Savaş gemileri, gabya yelkenli kabotaj tekneleri ve ağır taşıma teknelerinden önce Brigantinler randa armalı yelken kullandılar. Küçük balıkçı teknelerinde görülmesi daha geç tarihlerdedir. Üçtebir serenli kare yelkenlere göre biraz daha karmaşık olsalar da daha az mürettebata ihtiyaç duyarlar. Yelken alanı büyüdüğünden sayelerinde teknelerin hızı artmıştır. Yatçılar çok kısa zamanda bu armayı benimseyip sürekli geliştirdiler. Yarış amaçlı küçük tekneler yanı sıra iş teknelerinden esinlenerek ortaya çıkan gezi tekneleri de iyi denizci, iyi yürüyen ve kolay manevralı bu armayı benimsediler. Derleme: M. Cem GÜR Nisan 2007 1 2
1870 lerden sonra kabotaj teknelerinde ve sepet avcılığı gibi yüksek manevra kabiliyetini vazgeçilmez kılan diğer balıkçı teknelerinde yaygınlaştı. Buna karşın sürüklenen veya çekilen ağlar ile avcılık yapan, gerektiğinde direk ve yelkenleri toptan indirip kürek kullanan avcılık sistemleri üçtebir serenli kare yelkenlerden vazgeçmediler. Randa arma sabit ve sağlam bir çarmıh sistemi gerektirir. Fakat bu, yelken alanının yukarı doğru büyümesini, teknenin hem hız hem de yön olarak daha iyi yürümesine etki yapar. Yatçılar yanılmamışlardır. Çünkü bu yıllar boyunca öğrenip geliştirdikleri ana formüldür. Yelken alanlarının yukarı doğru büyümesi su kesimini arttıracak, safra artırımı tekne enini düşürecek hatta bazen çok derin safralı tam ördek tekneler gibi aşırı denemelere girişilecektir. İş tekneleri döneminde sloup terimi- geçmişi çok eski; çünkü XVIII. Yüzyılda kullanılan sequeloupe terimini halen çağdaş brötonlar skouloup olarak kullanıyorlar- serenli büyük bir ana yelken ve muhtelif boylarda ön yelkenlerle donatılmış tekneler için kullanılıyordu. Kotra kelimesi, XIX. yy da yat camiası içinde İngilizceden gelen cutter dan türetildi. Oysa balıkçılar ve kabotaj tekneleri hala sloup tanımlamasını kullanmaktalar. Randa arma XVIII. yy.da büyük ölçekli gemilerde ve brigantinlerde ortaya çıktı. Arka direkte bulunan yelken (bocurum) kontra değiştirmekte yardımcı oluyor ve yelken alanını teknenin omurga hattına yaklaştırıyordu. Bu avantaj randa armanın hızla kılavuz, kabotaj ve balıkçı küçük iş teknelerinde uygulanmasına neden oldu. Gerçekten de üçte bir serenli kare yelkenlerdeki gibi gambeyaj ve serenin kontra değiştirmesine ihtiyaç duymuyordu. Dolayısıyle daha az mürettebatla kolayca manevra yapabiliyor, orsaya çok daha iyi girebiliyorlardı. 3 Küçük ölçekli iş slouplarında gelişme bazı çalışma kıstaslarına cevap vermez. Daha çok çalışma pratikleri armaların alternatiflerini belirleyecektir. Böylece ( Iroise-Manche gibi) sepet avcılığı yapan balıkçılar kısa mesafelerde kontra değiştirerek ve kayalıklar arasında çok manevralı seyir yaptıklarından özgün bir salma/safra sistemi ve ateşli tekneler geliştirdiler. Trol çekenler daha derin karinalı olup daha oturmuş tekneler kullandılar. Başkaları kereste taşıyıcılar ve yosun toplayıcılar çok fazla yük alabilen, alçak su kesimli, uzun ve kalın omurgalı, güçlü borda kaplamalı, sular çekildiğinde dengede kalabilen ve bir bordası üzerinde yatmasını engelleyecek şekilde dik açılı karinalı tekneler kullandılar. Armanın donanımı da tekne faaliyetlerine göre belirlenir. Orta yükseklikte bir borda (orsa seyre ve kısa ayaklı kontra değişimine uygun) boyuna uzun (su hatları güçlü) tekneler. Ayrıca direğin yeri, cıvadranın olup olmaması, cıvadra boyu, pik yelkeninin olup olmaması vs ile de değişkenlik gösterirler. Bu değişik alternatifleri de manevra unsurlarını belirler. 4
Direk sabit donanım ile ayakta durur. Bastan kıça doğru: bodoslama üzerine bağlanan ve direğe ulaşan baş istralya, her bordada direk kapelâsından gelen üçer çarmıh vardır. Teknenin bordasına bağlanan madeni lamalara alınan çarmıhlar ya basit filador palangası ya da Bogotalar ile gerilir. Geleneksel ahşap yapım teknelerin bordalarında deformasyona neden olduğu için madeni liftinler kullanılmaz. Orsada baş istralyayı dengeleyen ve apaz ile pupa seyirlerde direk tepesinin rüzgâr altına eğilmesini engelleyen pupa palangaları olabilir. Küçük teknelerde gereksiz bir teferruattır. Belli bir büyüklükten sonra bu palangalar ağır yüklerde ve özellikle de patalyanın tekneye yüklenmesinde de kullanılır. Az mürettebatla daha kolay manevra sağlasa da randa arma üçte bir serenli dörtgen yelken armasından daha karmaşıktır. Seren ve ıskota sayısı daha fazladır. Direğin yeri ön yelken adedine göre değişir. Klasik donanım olan bir flok, bir trenkete ile donatılmış ön yelkenli teknelerde direk bodoslamadan ziyade tekne ortasına yakındır. Sadece bir flok varsa, direk biraz daha ileri konumlanır. Hareketli donanım oyuncaklı bir şekilde direkten aşağı on değişik hareket içerebilir. Ana yelken sereni(randa-boynuz-giz) iki mandar ihtiva eder. Ana yelken altabaşo yakası filadorlar ile bumbaya bağlanır veya sadece karula ile iskota yakası bumbaya sabitlenir ki buna İngilizcede loose foot veya serbest altabaşo yakası denir. Her zaman güçlü olan ana yelken iskota palangası üç dilli makaralar ile gücü dağıtır. Ya ayna üzerinde sağlam bir mapaya veya genel olarak kısa bir iskota rayına bağlanır. Klasik, sereni çok fazla dik olmayan yelken üzerine üst rüzgârları yakalayan, ana yelken itici gücünü bir hava borusu etkisiyle arttıran pik yelkeni ile donatılır. Bu yelken direk cundasına bir mandar ile gönderilir. Bir ucu seren cundasına ve çatal ucu yine seren alt ucundan donatılan bir makara ile direk dibine alınır. Bir kere basıldığında ana yelken trimine uyar. Eğer düzgün basılmış ise tekne performansını gözle görülür şekilde artırır. 5 6
Flok ve trenkete yelkenlerinin birer mandarı ve her iki bordada iskotaları vardır. İskotalar güvertede bulunan yönlendiricilerden geçerek eğrilere sağlamca bağlanmış koçboynuzlarına toka edilir. Cıvadra (Baston) flok yelkeninin yukarı kaldırma gücünü dengelemek için bodoslamadan cıvadra ucuna alınan bir palanga ile aşağı basılır. Limanlarda manevraları kolaylaştırmak için ister girip çıkan isterse yukarı kalkan şekilde olsun cıvadra her iki bordaya bağlı çarmıhlar da taşıyabilir. Küçük teknelerde fazla ayrıntıyı engellemek için flok gargari halkasının karula mandarı baston cundasında bulunan bir makaradan geçirilerek bodoslamada yer alan bir takozdan geçerek tekneye geri gelir ve cıvadra alt baskısını oluşturur. Böylece bu düzenek orsa seyirlerde flok ön yakasını sertleştirmek veya pupa seyirlerde boşlanarak flokun bir balon gibi uçulmasını sağlar. Ana yelken teknenin başlıca yürütücü motorudur. Aerodinamik işlevi, burada ayrıntılarına girmeyeceğimiz, ön yelkenler ile sağlanan hava akımları ile güçlendirilir. Ön yelkenlerin varlığı ana yelkenin itici gücünü dengeler. Eğer floksuz ve trenketesiz olarak kullanılırsa tekne oynak ve sürekli rüzgâr üstüne dönmeye eğilimli olur ve idare edilemez hale gelir. Ön yelkeni olmayan cat-boat gibi teknelerde direk, yelken alanı merkezini olduğunca öne almak için bodoslamaya çok yakındır. Ana yelken, tekne tipi ve yöresine göre form ve orantıları açısından değişiklik gösterir. Hollanda botter lerinde olduğu gibi kısa bir serene bağlı yüksek ve dar veya geçen yüzyılda kullanılan Marsilya teknelerinde olduğu gibi neredeyse bermuda armaya yakın çok dik sereni olan houari arma da olabilir. Bu iki ifrat arasında tüm formlar ve renkler denizleri süsler. Seren açısı- serenin direk ile yaptığı açı- pik yelkenin olup olmamasına bağlıdır. 1920 den sonra Morlaix slouplarında olduğu gibi manevralarda kolaylık sağlaması açısından pik yelkeni terk edenler kaybedilen alanı seren açısını daraltarak kompanse ettiler. Bu şekilde kaybedilen yelken alanını tamamlamaları yanı sıra orsaya daha iyi 7 8
girdiklerini gördüler. Gerçekten de üçgen forma daha yakın yelkenler rüzgâra karşı daha dar açı ile yol alırlar. Buna karşın geriye doğru yayılmış ve bir pik yelkeni ile tamamlanmış alanların apaz seyirlerde daha fazla iş yaptığı görülür. Orta uzunlukta bir cıvadraya (baston) çekilen flok yelkeni tekneye orsa seyirlerde yardımcı olur. Dümenciye ne kadar rüzgâr üstüne girebileceğini gösteren flok yelkenidir. Kontra değiştirip trimlenmiş bir flokta tersleme, aşılmaması gereken sınırı gösterir. Ana yelken ve flok arasına basılan trenkete dengeden çok yürütücü güç sağlar. Eski denizciler iyi basılmış bir trenkete tekneyi at gibi çeker der. Trenketenin olup olmaması teknenin yürüyüşünü hemen etkiler. Örneğin şamandıraya yaklaşırken indirilen trenkete ile tekne hemen yavaşlar. Flok yönlendirmeye yeter. Bir sloupta fırtına flokundan hafif hava büyük flokuna, büyük genoadan ağır hava fırtına trenketesine kadar çok sayıda ön yelken bulundurulması önerilir. Trenkete genellikle bir sıra camadan da ihtiva eder. Ana yelken ayrı ayrı direk ve seren mandarlarına vurulmuş palangalar ile basılır. Direk mandarı direk kapelâsında bulunan bir piton ve seren üzerinde bulunan sapana bağlıdır. Buna karşın seren mandarı direk üzerinde bulunan dört pitonlu bir boğaza ve seren çatalı ucuna bağlı bulunur. Ana yelken basılırken her iki mandar da aynı anda ve seren çatalı sıkışmasın diye suya paralel olarak basılır. Seren çatalı uygun yüksekliğe çıkınca mandar ucu teknede bulunan sağlam bir koçboynuzuna volta edilir. Seren mandarı basılmaya devam edilerek seren cundası direk ile uygun açıya getirilir. Sonra her ikisinin de boşu alınır ve ana yelkenin seren cundası ve karula yakası arasında diyagonal bir potlaşma yapması sağlanır. Bu pot ana yelkenin düzgün / uygun basıldığının göstergesidir. Orta ve büyük boy teknelerde mandarlar direk üzerine veya dibine monte edilen koçboynuzlarına veya dezdemoraya takılan ıskarmozlara volta edilirler. Küçük teknelerde bütün mandarlar yönlendiriciler ve makaralar ile kokpite getirilebilir. 9 10
Trenketenin basılması çok kolay ve basittir. Buna karşın flok yelkeninin basılması özellikle tekne yol yaparken dikkat gerektiren bir işlemdir. Randa arma yelkenin özelliklerinden biri de flok yelkenin bir istralya üzerine kilitlerle basılmamasıdır. Yelken kandilisa halatı üzerinde tamamen bağımsızdır. Bütün manevralar baş üstünden yapılır. Asla cıvadra üzerine çıkılmaz. Öncelikle karula cıvadraya bir mandar ile gönderilecek gargari halkası çengeline takılır. Sonra iskotalar bağlanır ve direğin iki yanından kıça doğru alınır. Nihayet flok mandarı kandilisaya bağlanır. Bütün donanım tamamlandıktan sonra flok yelkeni basma işlemleri sırasıyla yapılır: Gargari halkası cıvadra ucuna gönderilir ve tekneye geri gelen mandar boşu alınarak bir koçboynuzuna toka edilir. Hızla mandar ile yelken basılır. Çok yavaş hareket edilirse yelken suya girer veya istenmeyen bir şekilde şişer. Bu arada iskotaların tamamen boş olduğu da kontrol edilmelidir. Flok bir kere basıldığında iskotanın biraz boşu alınarak yelkenin aşırı pırpırlanması önlenecek ve mürettebata orsa yakasını iyice sertleştirmesine yardımcı olacaktır. Flok yelkeninde bu sertleşmeyi sağlamak amacı ile bir İngiliz palangası kullanılmasında fayda vardır. Geleneksel randa armanın modern teknelere göre en büyük handikabı düzgün rota tutturmak için gerekli olan flok yelkeni orsa yakasının yeterince sert olamamasıdır. O nedenle yola çıkmadan önce cıvadra palangasının ve flok mandarının dibine kadar basılması sağlanmalıdır. Asimetrik bir şekle sahip pik yelkeni üst rüzgârları yakalar. Hafif havada kullanılan bu yelken oldukça teknik tir. Bir mandar, bir iskota ve bir karula ucu vardır. XIX. yy.da iş teknelerinde kullanılan pik yelkeni az dikey bir seren ile basılan dörtgen şekilli ve üçtebir serenli donanıma göre idi. Bir başka alternatif sivri pik yelkenidir. Sereni sayesinde orsada da yardımcı oluyordu. Fakat büyük çoğunluk, yöreye göre, Manş ve Atlantik sloupları, vendée ve Normand dundée leri az dik, Camaret ıstakoz tekneleri hemen hemen suya paralel olacak şekilde üçtebir serenli olanını kullanıyordu. Pik yelkeni azami orsa seyirde terslememesi için torsuz dikilir. Terslemeye yatkınlığı karulanın rüzgâr altında kalmasındandır. Pik yelkeni basmak için ana yelkenin basılı olması gerekir..kural olarak rüzgâr altından basılır.pik yelkeni manevraları ve donanımı karmaşıklaştırdığı için küçük teknelerde kullanılması vazgeçilmez değildir. Fakat bazı tekne sahipleri armalarına fazladan bir estetik öğe katmak amacı ile bu yelkeni de kullanıyorlar. 11 12
Ç.N: Günümüzde tasarlanan sereni oldukça dik randa armalarda pik yelkene gerek yoktur. Yeni tasarımlarda seren dik açısı ve direk yüksekliği armaların hem üst rüzgârları yakalamasını hem de orsa performanslarını arttırıyor. Gidiş sadece teknenin yolu ile rüzgârın acısı arasındaki ilişki değil anı zamanda yelkenlerin uygun trimidir. Orsada ana yelken, trenkete ve flok önden arkaya doğru iyice tekne omurga hattına yaklaştırılacak şekilde iyice düzleştirilir. Yelkenler arasında iyice daralan ve hızlanan hava kanalları tekneyi yürütür. En verimli trimi bulmak için flok orsa yakası tersleyinceye kadar rüzgâr üstüne girilir. Orsa seyri randa armada en yavaş gidiş ve teknenin çırpıntılar ve yalpalar ile en çok zorlandığı seyirdir. Böyle bir durumda 5 10 derece rüzgârdan kaçıp tekneye yol vermek daha doğru bir seçenek olacaktır. Sadece çırpıntısız denizde olabildiğinde rüzgâr üstüne girmek randa armaya uygundur. En doğru seyir dar apaz olup tekne performanslarını ortaya çıkartır ve mürettebat ile donanım rahatlar. Çok önemli bir kuralı tekrarlamaktan kaçınmayalım: Geleneksel bir tekneyi durdurmanın en iyi yolu boşu iyice alınmış floktur. Dar apaz rahat ve konforlu bir seyirdir..iskotalar hafifçe boşlanmış halde tekne daha hızlı ve rahat gider ve mürettebat kendini daha rahat hisseder. Nokta seyrini sevmeyen geleneksek teknelerde ve özellikle 13 de çalkantılı denizlerde yol/hız konusunda en iyi uzlaşma dar apaz seyirdir. Apaz seyirde rüzgâr tekne omurga hattına dik açı ile gelir. Yelkenler ölü noktaya kadar boşlanır. Pek çok genç, yeni yelkenci bu seyirde yelkenlerin boşunu alarak hata yapar. Geniş apaz hafif havada en rahat ve konforlu seyirdir. Salma neredeyse işlevsizdir. Yelkenler iyice boşlanmıştır. Yine de sağanaklara dikkat etmek gerekir. Sert havada ve rüzgârda bu seyir kıç omuzluktan gelen yüklü rüzgâr ve tekneyi ileri iten, kıçı kaldıran dalgalar ile zor bir hale gelebilir. Tekne yön tutmada daha az dengeli, dümene binen yük nedeniyle yeke serttir. Yalpalar önemlidir ve armayı yorar. Ana yelken balançine bindirilmelidir. 14
Pupa seyir yelkenlerin makas olarak, bordanın her iki yakasında kullanılmasına olanak sağlar. Üçtebir serenli armada olduğu gibi ön yelkenlerin rüzgârı en verimli ve sürekli şekilde kullanmaları için geleneksel manevra, brötonların DREUZ dedikleri büyük flok karulasının baston üzerinden geri çekilerek bodoslamaya alınması ve gönderlenmesidir. Bu seyirde istralyalı trenkete indirilip serbest orsa yakalı balon trenkete karulası rüzgâr üstü bordaya alınır. (A) Camaret bölgesine özgü, büyük ölçekli ve balon flok yelkeni olmayan teknelerde balon trenkete gönderin yarısına toka edilir. (B) Geleneksel teknelerde ve özellikle de randa slouplarda hafif havada ve pupa seyirlerde kullanılmak üzere zengin bir yelken gardırobu olması hiç de gereksiz değildir. 15 Orsada tekne rüzgâr kanalından çıkmışsa, önümüze bir cisim çıkmışsa veya rüzgâr tekneyi götürmeyi reddediyorsa kontra değiştirmek zamanıdır. Gidiş yönünü değil rüzgârı aldığımız kontrayı değiştiririz. Teknenin kafası hafifçe rüzgârdan açılarak hız kazandırılır ve dümen sürekli ve istikrarlı bir şekilde rüzgâr altına basılır. Asla sertçe değil! Tekne durur. Sakin sularda floklar sizi rüzgâr üstüne çekmeye çalıştığında laçka edilmez. Tekne tamamen kontra değiştirdikten sonra iskotalar rüzgâr altından doldurulur. Eğer şartlar biraz daha zor ise tekne köre düşer, yelkenler pırpırlar. Kontra değiştirmeye yardımcı olmak için daha tramola manevrası başlamadan floklar laçka edilir ve ıskotalar ters kontradan doldurulurken ana yelken iskotası laçka edilir. Dümen alabanda rüzgâr altına basılarak dönüş garantiye alınır. Hemen trenkete boşu alınır sonra flok biraz boş bırakılıp yavaşça doldurulmaya başlanır ki tekne yol alsın. Geleneksel teknelerde asla fazla boş alınmaz. Yeni kontrada ön yelkenler dolunca tekne yol alır. Sakin sularda ana yelken iskotasına hiç dokunmadan sadece floklar ile tramola atılabilir. Arkadan gelen rüzgârlarda kontra değişimi, kavança, yine rüzgâr kanalında gerçekleştirilir. Bu durumda yelkenler hiç rüzgârsız kalmaz. O nedenle kontrol edilemez ise problemler yaratabilir. Yelkenler blok halinde ve çok sert bir şekilde diğer kontraya geçebilirler. 16
Kavançada çok kontrollü bir manevra gerekir. Dümeni yavaşça rüzgâra basarken bumba ve iskota düğümsüz ve neta olarak dikkatlice önce tekne omurga eksenine sonra diğer kontraya aktarılır. Dümen rüzgâra basılmaya devam edilir. Ana yelken diğer kontraya geçtiğinde iyice yavaşlamış tekneye yol vermek için iskota hafif hafif bırakılır. Halat içinde ayak olmamasına ve kafanızı fazla kaldırmamaya özel göstermelisiniz. Eğer şansızsanız ve armanız pupa palangası istiyorsa ekipten biri yelken kontra değiştirirken rüzgâr altı palangasını boşlayıp rüzgâr üstünü dolduracak ve ıskota rüzgâr altı boşunu alacaktır. Zaten karman çorman olmuş kıç tarafta fazladan 1 2 kişi gerekecek ve oldukça teknik bir manevra yapılacaktır. Bu manevrada, kavança, ön yelkenler bir sonun çıkartmazlar ve trimlendirilmeleri için zaman rahattır. Sakin havada ve palpa liman sularda kavança bir formalite ise iskota ucunda yapılabilir. Ama sağanaklarda ve kaba denizlerde tehlikeli olabilir. Koordinasyon ve uyanıklılık gerektirir. Hatta yolu biraz uzatsa de kavança manevrasından vazgeçip tramola manevrası seçilmelidir. Zor ve tehlikeli bir durumda kalmak ve tekneyi tehlikeye atmaktansa biraz daha uzun ama güvenli yöntemi seçmek daha doğrudur. 17 Tam arma yol alan bir teknede yelken küçültme işlemi pik yelkeni ile başlar. Rüzgâr daha da bindirdiğinde camadan vurmak gerekir. Ön yelkenler en büyükten en küçüğe, büyük flok, No#1, No#2, No#3 ve fırtına floku sırasıyla küçültülür. Yelkenler küçüldükçe kumaş kalınlığı artar. En dayanıklı kumaş tabii ki fırtına flokudur. Sert havalarda ve fırtınada floku çok alçak ve dalgalara girip yelkenin suyla dolması ve cıvadrayı kırmaması için çok öne basmamak gerekir. Böyle durumlarda kısa sağlam bir flok ayağına ihtiyaç duyulabilir. Bazen cıvadra yarım dışarı çıkartılır ve risk azaltılır. Genellikle camadan bandı ve matafyonlar ile donatılmış trenkete uzun zaman yüksekte kalabilir. Bu yelkenin tekne üzerindeki yeri nötr olup tekneyi yüksek denizlerde ve sert havada ne oynak ne de oturaklı kılar ve sert havada tekneyi çekmeyi sürdürür. İyice küçültülmüş ana yelken tıpkı fırtına floku gibi sadece denge unsurudur. 18
Hangi seyirde olursa olsun ön yelkenleri küçültmek yol alırken yapılabilir. Ana yelken için tekneyi yavaşlatmak hatta durdurarak yelken küçültülmelidir. Bunun için ön yelken iskotalarına hiç ellenmeden kontra değiştirilirken ana yelken iskotası boşu alınır. Bazen de ön yelkenlerin iyice boşu alınarak tekne yavaşlatılır ve ana yelkene camadan vurulabilir. İki sistem vardır: Yelkeni filadorlar ile boğmak ve bumba üzerine sarmak. Klasik camadan: Kaba denizde oldukça zor bir işlem olan bumbanın sabitlenmesi gerekir. İskota iyice gerilir ve balançin boşlanır varsa bumba çatalına oturtulur. Ekipten biri direk mandarını kontrollü olarak boşlar (Prensip olarak seren mandarına ellenmez) ve istenen camadan sırası karulasını bumba çatalında bulunan kancaya alır. Aynı zamanda bir diğer ekip elemanı da aynı işlemi ana yelken gradin yakasında bulunan uygun camadan sırası için yapar. Bumba cundasında bulunan ve viyolon denen makara sistemi ile yine bumbaya vurulmuş yatay bir palanga ile gradin yakasını aşağı alır. Direk mandarı boşu alınır. Altta kalan boş ve işlevsiz yelken bandı kendi üzerine katlanarak camadan filadorları ile boğulur. Bu işlem yapılırken yelkenin yırtılmaması için filadorların bumba altından geçmemesine dikkat edilir. Daha büyük ve tonajlı teknelerde camadan vurulurken yelkenin bumba üzerine sarma işlemi için bumbanın direk bağlantısında kullanılan ve resimde görünen sistem kullanılır. AV CAMADANI: Apaz seyirde ve kısa süreli olmak kaydı ile dar bir geçite girerken veya sadece hızı düzenlemek amacıyla ana yelken karulasının direk ortası yüksekliğine alarak av camadanı yapabilirsiniz. Böylece ana yelken üzerindeki rüzgâr boşalır ve dümencinin görüş mesafesi ve açısı genişler. Bu güzel manevrayı yapacaksanız ana yelken alt çemberini iptal etmeniz gerekir. Bir başka radikal çözüm ise özellikle sert sağanaklarda sereni indirmektir. Böylece ana yelken basit bir üçgen haline gelir. Tekne yönünü korur ama hızı bir anda düşer. Zorluk atlatıldıktan sonra sereni yeniden basıp yola devam etmek kolaydır. Av camadanı ile sereni indirmek bir arada da kullanılabilir. İngilizler buna scandalise diyorlar. Rüzgâr altında bulunan korunaklı bir alana gitmek isterken hava gerçekten çok kötü ise ana yelken yerine trenkete yelkeni basılır ve flok karulası bodoslamaya alınır. Tekne güvenle yol almaya devam eder. 19 20
1946 da Thomas Gillmer tarafından tasarımlandı, 1956 da Norveç- Arendal da Bay Bentzen tarafından inşa edildi. Tekneyi durdurmak için yelkenlerin itici gücünü ortadan kaldırmak gerekir. Orsa düzende ön yelkenleri ters kontrada tutup ana yelken mümkün olduğunda boşu alınmış trime getirilir. Tekne çok yavaşça yol alır veya akıntı istikametine akar. Flokların tekne omurga hizasına alınıp ana yelkenin boşlanması ile de balık ve kahve molası verilebilir. Böyle bir trimde tekne yönünü koruyarak rüzgâr altında, çırpıntısızca bekleme yapılabilir, bir başka tekne ile borda bordaya gelinebilir, denize düşen adam alınabilir, camadan basılabilir, bot suya indirilir veya tekneye alınır. Ataletten kurtulmaya flok yelkenlerinin iskotaları rüzgâr altından doldurularak yapılır ve tekne hemen yola koyulur. TAM BOY 6.99 SU HATTI 5.99 EN 2.61 DRAFT 1.24 DEPLSM 3.608 KGS YELKEN 40 m2 21 22
Tasarımcı İngiltere güney sahillerinde Falmouth yakınlarında kullanılan istiridye balıkçı teknelerinden esinlenerek azami denizcilik yeteneği ve bu boyda bir teknede yine azami iç hacim kullanımı öngörmüştür. Yörede Falmouth Quay Punts diye adlandırılan bu tekne bütün denizlere gider lakabı ile rüzgâr üstüne uzun mesafeler kat edebilir. Sağlamlık ve iç hacim kazanmak amacı ile tekne ortasında geniş kamara flush deck olarak tasarımlanmıştır. Randa arması, pik yelkeni, bocurumu ve iki ön yelkeni ile çok da kolay idare edilemez. Ancak bu yawl arma skiper a sonsuz trim olanakları sağlamaktadır. Tasarımcı BLUE MOON u amatör yapımcılar için tasarlamamış ve asgari verilerle planları çizmiş olup geleneksel yapımı öngörmüştür. Tekne 1946 tarihinde tasarımlandığından beri inşa edilmektedir. Bir tanesi Azor lardan Portekiz e 900 mil yol yapmıştır. Tasarımcısı tekne için İyi eğitilmiş bir hayvan gibi söz dinliyor, palamarların çözülüp yola çıkmak için alesta bekliyor. Dalgalar baş tarafta patlarken bana her zaman dingin bir güvenlik hissi vermiştir diyor. 23