BLAGOYA MARKOSKİ COĞRAFYA Sekizyıllık İlköğretimin VIII. Sınıfları İçin MAKEDONYA CUMHURIYETI BİLİM VE EĞİTİM BAKANLIĞI Üsküp, 2010
Yazar: Prof. d-r Blagoya Markoski Düzenleyen: Bilyana Apostolovska-Toşevska - Başkan Militsa Patraklieva-Mitrevska - üye Kitse Gelmanovski - üye Hazırlayan: Üsküp Trimaks Kartografiya Baş yapımcı: Lyube Ristovski Teknik - grafik sorumlusu: Tomislav Dimitrovski Lektör: Violeta Yovanovska - Nikolovska Makedonca'dan Türkçe'ye çeviri: Mr. Mübecel AHMED Dil redaksiyonu: Prof. Dr. Oktay AHMED Lektör: Dr. Aktan AGO Bilgisayar tasarımı : Tomislav Dimitrovski Elizabeta Angelova Anita Milevska Yayıncı: Makedonya Cumhuriyeti Eğitim ve bilim bakanlığı Baskı: Üsküp Dooel Grafik merkezi Tiraj: 700 Makedonya Cumhuriyeti Eğitim ve bilim bakanlığı'nın 23.04.2010 tarihli 22-2346 sayılı kararıyla bu kıtabın kullanılmasına izin verilmiştir. CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека Св.Климент Охридски, Скопје 373.3.016:91(075.2)=163.3 МАРКОСКИ, Благоја Географија за VIII одделение за осумгодишно основно образование/ Благоја Маркоски. - Скопје : Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2010. - 120 стр. : илустр. ; 30 см ISBN 978-608-4575-86-3 COBISS.MK-ID 84077578
Önsöz Sevgili öğrenciler, Yakından uzağa ilkesine dayanarak, sekizinci sınıfta Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avustralya (Okyanusya yla beraber) kıtaları ve Kutup Bölgelerinin coğrafyası ve yaşam ortamının özelliklerini tanıyacaksınız. Konular, dokuz ünitede (birimde) toplanarak, sözü geçen kıtaların doğalcoğrafi ve ekonomik özelliklerini kapsayacaktır. Bölgesel coğrafya özellikleri ünitelerinde, kıtaların ülke ve bölgeleri ele alınmıştır. İlköğretim okullarının sekizinci ve dokuzyıllık eğitimin dokuzuncu sınıfl arı için hazırlanan bu Coğrafya ders kitabında konular iki bütünlükte işlenmiştir. Birinci bütünlük, öğrencilerin kavraması ve öğrenmesi gereken konular içeriğinden oluşmuştur. İkinci bütünlük, başta öğretmenlere yönelik yardımcı metot ve didaktik içeriklerinden oluşmuştur. Bunlar sütunlar şeklinde Diyalog, Sorular, Ödevler, Ek Bilgiler, Unutmayınız, Kavramlar Sözlüğü ve farklı kartografya, cetvel ve resimli eklerdir. Diyalog, öğretmenin öğrencilerle interaktif (etkileşimli) bir şekilde dersin giriş bölümününün gerçekleşmesini sağlar. Sorular ile konunun tekrarı yapılır ve öğrencilerin öğrendikleri bilgiler pekiştirilir. Ek bilgiler bölümü, çok ilgi gösteren öğrencilerin bilgilerini zenginleştirir. Kavramlar Sözlüğü nde, öğretmen ve öğrencilere yönelik, içerikteki terimlerin tanımı verilmiştir. Unutmayınız bölümünün amacı, en önemli bilgilerin kalıcı olmasını sağlamaktır. Alan ve bölgelerin özelliklerini daha görsel bir şekilde kavranmasında kartografya işaretleri, resimler ve tablo ile çizelgeler gibi ekler kullanılmıştır. Verilerin tablo üzerinde gösterilmesi ve değerlendirilmesi, ek bilgilerin edinilmesi ve kişisel kültürün geliştirilmesi amacıyla verilmiş, ezbere öğrenilme mecburiyeti yoktur. Müfredat programına dayalı, Afrika, K. Amerika, G. Amerika, Avustralya (Okyanusya yla beraber) kıtaları ve Kutup Bölgelerinin coğrafyası ve yaşam ortamının özelliklerini kapsayan içeriğin uygun bir şekilde verildiğini ümit etmekteyim. Yazar
DERS KİTABINI KULLANMA YÖNERGESİ (kolonlar - bölümler) Dersin giriş bölümü olarak, öğretmenin öğrencilerle interaktif çalışmasını destekleyen köşe. Öğrenciler tarafından kavranılması gereken konu içeriği. Dersin son bölümü olarak, öğretmenin değerlendirme yapmasına yönelik yardımcı bölüm. II. AFRİKA NIN BEŞERİ VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ DİYALOG» Afrika nın sanayi gelişimi nasıldır?» En gelişmiş ekonomik kolları hangileridir?» Sanayinin gelişme düzeyi nasıldır? Kauçuk Muz Kakao-bitki ve ürün Elmas EK BILGILER Afrika nın iklimi, ekonomik açıdan önemli olan bitkilerin yetiştirilmesini sağlar. Örneğin: muz, kauçuk, kakao, maun ağacı, palmiye vb. АТЛАНТСКИ ОКЕАН Çiftçilik AFRİKANIN EKONOMİK ÖZELLİKLERİ Afrika nın ekonomisi pek gelişmiş değildir. Yeterli derecede araştırılmamış farklı doğal zenginliklere sahiptir. En gelişmiş ekonomik kolları tarımcılık, hayvancılık ve doğal zenginliklerin değerlendirilmesidir. Ham maddelerin büyük bir kısmı sanayisi (endüstrisi) gelişmiş olan Avrupa, ABD ve Asya ülkelerinin ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Ekonomik kollarından tarım ve hayvancılıkla halkın dörtte üçü uğraşmaktadır. Tarımda özellikle palmiye yağı, kakao, yer fıstığı ve zeytin yağının üretimi önemli yer alır. Tarımcılık geniş çapta daha ilkel yöntemlerle yapılmaktadır. Afrika da hayvancılık; koyun, keçi, sığır ve develerin yetiştirilmesini kapsar. Koyun, keçi ve develer daha yoğun bir şekilde Kuzey Afrika da, sığırlar ise savan ve isteplerde yetiştirilir. Hayvancılık genellikle geniş çapta fakat ilkel yöntemlerle yapılmaktadır. İkincil derece sektörler, farklı mineral ve madenlerin değerlendirilmesine yöneliktir: elmas, kobalt, altın (dünyada altın üretiminin %70 in- buğday mısır pirinç baharat kahve zeytin çay kakao pamuk zeytin palmiyeleri Ayvancılık deve tütün sığır üzüm güney meyveleri keçi urma koyun ИНДИСКИ ОКЕАН TARIM den fazlasını kapsar), fosfat, krom, manganez, vanadyum, bakır, antimon ve radyoaktif elementlerden uranyum ve radon (dünya üretiminin %30 unu kapsar). Afrika, daha doğrusu Sahra, Libya, Mısır Arap Cumhuriyeti ve Nijerya da büyük petrol yedekleri bulunmuş ve istifade edilmektedir. Sanayi, ekonomik kol olarak en çok Güney Afrika Cumhuriyeti nde gelişmiş, diğer ülkelerde genellikle hafif sanayi gelişmiştir. Ulaşım hatları ve ağı ile alt yapının yetersiz olması, sanayinin gelişmesini olumsuz yönde etkilemiştir. АТЛАНТСКИ ОКЕАН nikel boksit TES antimon kobalt HES demir platin petrol krom gümüş doğal gaz manganez cıva petrol kalay titanium boru hattı magnesium azbest fosfor???? kurşun grafit çinko fosfat altın taşkömürü uranium linyit kömürü ИНДИСКИ ОКЕАН ENERJİ KAYNAKLARI VE HAM MADDELER АТЛАНТСКИ ОКЕАН metalürji metal sanayisi petrokimya sanayisi gıda sanyisi tekstil sanayisi kimya sanayisi selüloz ve kağıt sanayisi KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ ELMAS- değerli ve hemen hemen tertemiz mineraldir. İçinde çok az demir, manganez ve diğer elementler de bulunur ve minerale kırmızı, yeşil, mavi veya sarı rengini verirler. Takıların imalatı, sanayi ve teknik alanlarında kullanılır. Elmas en katı (sert) mineraldir. En fazla Afrika kıtasında bulunur ve üretilir. ALTIN - parlak ve sarı renkte, hafif ve esnek olan değerli bir metaldir. Hava ve suya dirençli, dünyada en nadir bulunan metallerden biridir. Takıların imalatı, sanayi vb. alanlarda kullanılır. En yoğun bir şekilde Güney Afrika Cumhuriyeti, Rusya ve Avustralya da bulunur. PETROL sıvı madensel yakıttır. Tortul kayalarda bulunur. Özellikle, motorların icatı ile önem kazanmıştır. Mazot, gaz, motor yağları, parfüm vb. ürünlerin elde edilmesinde kullanılır. SORULAR» Afrika kıtasının ekonomisi neden gelişmiş değildir?» Hangi ekonomik kolları en gelişmiş sayılır?» Afrika da yatiştirilen tarım bitkileri ve hayvan topluluklarını sayınız.» Afrika nın hangi alanları petrol ve mineral ham maddeleri ile zengindir? Petrol rafinerisi ИНДИСКИ ОКЕАН SANAYİ ÖDEV» İnternet ve diğer kaynaklardan yararlanarak Afrika kıtasında yetiştirilen bitkilerin resimlerinden albüm oluşturunuz. II. AFRİKA NIN BEŞERİ VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ Öğrenmeye özel ilgi gösteren öğrencilere yönelik köşe. Görsellik amacı ile verilmiş harita ve resimler. Kavramlar Sözlüğü nden bilimsel terimlerin tanımı öğrenilir. Öğretmenin önerisi ile öğrencilerin bireysel çalışması.
ÜNİTE VE KONULAR I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ - AFRİKA - COĞRAFİ DURUMU, BÜYÜKLÜĞÜ VE KEŞFİ - RÖLYEF VE KIYILARI - İKLİM - HİDROGRAFYA - BİTKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVANAT DÜNYASI II. AFRİKA NIN BEŞERİ VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ - AFRİKA NIN BEŞERİ ÖZELLİKLERİ - AFRİKA NIN EKONOMİK ÖZELLİKLERİ III. AFRİKA KITASINA BÖLGESEL BAKIŞ KUZEY AFRİKA - KUZEY AFRİKA ÜLKELERİ - KUZEY AFRİKA NIN BÖLGESEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ DOĞU AFRİKA - DOĞU AFRİKA ÜLKELERİ - DOĞU AFRİKA NIN BÖLGESEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ GÜNEY AFRİKA - GÜNEY AFRİKA ÜLKELERİ - GÜNEY AFRİKA NIN BÖLGESEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ MERKEZİ AFRİKA - MERKEZİ AFRİKA ÜLKELERİ - MERKEZİ AFRİKA NIN BÖLGESEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ BATI AFRİKA - BATI AFRİKA ÜLKELERİ - BATI AFRİKA NIN BÖLGESEL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
AFRİKA COĞRAFİ DURUMU, BÜYÜKLÜĞÜ VE KEŞFİ I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ DİYALOG» Geçen öğretim yılında hangi kıtaları öğrendiniz ve öğrenmeniz gereken diğer hangi kıtalar kaldı?» Afrika kıtasının özellikleri nelerdir?» Afrika nerede bulunur? Coğrafi durumu Dünya üzerinde Afrika kıtası merkezi konuma sahiptir. Üzerinden Ekvator ve Başlangıç (Greenwich) Meridyeni geçer. Afrika, diğer kıtalara en yakın kıta sayılır. Kuzey ve kuzeydoğuda Akdeniz ve Kızıldeniz, doğuda Hint Okyanusu, ve batıda Atlas Okyanusu arasında bulunur. Avrupa kıtasına Cebelitarık boğazı ve Siçilya geçiti ile yaklaşır. Asya kıtasından Süveyş Kanalı ile Kızıldeniz ve Bab ül Mandeb boğazı ayırır. Diğer kıtalardan binlerce kilometre uzakta bulunur. Afrika kıtasına birkaç küçük takımada ve Madagaskar adası aittir. 6 ÖDEV» Afrika kıtası diğer kıtalardan kaç kilometre uzaktır? Öğrenmeye çalışınız.» Harita üzerinde Afrika kıtasının hangi okyanus ve denizler ile çevrili olduğunu bulmaya çalışınız! Büyüklüğü Afrika karası Ekvator un kuzey ve güneyine uzanır. Kıtanın üçte ikisi kuzeyde, üçte biri ise güneyinde yer alır. Afrika nın yüzölçümü 30,3 mil. km 2 (daha doğrusu 30 311 554 km 2 ) dir. Afrika kıtasında bulunan 54 ülkede 956 mil. nüfus yaşar.
Keşfi Afrika, Eski Dünya (Avrupa, Asya ve Afrika beraber) olarak bilinen dünyanın bir parçası olarak, Avrupa ve Asya kıtalarıyla her zaman yakın temasta bulunmuştur. Özellikle Kuzey Afrika bölgesinden Mısır Arap Cumhuriyeti ve Nil ırmağı vadisi, Etiyopya ve Kızıldeniz ile Atlas dağlarının kuzey bölgeleri ile bağlantı kurulmaktadır. Sahra Çölü gibi Afrika nın diğer bölgeleri, büyük coğrafi keşiflerden, daha doğrusu XV. yüzyıldan sonra ortaya çıkmıştır. 1497 ile 1498 yılları arasında Vasco da Gama, Afrika kıtası çevresini deniz yolu ile gezmiştir. XVII., XVIII., XIX. ve XX. yüzyılda kıtanın içerisinde birçok keşifler yapılmış ve araştırmalar gerçekleşmiştir. Afrika kıtası ile ilgili araştırmaları tanınmış araçtırmacı David Livingstone yapmıştır. Lizbon, Portekiz Atlas Okyanusu Afrika Ümit Burnu Asya Kalküta, Hindistan Madagaskar Vasco da Gama nın deniz yolculuğu 1497-1498 y. KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ AFRİKA - dünya üzerinde merkezi konumu olan, Asya kıtası ile karadan bağlanan ve etrafı su ile çevrili kıtadır. Afrika kıtasından Ekvator ile Greenwich Meridyeni geçer. CEBELİTARIK BOĞAZI - doğal deniz geçidi olarak Akdeniz i Atlas Okyanusu na bağlar, Fas ve İspanya ülkeleri üzerinden Avrupa yı Afrika dan ayırır. Genişliği 14 km dir. SINIR ÇİZGİSİ doğal veya idari sınır çizgisi olarak coğrafi bütünlükleri belirler. SÜVEYŞ KANALI - Akdeniz ve Kızıldeniz i bağlar ve Atlas Okyanusu, Akdeniz ile Hint Okyanusu arasında en kısa deniz yolu iletişimi sağlar. EK BILGILER Afrika sözcüğü, eski Berberi dili ve Atlas dağları bölgesinde (Cezayir, Fas, Tunus) yaşayan Afra halk dilinden kaynaklanır. VII. yüzyılda Araplar Kuzey Afrika yı Efrika olarak adlandırmış, daha sonra da bu kıta Afrika adını almıştır. Victoria Çağlayanı yakınlığında bulunan David Livingstone heykeli SORULAR» Afrika nın, dünya üzerindeki konumu nedir?» Hangi okyanus ve denizlerle çevrilidir?» Afrika dan hangi coğrafya çizgileri geçer?» Afrika nın yüzölçümü ve nüfusu ne kadardır?» Tarihi boyunca Afrika, hangi kıtalarla bağlantılar kurmuştur?» Afrika nın keşfedilmesinde en önemli ve tanınmış araştırmacıları söyleyiniz. I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
RÖLYEF VE KIYILARI I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ DIYALOG» Rölyef nedir?» Haritayı incelerek Afrika kıtasında rölyef şekillerini ayırt etmeye çalışınız.» Afrika kıtası rölyefinin özellikleri nelerdir?» Hangi rölyef şekilleri en yaygın olarak görülür? EK BILGILER Jeolojik evreler boyunca, Gondvana adı verilen geniş kara parçasının büyük kısmı dünyanın güney yarım küresinde yer almıştır. Özellikle Afrika kıtasının günümüzdeki alanlarını (Atlas dağları hariç), Suudi Arabistan, Güney Amerika ve Hindistan ın doğu ile Avustralya nın batı bölgelerini kapsamıştır. Tektonik hareketlerle bu kara parçası bölünerek, kara-kıtalaraayrılmış ve kıtaların dağılımı ortaya çıkmıştır. Karanın bölünmesi, Kreda adı verilen 70 milyon yıl önceki jeolojik zamanda gerçekleşmiştir. Jeoloji Jeolojik zamanlara göre Afrika kıtası üç kayadan oluşan eski kara parçasıdır. Gondvana olarak adlandırılmıştır. Rölyef Afrika nın rölyefinde çok sayıda farklı rölyef şekilleriyle geniş platolar (yaylalar) yer alır. Deniz kıyılarında rölyef dik yamaçlı olup, deniz kıyılarına doğru eğimi azalarak, Afrika karası dar ve alçak deniz kıyı şeridi ile çevrilidir. Platolardan birkaç dağ kitlesi yükselmektedir. Kuzey kesimlerinde Atlas, Ahagar, Tibesti, ve Darfur dağları yer alır, rakımı (yükseltisi) 3.000 m civarındadır. Bu dağlar Sahra Çölü ne uzanır. En büyük ve yüksek dağlar kıtanın doğu bölgelerinde yaygındır. Örneğin, Etiyopya Dağları, Büyük Göller çevresinde Kilimanjaro, Kenya, ve Ruvenzori. Rakımı 5.000 m dir. Bu dağları haritada bulmaya ve rakımlarını belirlemeye çalışınız. 8 ÖDEV» Harita üzerinde Afrika kıtası çevresindeki ada, yarımada ve körfezleri bulunuz!
Zambezi, Okavango ve Kunen akarsularının güneyinde bulunan platoların rakımı 1.200 m civarındadır. Batı, doğu ve güneyden 2.500 m nin üzerinde yüksek olan deniz kıyı dağları ile çevrilidir. En büyüğü, Kvatlamba dağıdır. Orta kesimlerinde Kalahari Çölü, Atlas Okyanusu kıyılarında Namib Çölü uzanır. Afrika nın orta veya merkezi bölgeleri, doğu ve güney dağ şeridi ile Atlas Okyanusu ve kuzeyde Kongo ırmak vadisi arasında yer alır. Bu bölgede, özellikle Angola ve platoları, Kongo Havzası ve Kamerun Dağları tanınmıştır. Afrika nın batı kesimleri ile Gine Körfezi nin kuzeyindeki alanların rakımı alçak (2.000 m nin altında) ve geniş düzlüklerdir. Rölyefinde özellikle çöller yaygındır. Dünyanın en sıcak çölü, Sahra Çölü dür. Sahra Çölü kıtanın kuzey ve batı kesimlerine uzanır ve Atlas Okyanusu ndan Kızıldeniz e kadar 7 mil. km 2 alanı kapsar. Tanınmış diğer çöller, Afrika nın güneyinde Kalahari ve Namib çölüdür. Çöl alanlarında rüzgar aşındırma ve biriktirme şekilleri görülür. Daha büyük düzlükler, Kongo Havzası nın orta kesimleri, Senegal Düzlüğü, Çad Gölü ile Gine Körfezi kıyılarındaki düzlüklerdir. Kıyıları Afrika nın kıyıları pek girintili ve çıkıntılı değildir. Kıyıları yüksek, dik yamaçlı ve dardır. Körfez, ada ve yarımadalar çok az görülür. Akdeniz kıyılarında Sidra ve Gabes körfezi, Tunus ve Barka yarımadalarıdır. Hint Okyanusu kıyılarında Somali yarımadası ve Madagaskar adası, Komor, Maskeren ve Seyşel adalarıdır. Atlas Okyanusu kıyılarında São Tomé ve Príncipe adaları ile Gine Körfezi tanınmıştır. Güney Afrika kıyılarında tanınmış Ümit Burnu uzanır. SORULAR» Afrika da tanınmış rölyef bütünlükleri hangileridir?» Afrika nın daha büyük dağ kitlelerini sayınız.» Afrika da en yüksek tepenin adını söyleyiniz.» Sahra nın rölyef özellikleri nelerdir?» Harita üzerinde Afrika nın diğer çöllerini de bulmaya çalışınız.» Afrika kıyılarının girinti ve çıkıntılığı nasıldır? Çöller KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ YARDANGLAR - Rüzgârların etkisiyle aşındırma ve biriktirme şekilleri oluşur. Kayalar üzerinden kum, çakıl parçalarını, rüzgârlar uzaklaştırarak dirençli kayalar açıkta kalır ve yardanglar ortaya çıkar. KUMULLAR - Çöllerde kum ve çakılın birikmesiyle oluşur. Kuzey Afrika da kumullar ile geniş çöl alanları yaygındır. Orta Asyada kumsal çöller, kum-çöl, Moğolistanda şamo, Arap Yarımadası nda nefud olarak adlandırılır. ÇÖL - Dünyanın en az (200 mm nin altında) yağış alan ve bitki örtüsünden yoksun olan alanıdır. Yağışlar birkaç yıl bile görülmeyebilir. AFRİKA BOYNUZU - Afrika nın kuzey doğusunda Aden körfezi ile Hint Okyanusu arasında uzanan ve Somali ülkesinin bulunduğu yarımadadır. 9I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
İKLİM I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ DIYALOG» Afrika kıtasında hangi iklim hüküm sürer?» Afrika kıtasında iklim diğer kıtalara göre daha sıcaktır. Neden?» İklim kuşakları nedir? KUZEY ILIMAN KUŞAK SICAK KUŞAK GÜNEY ILIMAN KUŞAK İklim kuşakları Rüzgar fırtınası EK BILGILER KUZEY SOĞUK KUŞAK GÜNEY SOĞUK KUŞAK Afrika kıtasından Ekvator geçer ve kıtayı iki parçaya böler. Dolayısıyla kıtanın üzerine birkaç iklim bölgesi uzanır. Ekvatoral veya sıcak iklim bölgesi, kuzey ve güney dönenceler arasında; Ekvator un 23 o ve 27 kuzey ve güney enlemleri arasında yer alır. Afrika nın iklimi, coğrafi durumuna bağlı olarak gelişir. Afrika kıtasından Ekvator geçer ve kıtayı kuzey ve güney Afrika ya ayırır. Dolayısıyla iklim kuşaklarının dağılımı da eşit olur. Ekvator un çevresinde (kuzey ve güneyinde) ekvatoral sıcak kuşak yayılır. Sıcak iklim bölgesinin kuzey ve güneyinde tropikal, subtropikal ve ılıman iklim bölgeleri uzanır. Ekvatoral iklim bölgesinde sıcaklıklar 24-25 o C ve yıllık sıcaklık farkı 2-3 o C derecedir. Yağış miktarı yüksektir, özellikle Gine Körfezi nde her gün öğleden sonra yağış görülür ve yıllık yağış 12.000 mm dir. Tipik ekvatoral iklimi, 0-10 o kuzey ve güney coğrafya enlemleri arasında, Yukarı Gine ve Kongo Havzası nda hüküm sürer. Bu iklim bölgesinde tropikal ormanları gelişmiş bulunur. Tropikal iklim bölgesi, ekvator iklim bölgesinin kuzey ve güneyine uzanır. Bu iklim bölgesinde iki farklı mevsim yaşanır: yağışlı yaz ve kurak dönem. Tropikal bölgesinin kuzey ve güneyinde subtropikal iklim bölgeleri yer alır. Kısa ve seyrek yağış dönemlerinde çöller ortaya çıkar ve bunlar çöl kuşakları olarak da bilinmektedirler. Örneğin, kuzeyde Sahra Çölü, güneyde Kalahari ve Namib çölleridir ve bunlarda tipik çöl iklimi hüküm sürer. АТЛАНТСКИ ОКЕАН nemli subtropikal kurak subtropikal tropik genelde kuru kurak tropikal kurak subekvatoral nemli subekvatoral ekvatoral DENIZ AKINTILARI RÜZGARLAR sıcak musonlar soğuk pasatlar ИНДИСКИ ОКЕАН İKLİM
Gündüzleri çöllerde sıcaklık 50 o C, geceleyin ise 30 o C ye düşer. 200 mm den az olan yıllık yağış miktarı, yıllarca olmayabilir. Namib çölünde ise yağışlar hemen hemen hiç yoktur. Kar yağışı en kuzey bölgelerde (Atlas) ve en güney dağlarda (Kvatlamba) görülür. Kilimanjaro, Kenya ve Ruvenzori gibi dağlarda ise kalıcı (daimi) kar vardır. Ilıman iklim bölgeleri, kıtanın en kuzey ve en güney kesimlerinde, dört mevsimin yaşandığı alanlara yayılır. Atlas dağ kitle bölgesi ile Güney Afrika Cumhuriyeti nin güney bölgesini kapsar. Afrika nın iklim özellikleri deniz akıntılarının hareket ve yönüne bağlı olarak gelişir. Kuzey batı Afrika nın kıyılarından soğuk Kanarya akıntısı, Gine körfezi kıyılarından sıcak Gine akıntısı geçer. Afrika kıyılarından geçen Benguel deniz akıntısı da iklimi etkiler. АТЛАНТСКИ ОКЕАН (milimetre) 250 ye kadar ИНДИСКИ ОКЕАН YAĞIŞLAR İklim özelliklerinden biri, harmatan adı ile bilinen Sahra rüzgarıdır. Sahra nın kuzey bölgesinden Ekvator a doğru eser. Bazı bölgelerdeki yüksek sıcaklıklar ile kuraklıklar bir yandan ve büyük nem miktarı ile yağışlar diğer yandan yaşamı zorlaştıracak etkenlerdir. Dolayısıyla bu bölgeler nüfus ile seyrek yerleşmiştir. SORULAR» Afrika kıtası hangi iklim kuşaklarına uzanır?» Ekvator iklim bölgesi nerede yer alır?» Ilıman iklim kuşakları Afrika nın hangi enlem ve bölgelerini kapsar?» Harmatan nedir?» Çöller nüfus ile yerleşmiş değildir. Neden? ÖDEV» Konudaki içerik ve metne bağlı olarak, harita üzerinde Afrika nın nemli ve kurak bölgelerini belirlemeye çalışınız. KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ İKLİM TİPLERİ (ÇEŞİT- LERİ) - Yeryüzünde farklı iklim özellikleri görülen iklim tipidir. Örneğin, ılıman iklim kuşağında Akdeniz, okyanusal, karasal, ılıman karasal ve dağ iklim tipi hüküm sürer. ÇÖL İKLİMİ - çok az yıllık yağış miktarı (200 mm den az) veya birkaç yıl hiç yağış görülmeyen iklim tipidir. Yazın hava sıcaklıkları yüksek, gündüz ile gece arasındaki sıcaklık farkı ise yüksek olur. BOZKIR (İSTEP) İKLİMİ - bozkırlarda hüküm sürer. Yağış miktarı yetersiz (yıllık 300-400 mm), yılın yaz aylarında sıcaklıklar yükselir. I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
HİDROGRAFYA I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ DİYALOG» Afrika kıtası hangi okyanus ve denizlerle sınırlanır?» Havza nedir?» Afrika kıtasından hangi nehirler akar? EK BILGILER Afrika kıtasının en büyük nehirleri; Nil, Kongo, Nijer, Zambezi, Oranye, Lümpopo, Senegal ve Volta nehridir. NEHİR UZUNLU km HAVZA km 2 Nil 6 671 2,87 Kongo Nijer Zambezi Oranye Senegal Limpopo 4 320 4 160 2 660 1 860 1 700 1 600 3,7 2,1 1,33 1,02 0,44 0,44 Afrika kıtasının hidrografyası farklılık gösterir. Birkaç havza ayırt edilebilir: Akdeniz havzası, Atlas Okyanusu havzası, Hint Okyanusu havzası, Kızıldeniz havzası ve kapalı havza bölgesidir. Havzalar ve akarsular Akdeniz havzası, Nil ırmağı ve Atlas dağlarının birkaç küçük akarsu akıntılarını kapsar. Afrika akarsu havzasının %20 sini kapsar. Dünyanın en uzun ırmağı Nil ırmağıdır ve Sahra Çölü nden geçebilen tek ırmaktır. Hint Okyanusu ve Kızıldeniz havzası kıtanın %19 unu kapsar. Havza; Cuba, Şebeli, Zambezi, Limpopo ve çok sayıda diğer akarsuları içine alır. Atlas Okyanusu havzası, kıta alnının en büyük (yaklaşık %31) kısmını kapsar. Havzaya Senegal, Nijer, Kongo, Oranye vb. nehirler girer. Bu nehirlerı haritada bulunuz! Kongo Irmağı nın en yoğun akarsu ağı vardır ve Afrika nın su ile en zengin ırmağıdır. АТЛАНТСКИ ОКЕАН ÖDEV» Coğrafya atlasındaki Afrika haritasında, daha büyük nehir ve gölleri bulmaya ve hangi nehirlerin hangi ülkelerden aktığını belirlemeye çalışınız. Kapalı havza bölgesi Akdeniz Havza Bölgesi Hint Okyanusu Havza Bölgesi Atlas Okyanusu Havza Bölgesi ИНДИСКИ ОКЕАН HAVZALAR
Kapalı akarsu havzası Afrika kıtasının %30 unu kapsar. Alanın büyük bir kısmı kurak ve büyük nehirlerden yoksundur. En uzun olan Şari nehri Çad Gölü ne dökülür. Akarsuların büyük bir kısmı yıl boyunca susuz kalarak çok sayıda kuru akarsu vadileri oluşur. Nehir akıntıları okyanuslara yaklaştıkça eğimleri artar ve büyük enerji potansiyeline sahiptirler. Göller Afrika kıtasındaki göller genellikle tektonik gölleridir. Bunların birçoğu tatlı veya tuzlu, sürekli veya iklime bağlı periyodik göllerdir. En büyüğü, Victoria Gölü dür ve dünyada üçüncü büyük göldür. Victoria Gölü nden Beyaz Nil ırmağı akar; Tanganika Gölü (derinliği 1.435 m), Nyasa Gölü, Şire ırmak akıntısıyla Zambezi ırmağına, Albert Gölü, Edvard Gölü, Tana Gölü ne dökülür. Bu göller Afrika daki tektonik fay hattı boyunca yer alan ve ulaşıma elverişli göllerdir. Çad Gölü, Afrika da kapalı havza bölgesinin en büyük kısmını kapsar. Derinliği sadece 1,5 m, kurak bölgede yerleşmiş, alanı değişken olan göldür. Kalahari Çölü nde büyük bataklıklar ve Makarika Gölü bulunur. Afrika kıtasında çok sayıda göllere dönüşmüş alanlar görülür. Bu göller nemli yağışlı dönemlerde su ile bol, kurak dönemlerde ise susuz kurak göl çanaklarına dönüşürler. KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ DOĞAL SU KAYNAKLARI insanların faydalandığı ve kendi ihtiyaçlarına yönelik amaçlar ile kullandıkları doğal zenginliklerdir. Doğal su kaynakları elektrik enerjisi, ulaşım ve taşımacılık, beslenme ve turizm gibi yaşamın birçok alanlarında kullanılmaktadır. ÇAĞLAYAN - Akarsuların yukarı akıntılarında, yatak eğiminin fazla olduğu yerlerde akarsu aşındırmasıyla basamaklar oluşur. Akarsuların bu basamaklardan düşerek aktıkları yerlere çağlayan denir. DELTA- Akarsuların denize ulaştıkları yerlerde taşıdıkları maddeleri biriktirmesiyle oluşan üçgen biçimli alüvyal ovalardır. Özellikle Nil, Volga ve Tuna ırmaklarında delta şeklindeki akarsu ağızları görülür. GÖLLER - karada oluşmuş çanakların su ile dolması ve doğrudan denizlerle bağlantısı olmayan sulardır. AKARSULAR - yeryüzündeki kaynaklardan denize, göle veya daha büyük ırmağa doğru akarsu yatağından akan sulardır. AKARSU HAVZASI - belirli bir alandan ana akarsuyun akarsu kollarıyla topladığı suları kapsar. Akarsu havzaları aralarında su bölümü çizgisi ile ayrılır. AKARSU AĞI bir bölge, ülke, ada ya da kıtanın birbirine bağlı veya bağlı olmayan akarsu akıntılarıdır. SORULAR» Afrika kıtasının suları hangi havzalara dökülür?» Hangi ırmağı Akdeniz havzasına aittir?» Hint Okyanusu na dökülen ırmakları sayınız.» Atlas Okyanusu na hangi ırmaklar dökülür?» İç kapalı havza nedir?» Afrika nın Büyük Göller ini sayınız.» Çad Gölü nün özellikleri nelerdir? Doğu Afrika da tektonik göller I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ 13
BİTKİ ÖRTÜSÜ VE HAYVANAT DÜNYASI I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ DİYALOG» Afrika kıtasında rastlanılan birkaç bitki topluluğunu söylemeye çalışınız.» Hangi bildiğin gövdeli bitkiler Afrika kıtasından gelmiştir?» Çöllerde hangi bitkiler gelişir?» Afrika kıtasında yaşayan hayvan türlerinden bazılarını sayınız. Balta girmemiş orman EK BILGILER Savan Baobab ağacı savanlarda yetişir. Çok geniş gövdesi (çapı 8 m) olan ve büyük su deposu içeren ağaçtır. Ürünleri beslenme için kullanılır. İnsanlar ise gövdesini aşındırarak, yerleşmeye uygun hale getirirler. Baobab ağacının yüksekliği 20 m dir ve maymun ekmek ağacı olarak da bilinmektedir. Afrika nın bitki örtüsü ve hayvan toplulukları coğrafi ve iklim özelliklerine bağlı olarak gelişmiştir. Bitki örtüsü Afrika da bitki örtüsü bölgeleri genellikle orman, otlak ve çöl alanları olarak görülür. Ormanlık alanlar Ekvator un etrafında, özellikle Yukarı Gine, Nijer Irmağı nın aşağı akıntısı ve Kongo Havzası nda yaygındır. Orman alanlarında palmiye, maun, abanos ve diğer ağaçlardan oluşmuş yüksek ve zengin yağmur ormanları, alçak bitki örtüsüyle ise balta girmemiş ormanlar olarak adlandırılan zor geçitli ormanlar yer alır. Ekvatoral ormanları kuzeye ve güneye doğru yavaş yavaş seyrekleşerek 1-3 m yüksek otlardan oluşan savanlar ortaya çıkar. Savanlar da kuzey ve güneye doğru alçak otlar, dikenli bitkilerden oluşan ve maki adı verilen çalılar, seyrek otlaklar ile yarı çöl alanlarına dönüşürler. Bu bölgeler istep veya bozkır olarak bilinmektedir. İstepler yavaş yavaş bitkilerin seyrek olduğu yarı çöl çöl АТЛАНТСКИ ОКЕАН savan vaha istepler (bozkır) tropikal ormanlar iğne yapraklı ormanlar yüksek dağ otlakları ИНДИСКИ ОКЕАН BİTKİ ÖRTÜSÜ
veya bitki örtüsü olmayan ya da sadece kaktüslere rastlanılan çöl alanlarına dönüşürler. Çöl bölgelerinde vahalara rastlanır. Vahalarda gelişmiş bitki örtüsü, çöllerin diğer alanlarında ise yağış dönemlerinde seyrek bitki örtüsü ortaya çıkar. Vahalarda genellikle palmiyeler, bazı yerlerinde tarımsal bitkiler de yetiştirilir. Hayvanat dünyası (hayvan toplulukları) Afrika kıtasının hayvanat dünyası çok çeşitlidir. Tropikal bölgelerde fil, gergedan ve maymunlara rastlanır. Savanlar ve isteplerde en fazla otobur hayvanlar, yani zürafa, antilop ve boğa, etobur hayvanlardan ise aslan, leopar, vahşi afrika köpeği vb. yaşar. Su yüzeyleri bulunan alanlarda gergedan, timsahlar, kuşlar sürüngenler ve böcekler yaygındır. Özellikle çeçe sineği uyku hastalığına, Malarya sivrisineği de Malarya (sıtma) hastalığına neden olur. Gergedan Zürafa Kobra Sırtlan Leopar Aslan KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ Şempanze YAĞMUR ORMANLARI - Yüksek sıcaklıklar ve büyük yağış miktarı olan alanlarda tropikal ormanları gelişir. Balta girmemiş ormanlar Afrika, Asya, ve Güney Amerika nın ekvatoral bölgelerinde yaygın olarak görülür. SAVANLAR - yüksek otlaklardan oluşan tropikal bölgeleridir. Savanlar Afrika, Güney Amerika ve Asya da bulunur. Savanlarda bir nemli ve bir kurak dönem yaşanır. SORULAR» Afrika da hangi bitki örtüsü bölgeleri ayırt edilebilir?» Balta girmemiş orman nedir? Afrika nın neresinde yaygındır?» Balta girmemiş ormanlarda rastlanılan gövdeli bitkilerden bazılarını söyleyiniz.» Savan ve istep nedir?» Hangi bitki örtüsü özellikle Afrika kıtasında gelişmiştir?» Vaha nedir?» Afrika kıtasında hangi hayvan toplulukları özellikle yaygındır? Afrika mandası ÖDEV» Literatür ve internetten faydalanarak, bitki örtüsü haritaları ve Afrika kıtasında yaşayan bitki ve hayvan türleri fotoğraflarından kolleksiyon hazırlayınız. I. AFRİKA NIN DOĞAL COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ 15
AFRİKANIN BEŞERİ ÖZELLİKLERİ II. AFRİKA NIN BEŞERİ VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ DİYALOG» Afrika nüfusu hakkında neler biliyorsunuz?» Afrika da hangi ırk grubu yaygındır?» Afrika da halkın yaşam biçimi nasıldır? Masailer Afrika kıtasında 956 milyon nüfus yaşar. Afrika kıtası yüzölçümüne göre nüfus ile seyrek yerleşmiş kıta sayılır. Çöllerde 1 km 2 de 1 kişi, ekvatoral ormanlarda 1 km 2 de 5 kişi, savanlarda ve isteplerde 1 km 2 de 10 kişi yaşar. Nüfus ile en yoğun yerleşim bölgeleri deniz kıyıları, özellikle Gine Körfezi kıyılarındaki ülkeler, Nil ırmağının aşağı akıntısı, Güney Afrika Cumhuriyeti, Atlas dağlarının kuzeybatı kesimleri ve Büyük Göller çevresindeki doğu bölgelerdir. Afrika da nüfusun doğal artışı yüksek sayılır. Son 20-30 yıl içerisinde yaşam ve sağlık hizmetlerinin iyi yönde gelişmesi ve düzene girmesiyle nüfus sayısında sürekli artış yaşanmaktadır. Nüfusun %95 inden fazlası Afrikalı, %5 i ise Avrupa ve Asya kökenlidir. Afrika nüfusu birkaç ulus grubuna ayrılır: zencimsi grubu - Güney Afrika nın ekvatoral ormanlarında yaşayan Pigmeler, Buşmenler ve Hoptentotlar; zenci grubuna, Merkezi ve Batı Afrika zencileri girer; Bantu zencileri, Merkezi ve Güney Afrika da yaşar; Nilot grubu, Nil ırmağının yukarı akıntısında yaşar; Afrika nın kuzey bölge- АТЛАНТСКИ ОКЕАН NÜFUS YOĞUNLUĞU (km 2 /kişi) 200 ve üzeri Buşmenler 1 den az nüfus ile yerleşmemiş alanlar ИНДИСКИ ОКЕАН
lerinde yerleşmiş Hamit grubu nu ise Araplar, Tuaregzler ve Bedeviler teşkil eder. Avrupa nüfusu, Afrika nın Güney Afrika Cumhuriyeti nde en yaygındır. Afrika halkı farklı dilleri konuşmaktadır. Birçok yerli diller bulunmakta, ayrıca Avrupa kolonilerine (sömürgelerine) uygun olarak büyük ölçüde İngilizce ve Fransıca da resmi diller olarak kullanılmaktadır. Kuzey Afrika da Arapça konuşulmaktadır. Dini mensubiyetlerine göre, Afrika halkının bir kısmı Hristiyan (sömürgeci ülkeler olarak Büyük Britanya, Fransa, Belçika, İspanya, Portekiz vb.larının etkisiyle), bir kısmı ise Müslümandır, ancak yerli halkın büyük bir kısmı geleneksel kültlerine tapmaya devam etmektedir. Doğal ve toplumsal koşullar, Afrika halklarının farklı kültür ve geleneklere sahip olmasını etkilemiştir. Tipik örnekler olarak Masailer, Pigmeler, Buşmenler, Bedeviler vb.larının kültürlerini verebiliriz. Deniz kıyı bölgeleri ve büyük şehirlerde Avrupa ve Asya kültürlerinin etkileri görülür. SORULAR» Afrika kıtasının nüfusu ne kadardır?» Nüfusun kıta üzerindeki ve bölgelerindeki yoğunluğu nasıldır?» Afrika nüfusunu hangi ulus grupları oluşturur?» Avrupa göçmenleri» Afrika nın hangi bölgelerine en çok yerleşmiştir?» Afrika da hangi diller konuşulmaktadır?» Dini mensubiyete göre halkın bölgesel dağılımı nasıldır? ÖDEV» Araştırma yaparak, Afrika nın farklı bölgelerinde nüfusun dil ve dini mensubiyetini öğrenmeye çalışınız. KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ ARAPLAR - Sami halk grubudur. Arap yarımadasından başlayarak fetih hareketleri ve göçleriyle tüm Kuzey Afrika ya (Mısır Arap Cumhuriyeti nden Fas a kadar) yayılmıştır. BEDEVİLER - göcebe hayvancılığı yapan Araplardır. Özellikle K. Afrika Arap ülkelerine yerleşmiş, sürekli göç hareketlerinde bulunan ve göçebe yaşamı sürdüren nüfusu oluşturur. BUŞMENLER - Güney Afrika da, Kalahari çöl bölgesinde yaşayan, ilkel avcılık ve ürün toplamakla uğraşan bir etnik topluluktur. TUAREGLER- Berberi halk grubudur. Orta Sahra da kabileler şeklinde yaşayan; deve, eşek, koyun ve keçilerin yetiştirilmesi ve vahalarda tarım ile uğraşan halk grubudur. II. AFRİKA NIN BEŞERİ VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ 17
AFRİKANIN EKONOMİK ÖZELLİKLERİ II. AFRİKA NIN BEŞERİ VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ DİYALOG» Afrika nın sanayi gelişimi nasıldır?» En gelişmiş ekonomik kolları hangileridir?» Sanayinin gelişme düzeyi nasıldır? Kauçuk Muz Kakao-bitki ve ürün Elmas EK BILGILER Afrika nın iklimi, ekonomik açıdan önemli olan bitkilerin yetiştirilmesini sağlar. Örneğin: muz, kauçuk, kakao, maun ağacı, palmiye vb. Afrika nın ekonomisi pek gelişmiş değildir. Yeterli derecede araştırılmamış farklı doğal zenginliklere sahiptir. En gelişmiş ekonomik kolları tarımcılık, hayvancılık ve doğal zenginliklerin değerlendirilmesidir. Ham maddelerin büyük bir kısmı sanayisi (endüstrisi) gelişmiş olan Avrupa, ABD ve Asya ülkelerinin ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Ekonomik kollarından tarım ve hayvancılıkla halkın dörtte üçü uğraşmaktadır. Tarımda özellikle palmiye yağı, kakao, yer fıstığı ve zeytin yağının üretimi önemli yer alır. Tarımcılık geniş çapta daha ilkel yöntemlerle yapılmaktadır. Afrika da hayvancılık; koyun, keçi, sığır ve develerin yetiştirilmesini kapsar. Koyun, keçi ve develer daha yoğun bir şekilde Kuzey Afrika da, sığırlar ise savan ve isteplerde yetiştirilir. Hayvancılık genellikle geniş çapta fakat ilkel yöntemlerle yapılmaktadır. İkincil derece sektörler, farklı mineral ve madenlerin değerlendirilmesine yöneliktir: elmas, kobalt, altın (dünyada altın üretiminin АТЛАНТСКИ ОКЕАН Çiftçilik buğday baharat mısır kahve pirinç zeytin çay kakao pamuk zeytin palmiyeleri Ayvancılık deve tütün sığır üzüm güney meyveleri keçi urma koyun ИНДИСКИ ОКЕАН TARIM
%70 inden fazlasını kapsar), fosfat, krom, manganez, vanadyum, bakır, antimon ve radyoaktif elementlerden uranyum ve radon (dünya üretiminin %30 unu kapsar). Afrika, daha doğrusu Sahra, Libya, Mısır Arap Cumhuriyeti ve Nijerya da büyük petrol yedekleri bulunmuş ve istifade edilmektedir. Sanayi, ekonomik kol olarak en çok Güney Afrika Cumhuriyeti nde gelişmiş, diğer ülkelerde genellikle hafif sanayi gelişmiştir. Ulaşım hatları ve ağı ile alt yapının yetersiz olması, sanayinin gelişmesini olumsuz yönde etkilemiştir. АТЛАНТСКИ ОКЕАН nikel boksit TES antimon kobalt HES demir platin petrol krom gümüş doğal gaz manganez cıva petrol kalay titanium boru hattı magnesium azbest fosfor tuz kurşun grafit çinko fosfat altın taşkömürü uranium linyit kömürü ИНДИСКИ ОКЕАН ENERJİ KAYNAKLARI VE HAM MADDELER KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ ELMAS- değerli ve hemen hemen tertemiz mineraldir. İçinde çok az demir, manganez ve diğer elementler de bulunur ve minerale kırmızı, yeşil, mavi veya sarı rengini verirler. Takıların imalatı, sanayi ve teknik alanlarında kullanılır. Elmas en katı (sert) mineraldir. En fazla Afrika kıtasında bulunur ve üretilir. ALTIN - parlak ve sarı renkte, hafif ve esnek olan değerli bir metaldir. Hava ve suya dirençli, dünyada en nadir bulunan metallerden biridir. Takıların imalatı, sanayi vb. alanlarda kullanılır. En yoğun bir şekilde Güney Afrika Cumhuriyeti, Rusya ve Avustralya da bulunur. PETROL sıvı madensel yakıttır. Tortul kayalarda bulunur. Özellikle, motorların icatı ile önem kazanmıştır. Mazot, gaz, motor yağları, parfüm vb. ürünlerin elde edilmesinde kullanılır. АТЛАНТСКИ ОКЕАН metalürji metal sanayisi petrokimya sanayisi gıda sanyisi tekstil sanayisi kimya sanayisi selüloz ve kağıt sanayisi SORULAR» Afrika kıtasının ekonomisi neden gelişmiş değildir?» Hangi ekonomik kolları en gelişmiş sayılır?» Afrika da yatiştirilen tarım bitkileri ve hayvan topluluklarını sayınız.» Afrika nın hangi alanları petrol ve mineral ham maddeleri ile zengindir? Petrol rafinerisi ÖDEV ИНДИСКИ ОКЕАН SANAYİ» İnternet ve diğer kaynaklardan yararlanarak Afrika kıtasında yetiştirilen bitkilerin resimlerinden albüm oluşturunuz. II. AFRİKA NIN BEŞERİ VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ
KUZEY AFRİKA III. AFRİKA KITASINA BÖLGESEL BAKIŞ DİYALOG» Sahra Çölü nerede bulunur?» Afrika kıtası kuzeyde hangi deniz ile sınırlanır?» Kuzey Afrika da hangi dağ tanınmıştır? Nil Suec Nil deltası ve Süveyş Kanalı KUZEY AFRİKA ÜLKELERİ Coğrafi durumu Kuzey Afrika, kuzeyde Akdeniz ve güneyde Çad Gölü ile Nijer Irmağı arasında yer alır. Batıda Atlas Okyanusu ndan doğuda Kızıldeniz e kadar uzanır. Hidrografyası açısından kuzeyde Akdeniz ve kuzeybatısında Atlas Okyanusu havzalarına eğim gösteren akarsu havzalarını kapsar. Büyüklüğü Kuzey Afrika nın yüzölçümü 13 milyon km 2, nüfusu 200 milyondur. Nüfusun büyük bir kısmını Araplar oluşturur. Bölgenin büyük bir kısmında Sahra Çölü yer alır, dolayısıyla Kuzey Afrika nüfus ile en seyrek yerleşmiş bölgedir. Devletler Kuzey Afrika da yer alan devletler: Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Sudan, Batı Sahra ve Moritanya dır. Tüm bu ülkelerin denize çıkışları vardır. Ülkelerin hangi deniz veya okyanusa çıkışları olduğunu söyleyiniz!