Patriot Üzerinden Karmaþýk Siyaset Dr. Erdoðan Karakuþ (*) Türk Silahlý Kuvvetleri(TSK)'nin çaðýn ihtiyaçlarýný karþýlamaya yönelik, yüksek irtifa hava savunma kabiliyeti kazanma ihtiyacý ile devletlerarasý menfaat çatýþmalarý ve siyaset birbirine karýþmakta, doðal olarak konunun uzmaný olmayan pek çok kiþi de kendisine göre yorum yapmaktadýr. Bu nedenle bu çalýþmada hava savunma füzeleri hakkýnda yorumlarý, yanýlgýlarý ortadan kaldýrmak için kýsa açýklama ve deðerlendirmelerde bulunulacaktýr. Öncelikle satýhtan havaya atýlan bu patriot türü silahlar saldýrý silahlarý deðil, savunma silahlarýdýr. Bu nedenle, bu tür silahlarý üreten veya edinen ülkeler hiçbir þekilde aþýrý silahlanýyor þeklinde suçlanamaz. Buna en güzel örnek Küba buhranýdýr. 1960'lý yýllarýn baþlarýnda en geliþmiþ silahlara sahip ülkeler dahi, satýhtan satýha atýlan uzun menzilli füzelere sahip deðildi. O nedenle, Amerika Birleþik Devletleri(ABD), Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliði(SSCB)'ne çok yakýn olan Türkiye'ye, Moskova'yý da vuracak þekilde elindeki füzeleri yerleþtirdi. SSCB'de Küba'ya satýhtan satýha atýlan füze yerleþtirmeye kalktý. Ýþte o zaman kýyamet koptu. 3. dünya savaþý çýkýyordu. Her iki taraf da geri adým attý. Ancak uçaklarý önleyen satýhtan havaya atýlan hava savunma füzelerine karþýlýklý olarak ses çýkarmadýlar. Ýþte þu anda elimizdeki tek yüksek irtifa hava savunma füzesi Nike'lar o zamandan kalmadýr. Ýkincisi; Arap-Ýsrail savaþlarý sonunda, Ýsrail'in etkin hava gücü karþýsýnda geleneksel askeri güçlerin etkisizliði görülmüþtür. Açýkça bir ifadeyle örnek verirsek; bir gerginlik durumunda Libya'dan Mýsýr'a yardýma gelmek üzere hareket edecek topçu ve tank birliklerinin hareketinden birkaç saat * Emekli Hava Pilot Korgeneral, 21.Yüzyýl Türkiye Enstitüsü Yönetim Kurulu Üyesi. [9]
Dr. Erdoðan Karakuþ sonra Ýsrail Hava Kuvvetleri tarafýndan vurulacaðý çok iyi bilinmektedir. O nedenle, son 30-40 yýldýr, özellikle etkili silah üretme kabiliyetine sahip olmayan ülkeler, belirli ölçüde bir güce sahip olmak için, satýhtan satýha atýlan füzeler üretmektedir. Ancak bu füzelerin menzili arttýkça hedefe isabet olasýlýðý düþük, taþýdýðý patlayýcýsý küçük ve menzilinin uzunluðuna baðlý olarak çok pahalýdýr. Yani uzaydan desteklenecek isabet olasýlýðý artmadýkça, nükleer silah taþýmadýkça büyük bir tehdit sayýlmazlar. Bununla beraber ö- zellikle Ýsrail gibi arazisi küçük, nüfusu az ülkelerde büyük þehirlere atýlmalarý ve birkaç kiþinin ölüm ve yaralanmasý halinde, halk üzerinde büyük psikolojik baský oluþturmaktadýr. Buna karþýn etkin silah üretme kabiliyetine sahip ülkelerde sadece uçaklarýn önlenmesi deðil, füzelerin de önlenmesi için satýhtan havaya atýlan hava savunma füzeleri geliþtirmeye çalýþmaktadýr. Yüksek irtifa ihtiyacý iki nedenden kaynaklanmaktadýr. Birincisi; ABD 1991 yýlýnda I.Körfez Harekâtý esnasýnda, hava kuvvetleri uçaklarýnýn üstünlüklerinden yararlanarak, önce Irak'ýn yüksek irtifa satýhtan havaya atýlan silahlarýný imha ederek veya elektronik karýþtýrmayla etkisiz kýlarak, geleneksel mühimmatý dahi uçaksavar ve alçak-orta irtifa füze menzili dýþýndan atmýþtýr. Bu hareket tarzý ile 105 bin uçak kalkýþý yapmasýna, 300 binin üzerinde bomba atmasýna raðmen düþman etkisinden tek bir uçak kaybýna uðramamýþtýr. Buradan çýkan sonuç þudur: üstün yetenekleri olan uçaklarý önlemek i- çin uçaksavar alçak-orta irtifa hava savunma silahlarýnýn önemli bir etkisi yoktur. Onlar ancak, sürati düþük, alçak-orta irtifalarda uçabilen uzaktan etkin mühimmat atamayan, helikopter, insansýz hava araçlarý, ulaþtýrma uçaklarý gibi hava araçlarý için tehdit oluþturmaktadýr. Ýkincisi; orta-uzun menzilli satýhtan satýha atýlan füzeler de yüksek irtifadan daha etkin kullanýlmaktadýr. Örneðin, Ýran'dan Balkanlara atýlan bir füze, hava tabakasý üstündeki irtifadan sürtünme etkisi olmaksýzýn ve sürati azalmaksýzýn hedefine ulaþmaktadýr. Bütün bu ihtiyaçlar göz önüne alýnarak, hem üstün yetenekli uçaklarý, hem de füzeleri alçak irtifadan yüksek irtifaya kadar önleyecek, satýhtan havaya atýlan hava savunma silahlarý geliþtirilmektedir. Özellikle 1990 yýlýnda icra edilen I.Körfez Harekâtý, bu konuda TSK için bir uyarý niteliði taþýmýþtýr. O nedenle TSK, 20 yýldýr Türk Hava Kuvvetlerinin elindeki, füzelere karþý etkisiz, sadece kendini koruma yeteneði olma- [10] 21. YÜZYIL A ralýk 2009
Patriot Üzerinden Karmaþýk Siyaset yan uçaklara karþý kullanýlabilen, bugünün ihtiyaçlarýný karþýlamaktan uzak, 50-60 yaþýndaki hava savunma silahlarýný (Nike) yenilemeye çalýþmaktadýr. Doðal olarak kendinizin yapmadýðý üstün yetenekleri olan silahlarý alabilmek her açýdan uygun ortam ister. Özellikle siyasî, malî, askerî, stratejik ortamýn uygunluðu þarttýr. Yoksa elde etme bedeli yükselir veya hiç alamazsýnýz. Türkiye ayný zamanda 20 yýldýr bu silahlarý üretme gayreti içinde olmuþtur. Ancak yerli üretimin uzunca bir süre alacaðý da bir gerçektir. Çevresindeki etkin uçak ve füze tehdidi ise, her geçen gün artýþ eðilimi göstermiþ, birkaç defa da çatýþmaya ramak kalmýþtýr. Bütün bu deðerlendirmeler sonucu, ihtiyaç olarak, TSK'nýn uzun vadeli silah, araç, gereç temin plâný olan stratejik hedef plâný içine aldýðý, ihtiyaçlarýn öncelik sýralamasýnda ilk sýralarda yer aldýðýndan, asgari ihtiyaç belirlenip mali kaynak ayrýlarak, on yýllýk tedarik plânýna girdiði anlaþýlmaktadýr. Öte yandan ABD hükümeti müttefikleri, Türkiye-Bulgaristan-Romanya'yý Ýran'ýn füzelerine karþý korumak amacýyla, kongreden 7,8 milyar dolarlýk 13 bataryalýk patriot füzelerinin Türkiye'ye satýlmasý müsaadesini istiyordu. Ýþte o anda olay basýna yansýdý ve sanki ihtiyaç bir anda doðmuþ ve Türkiye ABD'ye anýlan miktarda ihtiyaç belirtmiþ gibi bir ortam yaratýldý. Bilen bilmeyen tarafýndan da haklý olarak, bu malî bunalým esnasýnda, bu kadar iþsizlik, yoksulluk varken bu da ne diye karþýlandý. TSK'yý kötülemeyi adet edinmiþ bir kýsým basýn yayýn kuruluþu tarafýndan ise, TSK'yý kötülemek amacýyla kullanýldý. 21. YÜZYIL A ralýk 2009 [11]
TSK ise, anýlan ihtiyaçla ilgili olarak, 2007 yýlýnýn Mart ayýnda ABD, Rusya Federasyonu(RF), Çin'den 6 yýlda savunma bütçesi içinden ödenecek þekilde, bir milyar dolarlýk tahmini deðerde 4 bataryalýk teklif istendiðini, anýlan silahlarýn seyyar olmasý nedeniyle belirlenmiþ herhangi bir tehdide karþý konuþlanmayacaðýný açýklamak mecburiyetinde kalmýþtýr. TSK'nýn açýklamasýndan Türkiye ve ABD'nin tehditleri farklý algýladýklarý ve amaçlarýnýn farklý olduðu ortaya çýkmaktadýr. Doðal olarak tehdit deðerlendirmesi, tehdidin kabiliyeti ve niyetine göre yapýlmaktadýr. Tehdidin kabiliyeti varsa, niyeti ikinci plânda kalýr. Türkiye için uzun zamandýr en önemli tehdit Yunanistan olmuþtur. Hem milli gelirine göre en fazla silahlanan ülkelerden birisi olarak kabiliyeti vardýr; hem de Yunanistan yetkilileri Soðuk Savaþ döneminde dahi, tehdidin kuzeyden deðil, doðudan geldiðini açýkça söyleyerek niyetlerini belirtmiþlerdir. Niyetlerinde de bir deðiþiklik görülmemektedir. Türkiye için uzun zamandýr en önemli tehdit Yunanistan olmuþtur. Hem milli gelirine göre en fazla silahlanan ülkelerden birisi olarak kabiliyeti vardýr; hem de Yunanistan yetkilileri Soðuk Savaþ döneminde dahi, tehdidin kuzeyden deðil, doðudan geldiðini açýkça söyleyerek niyetlerini belirtmiþlerdir. Dr. Erdoðan Karakuþ Öyle halklarýn deniz kenarýnda bir araya gelerek, balýk yemeleri oyun oynamalarý, þarký, türkü söylemeleri, eðlenmeleri Yunanistan devletinin resmi niyetinde bir deðiþiklik olduðunun ispatý deðildir. Bilakis açmýþ çiçekleri soðuðun vuracaðý yalancý bahardýr. Kýbrýs'ýn Türkiye'den koparýlmasý çalýþmalarý esnasýnda iki halký kaynaþmýþ gibi gösterme aldatmacasýdýr. Nitekim Türkiye ile Yunanistan son 20 yýlda 4-5 kez ciddi ölçüde savaþ noktasýna gelmiþtir. Bunlardan bir tanesi de Rum yönetiminin RF'- den alýp Kýbrýs'a yerleþtirmek istediði, 1 bataryalýk S-300 satýhtan havaya hava savunma füzeleri için olmuþtur. Gerginlik füzelerin Yunanistan'a yerleþtirilmesiyle son bulmuþtur. Þu anda, Türkiye ile Yunanistan iliþkilerinde yapay bir sessizlik vardýr. Bunun nedeni Yunanistan'ýn Kýbrýs görüþmelerinden doðan umududur. Kuzey Kýbrýs Türk Cumhuriyeti ortadan kalktýðý takdirde, hem Kýbrýs hem Ege için savaþ tehlikesi artacaktýr. Þu anda hava kuvvetleriyle Kayseri ve batýsýndaki hedefleri vurabilme kabiliyetini, Kýbrýs'tan çok daha etkin bir þekilde yararlanarak daha doðuya kaydýrabilecektir. Türkiye için esas tehdit Yunanistan olmasýna raðmen, doðal olarak silah [12] 21. YÜZYIL A ralýk 2009
Patriot Üzerinden Karmaþýk Siyaset temininde bunlardan bahsedilmesi söz konusu olamaz. Ancak Ýran tehdidi de göz ardý edilemez. Çünkü Tahran da yavaþ yavaþ Türkiye için tehdit olabilecek kabiliyet kazanmaktadýr. Ayrýca ABD'nin Irak'ý iþgalinden önce Ýran'ýn neredeyse Suriye kadar PKK'yý desteklediði, Türkiye'yle iliþkileri bozmamak için zaman zaman sadece göstermelik olarak bazý hareketlerde bulunduðu unutulmamalýdýr. Ayný þekilde Suriye'nin de Türkiye'nin baskýsýyla Öcalan'ýn Suriye'den çýkarýlmasýna kadar, PKK'- nýn en büyük destekçilerinden birisi olduðu bilinmektedir. Suriye þimdi yaptýðýný anlamýþ, Türkiye'yle dostluk kurma sevdalýsý bir ülke konumuna girmiþtir. Ýran'ýn bir yýðýn baþ aðrýsý olmasý nedeniyle, þimdilik Türkiye'yle iyi geçinme niyetini devam ettirmektedir. Ancak Türkiye'nin ABD ile yakýn iliþkiler söz konusu olduðunda ve bu durum Ýran'ý rahatsýz eder hale geldiðinde, Ýran'ý niyet olarak da Türkiye düþmaný görebiliriz. Olaya ABD açýsýndan bakýldýðýnda; Türkiye'ye hava savunma füzesi satmasýnýn kendisine birçok olanak saðlayacaðý muhakkaktýr. Bunlar sýrasýyla: - Ülkesinin savunma sanayisindeki iþsizliðini azaltacaktýr. Ancak Ýran tehdidi de göz ardý edilemez. Çünkü Tahran da yavaþ yavaþ Türkiye için tehdit olabilecek kabiliyet kazanmaktadýr. - Türkiye'nin þu andaki ihtiyacýndan fazla satarak Türkiye'nin ileride yerli üretim arzusunu azaltacak, bu konuda rakip olmasýný önleyecektir. - Türkiye'nin þu andaki ihtiyacýndan fazla satýhtan havaya hava savunma füzesi elde etmesi, satýhtan satýha füze kabiliyetini arttýrma ihtiyacýný kendiliðinden azaltacaktýr. En azýndan Türkiye'ye her yönden gelecek satýhtan satýha füze tehdidini önleyecek, satýhtan havaya füze temin edildiði, u- zun menzilli satýhtan satýha atýlan füze ihtiyacý kalmadýðý telkin edilecektir. - Ýran dört bir taraftan füzesavar füzelerle sarýlarak, Ýran'ýn nükleer silah elde etse dahi, kullanamayacaðý düþüncesi yaratýlarak, hem Ýran halký baský altýna alýnacak, hem de Ýran'ý tehdit gören halklar rahatlatýlacak ve Ýran'a daha rahat saldýrabilecektir. - Orta Avrupa'ya koyacaðý füzesavar füzelerini Türkiye'ye kaydýrarak, Ýran'a karþý RF'nin desteðini alacaktýr. Nitekim Ýran'a uygulanan kýsýtlamalar konusunda Birleþmiþ Milletler'de RF'nin desteði alýnmýþtýr. 21. YÜZYIL A ralýk 2009 [13]
- Silah satýþý vasýtasýyla Türkiye'yle Ýran arasýnda gerginlik yaratarak iki ülkenin ileride de iþbirliði yapmasýna mani olacaktýr. - Irak'ta, Ýran sýnýrýna yakýn olarak konuþlanmýþ, 4 ABD Hava Savunma Üssünde bulunan 15-20 bataryalýk patriot füzelerinin kaplamasýný, Türkiye'dekilerle birleþtirerek, bölgedeki menfaatlerini, silahlý kuvvetlerini ve Ýsrail'i daha etkin koruma altýna alacaktýr. - Olayý siyasallaþtýrarak ihalede RF ve Çin'e karþý lehine ortam yaratmak þeklinde özetlenebilir. Öte yandan TSK'nýn füze ihtiyacýyla, ABD hükümetinin kongreye sunduðu miktar arasýndaki farklýlýk, bu konuda Türk hükümetiyle ABD hükümeti arasýnda gizli bir pazarlýk yapýldýðýnýn açýk ifadesidir. Burada AKP iktidarý ülkedeki malî bunalým nedeniyle, TSK'nýn bir milyar dolarlýk silah alým isteðini, 7.8 milyar dolar gibi göstererek þimþekleri TSK üzerine çekmeye çalýþmýþ olabilir. TSK'nýn füze ihtiyacýyla, ABD hükümetinin kongreye sunduðu miktar arasýndaki farklýlýk, bu konuda Türk hükümetiyle ABD hükümeti arasýnda gizli bir pazarlýk yapýldýðýnýn açýk ifadesidir. Dr. Erdoðan Karakuþ ABD hükümeti de, baþka amaçlarýný gizleyip Ýran'ý öne çýkararak, hem Türkiye-Ýran iliþkilerini gerginleþtirmeye, hem de kongreyi etkilemeye çalýþmýþtýr. Aslýnda Türkiye iyi bir yönetimle, bu füze davasýndan kârlý çýkabilir. Türkiye TSK ihtiyacýndan fazla olan füzelerin bedelini ABD'den çýkartabilir. Çünkü ABD bu silahlarý Avrupa'ya koyamadýðý için, müttefikleri nezdinde itibar kaybetmiþ, güvenilir bir siyaset izlemediði izlenimi yaratmýþtýr. Bu silahlarý Türkiye'ye yerleþtirerek itibarýný belirli ölçüde yükseltebilir. Bu ortamdan fiyat indirimi konusunda da yararlanmak mümkündür. ABD'nin köþeye sýkýþtýðýný ve büyük ölçüde fiyat indirebileceðini düþünen RF ve Çin'in de ihaleyi alabilmek için büyük ölçüde fiyat kýrmak mecburiyetinde kalacaðý bir gerçektir. ABD yýlda 100-150 milyar dolarlýk dokuma ithalatýný, bazý ülkelere koyduðu kýsýtlamalarla siyasî dengeleri koruma amaçlý bir silah gibi kullanmaktadýr. Ýþsizliði önlemek için, ABD tarafýndan Türkiye'ye uygulanan dokuma ihracý kýsýtlamasýnýn kaldýrýlmasý istenebilir. Bu suretle hem iþsizliðin azaltýl- [14] 21. YÜZYIL A ralýk 2009
Patriot Üzerinden Karmaþýk Siyaset masý saðlanabilir hem de çok daha az miktardaki harcamayla silahlar temin edilebilir. Eðer Türkiye; ABD'nin amaçlarýný da karþýlayacak miktarda füze aldýðý ve bir miktarýný da Ýran sýnýrýna yakýn konuþlandýrdýðý takdirde doðal olarak Türkiye-Ýran iliþkileri gerginleþecektir. Gerginliði yatýþtýrmak için, ABD'nin Ýran'a uyguladýðý kýsýtlamalarýn Türkiye'ye özgü yumuþatýlmasý istenebilir. Sonuç olarak; Türkiye füze elde etme konusunda uygun ortam yakalamýþtýr. Çünkü bu tür üstünlükleri olan silahlarý elde etmenin engelleri de çok fazladýr. ABD bu konuda sýkýþmýþ köþeye kýsmýþtýr. Ancak; elinde baþka kozunun olmadýðý zannedilmemelidir. Eðer, bu silahlarý Türkiye'ye yerleþtiremediði takdirde, her ne kadar coðrafî konum itibariyle, Türkiye'ye yerleþtirilenler kadar etkin görev yapamasa da, Irak'ýn kuzey doðusuna yerleþtirebilir. Barzani seve seve oraya konuþlanmasýný ister ve prim yapar. Bu sefer, bu silahlar ileride Türkiye için tehdit haline de gelebilir. Ayný zamanda, Karadeniz'de devamlýlýk arz edecek þekilde füzesavar 21. YÜZYIL A ralýk 2009 [15]
Dr. Erdoðan Karakuþ füzeli gemi konuþlandýrmaya çalýþabilir. Zaten Karadeniz'de daha etkin olabilmek için can atmaktadýr. Bu konuda Montrö nedeniyle bir sýkýntýya girerse, Bulgaristan veya Romanya'ya gemi satarak bu iþlemi yürütebilir. Nereden bakýlýrsa bakýlsýn, bu konu öyle basit bir þekilde bir füze alýmý meselesi deðildir. Bu mesele; Türkiye'yi çok güçlendirip, stratejik dengeyi deðiþtireceðinden, Ýran'ýn nükleer silah elde etmesi halinde dahi, tehdit algýlamasýnýn þiddetinin artmasýna, Türkiye'nin de kendini koruma amaçlý, nükleer silah elde etme arzusunun, alýnan silahlarla telaþa gerek olmadýðý þeklinde, baský altýna alýnmasýnda kullanýlacak büyüklüktedir. O nedenle; patriot üzerinden karmaþýk siyaset daha uzun süre devam edecektir. [16] 21. YÜZYIL A ralýk 2009