Anadolu'da Te hlike Altındaki Tüm Türler Hazar kaplanı, Gökçe balığı ve Anadolu parsı... National Geographic Türkiye, Temmuz sayısında ülkemizde tehlike altındaki türlere dikkat çekti. Bu türleri yakından tanımak için haritaya tıklayın. İSTANBUL - Hazar kaplanı, Gökçe balığı ve Anadolu parsı 50 yıl öncesine kadar Anadolu da yaşayan bu türler artık yeryüzünde yok. Bugün dünyada var olan yüzlerce tür ise onlarla aynı kaderi paylaşmak üzere. Bu türlerin nesillerini sürdürebilmesi yaşam alanlarının korunmasıyla mümkün. Ama nasıl? 869 TÜR YOK OLDU, 16 BİN 928'İ YOK OLMAK ÜZERE National Geographic Türkiye, Temmuz sayısında küresel ölçekte tehlike altındaki türlere dikkat 1 / 7
çekiyor. Dünya Doğayı Koruma Birliği nin (IUCN) 2008 yılı Kırmızı Listesi ne göre, dünyada incelenen 44 bin 838 türden 869 u tamamen yok olmuş durumda ya da artık doğada görülmüyor. Bilinen türlerin 16 bin 928 i ise yok olmak üzere, tehlike altında ya da hassas türler arasında yer alıyor. TEHLİKE ALTINDAKİ TÜRLER Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) 2008 Kırmızı Listesi ne göre Türkiye de küresel ölçekte tehlike altında 134 tür ve alttür var. Yine aynı listeye göre, Türkiye de nesli tükenen hayvan türü sayısı 7. Türki ye'de yok olan türler arasında 19. yüzyılın son yarısına kadar görülen aslan, 40 yıl öncesine kadar Anadolu da yaşayan Anadolu parsı ve Hazar kaplanı da bulunuyor. Bu arada yakalı toy, İran alageyiği ve yabani eşek gibi bazı türler ise dünyanın diğer bazı bölgelerinde nesillerini sürdürmeye çalışsalar da artık Türkiye topraklarında yaşamıyorlar. 2 / 7
TÜRKİYE DE İLK KEZ NG DEN BENZERSİZ BİR HARİTA NG Türkiye, IUCN 2008 küresel kırmızı listesine göre, Türkiye de tehlike altındaki hayvan türlerini bir haritada topladı. Her biri yaban hayatı konusunda uzman olan 9 doğa bilimci, Prof. Dr. İbrahim Baran (sürüngenler ve çift yaşamlılar), Prof. Dr. Sancar Barış (kuşlar), Prof. Dr. Ali Demirsoy (kınkanatlılar), Prof. Dr. Güler Ekmekçi (iç su balıkları ve kabuklular), Doç. Dr. Ali Cemal Gücü (denizel türler), Doç. Dr. Çetin Ilgaz (sürüngenler ve çift yaşamlılar), Dr. Evrim Karaçetin (kelebekler), Doç. Dr. Ahmet Karataş (memeliler) ve Yıldıray Lise (kırmızı listeler) Türkiye de daha önce hiç yapılmamış ayrıntıda bilimsel bir çalışma yaptılar. TÜRKİYE'DE 134 TÜR TEHLİKE ALTINDA Dokuz doğa bilimcinin bir yıl boyunca, NG editor ve tasarımcılarıyla birlikte titiz bir çalışma sonucu ortaya çıkardığı haritada, tehlike altındaki 105 tür ve alttür yer alıyor. Türkiye de ilk kez yapılan bu büyük araştırma ile üçü bitki, 131 i hayvan olan tehlike altındaki tür ketegorik olarak listelendirildi. 3 / 7
105 TÜR TEK TEK ÇİZİLDİ Bu listeden tehlike altındaki 105 türü Prof.Dr. Sancar Barış tek tek çizdi. Bu çizimler 60x100 boyutlarındaki Türkiye haritasında henüz yaşadıkları bölgelere göre yerleştirildi. Barış ın renkli illüstrasyonlarının ve türler hakkında detaylı bilgilerin yer adlığı harita ile NG Türkiye, ülkemizde nesli tehlike altındaki hayvan türlerinin yaşadığı alanlara dikkat çekiyor. Harita, NG Temmuz 2009 sayısıyla birlikte okurlara ulaşıyor. 'YAŞAM ALANLARININ KAYBININ ÖNÜNE GEÇİLMELİ' NG Türkiye nin Temmuz 2009 sayısında yayımlanan Çanlar Kimin İçin Çalıyor makalesinin yazarı uzman biyolog Yıldıray Lise Türkiye doğası ve tehlike altındaki türler için en büyük tehdit, bu türlerin yaşam alanlarını kaybetmeleri. Bu nedenle NG Türkiye nin haritasında dikkat çekilen tehlike altındaki türlerin yaşam alanlarının kaybının bir an once önüne geçmek gerekiyor. Yoksa birkaç yıl sonra onların da sonu gelebilir diyor. 4 / 7
''Elimdeki Hazar kaplanı resmini bütün sınıfın göreceği yüksekliğe kaldırıp soruyorum: Sizce bu hayvan bir zamanlar Türkiye'de yaşamış olabilir mi? Öğrencilerin hep bir ağızdan verdiği yanıt, pek çok okulda Türkiye doğası ile ilgili yaptığım sunumlarda aldığım yanıttan farklı değil: Haaayır örtmenim! Hazar kaplanını sadece belgesellerde gören öğrenciler, onun, 40 yıl gibi kısa bir süre önce Anadolu'da var olduğunu öğrendiğinde gözbebekleri büyüyor.'' (Makalenin girişinden) BİR İLK ADIM OLSUN National Geographic Türkiye bu çalışma ile Türkiye'de tehlike altındaki türlerin durumuna dikkat çekmek istiyor: Haritamızın, tehlike altındaki türler için koruma çalışmalarına katkı yapması ve bitki türlerinde hazırlanmış olan ancak hayvan türleri konusunda eksikliği hissedilen ulusal kırmızı listenin hazırlanması için en azından bir ilk adım olmasını diliyoruz. 5 / 7
ABD'de türler yok oluyor (NG Türkiye'den...) ABD de Tehlike Altındaki Türler Yasası ile koruma altına alınan 1050 tür bulunuyor. Ancak ABD, bugün bu yasanın gerçekten işe yarayıp yaramadığını tartışırken, böyle bir yasanın bulunmadığı Türkiye de yaşam alanları giderek daralan çok sayıda tür tehdit altında neslini sürdürmeye çalışıyor. Benekli yabankedileri, Teksas hariç tüm ABD eyaletlerinde insanların doğaya müdahalesi sonucu kayboldu... Kaliforniye Kondoru Buzul Çağı'nı atlattılar ama Homo sapiens karşısında güçlükle direniyor. 1985'te bu yaban kuşundan geriye yalnızca dokuz adet kalmıştı. Esaret altında yetiştirme ve mermi kullanımının azaltılması sonucu tür geri döndü' 6 / 7
Amerikan turnası esaret altında yetiştirme, göç eğitimi ve Tehlike Altındaki Türler Yasası sayesinde kurtarıldı. Meksika gri kurdu adlı tehlike altındaki altürün sayısı, esaret altında yetiştirme sayesinde Arizona ve New Mexico'da artıyor. Sayıları giderek azalan St. Andrew kıyı fareleri, Florida'nın kumul yaşam alanında gerek kamu gerekse özel grupların elinde yaşamını sürdürüyor. www.ntvmsnbc.com 7 / 7