkul Değerler Portföyü 158.876 168.322 165.933 4,4-1,4 MDP/ Mevduat (%) 49,7 48,2 48,3 (*): 30 Mayıs tarihinden itibaren BDDK nın yayınladığı verilere katılım bankaları rakamlarının da dahil edilmesi nedeniyle yukarıdaki değerler önceki raporlarımız ile farklılık göstermektedir. (**): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK Bu dönemde bankacılık sektörü toplam kredi hacminde önemli bir değişiklik kaydedilmezken, YTL kredilerdeki %1,1 oranındaki artışa karşılık yabancı para 9

cinsinden krediler %2,3 düzeyinde azalış göstermiştir. Aynı dönem itibariyle döviz sepetinin %3,74 oranında değer kaybettiği göz önüne alındığında, yabancı para cinsinden kredilerdeki azalmanın, döviz kurlarındaki gerilemeden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Diğer taraftan, bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi bu dönemde 2 oranında azalış kaydederken, bu gerilemeye bağlı olarak sektördeki tahsilât sorununun boyutunu gösteren takipteki alacakların kredilere oranının da %3,60 seviyesine düzeyine indiği görülmektedir. Geçen dönem %1,1 düzeyinde azalış gösteren bankacılık sektörü menkul değerler portföyünün, bu dönemde de %1,4 oranında daralarak 166 milyar YTL düzeyinin altına gerilediği göze çarpmaktadır. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyündeki bu azalışta, DİBS faiz oranlarındaki düşüşlere bağlı olarak sektördeki plasmanların, diğer getirili aktiflere kanalize edilmesinin etkili olduğu düşünülmektedir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür 0312 4179200/2340 oktay-k@tkb.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı 0312 4179200/2340 m-simsek@tkb.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman 0312 4179200/2356 f-bayraktar@tkb.com.tr Mustafa Tosun Kıdemli Uzman 0312 4179200/2355 mustafa-t@tkb.com.tr 10

2005 2006 MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER 2007 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül GSMH (Milyon $) 361.470 400.046 - - 91.574 * - - 110.264 * - - - Büyüme Oranı (sabit fiyatlarla) 7,6 6,0 - - 6,8 * - - 3,9 * - - - İmalat Sanayi KKO (%) 80,3 81,0 78,3 80,1 82,0 81,7 83,3 83, 81,9 80,5 - İşsizlik Oranı (%) 10,3 9,9 11,0 11,4 10,4 9,8 8,9 8,8 - - - Enflasyon (ÜFE) (%) 2,66 11,58-0,05 0,95 0,97 0,8 0,39-0,11 0,06 0,02 1,02 Enflasyon (TÜFE) (%) 7,72 9,65 1,00 0,43 0,92 1,21 0,50-0,24-0,73 0,85 1,03 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 171,4 160,2 165,0 167,9 165,7 170,4 173,5 175,9 176,9 172,9 178,9 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) ** -22.603-32.774-2.960-3.233-3.106-3.288-3.708-3.317-2.218 - - Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) ** -33.530-41.238-3.100-2.745-3.179-3.469-4.283-4.211-4.513 - - - İhracat-FOB (Milyon $) 76.949 91.937 6.952 8.057 9.409 8.845 9.761 9.464 9.585 - - - İthalat-FOB (Milyon $) -110.479-133.175-9.649-10.603-12.262-11.987-13.458-12.978-13.042 - - İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%) ** 69,7 69,0-72,0-76,0-76,7-73,8-72,5-72,9-73,5 - - Bütçe Gelirleri (Milyon YTL) 152.784 171.309 12.392 13.236 20.481 14.315 19.725 14.645 13.136 19.459 - - Vergi Gelirleri (Milyon YTL) 119.627 137.554 11.077 11.540 11.330 9.859 15.423 11.364 10.989 17.746 - - Diğer Gelirler (Milyon YTL) 33.157 33.756 1.315 1.696 9.151 4.456 4.302 3.281 2.147 1.713 - Bütçe Harcamaları (Milyon YTL) 159.687 175.304 18.488 15.314 15.641 16.363 17.689 17.186 19.208 15.931 - - Faiz Harcamaları (Milyon YTL) 45.680 45.945 7.021 4.967 3.979 3.080 4.618 3.228 5.768 4.318 - - Faiz Hariç Harcamalar (Milyon YTL) 114.007 129.359 11.467 10.347 11.662 13.282 13.071 13.958 13.440 11.613 - Bütçe Dengesi (Milyon YTL) -6.903-3.995-6.096-2.077 4.841-2.048 2.036-2.541-6.071 3.529 - - Faiz Dışı Denge (Milyon YTL) 38.777 41.951 925 2.890 8.820 1.032 6.654 687-303 7.847 - Merkezi Yönetim Top. İç Borç Stoku 182.428 178.906 180.965 189.028 191.090 197.632 195.403 194.480 196.928 194.917 - (Milyon $) Merkezi Yönetim Top. Dış Borç Stoku 64.643 66.576 66.983 68.170 68.226 67.920 67.227 67.275 67.733 67.410 - (Milyon $) **: 2007 birinci çeyrek ve 2007 ikinci çeyrek itibariyle. **: TCMB nin Ödemeler Dengesi sunumu itibariyle olup genel mal ticareti rakamlarını içermektedir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT 11