1. PROJE ÖZETİ ORTA OKUL DÜZEYINDEKI ÖĞRENCILERININ KÖTÜ ALIŞKANLIKLARA YÖNELİK TUTUMLARINI TEKNOLOJİK MATERYALLER İLE DESTEKLENEREK BİLİNÇLENDİRMESİ Proje Özeti Öncelikle hedef kitle üzerinde yapacağımız araştırmalar ile hedef kitledeki zararlı alışkanlıkların neler olduğunu, çoğunlukla hangi tür alışkanlıkların mevcut olduğunu ve bu alışkanlıklara başlama yaş sınırını saptamaktır. Son dönemlerde ülkemizdeki zararlı alışkanlıkların giderek yaş seviyesinin düşmesi ve bu konuda yapılması gerekenlere katkıda bulunmak amacıyla bu konu üzerinde çalışmaya karar verdik. Bu konu için geliştireceğimiz projemizin öğrencilerimizin yaş sevilerine, bilginin verilmesinde açıklık ilkesine uygun, etkileşim içerisinde olduğumuz öğrencilerimizin sevilerine uygun etkileşimli bir kaç eğitici video oluşturmaktır. Daha sonraki kısımda ise kendi oluşturacağımız materyaller dahilinde önceden araştırma yaptığımız hedef kitle üzerinde uygulamaktır. Bu aşamalar yapılırken öğretim ilke yöntemi ve proje geliştirme derslerinde aldığımız bilgiler dahilinde projemizi bilimsellik çerçevesi içerisinde tamamlamaktır. En son olarak ta ne yaptığımız projede ne kadar başarılı olabildiğimizin gözlemini yapmak ve istatistiki bilgilerle sonuçlandırmak. Anahtar Kelimeler: madde, suç, madde bağımlılığı, sigara, alkol, içki, uyuşturucu 2. AMAÇ VE HEDEFLER Ülkemizde son dönemlerde özellikle küçük yaştaki bireylerin zararlı(içki,sigara,uyuşturucu vb.) alışkanlıkları ciddi oranda artmıştır. Bu hususta öğrencilerin kötü alışkanlıklardan vazgeçirme veya hiç kullanmaması konusunda neler yapılabileceği projemizin temel amacıdır. Bu konuda hedeflerimiz aşağıda belirtilmiştir. 1.Kötü alışkanlıklara başlamamış olan küçük yaştaki bireylerin bu kötü alışkanlıklara başlamamaları için bilinçlendirmek. 2.Küçük yaşta kazanılan kötü alışkanlıkların daha çok zarar vermeden terk edilmesini sağlamaya çalışmaktır. 3.Projemizin uygulanabilirliğini ve bilimselliğini rehber öğretmenlerimizle incelemek ve tartışmak. 4.Hatırlanan materyallerin yukarıda belirttiğimiz hedeflerimizden ne kadarını gerçekleştirebildiğimizi anket, gözlem vb. yollarla ölçmek. Projemizin gerçekleştirmek için önceden belirlenen pilot okullarda çalışmalar gerçekleştirilip sonuçlar açıklanacaktır. 3. KONU, KAPSAM ve LİTERATÜR ÖZETİ Ülkemizde sigara içme alışkanlığı çok yaygındır. 1988 yılında yapılan ve tüm ülkeyi temsil eden bir araştırmaya göre 15 yaş ve üstü erkeklerin %62.8 i, kadınların %24.3 ü tüm nüfusun ise %43.6 sý sigara içmektedir. Bu araştırmada sigara içme alışkanlığı ölçütü olarak sigara paketi taşımak alınmıştır; oysa DSÖ değerlendirmelerine göre sigara tiryaki kişi sayılmak için düzenli olarak günde 1 sigara içmek yeterlidir. Bu nedenle sigara alışkanlığı muhtemelen bu değerlerden daha da yüksektir(yorgancıoğlu ve Ark, 2000). İstanbul da dört okulla sınırlı olarak, 1991 yılında 1500 lise öğrencisi ile yapılan bir anket çalmamasında herhangi bir maddeyi hayatında en az bir kez kullanan gençlerin oranı %2.6, sigara kullanımı %15.7, alkol kullanımı %27.6, esrar kullanım oranı ise %0.7 olarak bulunmuştur (Özer 1991). ESPAD (Avrupa Alkol Madde Okul Projesi) isimli arattırmaya Türkiye, İstanbul da yapılan bir aratmamayla katılmıştır. 1995 yılında 15 ayrı okulda 2800 öğrenci ile yürütülen bu çalışmada herhangi bir maddeyi hayatında en az bir kez kullanan gençlerin oranı %7, esrar kullanım oranı %4, uçucu madde kullanım oranı ise %3.8 olarak saptanmıştır (Yazman 1995). Bu çalışmada öğrencilerin %56,2 sinin yaşamları boyunca en az bir kez alkollü içecek aldığı, son bir ay içinde ise %23,5 inin alkol kullandığı saptanmıştır(ögel ve ark. 2000). Yine İstanbul da yürütülen bir başka çalışma ise "Gençlik Anketi" adını taşımaktadır. Bu anket 62 okul- da 6800 öğrenci ile yapılmıştır. Yaşam boyu sigara kullanımı %29.4, son bir ay içinde alkol kullananlar %34.2, son bir ay içinde en az iki kez alkol alanların oranı %7.9, yaşam boyu en az bir kez sarhoş olanların oranı %30.4, esrar kullanım oranı %4.2, uçucu madde kullanım oranı ise %4, eroin ve kokain kullanımı ise %0.8 olarak saptanmıştır (Ögel ve ark. 1996). Öğrencilerin %6'sı alkolü bırakmakta zorlandıklarını belirtmişlerdir(ögel ve ark. 2000).
Madde kullanımı ve kendine zarar verme davranışının birlikte ya da ardışık olmayan biçimde aynı kişide görülme oranının yüksek olduğu ve özellikle yineleyen kendine zarar verme davranışı olan kişilerde madde kullanımının sıklıkla görüldüğü belirtilmiştir.1 Kendine zarar veren kişilerin %90 ında madde kullanımı olduğu, çoğunun birden fazla madde kullandığı (%66.7) ve madde kullanımının büyük oranda (%71.1) bağımlılık düzeyinde olduğu saptanmıştır. Kendine zarar veren kişilerin, kendine zarar vermeyenlere göre daha küçük yaşlarda madde kullandığı görülmüştür(aksoy,ögel 2005). Bağımlılığa yatkın tipik bir kişilik yapısının tanımlanması mümkün olmamasına rağmen belirli bazı ortak özelliklerin varlığını söylemek de mümkündür. Bu özelliklerin belirlenmesinde, soyaçekim, merkezi sinir sisteminin genel yapısı, benlik gelişimi, çocuğun içinde bulunduğu aile ve ortam, halen içinde yaşadığı çevre ve bu çevrede üstlendiği roller önemlidir. Alkol ve madde kötüye kullanımlarında, kalıtımın rolü çeşitli araştırmalarla gösterilmiştir. Tek yumurta ikizlerinde kardeşlerden birinde madde bağımlılığı varsa diğerinde gelişme olasılığı %78-80 e kadar yükselebilmektedir. Bu oran evlat edinilmişler üzerinde yapılan çalışmalarda da yüksektir. Bağımlı ebeveynler ile ya da bağımlı davranışlarının kabul gördüğü çevre içinde büyüyen çocuklarda bağımlılık gelişme olasılığı normal popülasyona göre belirgin derecede farklılık göstermektedir. Alkol ve madde kullanmayan ailelerde de baskılı ya da gevşek, tutarsız eğitim biçimi, aile içindeki iletişim bozukluğu, duygu alış verişinin olmaması, diğer sağlıksız aile yapıları, çocuğun aileden uzaklaşması ve madde kullanan alt kültürlerle tanışmasını kolaylaştırır(beyazyürek,şatır 2000). Bağımlılık, fizyolojik ve psikolojik bağımlık olmak üzere iki ta incelenebilir. Bağımlılık karmaşık bir fenomen olup ili\çkuflananmfızik$elvepsikolojikdu- rumu, kullanılan ilacın türü, ne miktarda kullanıldığı ve ne kadar sık kullanıldığı ile ilgilidir. Bağımlılık kavramı d.ahaziyadefızyolojikb~ğımlılığı ifade etmek için kullanılır. Psikolojik bağımlılık ise, ilacın yarattığı rahatlığa duygusal olarak bağlanmatır. Psikolojik bağımlılığı ifade etmek için "alışkanlık" kavramda kullanılmaktadır. Fizyolojik bağımlılıkta uyuşturucu maddenin kesilmesi halinde çeşitli fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkmakta' ve kişi bu maddeyi elde edebilmek için her şeyi göze alabilmektedir. (İçli 1986). KAYNAKÇA: -Yorgancıoğlu, A.,& Esen, A. (2000). Sigara bağımlılığı ve hekimler. Toraks Dergisi, 1(1), 90. -Ögel, K., Tamar, D., Evren, C., & Çakmak, D. (2000). İstanbul'da lise gençleri arasında sigara, alkol ve madde kullan ım yaygınlığı. Klinik Psikiyatri Dergisi,3(4), 242-246. -AKSOY, A.,& ÖGEL, K. (2005). Sokakta yaşayan çocuklarda kendine zarar verme davranışı ve madde kullanımı. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6, 163-169. -Beyazyürek, M.,& Şatır, T. T. (2000). Madde kullanım bozuklukları. Psikiyatri Dünyası, 4, 50-56. -İçli, T. G. (1984). Uyuşturucu madde bağımlıları ile sosyolojik bir çalışma.edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(2).
4. ÖZGÜN DEĞER Zararlı alışkanlıkların önlenmesinde yapılacaklar aşağıda belirtilmiştir. 1. Bilimsel araştırmalara dayandırılan özgün videolar hazırlanacaktır. 2. Videoların içeriği zararlı alışkanlıkların vücuda verdiği fiziksel ve psikolojik etkilerdir. 3. Hazırlanacak videolar belli yaş larına yönelik olup, bireylerin psikolojik ve zihinsel düzeylerine uygun olarak geliştirilecektir. 4. Videolar yaş grubuna hitaben akılda kalıcılığı ve bilinçaltına işlenmesi amacıyla somut kavramlar ön planda olarak hazırlanacaktır. Yapılan materyaller sosyal medya aracılığıyla duyurulacaktır böylece kişi istediği zaman videolara ulaşabilecektir. Buna ek olarak materyaller CD olarak hazırlanıp öğrencilere ve okullara ücretsiz olarak dağıtılacaktır. Bununla birlikte öğrencilerin, velilerin ve okul öğretmenlerinin bilinçlendirilmesi amacıyla el broşürleri ve afişler hazırlanacaktır. 5. YÖNTEM İlköğretim çağındaki öğrenciler tasarlanan bu proje Trabzon içi belirlenecek pilot okullarda ADDIE modelinin ilkeler doğrultusunda yapılacaktır. Analiz basamağı : Bu basamakta ilk olarak hedef kitle üzerinde yapacağımız araştırmalar (anket,gözlemvb) sonucunda hedef kitlenin konumuz hakkındaki bilgileri ve ihtiyaçları nelerdir belirlenecektir. İhtiyaç analizi yapılırken anket,gözlem ve bilgi toplama tekniklerinin yanında hedef kitlenin aileleriyle, okuldaki öğretmen ve okul yönetimiyle, arkadaş çevresiyle görüşmeler ve fikir alışverişi yapılacaktır. Bu basamakta projemizde üyelerimize görev paylaşımı yaparak kimin neyi ne kadar yapabileceği konusundaki soru işaretlerini ortadan kaldırıp, her üyemiz neyi yapacağı konusunda bilgi sahibi olacak ve karmaşayı önleyip planlı ve programlı bir yapıda çalışacağız. İhtiyaç analizini ve görev dağılımını yaptıktan sonra elimizdeki veriler doğrultusunda içerik konusunda neler yapabileceğimizi ana hatları ile ortaya koyacağız. Tasarım Basamağı; Analiz basamağında yapılan değerlendirmeler sonucunda, oluşturulan hikâye tahtasına göre öğrenci ve veliye yönelik materyaller hazırlanacaktır. Bu materyaller video, afiş çalışması, el broşürü ve anket çalışması olacaktır. Video Öğrencileri kötü alışkanlıklar hakkında bilgilendirmek için video hazırlanacaktır. - Günümüzde oldukça yaygınlaşan bonzainin, uyuşturucunun,sigaranın,alkolün vb. buna benzer insan vücuduna zarar verecek bilinç kaybına neden olacak olan zararlı maddelerin kullanım yaşının ortaokul seviyesine düştüğüne dikkat çekmek ve bu konuda alınacak önlemlerin bize neler kazandıracağını göstermektir. - Videolarımız ortaokul seviyesinde olup hedef kitlemizin ilgisi yönünde tasarlanıp sağlıklı bir şekilde aktarılacaktır. - Velilerin bu konuda bilinçlendirmek amacıyla el broşürü hazırlanacaktır. - Broşürümüzde velilere yönelik zararlı maddelerin gençleri nasıl zehirlediğini ve hangi yollarla bu maddelere bulaştıkları konusuna dikkat çekmektir. - Broşürlerimiz açık,sade ve net bir şekilde hazırlanıp görsel öğelerle desteklenecektir - Broşürlerimiz toplumun her kesimine hitap edecek şekilde tasarlanacaktır. Toplumun bu kötü alışkanlıklar hakkında bilgilendirme amacıyla afişler hazırlanacaktır. - Afişlerimiz bu konuda dikkat çekmek amacıyla görsel öğelerle desteklenip toplumun her kesimine hitap edecek şekilde tasarlanacaktır. - Hazıladığımız bu afişlerimizi hedef kitlemizin çevresi de dahil olmak üzere toplumun herkesimine rahatlıkla ulaşabileceği belli noktalara yapıştırılacaktır. Projeye başlarken okul yönetiminden izin alınarak hedef kitlenin zararlı alışkanlıklar konusunda ne kadar bilgi sahibi olduklarının ve hangi tür alışkanlıklara meğilli olduklarını tespit etmek amacıyla kişilik tanıma envanteri uygulanacaktır.
Geliştirme Basamağı; Tasarımda planlanan materyaller bu bölümde oluşturulacak. Rehber öğretmenlerle görüşmeye devam ederek materyal içerik geliştirmesi yapılacak. Planlanan materyaller ilgili programlar dahilinde yenilenecek ve en doğru sonuca gidene kadar geliştirilecek. Belirtilen materyalleri oluşturmada kullanılacak olan ön programlar sırasıyla; Camtasia, AdobePhotoshop, AdobeAftereffect Adobe Flash MS Office Programları Adobe Movie Maker AdobeAudation Uygulama Basamağı; - Bu konuda bize yardım edebilecek uzman kişilerin görüşleri alınır, - Pilot okul yönetimiyle görüşülüp projenin uygulanması konusunda izin alınıp bilgilendirilmesi, - Okul yönetimi ile işbirliği yapılarak bu kötü alışkanlıklara bulaşmış öğrenciler tespit edilmeye çalışılır. - Uzmanlar önderliğinde hazırlanmış olduğumuz kişilik tanıma envanterleri ile hedef kitlemizin zararlı alışkanlıklar konusunda ne kadar bilgili olduklarını ve ne tür zararlı alışkanlıklar içerisinde olduğunu tespit edilmeye çalışılır. - Uygun bir vakitte bütün öğrencilerinvevelilerin bilgilendirilmesi amacı ile konuşma yapılarak bu konu üzerine hazırlamış olduğumuz materyallerlede desteklemiş olduğumuz bilgilendirmelerin yapılması, - Kötü alışkanlıklar konusunda bilgilendirme konuşması yapılmadan önce veliler e hazırlanmış olan broşürler dağıtılır Değerlendirme Basamağı; - Proje kapsamında hedef kitleye uygulamış olduğumuz kişilik tanıma envanteri sonuçları uzmanlar gözleminde değerlendirilir. - Proje kapsamında yapmış olduğumuz bilgilendirme toplantılarının ve bu konu dahilinde hazırlamış olduğumuz materyallerin hedef kitle üzerine ne kadar etkili olduğunu ölçmek için 15 gün sonra tekrar aynı hedef kitleye kişilik tanıma envanteri uygulanıp ve sonuçlar karşılaştırılarak gözlemlenir. ÖRNEKLEM: Bu araştırmanın evreni : Günümüzde orta okul seviyesine kadar düşmüş olan madde bağımlılının bilgisay destekli materyaller ile en aza indirilmesi ve engel olunmasıdır. Araştırmanın örneklemi : Trabzon İl Mili Eğitim Müdürlüğü nden araştırma izni alınan bir okuldan aşağıdaki aşamalara uygun olarak belirlenmiştir: a.trabzon ilinden bir okul b. Bu okuldan 5,6,7,8 sınıflardan rastgele seçimle belirlenen toplam sınıf mevcudu kadar öğrenci. UYGULAMA ŞEKLİ : Belirlenen hedef kitleye kişilik tanıma envanterleri uygulanacak ve bu konuda belirlenen kişiler, gönüllü öğretmenler ve veliler ile mülakatlar yapılarak uygulama yapılıp birey bilgilendirme konferansları afiş ve broşürler ile bilgilendirme desteklenecektir.alınan sonuçlar dahilinde değerlendirmeler yapılacaktır. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI: Kişilik tanıma envanterleri,yapılan mülakatlar ve bireyi uzaktan gözlemleme tekniklerimizle madde alışkanlıklarına yakalanmış bireyler hakkında bilgiler toplanacaktır. PROJENİN RAPORLANMASI : Belirlediğimiz ortaokul içerisinde uygulamalar eksiksiz bir şekilde yapılmış olmasına okul yönetimi ve veliler ile yapacağımız mülakatlar sonucu rapolaştırılacak ve bu projede belirlenmiş olan öğrencilerin son durumlarına bakılarak projenin geliştirilmesi eksik yanlarının giderilmesi amaçlanmıştır.
6. PROJE YÖNETİMİ, EKİP VE ARAŞTIRMA OLANAKLARI 6.1 PROJE YÖNETİMİ 6.2 YÖNETİM DÜZENİ (İş Paketleri (İP), Görev Dağılımı ve Süreleri) Nurullah URAS Mesut DİNCAL Oğuzhan AYGÜN Muhammet Salih ÜÇÜNCÜ Mustafa DİNÇLER Hüseyin ŞAKAR İP No İP Kim(ler) Tarafından Adı/Tanımı Yapılacağı 1 Literatürtaraması İhtiyaçanalizi 2 (Uzmangörüşleri, Öğretmengörüşleri, Teknikekibingörüşleri) 3 Verilerinanalizedilmesiveyoru mlanması Videolarınteknikişlerininhalle 4 dilmesivedenemeçekimlerinin alınmasısonrasındavideoların kesinkayıtlarınınyapılması Videolarıninternet 5 ortamınayüklenmesi, CD olarakçoğaltılıphedefkitleyes unulması Hedefkitleyeyapılanuygulama sonuçlarınındeğerlendirilmes 6 i, eksikliklerinbelirlenmesivera porlaştırılması AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1.1.1. BAŞARI ÖLÇÜTLERİ VE RİSK YÖNETİMİ BAŞARI ÖLÇÜTLERİ TABLOSU (*) İP No İş Paketi Hedefi Başarı Ölçütü (%, sayı,ifade, vb.) Projenin Başarısındaki Önemi (%)** 1 Analiz aşaması 90 20 2 Tasarım aşaması 85 20 3 Geliştirmeaşaması 85 20 4 Uygulamaaşaması 85 20 5 Değerlendirmeaşaması 90 20
1 2 3 En Önemli Risk(ler) Trabzon içinde pilot okul bulunamaması Madde bağımlı bireylerin materyallere karşı gerginlik ve sinirlilik hali göstermesi Velilerin gereken desteği vermemesi RİSK YÖNETİMİTABLOSU (*) B Planı Pilot okul için ilçelerde işin içine katılarak arama genişletilecektir. Bu tür durumlarda okul rehberlik servisi ile görüşülecektir. Bu durumda veliler gerekirse seminer verilip bilinçlendirilecektir. 1.1. PROJE EKİBİ 1.1.1. PROJE YÜRÜTÜCÜSÜNÜN DİĞER PROJELERİ VE GÜNCEL YAYINLA 1.1. ARAŞTIRMA OLANAKLARI Mevcut Altyapı/Ekipman Türü, Modeli (Laboratuvar, Araç, Makine-Teçhizat vb.) Kamera 1080P Full HD Kayıt özellikli (1 Adet) Ses Kayıt Cihazı Ms Office, Camtasia studio, Adobe after effect Kameraiçin (treepot) MEVCUT ARAŞTIRMA OLANAKLARI TABLOSU(*) Mevcut Olduğu Kurum/Kuruluş Projede Kullanım Amacı Yürütülecek olan uygulamaların kayıt altına alınarak değerlendirme aşamalarında tekrar tekrar kullanılabilmesini sağlamak amacıyla. Yürütülecek olan uygulamaların kayıt altına alınarak değerlendirme aşamalarında tekrar tekrar kullanılabilmesini sağlamak amacıyla. İçeriklerin yapılandırılması ve sunumu/yaygınlaştırılması Kameranın sabit olarak durabilmesi için
7. YAYGIN ETKİ 7.1. PROJEDEN BEKLENEN YAYGIN ETKİ PROJEDEN BEKLENEN YAYGIN ETKİ TABLOSU Yaygın Etki Türleri Projede Öngörülen/Beklenen Çıktı, Sonuç ve Etkiler Bilimsel/Akademik (Makale, Bildiri, Kitap) Ekonomik/Ticari/Sosyal (Ürün, Prototip Ürün, Patent, Faydalı Model, Üretim İzni, Çeşit Tescili, Spin-off/Start- up Şirket, Görsel/İşitsel Arşiv, Envanter/Veri Tabanı/Belgeleme Üretimi, Telife Konu Olan Eser, medyada Yer Alma, Fuar, Proje Pazarı, Çalıştay, Eğitim vb. Bilimsel Etkinlik, Proje Sonuçlarını Kullanacak Kurum/Kuruluş, vb. diğer yaygın etkiler) Araştırmacı Yetiştirilmesi ve Yeni Proje(ler) Oluşturma (Yüksek Lisans/Doktora Tezi, Ulusal/Uluslararası Yeni Proje) Hazırlanan materyaller başka araştırmacıların yapacağı çalışmalar için kullanılabilir içerikler ve kaynaklar olacaktır. Ürününulaşılabilirlikaçısındaoldukçabasitveulaşılabilirolduğui çinekonomikaçıdandüşükbirmaliyetleedilinebilir.hazırlananm ateryalleraracılığıilehedefkitlemizinbilinçlendirilmesisağlanıpb ualışkanlıklardanuzaklaşmasıöngörülmektedir. Ayrıca, geliştirilecekteknolojilerinpatentlenmesiileprojeninulusalekon omiyekatkısı da mümkünolacaktır. Bir yüksek lisans tez çalışması proje kapsamında yürütülecektir. Ayrıca proje kapsamında görev yapacak bursiyerlerin bakış açılarının ve yeterliliklerinin gelişeceği düşünülmektedir.