Rusya Güvenlik Stratejisi-2020 Belgesi Sayfa 1 Rusya Güvenlik Stratejisi-2020 Belgesi Elnur İSMAYILOV Kırım ın Rusya tarafından işgali ile Ukrayna krizinin yeni bir boyut kazanması, Batı-Rusya rekabetinin yeniden şekillenmesine neden olmuştur. Bu değişiklik Batılı devletlerde olduğu gibi Rusya da da ulusal güvenlik stratejisinin döneme uygun nitelikte gözden geçirilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Mayıs 2015 te Rusya Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri Nikolay Patruşev tarafından yapılan açıklamada, ülkenin ulusal güvenlik stratejisi ve bilgi güvenliği belgelerinin uluslararası konjonktürde yaşanan gelişmeler ışığında gözden geçirildiği ve Aralık 2014 tarihli Rusya askeri doktrinine uygun bir şekilde düzenleneceği beyan edilmiştir. 1 Bu değişikliğe neden olan gelişmeler Arap Baharı, Suriye-Irak krizi ve Ukrayna da yaşananlardır. Temmuz 2015 başlarında Rusya Cumhurbaşkanı Putin, ülkeye yönelik tüm tehditlerin tekrar gözden geçirilmesi ve bu doğrultuda ulusal güvenlik stratejisinin yeniden ele alınması talimatını vermiştir. 2 Rusya Güvenlik Konferansı nda Putin, ülkesine yönelik baskının nedenini bağımsız bir iç ve dış politika yürütmüş olmasına bağlamıştır. 1 Патрушев: РФ корректирует стратегию нацбезопасности из-за новых угроз, RIA Novosti, 05 Mayıs 2015, http://ria.ru/defense_safety/20150505/1062756613.html (Erişim: 03.07.2015) 2 Владимир Путин: В ответ на внешние вызовы Россия скорректирует стратегию нацбезопасности, Russia Today, 03 Temmuz 2015, http://russian.rt.com/ article/101222 (Erişim: 04.07.2015) Bu analizde 2009 yılında kabul edilen ve 2020 ye kadar geçerli olması planlanan Rusya nın Ulusal Güvenlik Stratejisi belgesi incelenmektedir. Bağımsızlık sonrasında Rusya da kabul edilen güvenlik stratejisi belgelerine kısaca değinilerek, son yayımlanan belge ile içerik bazındaki benzerlik ve farklılıkları ele alınmaktadır. Aynı zamanda Ukrayna krizi ve Rusya ya uygulanan ekonomik yaptırımlar sonrası ortaya çıkan yeni konjonktürün strateji belgesinin güncellenmesi ihtiyacını gündeme getirmesi neticesinde yeni belgede yer alması muhtemel ayrıntılara değinilmektedir. Bağımsızlık Sonrasında Rusya nın Güvenlik Stratejileri 1990 larda Soğuk Savaş ın tarihe kavuşması ve Rusya nın bağımsızlığını ilan etmesiyle, bir çok alanda olduğu gibi ülkedeki iç ve dış güvenlik kavramının net olarak belirlenmesi ve bir ulusal güvenlik stratejisinin ortaya konması istikametinde bir buhran yaşanmaktaydı. Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) Mecidiyeköy Yolu Caddesi, No:10, 34387 Şişli -İSTANBUL www.bilgestrateji.com bilgesam@bilgesam.org Tel: 0212 217 65 91 - Fax: 0 212 217 65 93 BİLGESAM Tüm hakları saklıdır. İzinsiz yayımlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.
Rusya Güvenlik Stratejisi-2020 Belgesi Sayfa 2 Aralık 1997 ye gelindiğinde Rusya, bağımsızlık yıllarının ilk güvenlik konseptini kabul etmiştir. Daha sonra 2000 yılında bu belge döneme uygun hale getirilerek güncellenmiştir. 1997 Ulusal Güvenlik Konsepti belgesi ülke güvenliğine en önemli tehdit olarak uluslararası düzendeki sorunlardan ziyade ülkenin iç politikasına odaklanarak ekonomik sorunlar, siyasi istikrarsızlık, işsizlik ve sağlıkla alakalı sosyal sorunları saymıştır. Bu sorunları çözmek için ekonomik reformlar ile Rusya nın uluslararası ekonomi ve finans kurumlarına entegrasyonunun önemine işaret edilmiştir. NATO nun doğu genişlemesi 1997 yılı belgesinde Rusya nın çıkarlarına yönelik bir tehdit olarak belirtilmiştir. Fakat güvenlik sorunlarının çözümünde Batı dünyası ile işbirliğinin önemine değinilmiştir. 1997 yılı belgesinin kabulünden sonraki dönemde Kosova da gerçekleşen olaylar ve Batılı devletlerin bölgedeki politikaları Rusya nın Batı dünyası ile ortaklık ve işbirliği gibi liberal yaklaşımlarının etkisiz olduğunu göstermiştir. Rusya ve ABD nin küresel sorunların çözümüne farklı şekilde yaklaşması, Rusya daki ABD yanlısı liberal kesimin güvenlik yaklaşımının zayıflığını ortaya koymuştur. Değişen dünya düzeni ve Rusya-ABD ilişkilerindeki sorunlar, Kremlin i 1997 yılı güvenlik belgesinde değişiklik yapmaya zorlamıştır. Kasım 1999 tarihinde yayımlanan ve Ocak 2000 den itibaren Cumhurbaşkanı Putin tarafından kabul edilen 2000 yılı Ulusal Güvenlik Konsepti ilk belgeden farklı olarak dış tehditleri de net bir şekilde belirtmekteydi. Belgeye bağımsızlık yıllarının ve geçiş döneminin neden olduğu ekonomik sorunlardan kaynaklanan iç tehditler de ilave edilmişti. Dış tehditler olarak, Rusya nın uluslararası sistemdeki politik, askeri ve ekonomik nüfuzunun zayıflaması; AGİT ve BM gibi kurumların etkisinin azalması; NATO nun genişlemesi ve Rusya sınırlarına yakın yabancı askeri üsler kurulması; BDT nin rolünün zayıflaması; kitle imha silahlarının yayılması ve Rusya ya karşı toprak talepleri gösterilmiştir. ABD ve müttefiklerinin uluslararası hukuk prensiplerini çiğneyerek, tek kutuplu dünya düzenine yönelik politika izlediğine vurgu yapılmıştır. Belgede, NATO nun BM Güvenlik Konseyi onayı olmadan ittifak üyelerinin toprakları dışındaki coğrafyalarda güç kullanması dünya istikrarına önemli tehdit olarak belirtilmiştir. Bu belgede dikkat çeken gereken bir diğer önemli konu da iç ve dış tehditler arasında bağlantı kurulmaya çalışılmasıdır. Rusya da mevcut terör sorunu ve ayrılıkçı hareketler, uluslararası terör örgütlerinin ülkenin toprak bütünlüğünü zayıflatmaya yönelik politikalarının bir parçası mahiyetinde görülmekte ve askeri güç kullanılma ihtimalini gündeme getirmektedir. Güvenlik Konsepti belgesinde, ABD nin tek taraflı politikasının önlenmesi ve Rusya nın önemli büyük güçlerinden biri olması gerektiği vurgulanmıştır. Batı dünyası ile ilişkilerde önceki belgedeki ortaklık kavramı, kısıtlı işbirliği ile değiştirilmiştir. İşbirliği özellikle kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesi ve uluslararası terörle mücadele kapsamında değerlendirilmiştir. Ağustos 2008 de Rusya-Gürcistan arasında yaşanan beş günlük savaş sonrasında devletlerarası ilişkilerde ciddi bir değişim yaşanmıştır. Bu tarihe kadarki Rusya Ulusal Güvenlik Stratejisi nin ana çizgileri 1997 yılında belirlenmiş olduğun-
Rusya Güvenlik Stratejisi-2020 Belgesi Sayfa 3 dan geçen zaman diliminde dünyada yaşanan gelişmeler ve oluşan yeni tehditler Kremlin için yeni bir güvenlik stratejisine ihtiyacı doğurmuştur. Bu amaçla dönemin Rusya Cumhurbaşkanı Dimitri Medvedev, 2008 yılından hazırlığına başlanan yeni strateji belgesinin en önemli ayağının güvenlik olacağını beyan etmiştir. Rus-Gürcü Savaşı ndan Rusya nın galip olarak ayrılması, bağımsızlığından şimdiye kadarki dönemde- iç politikadaki Çeçenistan krizi dışındailk defa Kremlin de askeri güç anlamında özgüven uyandırmıştır. Bu doğrultuda Rusya nın stratejik nükleer gücü başta olmak üzere askeri gücünün yeni savaşlara hazırlık düzeyinin yükseltilmesi gerektiği dile getirilmeye başlanmıştır. Medvedev, ülkesinin güvenliğinin sağlanması için nükleer gücün geliştirilmesi gerektiğini de vurgulamaktaydı. Nükleer silaha sahip olma devletin egemenliğine sahip olmanın ve bağımsız politika yürütebilmenin önemli şartlarından biri olarak yorumlanmaktaydı. Yeni bir güvenlik stratejisi belgesi çalışmaları öncesinde, Medvedev hükümeti ileriki yıllar için savunma bütçesini rekor miktarda artırmış; savunma sanayisinde ve silahlı kuvvetlerde reform yapılmasını kararlaştırmıştır. Dönemin uluslararası konjonktürü göz önüne alındığında, Kremlin in 2009 yılında bir ulusal güvenlik stratejisine neden ihtiyaç duyduğu daha net anlaşılabilir. Yeni stratejinin oluşumuna etki eden askeri, siyasi ve ekonomik faktörler aşağıdaki şekilde özetlenebilir: - Gürcistan da 2003 yılında gerçekleşen renkli devrim sonrasında bu ülkenin Batı ya entegrasyonu, Rusya ile ilişkilerine tercih etmesi ve bunun sonuçlarından biri olarak 2008 de gerçekleşen savaşın Rusya nın Batı dünyası ile ilişkilerine etkisi; - NATO nun, Kremlin in çıkar alanlarını oluşturan Ukrayna ve Gürcistan ı üyeliğe alarak genişleme tehlikesinin Rusya nın güvenliğine doğrudan tehdit olarak algılanması; - Avrupa Birliği nin eski Sovyet cumhuriyetlerini kapsayan Doğu Ortaklığı politikasının Rusya da endişe uyandırması; - Orta Asya cumhuriyetleri üzerinde İran, Türkiye ve Çin gibi bölgesel ve ABD gibi küresel güçlerin nüfuz artırma politikaları; - Radikal dinci kesimlerin ülke genelindeki -özellikle Kuzey Kafkasya bölgesinde- etkisinin tekrar artmasının Rusya nın güvenliğine yönelik oluşturduğu tehdit; - Doğu Avrupa ülkelerine ABD nin füze savunma sistemleri yerleştirme planlarına Rusya nın tepkisi; - Dünya genelinde mevcut olan ekonomik krizin Rusya nın yakın çevresinde ve çıkar alanlarında istikrarsız bölgeler oluşturması tehlikesi 2009 yılında kabul edilen yeni güvenlik stratejisi belgesi, 1997 yılından itibaren mevcut olan güvenlik belgesini kadük hale getirmiştir. Rusya Ulusal Güvenlik Stratejisi-2020 Rusya Ulusal Güvenlik Stratejisi, Rusya Güvenlik Konseyi Sekreteri Nikolay Patruşev başkanlığında hazırlanmıştır. Cumhurbaşkanı Dimitri Medvedev tarafından Mayıs 2009 da onaylanan Rusya Ulusal Güvenlik Stratejisi 3, ülkenin 2020 3 Стратегия национальной безопасности Российской Федерации до 2020 года, 13 Mayıs 2009,
Rusya Güvenlik Stratejisi-2020 Belgesi Sayfa 4 yılına kadarki dönemde ulusal güvenliğine yönelik tehditleri ve stratejik önceliklerini belirtmektedir. Ayrıca strateji belgesi güvenlik, ekonomik, sağlık, eğitim ve diğer konularda geliştirilecek stratejileri öngörmektedir. Belgede, Rusya nın uluslararası düzende oynayacağı rol, karşı karşıya olduğu sorunlar ve mücadele edeceği tehditler ele alınmaktadır. Belge 6 fasıl ve 112 maddeden oluşmaktadır: Genel hükümler, Muasır dünya ve Rusya, Rusya Federasyonu nun ulusal çıkarları ve stratejik ulusal öncelikler, Ulusal güvenliğin sağlanması, Stratejinin gerçekleştirilmesinin örgütsel, yasal ve bilgisel temelleri ve Ulusal güvenliğin temel özellikleri. Enerji kaynaklarına sahip olmak için bölgesel ve küresel güçler arasındaki rekabetin şiddetinin artacağının; kısa dönem için olmasa bile uzun vadede bu rekabetin hidrokarbon kaynaklarına sahip olma uğruna savaşa kadar gidebileceğinin altı çizilmektedir. Giriş bölümünde 1990 lı yıllarda Rusya nın karşı karşıya kaldığı siyasi ve ekonomik krizin aşıldığına vurgu yapılmaktadır. Ülkenin ana hedefi olarak ise çok kutuplu dünya düzeninde önemli rol oynayacak ve ulusal çıkarlarını koruyacak bir devlet olma belirtilmektedir. 2020 yılına gelindiğinde Rusya nın iç ve dış güvenliğinin sağlanması, toprak bütünlüğünün korunması, ekonomik olarak kalkınması ve vatandaşlarının tüm haklarının korunma altına alınmış olması hedeflenmektedir. Gelecek dönemde enerji kaynaklarına sahip olmak için bölgesel ve küresel güçler arasında rehttp://kremlin.ru/supplement/424 (Erişim: 04.06.2015) kabetin şiddetinin artacağının; kısa dönem için olmasa bile uzun vadede bu rekabetin hidrokarbon kaynaklarına sahip olma uğruna savaşa kadar gidebileceğinin altı çizilmektedir. Uluslararası politikanın uzun vadede Orta Doğu, Barents Denizi, Kuzey Kutbu (Arktik bölgesi), Hazar Denizi havzası ve Orta Asya daki enerji kaynaklarına odaklanacağı belirtilmektedir. Orta vadede ise uluslararası düzeni Irak ve Afganistan daki, Orta ve Uzak Doğu daki, Kore yarımadasındaki, Güney Asya ve Afrika daki çatışmaların negatif etki etkileyeceği ifade edilmektedir. Belgede, sorunları askeri güç kullanımı ile çözme çabalarına da değinilmekte ve bunun Rusya Federasyonu ve müttefiklerinin sınırlarına yakın coğrafyalarda mevcut güç dengelerinin ihlali ile sonuçlanabileceğine vurgu yapılmaktadır. Güç dengesi ihlali ile ne kastedildiği net bir şekilde açıklanmazken, herhangi bir ülkeye de atıf yapılmamaktadır. Nükleer silaha sahip olan ülkelerinin sayındaki artışın da bir risk oluşturduğu ifade edilmektedir. Kremlin, ABD nin Rusya sınırlarına yakın bazı Doğu Avrupa ülkelerine füze savunma sistemleri yerleştirme planlarını ulusal güvenliğine en önemli tehditlerden biri olarak görmektedir. Belgede Rusya nın kendi ulusal çıkarlarını korumak için uluslararası hukuk prensiplerine uygun şekilde pragmatik bir dış politika izleyeceği ve yeni bir silahlanma yarışına girmeyeceği dile getirilmektedir. Birleşmiş Milletler (BM) ve BM Güvenlik Konseyi istikrara dayalı bir uluslararası ilişkilerin en önemli unsuru olarak nitelendirilmektedir. Küresel ve bölgesel krizlerin çözümü için de bu kurumların politik enstrümanlara sahip oldukları
Rusya Güvenlik Stratejisi-2020 Belgesi Sayfa 5 ifade edilmektedir. Fakat Rusya için G-8, G-20, Rusya-Hindistan-Çin, BRIC 4 gibi uluslararası politik ve ekonomik oluşumlar bünyesindeki işbirliğinin önemli olduğu da vurgulanmaktadır. Bu noktada belirtmek gerekir ki G-7 ülkeleri ile işbirliğine yaklaşım şekli belgenin güncellenmesi durumunda değişecektir. Zira Ukrayna krizi ve akabindeki yaptırımlar neticesinde Rusya G-8 den dışlanmıştır. Öte yandan yeni belgede BRICS ülkeleri ile ilişkilere daha fazla önem verileceği kesindir. Özellikle, Temmuz 2015 te gerçekleşmiş BRICS zirve toplantısında alınmış kararlar, bu grubun gelecek yıllarda daha sıkı işbirliği içerisinde olacağını göstermektedir. Eski Sovyet coğrafyasını kapsayan Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkeleri ile ikili ve farklı kurumlar nezdindeki işbirliğinin geliştirilmesinin Rus dış politikasının temel önceliklerinden olduğu belgede yer almaktadır. Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) askeripolitik ve askeri-stratejik karakterli bölgesel tehditleri önlemek adına önem taşımaktadır. Rusya için Avrasya Ekonomik Topluluğu ve Şanghay İşbirliği Örgütü gibi kurumlar, bölgesel ekonomik ve politik entegrasyon süreci açısından elzemdir. Avrupa Birliği ile ilişkilerde ekonomi, iç ve dış güvenlik, eğitim ve kültür alanlarında ortaklıklar oluşturulmasından yana olunduğu vurgulanmaktadır. Uzun vadede, Avro-Atlantik coğrafyada Rusya nın da katılacağı kolektif güvenlik sistemi kurulması kendi ulusal çıkarları açısından önemlidir. 4 Kurum, 24 Aralık 2010 da Güney Afrika nın üyeliğine kadar BRIC olarak adlandırılmaktaydı. Daha sonra kurumun adı BRICS olarak değiştirilmiştir Belgede yapılacak değişikliklerde Ocak 2015 te kurulmuş olan Avrasya Birliği ile ilgili bölümlere geniş yer verileceği söylenebilir. Özellikle Avrasya Birliği nin uluslararası tanınırlılığının sağlanması için Avrupa Birliği ve diğer Batılı örgütlerle ilişkilerde bu kurumla doğrudan ilişkiler kurulması gerektiği ifadelerine rastlanacağı tahmin edilmektedir. Güncellenecek belgede Şanghay İşbirliği Örgütü çerçevesindeki faaliyetlerin önemine tekrar değinilecektir. 2009 belgesinde uzun vadede, Avro-Atlantik coğrafyada Rusya nın da katılacağı kolektif güvenlik sistemi kurulmasının kendi ulusal çıkarları açısından taşıdığı ehemmiyet muhtemelen yeniden vurgulanacaktır. Fakat bunun için Rusya ya yönelik ekonomik yaptırımların kaldırılması gerektiği de ifade edilecektir. NATO ile ilişkilerde en önemli husus olarak ittifakın Rusya sınırlarına doğru genişlemesinin kabul edilemeyeceği ifade edilmektedir. NATO ile ilişkilerin eşit haklar ilkesine uygun şekilde ve Avro-Atlantik coğrafyada güvenliğin korunması gibi ortak çıkarlar temelli geliştirilmesi gerektiği belirtilmektedir. NATO nun kendi askeri-politik planlamasını yaparken Rusya nın yasal hak ve çıkarlarını dikkate alması gerektiği de dile getirilmektedir. Rusya, ABD yle ilişkilerinde eşit haklara haiz taraflar arasında stratejik ortaklığa yönelik bir politika izleyeceğini beyan etmektedir. İkili ilişkilerdeki öncelik, taraflar arasında güven ortamının oluşturulması, silahsızlanma ve silahlanmanın kontrolü mekanizmalarının işletilmesi, anti-terör alanında işbirliği ve bölgesel çatışmaların çözümüne verilecektir. Rusya Federasyonu nun Ulusal Çıkarları başlık-
Rusya Güvenlik Stratejisi-2020 Belgesi Sayfa 6 lı fasılda, ülkenin uzun vadede ulusal çıkarları olarak aşağıdakiler belirtilmiştir: demokrasi ve sivil toplumun geliştirilmesi ve ulusal ekonominin rekabete dayalı hale getirilmesi; ülkenin toprak bütünlüğünün ve egemenliğinin sağlanması; Rusya nın çok kutuplu dünya düzeninde stratejik istikrarı sağlamaya amaçlı bir küresel bir güç olması. Belgenin dördüncü faslı ulusal güvenliğin sağlanması olarak belirtilmektedir. Bu fasıl: ulusal savunma; devlet ve toplumun güvenliği; Rus vatandaşlarının yaşam kalitesinin artırılması; ekonomik gelişme; bilim, teknoloji ve eğitim; sağlık; kültür; stratejik istikrar ve eşit haklarda strateji ortaklık alt başlıklarında incelenmektedir. Rusya nın ulusal güvenliğinin doğrudan ülkenin ekonomik potansiyeline ve güvenliğine bağlı olduğu belgede yer almaktadır. Ulusal savunmanın stratejik hedefi, küresel ve bölgesel çatışmaların önlenmesi şeklinde aktarılmaktadır. Askeri güvenliğe tehdit olarak bazı devletlerin izlediği politikalar ve üçüncü devletlerin askeri alanda bariz bir üstünlük sağlamaya yönelik çabaları gösterilmektedir. Rusya nın, 2020 yılına kadar ekonomik olarak gelişerek GSYH ye göre dünyanın ilk 5 ülkesi arasına girmesi strateji hedef olarak belirtilmiştir. Uzun vadede ekonomik hedeflere ulaşılması enerji güvenliğinin sağlanmasını zaruri kılmaktadır. Son Gelişmeler Işığında Muhtemel Güncellemeler 2009 yılından itibaren yaşanan gelişmeler Rusya ve Batılı devletler arasındaki ilişkileri Soğuk Savaş yıllarında olduğu gibi en alt düzeye indirmiş; 2013 te patlak veren Ukrayna krizi ise Rusya- Batı ilişkilerini yeniden düzenlemiştir. NATO- Rusya arasında güç mücadelesi, Rusya nın ABD ve NATO askeri gücü ile çevrelenme tehlikesi, Rusya nın Doğu Avrupa coğrafyasında saldırgan politikasını önleme amaçlı NATO nun acil müdahale gücü oluşturması gibi faktörler Putin hükümetinin Ulusal Güvenlik Stratejisi nde değişikliğe gitmeye karar almasında etkili olmuştur. Temmuz 2015 te ABD Savunma Bakanlığı tarafından açıklanan askeri strateji belgesinde Rusya, askeri ve ekonomik gücünü kendi çıkarlarını koruma amaçlı kullanan ve bölge güvensizliği için ortam yaratan bir devlet şeklinde yorumlanmaktadır. Patruşev e göre ABD ve NATO Rusya ile ilişkilerinde son dönemde saldırgan bir politika izlemektedir. Rusya nın sınırında bulunan Doğu Avrupa ülkelerinde NATO nun ve ABD nin asker sayısını artırması ve füze savunma sistemleri konuşlandırması bu saldırgan politikaların somut örneğidir. 5 Ayrıca, Şubat 2015 de kabul edilen ABD Ulusal Güvenlik Stratejisi nde Rusya nın saldırgan tutumunun ABD nin güvenliğine yönelik ciddi bir tehdit olduğu ifade edilmektedir. Temmuz 2015 te ABD Savunma Bakanlığı tarafından açıklanan askeri strateji belgesinde Rusya, askeri ve ekonomik gücünü kendi çıkarlarını koruma amaçlı kullanan ve bölge güvensizliği için ortam yaratan bir devlet şeklinde yorumlan- 5 Russia to adjust national security strategy due to Ukrainian crisis, other threats, ITAR-Tass, 05 Mayıs 2015, http://tass.ru/en/russia/793125 (Erişim: 04.07.2015)
Rusya Güvenlik Stratejisi-2020 Belgesi Sayfa 7 maktadır. 6 Kremlin, bu yorumdan kaynaklanan rahatsızlığını ifade etmekte ve bunun Rusya ile Batı arasındaki soğuk savaşın uzun süre daha devam edeceğine ilişkin bir işaret olduğunu dile getirmektedir. Ulusal Güvenlik Belgesi nde yapılacak değişiklikler, Aralık 2014 te Putin tarafından onaylanan Rusya Askeri Doktrini belgesiyle uyumlu olacaktır. Rus askeri doktrininde belirtildiği gibi NATO nun askeri gücünü artırma çabaları bu değişikliklerin temel nedenini oluşturmaktadır. Batı-Rusya rekabetinde yaşanan sorunlar, Kremlin de sadece güvenlik stratejisinin değil; dış politika stratejisi gibi diğer önemli belgelerin de gözden geçirilmesi gerektiği algısını uyandırmıştır. Özellikle Putin tarafından konuyla ilgili yapılan açıklamalar, eski Sovyet coğrafyasında bulunan ülkelere yönelik politikaların tekrar gözden geçirilebileceği yönündedir. Güvenlik stratejisi belgesinde yapılacak değişikliklerde, son dönemde Rusya ya karşı uygulanan ekonomik yaptırımlar neticesinde ülkenin ekonomi güvenliğine yönelik tehditlerin de dikkate alınması beklenmektedir. Putin in de talimatında ifade edildiği gibi, Rus ekonomisinin güvenliğine doğrudan etki eden dış faktör kaynaklı bağlantıların minimize edilmesi için somut mekanizmaların hazırlanması gerektiğine yeni belgede yer verilecektir. Bu yaptırımların devam etmesi halinde Rusya nın ekonomik hedefine ulaşma şansı ciddi ölçüde azalmaktadır. Her ne kadar Rusya nın belgede küresel bir si- 6 Document: 2015 U.S. National Military Strategy, USNI News, 02 Temmuz 2015, http://news.usni. org/2015/07/02/document-2015-u-s-national-militarystrategy (Erişim: 04.07.2015 ) lahlanma yarışına girmeyeceği belirtilse de, son yıllarda savunma alanında izlediği politikalar bunun tersi bir durum ortaya koymaktadır. Rusya, 2015 yılı kendi savunma bütçesini 81 milyar dolar olarak belirlemiştir ki, bu da GSYH nın %4,2 sine denk gelmektedir. Rusya, 2015 yılı kendi savunma bütçesini 81 milyar dolar olarak belirlemiştir ki, bu da GSYH nin %4,2 sine denk gelmektedir. Putin döneminde kabul edilen belgelerde bir çok defa Batı dünyası ile işbirliği, entegrasyon ve ortaklık şeklinde yaklaşım belirtilmişse de, Rusya ABD başta olmak üzere Batılı devletlerin nükleer ve konvansiyonel alanlarda üstünlüğünü kabullenmemektedir. Rusya Cumhurbaşkanı Putin, küresel sorunların nedeninin ülkesine yaptırım uygulayan devletlerin politikalarından kaynaklandığına dikkat çekerek bu güçlerin Rusya güvenliğine tehdit oluşturduklarını vurgulamaktadır. Rusya, kendisini uluslararası güvenlik sorunlarının çözümü için diğer küresel ve bölgesel güçlerle eşit haklarla haiz şekilde işbirliği yapılması gereken bir devlet olarak görmektedir. Ancak mevcut ve potansiyel tehditler Rusya için yeni bir güvenlik stratejisi ihtiyacı doğurmaktadır. Kremlin deki üst düzey yetkililer tarafından ABD nin Rusya yı zayıflatmak istediği algısı 2009 yılında kabul edilmiş Ulusal Güvenlik Stratejisi-2020 de yapılacak değişikliklere muhtemelen yansıyacaktır. 2014 yılı sonuna doğru kabul edilmiş Rusya Askeri Doktrininde belirtildiği gibi, ABD ve Batılı müttefiklerinin kendi çıkarlarını koruma amaçlı politikaları küresel sistemde dengesizliğe neden olduğundan çok kutuplu bir yapılanmaya ihtiyaç
Rusya Güvenlik Stratejisi-2020 Belgesi Sayfa 8 duyulmaktadır. Aynı zamanda Rusya kendi askeri doktrininde savunma karakterli bir politika izleyeceğini teyit etmekte; fakat ülkenin çıkarlarının korunması amacıyla askeri yöntemlere başvurmanın tüm şiddet içermeyen unsurların tüketilmesinden sonra mümkün olabileceğini de vurgulamaktadır. Bu belgede net olarak belirtilmese de Rusya nın kendi ulusal çıkarlarına karşı yönelik askeri tehditlerle kastetmek istediği unsurları üç grupta özetlemek mümkündür: -Sovyet sonrası dönemde, Rusya nın iç ayrılıkçı sorunları dahil olmakla, tüm eski Sovyet coğrafyasındaki mevcut çatışmalar. Eski Sovyet ülkeleri topraklarındaki Rus etkisinin zayıflamasından yana olduğundan, Kremlin de bu durumu kendisine yönelik tehdit olarak değerlendirmektedir. -Küresel güç olan ABD ve Batılı devletlerle Rusya nın yaşadığı anlaşmazlık. Hem ABD, hem de müttefikleri Rusya nın zayıflamasından yana politika izlemektedirler ki, Kremlin kendi çıkar alanlarında oluşan Batı yanlısı gelişmelerden rahatsızlık duymaktadır -Batı bloğuna ait olmayan, fakat Rusya nın çıkar alanlarına yönelik tehdit oluşturma ihtimali olan devletler. Diğerlerine nazaran askeri tehdit oluşturma ihtimali daha az olan, fakat potansiyel rakip olarak gördüğü Çin ve İran ın izlediği politikalar buna örnek verilebilir. 1997 yılı güvenlik belgesine yapılan değişikliklerin Putin in cumhurbaşkanlığı dönemine rastladığı gibi, 2009 yılı belgesindeki değişiklikler de yine Putin in bu makamda olduğu dönemde gerçekleştirilecektir. Bu benzerlik 20.yüzyıl sonlarındaki ve 2009 yılı sonrası Rusya nın ulusal çıkarlarını tehdit eden gelişmelerden kaynaklandığı gibi; Putin in karakteri ve Rusya nın süper güç olması arzusu istikametindeki politikasından ileri gelmektedir. Son yıllarda Rusya da yayımlanmış önemli stratejik belgeler incelendiğinde zaman zaman bazı tutarsızlıklar göze çarpmaktadır. Bunun nedenleri olarak, Sovyet sonrası Rusya da milli kimlik sorununun tam anlamıyla çözülememesi ve ülkenin uluslararası sistemdeki rolü ile ilgili net bir tavır sergileyememesi belirtilebilir. Rusya; ulusal hedef, siyasi yönelim ve sahip olduğu değerler konusunda gerçeklikten uzak bir yaklaşım sergilemektedir. Bir taraftan modernleşmeye çalışırken; diğer taraftan emperyalist ve yayılımcı politikasından vazgeçmemektedir. Günümüzde Rusya-Batı rekabetinin geldiği boyut ve Avrupa daki güvenlik ortamının değişmesi her iki tarafı güvenlik stratejilerinde değişikliklere itmektedir. Rusya nın bu konu ile ilgili sert beyanı sonrasında, NATO da Rusya ya yönelik stratejisinde değişikliğe gideceğini açıklamıştır. İttifakın Genel Sekreter Yardımcısı Alexander Vershbow, Mayıs 2015 te NATO Parlamenterler Asamblesi nin Budapeşte toplantısında Rusya ile ilişkilerin yeniden tanımlanacağı mesajını vermiştir. 7 Sonuç 7 Address by NATO Deputy Secretary General Ambassador Alexander Vershbow at the NATO Parliamentary Assembly Spring Session, Budapest, Hungary, 18 Mayıs 2015, http://www.nato.int/cps/en/natohq/opinions_119829.htm (Erisim:02.07.2015)
Rusya Güvenlik Stratejisi-2020 Belgesi Sayfa 9 BİLGESAM Hakkında BİLGESAM, Türkiye nin önde gelen düşünce kuruluşlarından biri olarak 2008 yılında kurulmuştur. Kar amacı gütmeyen bağımsız bir sivil toplum kuruluşu olarak BİLGESAM; Türkiye deki saygın akademisyenler, emekli generaller ve diplomatların katkıları ile çalışmalarını yürütmektedir. Ulusal ve uluslararası gündemi yakından takip eden BİLGESAM, araştırmalarını Türkiye nin milli problemleri, dış politika ve güvenlik stratejileri, komşu ülkelerle ilişkiler ve gelişmeler üzerine yoğunlaştırmaktadır. BİLGESAM, Türkiye de kamuoyuna ve karar alıcılara yerel, bölgesel ve küresel düzeydeki gelişmelere ilişkin siyasal seçenek ve tavsiyeler sunmaktadır. Yazar Hakkında 2001 yılında Azerbaycan da Bakü Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Uluslararası Hukuk bölümünde lisans eğitimini tamamladı. 2007-2009 yıllarında Otto von Guericke Üniversitesi nde (Magdeburg/Almanya) Savaş ve Barış Araştırmaları bölümünde yüksek lisans eğitimini almıştır. Doktorasını Post-Sovyet Güney Kafkasya ve Orta Asya da ABD ve Rusya nın çatışan Neo-Emperyalist Dış Politikaları konusu üzerine Westfalya Wilhelm Üniversitesi nde (Münster, Almanya) yapmıştır. Rusya ve ABD nin post-sovyet ülkelerine yönelik dış politikaları; Güney Kafkasya ve Orta Asya da etnik çatışmalar; emperyalizm ve neo-emperyalizm; etnik milliyetçilik teorileri; AB nin post-sovyet ülkelerinde insan hakları ve demokrasi politikası alanlarında uzmanlaşmıştır. İsmayılov, BİLGESAM da Rusya, Kafkasya ve Orta Asya uzmanı olarak çalışmalarına devam etmektedir.