İÇİNDEKİLER BAŞKANIN SUNUŞU...4 I. SUÇ GELİRLERİNİN AKLANMASI VE TERÖRÜN FİNANSMANIYLA MÜCADELE...6 II. MASAK HAKKINDA GENEL BİLGİLER...9 A. Vizyon ve Misyon... 9 B. Yetki, Görev ve Sorumluluklar... 9 C. İdari Yapı Bilgileri... 10 1. Bakanlık İçindeki Yeri ve Örgütsel Yapı... 10 2. İnsan Kaynakları... 14 III. AMAÇ VE HEDEFLER... 17 A. Amaç ve Hedefler... 17 B. Temel Öncelikler... 17 IV. FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER... 18 A. Mali Bilgiler... 18 B. Performans Bilgileri... 21 1. Düzenleme ve Koordinasyon Faaliyetleri... 21 1.1. Düzenleme Faaliyetleri... 21 1.2. Koordinasyon Faaliyetleri... 21 1.3. Diğer Faaliyetler... 22 2. Aklamanın ve Terörün Finansmanının Önlenmesi ile Tespitine Yönelik Çalışmalar... 22 2.1. Veri Toplama Faaliyeti... 23 2.1.1. Şüpheli İşlem Bildirimleri... 23 2.1.2. Savcılıklar ve Mahkemeler Tarafından Yapılan Değerlendirme ve İnceleme Talepleri... 27 2.1.3. Diğer Bildirimler... 28 2.1.4. Bilgi Talepleri... 31 2.2. Analiz, Değerlendirme ve İnceleme Faaliyetleri... 33 2.2.1. Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları... 33 2.2.1.1. Aklama Suçuna İlişkin Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları... 34 2.2.1.1.1. Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları Sonucunda Bilgilendirilen Kurumlar... 36 2.2.1.1.2. Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları Sonucu Ortaya Çıkan Öncül Suç Konuları... 38 2.2.1.2. Terörün Finansmanı Suçuna İlişkin Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları... 39 2.2.1.2.1. Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları Sonucunda Bilgilendirilen Kurumlar... 41 2.2.1.3. Genel Analiz Çalışmaları... 42 2.2.1.3.1. Stratejik Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları... 42 2.2.2. Aklama Suçu İncelemeleri... 42
3. Yükümlülük Denetimi Faaliyetleri... 46 3.1. Programlı Yükümlülüklere Uyum Denetimleri... 46 3.2. Yükümlülük İhlal İncelemeleri ve Kesilen İdari Para Cezaları... 47 3.3. Adli Cezalar... 48 4. Dış İlişkilere Yönelik Faaliyetler... 48 4.1. FATF Türkiye III. Tur Karşılıklı Değerlendirme Süreci... 48 4.2. FATF Türkiye İlişkisinde Uluslararası İşbirliği Değerlendirme Grubu (ICRG) Süreci... 49 4.3. Muadil Kurumlarla İmzalanan Mutabakat Muhtıraları... 51 4.4. Yurtdışı Toplantılar... 51 5. Eğitim Faaliyetleri ve Kamuoyu Duyarlılığını Artırmaya Yönelik Diğer Faaliyetler... 52 5.1. Hizmet İçi Eğitimler... 53 5.2. Yükümlülere ve Diğer Kamu Kurumlarına Yönelik Eğitim Faaliyetleri... 53 5.3. Kamuoyu Duyarlılığını Artırmaya Yönelik Diğer Faaliyetler... 54 6. MASAK Bilgi Sistemleri ve Proje Faaliyetleri... 54 C. Performans Sonuçları... 56 1. Performans Sonuçları Tablosu... 56 2. Performans Sonuçlarının Değerlendirilmesi... 65 3. Performans Bilgi Sisteminin Değerlendirilmesi... 66 V. KURUMSAL KABİLİYET VE KAPASİTENİN DEĞERLENDİRİLMESİ... 66 A. Güçlü ve Gelişmeye Açık Alanlar, Fırsatlar ve Tehditler (GZFT) Analizi... 66 VI. SONUÇ... 67 EKLER... 70 KISALTMALAR... 72
BAŞKANIN SUNUŞU Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede, temel mali istihbarat birimi fonksiyonları olan aklama ve terörün finansmanı suçlarına ilişkin toplanan verileri ve şüpheli işlem bildirimlerini analiz, değerlendirme ve ilgili birimlere sevk faaliyetlerinin yanı sıra düzenleme ve koordinasyon, aklama suçu incelemeleri, yükümlülük denetimleri ve yükümlü grupları ile yasa uygulama birimlerinin eğitimleri ve bilgilendirilmeleri faaliyetlerini 2011 yılında da yoğun bir şekilde sürdürmüştür. Yükümlü çalışanlarının, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede önleyici tedbirler olarak bilinen yükümlülükler konusundaki farkındalıklarının ve bu tedbirleri uygulamalarındaki etkinliklerinin artırılmasını sağlamak amacıyla eğitim faaliyetleri 2010 yılında Eğitim Grubu nun oluşturulmasının ardından 2011 yılında yoğunlaşarak devam etmiştir. Bununla birlikte, şüpheli işlem bildirim sisteminin daha etkin hale getirilmesi ve yükümlülüklere uyum denetimlerinin değerlendirilmesi amacıyla 2011 yılında bankalar ve diğer finansal kuruluşlarla daha sıkı ve yüz yüze çalışmalar yapılmıştır. Bu kapsamda, Ankara ve İstanbul da değişik tarihlerde ve ayrı ayrı olarak bankalar, sigorta şirketleri, sermaye piyasası aracı kurumları, portföy yönetim şirketleri, faktöring şirketleri ve finansal kiralama şirketlerinin uyum görevlileri ve yetkililerinin katılımlarıyla çalıştaylar düzenlenmiştir. Çalıştaylara bütün yükümlü grupları çok geniş katılım göstermişler ve çalıştayların belli aralıklarla yapılması kararlaştırılmıştır. Gerçekleştirilen eğitim ve çalıştay faaliyetleri sonucunda, Başkanlığımıza şüp- heli işlem bildirimi gönderen bankalar dışındaki finansal kuruluş sayısı 2010 yılında 49 iken bu sayı 2011 yılında 91 e ulaşmıştır. Ayrıca, denetim elemanlarının katılımlarıyla 2011 yılında ilk kez gerçekleştirilen çalıştaylar ile aklama suçu incelemeleri ve yükümlülük denetimlerinin değerlendirilmesi ve denetimlerdeki etkinliğin artırılması amaçlanmıştır. Diğer taraftan, 2011 yılı içerisinde KKTC, Türkmenistan ve Afganistan yetkililerine, aklama ve terörün finansmanı ile mücadelede gerekli kurumsal ve yasal altyapının oluşturulması çalışmalarına katkı sağlamak üzere, bu konudaki tecrübelerimizin ve bilgi birikimimizin aktarıldığı eğitim faaliyetleri düzenlenmiştir. Başkanlığımızca 2011 yılında iki ayrı yükümlülüklere uyum denetimi programı kapsamında 77 adet, önceki yıllara ilişkin olarak hazırlanan uyum denetimi programının devamı kapsamında 43 adet yükümlünün denetimi 2011 yılında tamamlanmıştır. Başkanlığımız bünyesinde Maliye Uzmanları tarafından yürütülen aklama suçuna ilişkin analiz ve değerlendirme dosyalarının sonuçlandırılma oranı 2010 yılında %58 iken bu oran 2011 yılında %79 a yükselmiştir. Diğer taraftan, aklama suçuna ilişkin yapılan analiz ve değerlendirme çalışmaları sonucunda, diğer kurumların görev alanına giren suçlarla ilgili olduğu tespit edilen dosyalar kapsamında 3.189 kişi hakkında ilgili kurumlara bilgi verilmiştir. Ayrıca Başkanlığımızca 2011 yılında tamamlanan değerlendirme ve incelemeler sonucunda aklama suçunun işlendiği gerekçesiy- 4
le 177 kişi hakkında suç duyurusunda bulunulmuştur. Başkanlığımızda terörün finansmanı suçu açısından yapılan analiz ve değerlendirme çalışmaları sonucunda da 2011 yılı içerisinde toplam 987 gerçek/tüzel kişi hakkında ilgili kurumlarla bilgi paylaşımında bulunulmuştur. Yabancı ülkelerdeki muadil kurumlarla işbirliğini geliştirmeye yönelik çalışmalar 2011 yılında da devam etmiş ve Belarus, Birleşik Krallık, Kanada, Monako, Finlandiya ve Avustralya mali istihbarat birimleri ile aklama ve terörün finansmanı ile mücadelede işbirliğine yönelik mutabakat muhtıraları (MoU) imzalanmıştır. Diğer taraftan, Başkanlığımızca yürütülen Karapara Aklama ile Mücadele Kapasitesinin Güçlendirilmesi, Bilgi Teknolojileri ve Analitik Araçlar Projesi nin kesin kabul işlemleri 2011 yılı Şubat ayında tamamlanmıştır. Kesin kabul sonrası, MASAK Bilgi Sistemlerinin bakım, işletim ve idamesine yönelik faaliyetler çerçevesinde hizmet alım süreçleri projelendirilmiş, güvenlik ve hazır yazılım sistemlerinin sürüm güncellemeleri yapılmış, mevcut donanım, ağ ekipmanı, hazır ve özel yazılımlara ilişkin teknik destek hizmeti alımı gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, Başkanlığımız insan kaynakları kapasitesinin artırılması çalışmaları kapsamında, Şubat 2011 de 13 uzman yardımcısı göreve başlamıştır. MASAK tarafından gerçekleştirilen faaliyetlere ilişkin bilgilerin yer aldığı 2011 yılı Faaliyet Raporunun, kamuoyunu bilgilendirme görevimizi yerine getirme anlamında başarılı olmasını diliyor, bu vesileyle yürütülen faaliyetlerde emeği geçen tüm çalışma arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Ankara, 04/04/2012 Mürsel Ali KAPLAN Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanı 5
I. SUÇ GELİRLERİNİN AKLAN- MASI VE TERÖRÜN FİNANS- MANIYLA MÜCADELE Aklama kavramı en geniş anlamıyla yasadışı yollardan elde edilen kazançların kaynağının gizlenmesi ve niteliğinin değiştirilmesi suretiyle yasal görüntü kazandırılarak ekonomik sisteme sokulmasıdır. Aklama suçunun, bu suça kaynaklık eden öncül suçtan ayrı bir suç olarak sayılmasındaki asıl amaç, suç gelirlerinden yararlanan kişileri bu gelirlerden mahrum etmek suretiyle, kazanç elde etmek amacıyla işlenen suçların engellenmesidir. Bu nedenle aklama suçu ile mücadele öncül suçlarla mücadelenin de önemli bir aracı olarak görülmektedir. Aklama suçu ile mücadelenin bastırıcı ve önleyici tedbirler olmak üzere iki temel boyutu bulunmaktadır. Suç işlendikten sonra suçlunun ve suç gelirinin tespiti ile ilgili olan bastırıcı tedbirler; aklamanın suç haline getirilmesini, bu suçu işleyenlerin tespit edilmesini, soruşturulmasını, yargılanmasını ve cezalandırılmasını, aklamaya konu mal varlığı değerlerinin tespitini, takibini, el konulmasını ve müsaderesini kapsamakta olup 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nda düzenlenmiştir. Suçun işlenmesini engellemeye yönelik önleyici tedbirler ise, günümüzde bilişim alanındaki gelişmeler nedeniyle hızlı, karmaşık ve sınır tanımayan bir boyut kazanan finansal faaliyetlerin aklayıcılar ve terörü finanse edenler için uygun ortamlar oluşturması karşısında aklama ve terörün finansmanı ile mücadelede suç gelirlerinin ekonomik sisteme sokulmasının önlenmesini amaçlamaları nedeniyle son derece önemlidir. uyum görevlisi atanması gibi önleyici tedbirlerin yükümlülerce etkin bir şekilde uygulanması ile aklama fiillerinin gerçekleştirilmeden ortaya çıkarılarak engellenmesi ve finansal sistemin bu suçların işlenmesinde araç olarak kullanılmasının önlenmesi sağlan- maktadır. Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede önleyici tedbirlerin önemine uluslararası düzenlemelerde de vurgu yapılmış ve ülkeler bu çerçevede gerekli önlemleri almaları konusunda uyarılmıştır. Sınır aşan örgütlü suçların önlenmesi ve bu çerçevede ülkeler arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla 2000 yılında Birleşmiş Milletler nezdinde hazırlanan ve ülkemizin de 30.01.2003 tarihi itibarıyla taraf olduğu Sınır Aşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (Palermo Konvansiyonu) organize suçlarla mücadele amacıyla hazırlanan ilk düzenleme niteliğini haiz olup, aklama ile mücadele amacıyla önleyici tedbirlere de yer vermiş bulunmaktadır. Sözleşmede, bankalar ve banka dışı mali kuruluşlar ile karapara aklamaya müsait diğer kurumlara; kimlik tespiti, kayıtların saklanması ve şüpheli işlem bildirimi yükümlülüklerinin getirilmesi suretiyle konunun önleyici tedbirler boyutuna da değinilmiş ve ülkelerden bu çerçevede gerekli düzenlemelerin yapılması istenilmiştir. Bu kapsamda suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadele amacıyla düzenlenen müşterinin tanınması, şüpheli işlemlerin bildirimi, iç kontrol, iç denetim, risk yönetimi ve 6
Terörün finansmanı, terör suçlarının işlenmesinde kullanılacağını bilerek ve isteyerek fon sağlanması veya toplanmasını ifade etmektedir. Terör örgütlerinin finans kaynaklarının kurutulması ve elde edilen fonların dağıtım kanallarının engellenmesi terörle mücadelede hayati öneme sahiptir. Uluslararası boyut kazanan ve önemli miktarlarda fon kaynağına ulaşan terörle etkin bir mücadele için klasik tedbir ve uygulamaların yanında terör örgütlerinin finans kaynaklarının da kurutulması gerekmektedir. Bu gereklilik, terörle mücadeleye terörün finansmanı ile mücadele boyutunu da eklemiştir. Diğer taraftan, terörün finansmanının engellenmesine yönelik etkili önlemlerin oluşturulması ve benimsenmesi amacıyla ülkeler arasında işbirliğinin geliştirilmesi için 1999 yılında Birleşmiş Milletler nezdinde hazırlanan ve ülkemizin de 10.01.2002 tarihi itibarıyla taraf olduğu Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Uluslararası Sözleşmede de aynı şekilde terörün finansmanıyla mücadele çerçevesinde önleyici tedbirlere değinilmiş ve bu kapsamda devletler, finansal kurumlar ve benzeri kuruluşları, devamlı veya arızi müşterilerinin veya lehlerine hesap açılan kişilerin tespiti için mevcut en etkili yöntemleri kullanmaya, olağandışı veya şüpheli işlemlere özel dikkat göstermeye ve suç teşkil eden bir eylemden kaynaklandığından şüphelenilen işlemleri haber vermeye mecbur eden önlemler almaya çağırılmış ve devletlerin terörün finansmanı suçunun önlenmesi için tüm para transferi kurumlarının denetlenmesini, sermayenin serbest dolaşımını engellemeksizin nakit ve ticaret senetlerinin izlenmesini veya gözetimini sağlayan tedbirleri almaları gerektiği belirtilmiştir. Bu kapsamda, ülkemizde aklama ve terörün finansmanı suçları ile ilgili olarak temel önleyici tedbirlere 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun da yer verilmiştir. Bu tedbirler için yasal zeminde genel bir çerçeve çizilmiş, finansal araçlardaki çeşitlenmeler ve bunun sonucu olarak aklama yöntemlerine her geçen gün yenilerinin eklenmesi hususu da göz önünde bulundurularak, ayrıntılı düzenlemelerin ikincil düzenlemelerle yapılması öngörülmüştür. Bu çerçevede hazırlanan Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik, Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik ile 5, 6, 7, 8 ve 9 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğleri yürürlüğe girmiştir. 09.01.2008 tarihli ve 26751 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik te önleyici tedbirler ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Aklama suçunun önlenmesinde en önemli unsur olan müşterinin tanınması ilkesi kapsamında, kimlik tespitinin yanı sıra aklama ve terörün finansmanı bakımından yüksek risk taşıyan müşterilerin, iş ilişkilerinin ve işlemlerin belirlenmesi de alınması gereken bir tedbir olarak düzenlemede yerini almıştır. Yönetmelikte ayrıca önleyici tedbirlerin ana unsurlarından olan şüpheli işlem bildirim yükümlülüğünün esasları yeniden düzenlenmiş, yükümlülere karmaşık ve olağandışı büyüklükteki işlemlere özel dikkat gösterme zorunluluğu getirilmek suretiyle bu tür işlemlerin de takibi amaçlanmıştır. Söz konusu yükümlülüklere uyumun yükümlüler nezdinde oluşturulacak bir sistem dâhilinde sağlanmasını teminen hazırlanan ve dayanağını 5549 sayılı 7
Kanun un Eğitim, iç denetim, kontrol ve risk yönetim sistemleri ile diğer tedbirler başlıklı 5 inci maddesinden alan Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik ise yükümlülerin risk temelli bir yaklaşımla oluşturacakları uyum programına yönelik hükümler içermektedir. Bu düzenleme esas itibarıyla aklama suçuyla mücadelede önleyici mekanizmanın etkinliğini sağlamaya yönelik olup yükümlülerin gerek aklamanın gerekse terörün finansmanının önlenmesi konusunda yeterli dikkat ve özeni göstermelerinin sağlanması amaçlanmıştır. Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik ve Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik ile ilgili önleyici tedbirlere ilişkin daha detaylı hususlar Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğlerinde düzenlenmiştir. Bu çerçevede; yükümlüler tarafından müşterinin tanınması ilkesi kapsamında uyulması gereken basitleştirilmiş tedbirler 5 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde, yükümlüler tarafından suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesi kapsamında şüpheli işlem bildiriminde bulunulması yüküm-lülüğü nün etkin, zamanında ve uygun şekilde yerine getirilmesine yönelik açıklamalar 6 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde, yükümlülerin sürekli iş ilişkisi içinde bulundukları müşterilerinin kimlik tespiti kapsamındaki bilgilerinin Yönetmeliğe uygun hale getirilmesi ile kimlik tespiti kapsamındaki diğer açıklamalar ise 7 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde düzenlenmiştir. 8 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde, yükümlülerin sürekli iş ilişkisi içinde bulundukları müşterilerinin kimlik tespiti kapsamındaki bilgilerini Yönetmeliğe uygun hale getirmeleri için 7 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği ile belirlenen süre uzatılmıştır. 9 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde ise basitleştirilmiş tedbirler e ilişkin 5 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde değişiklik yapılmıştır. 8
II. MASAK HAKKINDA GENEL BİLGİLER Başkanlığımızın görev ve yetkileri, 18 Ekim 2006 tarih ve 26323 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun un 19 uncu maddesinde yeniden düzenlenmiş olup, buna göre MASAK, aşağıdaki temel hizmetleri yürütmektedir: A. Vizyon ve Misyon Başkanlığımızın vizyon ve misyonu aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. Vizyon: Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanıyla etkili bir şekilde mücadele ederek etkin bir ekonomi ve güvenli bir toplum oluşmasına katkıda bulunan öncü bir kurum olmak. Misyon: Aklama ve terörün finansmanı suçlarının önlenmesi ve tespitine yönelik olarak; politika oluşturulması ve düzenleme yapılmasına katkıda bulunmak, hızlı ve güvenilir bir şekilde bilgi toplamak ve analiz etmek, araştırma ve inceleme yapmak, elde edilen bilgi ve sonuçları ilgili makamlara iletmek. B. Yetki, Görev ve Sorumluluklar 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun un 19.11.1996 tarihinde yürürlüğe girmesini müteakip 17.02.1997 tarihinde Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı kurulmuş ve ülkemiz karaparanın aklanmasıyla mücadele eden ülkeler arasında yerini almıştır. 17 Şubat 1997 de faaliyete geçen Başkanlığımız, doğrudan Maliye Bakanına bağlı olarak çalışan idari nitelikte bir kurum olup, görev ve yetkileri ilk olarak 4208 sayılı Kanun da düzenlenmiştir. Suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi amacıyla politika hazırlamak ve uygulama stratejileri geliştirmek, bu amaçla kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak, ortak çalışmalar yapmak, görüş ve bilgi alışverişinde bulunmak. Belirlenen politikalar çerçevesinde kanun, tüzük ve yönetmelik taslakları hazırlamak, 5549 sayılı Kanun ile buna ilişkin Bakanlar Kurulu kararlarının uygulanması konusunda düzenlemeler yapmak. Suç gelirlerinin aklanması alanındaki gelişmeler ile aklama suçunun önlenmesi ve ortaya çıkarılmasına yönelik yöntemler konusunda araştırmalar yapmak. Suç gelirlerinin aklanmasını önlemek amacıyla sektörel çalışmalar yapmak, önlemler geliştirmek ve uygulamayı izlemek. Kamuoyu duyarlılığını ve desteğini artırmaya yönelik çalışmalar yapmak. Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesi kap- samında veri toplamak, şüpheli işlem bildirimlerini almak, analiz etmek ve değerlendirmek. Değerlendirme sürecinde gerek duyulduğunda kolluk ve diğer birimlerden kendi görev alanlarında inceleme ve araştırma yapılması talebinde bulunmak. 5549 sayılı Kanun kapsamına giren işlemler ile ilgili olarak, araştırma ve inceleme yapmak veya yaptırmak. 9
Yapılan araştırma ve inceleme sonucunda aklama suçunun işlendiği hususunda olguların varlığının tespiti halinde, Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre gerekli işlemler yapılmak üzere Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunmak. Cumhuriyet savcıları tarafından intikal ettirilen konuları incelemek ve aklama suçunun tespitine ilişkin talepleri yerine getirmek. Aklama veya terörün finansmanı suçunun işlendiğine dair ciddi şüphelerin mevcut olması durumunda konuyu ilgili Cumhuriyet savcılığına intikal ettirmek. Kanun ve ilgili mevzuat kapsamında yükümlülük denetimi yapılmasını sağlamak. Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kuruluşlardan her türlü bilgi ve belgeyi istemek. Bilgi ve ihtisasına ihtiyaç duyulması halinde, diğer kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların Başkanlık bünyesinde geçici olarak görevlendirilmelerini talep etmek. Görev alanına giren konularda uluslararası ilişkileri yürütmek, görüş ve bilgi alışverişinde bulunmak. Yabancı ülkelerdeki muadil kurumlarla bilgi ve belge değişiminde bulunmak, bu amaçla uluslararası antlaşma niteliğinde olmayan mutabakat muhtırası imzalamak. C. İdari Yapı Bilgileri 1. Bakanlık İçindeki Yeri ve Örgütsel Yapı MASAK ın, Maliye Bakanlığı nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında 178 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 8 inci maddesinin (g) bendiyle Maliye Bakanlığı bünyesinde ana hizmet birimi olduğu; 5549 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinde de doğrudan Maliye Bakanına bağlı olarak çalışacağı hüküm altına alınmıştır. Başkanlık hizmetlerini; Başkana bağlı Başkan Yardımcıları, Daire Başkanları ve bunlara bağlı Dış İlişkiler, Mevzuatı İzleme ve Koordinasyon, Eğitim, Veri Toplama ve Analiz, Yükümlülük Denetimi, Aklama Suçuna İlişkin Analiz ve Değerlendirme, Aklama Suçu İnceleme, Terörün Finansmanına İlişkin Analiz ve Değerlendirme, Genel Analiz Grupları ile Bilgi İşlem, İnsan Kaynakları, İdari ve Mali İşler Şube Müdürlükleri eliyle yürütmektedir. 10
Şekil 1 - Başkanlığımızın Maliye Bakanlığı İçindeki Yeri 11
Mali istihbarat birimleri, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelenin temel kurumlarından olup, bu mücadelede önemli fonksiyonlar üstlenmektedirler. Mali Eylem Görev Gücü (FATF), 26 ncı tavsiyesinde; ülkelerden şüpheli işlem bildirimlerini alan, analiz eden ve ilgili birimlere dağıtan ulusal merkezi bir makam oluşturmalarını istemektedir. Bu çerçevede Türkiye nin mali istihbarat birimi (Financial Intelligence Unit- FIU) olarak kurulan MASAK, temel FIU fonksiyonlarının yanı sıra düzenleyici, denetleyici ve eğitici bir rol de üstlenmiş olup, MASAK ın organizasyon şeması Şekil 2 de gösterilmiştir 12
Şekil 2 - Başkanlığımızın Organizasyon Şeması 13
2. İnsan Kaynakları MASAK ta görev yapan toplam personel sayısı 174 olup, personel dağılımına ilişkin bilgilere aşağıdaki tabloda yer verilmektedir. Tablo 1 - Personelin Dağılımı (2003-2011) Yıllar İdari Personel (*) Maliye Uzmanı(**) Maliye Uzman Yrd. Vergi Müfettişi Bilgi İşlem Personeli (***) Diğer Personel (****) Toplam Personel 2003 6 24 27 3 8 45 113 2004 7 35 17 7 8 42 116 2005 7 41 9 7 11 51 126 2006 13 42 15 6 10 52 138 2007 13 40 22 3 12 56 146 2008 12 43 20 4 12 63 154 2009 13 44 21 3 12 68 161 2010 15 54 21 4 13 65 172 2011 15 54 28 4 11 62 174 (*) Başkan, Başkan Yardımcısı, Daire Başkanı, Şube Müdürü (1 Maliye Uzmanı Şube Müdürlüğü görevini vekaleten yürütmektedir.) (**)02/11/2011 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 659 sayılı KHK ile Mali Suçları Araştırma Uzmanı unvanı, Maliye Uzmanı olarak değiştirilmiştir. (***)Mühendis, Çözümleyici, Programcı, İstatistikçi, Bilgisayar İşletmeni (****) Şef, Mütercim, Gelir Uzmanı, Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni, Teknisyen, Şoför, Dağıtıcı, Yardımcı Hizmetli Grafik 1 - Personelin Unvan Bazında Yüzde Dağılımı 62; 36% 15; 9% 54; 31% 11; 6% 4; 2% 28; 16% İdari Personel Maliye Uzmanı Maliye Uzman Yrd. Vergi Müfettişi Bilgi İşlem Personel Diğer Personel 14
Tablo 2 - Personelin Unvanlar Bazında Sayıları Unvanı Görev Yapan Personel Sayısı Başkan 1 Başkan Yardımcısı 2 Daire Başkanı 7 Şube Müdürü 5 Maliye Uzmanı 54 Maliye Uzm.Yrd. 28 Vergi Müfettişi 4 Gelir Uzmanı 15 Şef 4 Mühendis 3 İstatistikçi 1 Çözümleyici 2 Programcı 3 Bilgisayar İşletmeni 2 Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni 26 Mütercim 4 Teknisyen 2 Şoför 1 Dağıtıcı 4 Y.Hizmetli 6 174 Kadrolu Personel 131 Sözleşmeli Personel 1 MASAK ta Geçici Görevli Personel 42 TOPLAM 174 Ücretsiz izinli 4 Fiili Sayı: 170 15
Tablo 3 - Personelin Yaş Profili (31.12.2011) Yaş Aralığı Sayısı 20-29 23 30-39 76 40-49 56 50-59 19 Toplam 174 Grafik 2 - Personelin Yaş Durumuna Göre Yüzde Dağılımı (31.12.2011) 56; 32% 19; 11% 23; 13% 76; 44% 20-29 30-39 40-49 50-59 Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığında görev yapan personelin Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi (KPDS) düzeyi aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 4 - Personelin KPDS Düzeyi* KPDS A Düzeyi KPDS B Düzeyi KPDS C Düzeyi 5 27 45 (*)= 1 Mütercim- A düzeyinde İngilizce, B düzeyinde Fransızca bilmektedir. 16
III. AMAÇ VE HEDEFLER A. Amaç ve Hedefler Bakanlığımızın 2008 yılında revize ederek kamuoyuna duyurduğu 2008-2012 Stratejik Planında yer alan Suç Ekonomisini, Yolsuzluğu ve Kayıtdışı Ekonomiyi Önlemek stratejik amacı kapsamında MASAK ın stratejik hedefi Suç Gelirlerinin Aklanmasını ve Terörün Finansmanını Önlemek tir. B. Temel Öncelikler MASAK tarafından, stratejik amaç ve hedefine ulaşılması amacıyla 2012 yılında aşağıdaki çalışmalara öncelik verilecektir: Başkanlığımıza gelen ihbar ve şüpheli işlem bildirimlerinde bahsi geçen ve risk teşkil edebilecek konularda yığın verilerden yararlanarak ve sektörel analizler yapılarak, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede etkinliğin arttırılmasına katkı sağlamak. Terörün finansmanı suçuna ilişkin alınan ihbar ve şüpheli işlem bildirimlerinin analiz ve değerlendirme çalışmalarını mümkün olan en kısa sürede tamamlamak. Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede önleyici tedbirler olarak bilinen yükümlülükler konusunda yükümlülerin farkındalıklarının artırılması ve bu tedbirleri uygulamalarının sağlanması amacıyla eğitim faaliyetleri düzenlemek. Yükümlülerin suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadele kapsamında getirilen yükümlülüklere uyum sağlamaları amacıyla, yükümlüler nezdinde yükümlülüklere uyum denetimleri yapmak. Uyuşturucu kaçakçılığı, sigara kaçakçılığı, tefecilik, akaryakıt kaçakçılığı, insan ticareti ve göçmen kaçakçılığı öncül suçlarından elde edilen suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesine yönelik çalışmalara ağırlık verilmesi. Aklama suçu incelemeleri ve yükümlülük denetimlerinde etkinliğin artırılması amacıyla denetim elemanları ile iletişim ve işbirliğinin geliştirilmesine yönelik faaliyetler düzenlemek. Uluslararası işbirliğinin sağlanması amacıyla, yabancı ülke mali istihbarat birimleri ile istihbari amaçlı bilgi değişimine imkan sağlayan mutabakat muhtıraları imzalamak. 17
IV. FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER A. Mali Bilgiler Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığının son dokuz yıla ilişkin Genel Bütçe ile tahsis edilen ödenek ve harcamaları gösterir tablo aşağıdaki gibidir. 18
Tablo 5 - Bütçe Ödenek Tahsisi ve Giderlerinin Ekonomik Sınıflandırılması (TL) Ekonomik Sınıf Bütçe Giderinin Türü 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Ödenek Harcama Ödenek Harcama Ödenek Harcama Ödenek Harcama Ödenek Harcama Ödenek Harcama Ödenek Harcama Ödenek Harcama Ödenek Harcama 01 02 03 Personel Giderleri Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri Mal ve Hizmet Alım Giderleri 1.253.600 1.442.590 2.018.800 2.180.382 2.299.000 2.429.195 2.722.500 2.587.895 3.056.500 2.854.782 3.480.428 3.480.427 4.001.300 3.857.398 4.415.800 4.403.254 5.464.000 5.337.029 313.400 360.647 115.700 126.280 140.000 158.595 198.800 194.382 617.100 251.740 293.020 285.025 338.100 326.949 547.520 544.247 664.000 643.332 826.000 173.596 527.046 255.769 545.000 268.134 568.100 245.794 727.200 372.219 530.500 385.148 671.400 497.195 608.001 566.046 793.000 723.466 05 Cari Transferler 30.000 18.149 20.010 19.346 20.974 19.391 21.000 18.571 31.000 27.937 51.500 51.379 66.500 64.399 78.000 73.723 113.500 107.598 06 Sermaye Giderleri 1.720.000 521.307 202.066 0 144.525 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1.500.000 1.464.333 3.500.000 3.280.400 07 Sermaye Transferleri 0 0 1.914.000 1.914.000 321.880 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Toplam 4.143.000 2.516.289 4.797.622 4.495.777 3.471.379 2.875.315 3.510.400 3.046.642 4.431.800 3.506.678 4.355.448 4.201.979 5.077.300 4.745.941 7.149.321 7.051.603 10.534.500 10.091.825 19
Grafik 3-01.01.2011-31.12.2011 Tarihleri Arası Harcamalarının Yüzde Dağılımı Sermaye Giderleri 32,51% Cari Transferler 1,07% Personel Giderleri 52,88% Mal ve Hizmet Alım Giderleri 7,17% Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri 6,37% Bütçe harcamalarının 31.12.2011 tarihi itibariyle bütçe ekonomik kodlarına göre dağılımı yukarıdaki şekildedir. Grafik 3 te görüldüğü üzere, giderler içinde en büyük kalem personel giderleri olup toplam giderler içindeki payı %52,88 dir. Diğer harcama kalemlerinin toplam giderlere oranı sırasıyla sosyal güvenlik kurumlarına devlet pirimi giderleri için %6,37, mal ve hizmet alımları için %7,17, cari transferler için %1,07 ve sermaye giderleri için %32,51 olarak gerçekleşmiştir. Cari transferler Türkiye nin (Mali Eylem Görev Gücü ile EGMONT) uluslar arası kuruluşlara yapılan yıllık üyelik aidatıdır. 20
B. Performans Bilgileri 1. Düzenleme ve Koordinasyon Faaliyetleri 1.1. Düzenleme Faaliyetleri 2011 yılında yayımlanan 646, 659, 662 ve 666 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler ile 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun un muhtelif maddelerinde değişiklikler yapılmıştır. Yapılan değişiklikler sonucunda Sigorta Denetleme Uzman ve Aktüerleri denetim elemanları arasına, Sigorta Denetleme Kurulu Başkanı ise Mali Suçlarla Mücadele Koordinasyon Kurulu üyeleri arasına alınmıştır. Ayrıca aklama suçunun araştırılması ve incelenmesi ile yükümlülük denetimi görevlerinin, denetim elemanları arasından Başkanlık emrinde geçici süreyle görevlendirilen denetim elemanları vasıtasıyla da yerine getirilebilmesine olanak sağlanmıştır. 1.2. Koordinasyon Faaliyetleri 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun un 646 ve 662 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler ile değişik 20 nci maddesine göre Maliye Bakanlığı Müsteşarının başkanlığında, Malî Suçları Araştırma Kurulu Başkanı, Gelir İdaresi Başkanı, Vergi Denetim Kurulu Başkanı, İçişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı, Adalet Bakanlığı Kanunlar Genel Müdürü, Dışişleri Bakanlığı Ekonomik İşler Genel Müdürü, Hazine Kontrolörleri Kurulu Başkanı, Sigorta Denetleme Kurulu Başkanı, Hazine Müsteşarlığı Malî Sektörle İlişkiler ve Kambiyo Genel Müdürü, Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürü, Gümrük Müsteşarlığı 1 Teftiş Kurulu Başkanı 2, Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürü, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Başkan Yardımcısı, Sermaye Piyasası Kurulu Başkan Yardımcısı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkan Yardımcısından oluşan Mali Suçlarla Mücadele Koordinasyon Kurulu, 2011 yılında iki kez olağan, bir kez de olağanüstü olarak toplanmıştır. 26.04.2011 tarihinde düzenlenen ilk Koordinasyon Kurulu toplantısının gündem maddeleri gereğince; - MASAK ın 2010 yılı faaliyetleri, - İncelemelerde etkinliğin arttırılmasına yönelik kurumlararası ortak çalışmalar ve yapılan Denetim Çalıştayı, - 6009 sayılı Kanun sonrası vergi incelemeleri ile 5549 sayılı Kanun kapsamında yapılan incelemelerin uyumlaştırılması, 28.09.2011 tarihinde düzenlenen ikinci Koordinasyon Kurulu toplantısının gündem maddesi gereğince; - Terörle mücadelede finansman boyutunun önemi ve terörün finansmanıyla mücadelede etkinliğin artırılması, 28.12.2011 tarihinde düzenlenen olağanüstü Koordinasyon Kurulu toplantısında ise; - İkinci olağan toplantıda ele alınarak kararlaştırılan hususlarla ilgili çalışma sonuçları, değerlendirilmiştir. 1 3/6/2011-KHK-640/Geçici md 2(5) uyarınca, mevzuatta Gümrük Müsteşarlığına yapılan atıflar Gümrük ve Ticaret Bakanlığına yapılmış sayılır. 2 3/6/2011-KHK-640/6 md uyarınca, Teftiş Kurulu Başkanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı olarak değiştirilmiştir. 21
1.3. Diğer Faaliyetler 2011 yılında Başkanlığımızca, 5549 sayılı Kanun ve ikincil mevzuatla ilgili olarak yükümlüler ile diğer kurum ve kuruluşlardan gelen görüş taleplerinin karşılanması çalışmaları kapsamında, 27 adet görüş talebi cevaplandırılmıştır. Ayrıca 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında Başkanlığımıza yapılan bilgi edinme başvurularının yerine getirilmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin çalışmaları kapsamında yöneltilen soru önergelerinin Başkanlığımızla ilgili olan hususlarının cevaplandırılmasına ilişkin çalışmalar kapsamında, 2011 yılında 122 adet bilgi edinme başvurusu ve 8 adet soru önergesi cevaplandırılmıştır. 2. Aklamanın ve Terörün Finansmanının Önlenmesi ile Tespitine Yönelik Çalışmalar 5549 sayılı Kanun ve bu Kanunla ilgili ikincil mevzuat kapsamında yükümlüler, kendileri nezdinde gerçekleşen ya da aracılık ettikleri işlemlerden terörün finansmanı veya suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerinin aklanması şüphesini taşıyanları MASAK a Şüpheli İşlem Bildirimi (ŞİB) olarak bildirmektedirler. Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçunun işlenip işlenmediğinin tespitine yönelik olarak Cumhuriyet Savcılıkları ile Mahkemeler MASAK tan talepte (adli talep) bulunabilmektedir. Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler de yine MASAK a ihbarda bulunabilmektedir. ŞİB, adli talep ve ihbarlarla ilgili olarak terörün finansmanı veya suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerinin aklanması suçlarına ilişkin olarak Maliye Uzmanlarınca analiz ve değerlendirme çalışmaları yapılırken; aklama suçuna ilişkin olarak ayrıca denetim elemanlarınca inceleme de yapılmaktadır. 22
2.1. Veri Toplama Faaliyeti Başkanlığımız veri toplama faaliyetlerinin büyük bir bölümü; Başkanlığımıza intikal eden bildirimlerin elektronik veriye dönüştürülmesi ve teyit sürecinden geçirilerek Başkanlığımız Bilişim Sistemine entegre edilmesi çalışmalarıdır. Veri toplama faaliyetleri sayesinde Başkanlığımıza gönderilen bildirimler içerisinde belirtilen bilgilerin temiz ve düzgün veriye dönüşümü sağlanabilmekte ve bu sayede bildirimler üzerinde sistematik, analitik ve istatistiksel analizler yapılabilmesi mümkün hale gelmektedir. Başkanlığımızın yabancı ülkelerdeki muadil kuruluşlarla bilgi alışverişleri de veri toplama faaliyetleri kapsamında gerçekleşmektedir. Başkanlığımıza intikal eden bildirimler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: a) Yükümlü grupları tarafından gönderilen şüpheli işlem bildirimleri, b) Savcılıklar veya Mahkemelerce yapılan değerlendirme veya inceleme talepleri, c) Diğer kamu kurumlarınca gönderilen bilgilendirme yazıları veya araştırma raporları, d) Gerçek veya tüzel kişilerce yapılan ihbar ve şikâyetler, e) Yurt dışı gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılan ihbar ve şikâyetler, f) Ulusal ve uluslararası basında çıkan haberlerden içeriği itibari ile resen ihbar kabul edilenler. Tablo 6-2011 yılında Gönderilen Bildirimlerin Genel Dağılımı Bildirim Türleri 2011 Şüpheli İşlem Bildirimleri 8.739 Savcılık ve Mahkeme Talepleri 71 Diğer Bildirimler 369 Toplam 9.179 2.1.1. Şüpheli İşlem Bildirimleri Şüpheli işlem bildirimleri; 5549 sayılı Kanun 4 üncü maddesi uyarınca Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik kapsamında yükümlü" olarak sayılan gerçek ve tüzel kişiler tarafından gerçekleştirilen veya aracılık edilen işlemlerde, işleme konu malvarlığının yasadışı yollarla elde edildiğinden veya yasadışı amaçlarla kullanıldığından ya da terörün finansmanı ile alakalı olduğundan şüphelenilmesi halinde Başkanlığımızca belirlenmiş olan standart prosedürlere uyularak gönderilen bildirimlerdir. 23
Tablo 7- Şüpheli İşlem Bildirim Sayılarının Yıllara ve Kaynaklarına Göre Dağılımı Şüpheli İşlem Bildirim Kaynağı 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Bankalar 351 1.133 2.903 4.889 9.480 9.968 8.141 Aracı Kurumlar 1 7 40 9 168 28 117 Finansman, Faktoring ve Finansal Kiralama Şirketleri Sigorta ve Emeklilik Şirketleri - - - 15 32 70 164 - - 3 10 129 148 286 Noterler - - - 1 6 1 4 PTT Genel Müdürlüğü - - - - 6 25 11 Yetkili Müesseseler (Döviz Bürosu) Serbest Muhasebeciler, Mali Müşavirler Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü - - - - 2 11 14 - - - - - - 1 - - - - - - 1 Toplam 352 1.140 2.946 4.924 9.823 10.251 8.739 Grafik 4- Şüpheli İşlem Bildirimlerinin Yıllara Göre Sayısal Trendi 12000 10000 9.823 10.251 8.739 8000 6000 4.924 4000 2000 0 2.946 1.140 352 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2011 yılı içerisinde şüpheli işlem bildiriminde sayısal olarak azalma yaşanmakla birlikte aşağıdaki tablo ve grafikte görüleceği üzere; mali piyasada faaliyet gösteren finansal kuruluşlar açısından şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğüne ilişkin bir farkındalık artışı sağlandığı anlaşılmaktadır. 24
Tablo 8- Mali Sektörde Şüpheli İşlem Bildirimi Gönderen Finansal Kuruluş Sayısının Yıllara Göre Dağılımı Finansal Kuruluşlar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Bankalar 24 31 28 28 31 26 29 Sigorta ve Emeklilik Şirketleri - - 1 5 24 18 27 Faktoring Şirketleri - - - 2 6 14 26 Aracı Kurumlar 1 1 2 5 15 10 17 Finansal Kiralama Şirketleri - - - - 4 4 14 Finansman Şirketleri - - - 1 2 2 5 Yetkili Müesseseler (Döviz Bürosu) - - - - 2 1 2 Toplam 25 32 31 41 84 75 120 Mali piyasada şüpheli işlem bildiriminde bulunan finansal kuruluş sayılarının yıllara göre dağılımına bakıldığında, şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğünün yerine getirilme düzeyinin özellikle 2011 yılı içerisinde bankacılık sektörü dışındaki diğer mali sektörler açısından önemli oranda arttığı görülmektedir. Başkanlığımızca, finansal kuruluşlara yönelik gerçekleştirilen eğitim ve çalıştay faaliyetleri sonucunda, şüpheli işlem bildiriminde bulunan bankalar dışındaki finansal kuruluş sayısı 2010 yılında 49 iken bu sayı 2011 yılında 91 e ulaşmıştır. Grafik 5- Şüpheli İşlem Bildirimi Gönderen Finansal Kuruluşların Yıllara Göre Sayısal Trendi 140 120 ŞİB Gönderen Finansal Kuruluş Sayısı 120 100 80 84 75 60 40 25 32 30 41 20 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 25
Yükümlüler tarafından Başkanlığımıza şüpheli işlem bildiriminde bulunulurken, 6 sıra Nolu Genel Tebliği içerisinde belirlenmiş olan ve şüphenin niteliğine göre sınıflandırılmış olan 115 adet şüpheli işlem tiplerinden de seçim yapılmakta ve karşılaşılan şüpheli duruma ilişkin belirlemeler yapılmaktadır. 2011 yılında gönderilmiş olan 8.739 adet şüpheli işlem bildirimi içerisinde toplam 14.460 adet şüpheli işlem tipi seçilmiş olup şüpheli işlem tiplerinin karşılaşılan şüphenin niteliği açısından dağılımı aşağıdaki gibidir: Tablo 9- Şüpheli İşlem Tiplerinin Şüphenin Niteliğine Göre Dağılımı (2011) Sıra No Şüpheli İşlem Türleri Tip Sayısı 1 Mali Profil İle Uyumsuz İşlemlerde Bulunma 3.181 2 Makul Açıklaması Olmayan İşlemlerde Bulunma 2.972 3 Şüpheli Nakit Karakterli İşlemler 2.094 4 Müşterinin Beyanlarında veya Belgelerinde Tutarsızlık 1.614 5 Yurtiçine veya Yurtdışına Şüpheli Elektronik Transferler 1.451 6 Riskli Ülkeler İle İlgili Mali İşlemler 793 7 Yasa Dışı Faaliyetler İle İlgili Somut Bulgular 658 8 Riskli Kişilerle Mali İlişkilerde Bulunma 494 9 Şüpheli Kredi İşlemleri 445 10 Açıkça İlgisi Bulunmayan Üçüncü Şahıslarla İşlem Yapılması 240 11 Terörün Finansmanı ile Bağlantılı Şüpheler 219 12 Yüksek Tutarlı İşlemlerin Parçalanması 146 13 Başkası Hesabına İşlem Yapıldığının Gizlenmesi 121 14 Şüpheli Kiralık Kasa İşlemleri 32 Toplam 14.460 Grafik 6- Şüpheli İşlem Tiplerinin Şüphenin Niteliğine Göre Dağılımı (2011) Mali Profil İle Uyumsuz İşlemlerde Bulunma Makul Açıklaması Olmayan İşlemlerde Bulunma Şüpheli Nakit Karakterli İşlemler Müşterinin Beyanlarında veya Belgelerinde Yurtiçine veya Yurtdışına Şüpheli Elektronik Riskli Ülkeler İle İlgili Mali İşlemler Yasa Dışı Faaliyetler İle İlgili Somut Bulgular Riskli Kişilerle Mali İlişkilerde Bulunma Şüpheli Kredi İşlemleri Açıkça İlgisi Bulunmayan Üçüncü Şahıslarla Terörün Finansmanı İle Bağlantılı Şüpheler Yüksek Tutarlı İşlemlerin Parçalanması Başkası Hesabına İşlem Yapıldığının Gizlenmesi Şüpheli Kiralık Kasa İşlemleri 5,5% 4,6% 3,4% 3,1% 1,7% 1,5% 1,0% 0,8% 0,2% 14,5% 11,2% 10,0% 22,0% 20,6% 26
2011 yılında karşılaşılan şüpheli işlemlerin %78,2 gibi önemli bir kısmında aşağıdaki şüpheli durumlarla karşılaşılmıştır: a) Müşterinin mali profili ile orantısız işlemlerde bulunması, b)işlemin hukuki veya ekonomik bir gerekçesi yada makul bir açıklamasının bulunmaması, c) Nakit karakterli ve şüphe uyandıran işlemlerde bulunulması, d)müşterinin beyanlarında, hareketlerinde veya ibraz ettiği belgelerde gerçeği yansıtmayan veya çelişkili durumların bulunması, e) Yurtiçine veya yurtdışına yönelik olarak şüpheli elektronik transferlerde bulunulması. Tablo 10- Terörün Finansmanı Konulu Şüpheli İşlem Bildirimi Sayıları ve Kaynaklarına Göre Dağılımı Şüpheli İşlem Bildirim Kaynağı 2011 Bankalar 205 Finansman, Faktoring, Finansal Kiralama ve Yatırım Şirketleri 4 Sigorta ve Emeklilik Şirketleri 8 Noterler 2 Toplam 219 Tablo 11- Terörün Finansmanı Konulu Şüpheli İşlem Bildirim Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı Yıllar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Şüpheli İşlem Bildirimi Sayısı 3 6 13 217 228 49 186 219 2.1.2. Savcılıklar ve Mahkemeler Tarafından Yapılan Değerlendirme ve İnceleme Talepleri Cumhuriyet Savcılıkları ile Mahkemeler 5237 sayılı TCK nın 282 nci maddesinde tanımlanan Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerini Aklama Suçu nun işle- nip işlenmediğinin tespitine veya bu suça yönelik maddi menfaatin bulunduğu durumlara ilişkin değerlendirme veya inceleme taleplerini Başkanlığımıza intikal ettirmektedirler. 27
Tablo 12- Savcılıklar ve Mahkemeler Tarafından Yapılan Değerlendirme ve İnceleme Taleplerinin Yıllara Göre Dağılımı Yıllar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Savcılıkların ve Mahkemelerin Değerlendirme ve İnceleme Talepleri 178 93 84 74 69 107 71 Grafik 7- Savcılıklar ve Mahkemeler Tarafından Yapılan Değerlendirme ve İnceleme Taleplerinin Sayısal Trendi 200 180 178 160 140 120 100 80 93 84 74 69 107 71 60 40 20 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2.1.3. Diğer Bildirimler Kamu kurum ve kuruluşları, Başkanlığımız görev alanına girmekte olduğunu düşündükleri hususları kendi kurumlarınca hazırlanmış olan raporlarla veya resmi yazışma ile aklama suçu veya terörün finansmanı açısından değerlendirilmek üzere Başkanlığımıza göndermektedirler. Gerçek ve özel hukuk tüzel kişiler tarafından Başkanlığımıza yapılan ihbarlar ile basında çıkan bazı haberler de Başkanlığımız görev alanını ilgilendirmesi haline bildirim olarak değerlendirilerek Başkanlığımız sistemine entegre edilmektedir. Başkanlığımızın görev alanına girmediği anlaşılan ihbarlar ise ilgili kamu kuruluşlarına sevk edilmektedir. 28
Tablo 13- Diğer Bildirimler Sayıları ve Kaynaklarına Göre Dağılımı Diğer Bildirimler 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kamu Kurumları 157 117 120 115 100 91 87 Bankalar 18 38 8 - - 1 - Basın 8 4 5 3 2 2 - Gerçek Kişi / Özel Hukuk Tüzel Kişileri 135 304 284 359 350 331 270 Yurtdışı 4 7 5 3 6 8 12 Toplam 322 470 422 480 458 433 369 Grafik 8-2011 Yılında Gelen Diğer Bildirimlerin Kaynaklarına Göre Dağılımı Yurtdışı 3,3 Kamu Kurumları 23,6 Gerçek Kişi / Özel Hukuk Tüzel Kişileri 73,2 Başkanlığımıza 2011 yılı içerisinde Savcılıklar ve Mahkemeler tarafından yapılan toplam 71 adet adli talep ile diğer kişi ve kurumlardan gönderilen toplam 369 adet ihbarın birlikte değerlendirilmesi halinde, bildirim konuları aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: 29
Tablo 14-2011 Yılında Gönderilen Adli Talepler ile Diğer Bildirimlerin Sayıları ve Konularına Göre Dağılımı 2011 Yılı Bildirim Konuları Sayısı Vergi Kaçırma 99 Dolandırıcılık 54 Suç Gelirlerinin Aklanması 49 Tefecilik 40 Gümrük Kaçakçılığı 29 Şüpheli Para Hareketleri 22 Sigorta Mevzuatına Aykırılıklar 20 Evrakta Sahtecilik 17 Yolsuzluk 13 İhale Mevzuatına Aykırılıklar 7 Sınırda Yakalanan Paralar 7 Rüşvet 6 Uyuşturucu Madde Ticareti 5 Hırsızlık 6 Terör veya Terörün Finansmanı 4 İnsan Ticareti 4 Manipülasyon 3 Memur Suçları 2 Zimmet 2 Diğer 51 Genel Toplam 440 30
Grafik 9-2011 Yılında Gönderilen Adli Talepler ile Diğer Bildirimlerin Sayıları ve Kaynaklarına Göre Dağılımı 120 100 80 60 40 20 0 Başkanlığımıza yapılan adli talepler ile diğer ihbarların ekseriyetle vergi kaçırma amaçlı faaliyetler ile ilgili olduğu görülmektedir. Buna ek olarak dolandırıcılık, aklama, tefecilik, ve gümrük kaçakçılığı da ön plana çıkan ihbar konularıdır. 2.1.4. Bilgi Talepleri 5549 sayılı Kanun un 19 uncu maddesinin (l) bendi ile Başkanlığımıza yabancı ülkelerdeki muadil kuruluşlarla bilgi ve belge değişiminde bulunabilme yetki ve görevi verilmiştir. Bu kapsamda Başkanlığımız, mali istihbarat birimi olarak kendisiyle aynı misyonu yüklenmiş muadil kuruluşlarla bilgi alışverişinde bulunabilmektedir. Uluslararası bilgi alışverişinin önemli bir kısmı Egmont Grubuna üye olan diğer mali istihbarat birimleri ile gerçekleşmektedir. Egmont Grubu, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede ülkelerin ulusal sistemlerini geliştirebilmelerine yardımcı olmak ve uluslararası bilgi değişiminin önündeki engelleri kaldırmak amacıyla 1995 yılında kurulmuş, Başkanlığımız ise Egmont Grubuna 29 Haziran 1998 tarihinde üye olmuştur. 31.12.2011 tarihi itibari ile toplam 127 ülkenin mali istihbarat birimi Egmont Grubuna üye bulunmaktadır. Başkanlığımızca gerçekleşen uluslararası bilgi değişimi ekseriyetle mali istihbarat birimleri arasındaki özel güvenli iletişim ağı olan Egmont Secure Web aracılığıyla hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir. Buna ek olarak Egmont Grubuna üye olmayan yurt dışı muadil kuruluşlarla da posta veya telefaks aracılığıyla bilgi alışverişi yapılmaktadır. 31
Tablo 15- Yabancı Muadil Kuruluşlarla Yapılan Bilgi Alışverişinin Yıllara Göre Dağılımı Yıl Yurt Dışından Gelen Talepler Yurt Dışına Yapılan Talepler 2006 136 132 2007 196 59 2008 143 46 2009 169 162 2010 188 63 2011 202 38 2011 yılı içerisinde Başkanlığımıza en fazla talepte bulunan yurt dışı muadil kuruluşların grafiksel görünümü aşağıdaki gibidir. Yurt dışından yapılan toplam bilgi talepleri özellikle Belçika, Almanya ve Birleşik Krallık mali istihbarat birimleri tarafından gönderilmiştir. Grafik 10-2011 Yılında En Fazla Bilgi Talebi Gönderen Yabancı Muadil Kuruluşların Dağılımı 30,0% 27,0% 25,0% 20,0% 15,0% 18,9% 16,2% 10,0% 5,0% 5,4% 5,4% 5,4% 4,7% 4,7% 4,1% 4,1% 4,1% 0,0% 2011 yılında Başkanlığımız 25 adet yabancı mali istihbarat birimine 38 adet bilgi talebinde bulunmuştur. Bu taleplerin %31,6 sı Belçika, Fransa, İngiltere ve Lüksemburg mali istihbarat birimlerine yapılmıştır. 32
2.2. Analiz, Değerlendirme ve İnceleme Faaliyetleri MASAK, terörün finansmanın ve suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi ve bu suçların tespitine yönelik olarak analiz, değerlendirme çalışmalarını yapmakta olup, suç gelirlerinin aklanmasının tespiti kapsamında sayılanlara ilaveten inceleme de yapmaktadır. Analiz; 5549 sayılı Kanun kapsamında toplanan muhtelif veriler ile alınan ihbar ve bildirimlerin, istatistiki ve analitik yöntemler kullanılarak ve teknik araçlar yardımıyla işlenmesi suretiyle bunlardan nitelikli mali istihbarat elde etmeye yönelik olarak yapılan çalışmalardır. Değerlendirme; MASAK ın nüfuz ettiği olaylar veya yapılan analizlere istinaden malvarlığına ve kişilere yönelik olarak aklama suçuyla ilgili ciddi şüphe ve emarelerin ortaya çıkarılmasına yönelik olarak yapılan çalışmalardır. İnceleme; aklama suçunun işlendiği hususunda olguların varlığının tespitine yönelik olarak yapılan çalışmalardır. MASAK 5549 sayılı Kanunun 19 uncu maddesine göre, terörün finansmanı ve suç gelirlerinin aklanması suçlarıyla ilgili analiz ve değerlendirme çalışmalarını Maliye Uzmanları vasıtasıyla yaparken; suç gelirlerinin aklanması suçuyla ilgili incelemeleri ise Vergi Müfettişleri, Gümrük ve Ticaret Müfettişleri, Bankalar Yeminli Murakıpları, Hazine Kontrolörleri, Sigorta Denetleme Uzman ve Aktüerleri, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ve Sermaye Piyasası Kurulu Uzmanları marifetiyle yerine getirmektedir. MASAK bünyesinde yapılan analiz, değerlendirme ve incelemeler çeşitli kaynaklara dayanarak başlatılabilmekte olup bunların başlıcaları; Cumhuriyet Savcılıklarından gelen talepler, kamu kurum veya kuruluşları ile yurt içindeki veya yurt dışındaki özel ya da tüzel kişilerden alınan ihbarlar ile 5549 sayılı Kanuna göre şüpheli işlemleri bildirmekle görevli olan yükümlülerce intikal ettirilen şüpheli işlem bildirimleridir. 2.2.1. Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanıyla mücadele mekanizmasında en önemli kurumsal yapıların başında mali istihbarat birimleri gelmektedir. Mali istihbarat birimleri arasında işbirliği yapılmasına yönelik olarak kurulan EGMONT Grubu mali istihbarat birimini; Suçtan elde edildiğinden şüphe duyulan gelirlere ve potansiyel terörün finansmanına veya karapara aklama ve terörün finansmanı ile mücadele amacıyla ulusal mevzuat ve düzenlemelerin gerektirdiği mali bilgilere ilişkin bildirimleri toplamak, (ulusal mevzuatın izin verdiği ölçüde bunları talep etmek), analiz etmek ve ilgili makamlara sevk etmekle sorumlu merkezi ulusal birim şeklinde tanımlamaktadır. Günümüzde suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanıyla mücadele eden her ülkede idari yapısı, yeri, yetkisi değişse de mali bilgileri alan, analiz eden, sonuçlarını ilgili birimlere dağıtan (mali istihbarat fonksiyonu) bir mali istihbarat birimi bulunmaktadır. Ülkemizin mali istihbarat birimi olan MASAK tarafından da, yapılan analiz çalışmaları sonucunda gerekli görülen hususlarda ilgili kurum ve kuruluşlar bilgilendirilmektedir. 33
2.2.1.1. Aklama Suçuna İlişkin Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları MASAK a intikal eden ihbar ve şüpheli işlem bildirimlerinden analiz çalışmalarına tabi tutulan ve aklama suçu açısından nitelikli olduğu anlaşılanlar hakkında analiz ve değerlendirme dosyası açılmaktadır. Tablo 16- Yıllara Göre Sonuçlandırılan Analiz ve Değerlendirme Dosyaları (2002-2011) Yıl Analiz ve Değerlendirme Kapsamındaki Dosya Sayısı Sonuçlandırılan Dosya Sayısı 2002 212 125 2003 279 142 2004 407 221 2005 369 283 2006 692 275 2007 590 353 2008 400 324 2009 211 152 2010 159 93 2011 127 100 Grafik 11- Analiz ve Değerlendirme Dosyalarının Sonuçlandırılma Oranı (2002-2011) 0,90 Sonuçlanan Dosya Sayısı/Değerlendirilen Dosya Sayısı 0,80 0,70 0,77 0,81 0,72 0,79 0,60 0,50 0,59 0,51 0,54 0,60 0,58 0,40 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2007-2011 yılları arasında sonuçlandırılan aklama suçu kapsamındaki analiz ve değerlendirme dosyaları dikkate alındı- ğında, öncül suç bağlamında çeşitlenme olmakla beraber uyuşturucu kaçakçılığı, dolandırıcılık ve tefecilik gibi belirli suçların ön plana çıktığı görülmektedir. 34
Tablo 17- Sonuçlandırılan Analiz ve Değerlendirme Dosyalarının Konularına Göre Dağılımı (2007-2011) YIL ÖNCÜL SUÇUN KONUSU DOSYA SAYISI TOPLAM 2007 2008 2009 Uyuşturucu 52 Dolandırıcılık 13 Gümrük Kaçakçılığı 13 Evrakta Sahtecilik 10 Kıymetli Maden Kaçakçılığı 3 SPK Suçları 3 Tefecilik 3 Haksız Zenginleşme 2 Örgütlü Suç 2 Akaryakıt Kaçakçılığı 1 Göçmen Kaçakçılığı 1 İllegal Kumar 1 Usulsüz Mali İşlemler 245 Diğer 4 Uyuşturucu Kaçakçılığı 61 Dolandırıcılık 35 Gümrük Kaçakçılığı 21 SPK Suçları 11 Örgütlü Suç 10 İllegal Kumar 10 Evrakta Sahtecilik 6 Kıymetli Maden Kaçakçılığı 4 Zimmet 4 Haksız Zenginleşme 3 Akaryakıt Kaçakçılığı 2 Organ ve Doku Ticareti 2 Rüşvet Almak 2 Tefecilik 2 Sigara Kaçakçılığı 1 Fuhuşa Teşvik Yardım ve Aracılık Etmek 1 İhaleye Fesat Karıştırma 1 Usulsüz Mali İşlemler 141 Diğer 7 Uyuşturucu Kaçakçılığı 25 Dolandırıcılık 13 Örgütlü Suç 10 Gümrük Kaçakçılığı 9 Haksız Zenginleşme 9 Akaryakıt Kaçakçılığı 6 İhaleye Fesat Karıştırma 6 Tefecilik 5 Rüşvet 5 Evrakta Sahtecilik 4 Fuhuşa Teşvik Yardım ve Aracılık Etmek 4 Zimmet 4 Göçmen Kaçakçılığı 1 SPK Suçları 1 İllegal Kumar 1 Usulsüz Mali İşlemler 48 Diğer 1 353 324 152 35