Dr. Abdülkadir Özbek Enstitüsü Başkanı nın ve kitabın çeviri editörünün ön sözleri J. L. Moreno nun yaşadığı yıllara baktığımızda 1. ve 2. Dünya Savaşlarına tanıklık yaptığını görüyoruz. Büyük olasılıkla bir bilim insanı ve kanımca bir dâhi olarak tanık olduğu yıkımlarla baş edebilmek için bir karşı enerji, insanın gizil güçlerini harekete geçirerek yapıcı bir kuram geliştirmek istedi. Psikodramanın ülkemizde başladığı yıllar ise, 1980 lerin başıdır. İlk eğitim grubu 1984 te başlamıştır. Bu yıllar ise ülkemizde pek çok üzücü olayın ve baş edilmesi gereken çokça acının yaşandığı yıllardır. Dr. Abdülkadir Özbek hocamız da tıpkı meslektaşı J. L. Moreno gibi ülkesine, insanlığa karşı sorumluluk duyarak insanla insanı sevgiyle buluşturan psikodramanın tohumlarını ülkemizde attı. Büyük özverilerde bulunarak Ankara da başlattığı psikodrama eğitimlerini İstanbul, İzmir ve Bursa ya da taşıdı. Tohumlar yeşermeye başladıkça kendisine vefalı yol arkadaşları bulmaya başladı. Onların katkılarıyla psikodramanın yolunu genişletmeyi sürdürdü. Bu vefalı yol arkadaşlarından biri de Psikodrama: Kuram ve Uygulamadaki Gelişmeler kitabının çeviri editörlüğünü yapan İnci Doğaner oldu. İnci Doğaner, değerli hocamızın kaybından sonra Enstitümüzün Başkanlığını üstlendi. Başkanlığı bana devredinceye kadar özverili çabalarıyla ülkemiz psikodrama hareketine önemli katkılar sağladı. Bayrak teslimi yaparak başkanlık görevini devrettikten sonra Enstitümüzün Eğitim Kurulu Başkanlığı görevinin yanı sıra, (Federation of European Psychodrama Training Organizations) FEPTO da Enstitümüzün temsilciliğini sürdürmektedir. Aynı zamanda İzmir Psikodrama Derneğinin Başkanıdır. Bu görevlerinin dışında kurumumuz eğitici ve eğitim alan üyelerimize sürekli yaptığı çevirileri bayram hediyesi olarak göndermekteydi. Nobel Akademik Yayıncılık Genel Yayın Yönetmeni Sayın Nevzat Argun la psikodrama çeviri dizini yapma konusunu konuşurken sayın İnci Doğaner in bu kitabı çevirmekte olduğunu ve özenle çalışacağını biliyordum. Böylece, ülkemizdeki psikodrama ustalarının koordinatörlüğünde yapılacak çevirilerin ilklerinden olacağına olan inancımla bu süreci başlattık. Psikodrama: Kuram ve Uygulamadaki Gelişmeler, gerek psikodrama eğitimi almış, almakta olan yüzlerce öğrencimize önemli bir kaynak olurken
xvi Çeviri editörünün ön sözü psikodramaya ilgi duyan, merak eden herkesin de yararlanacağı önemli bir kitaptır. Bu nedenle Sayın Doğaner e ve birlikte çalıştığı özveriyle katkılarını esirgemeden çevirileri yapan arkadaşlara Enstitümüz adına çok teşekkür ederim. Enstitümüzün Yayın Kurulu, psikodrama dergileri, bültenler yayımlamayı sürdürürken diğer yandan Abdülkadir Hocamızın döneminden başlayan önemli psikodrama kitaplarını da Türkçeye kazandırma sürecini sürdürme isteğindeydi. Bu isteğimiz gerçekleşemeden 2011 Kasım ayında Yayın Kurulu Başkanımız Fatma Arda Sayman ı sonsuz yolculuğuna uğurladık. Tüm katkıları için bir kez daha teşekkür etmek isterim. Fatma Hocamızdan sonra Yayın Kurulu Başkanı seçtiğimiz Can Ger, aynı istek ve çabayla çalışmalarını sürdürmektedir. Bu çaba içinde Türkçeye yeni kaynaklar kazandırma isteğimizde bizimle olacak, katkı sağlayacak güven duyduğumuz yayınevi arayışındayken Nobel Akademik Yayıncılık ile iletişime geçtik. Sayın Nevzat Argun aracılığıyla başlayan ve bugüne gelen iletişimimiz, her zaman ülkesi için iyi eserler bırakmaya çalışan iki kurumun içtenlikli iş birliği olarak gerçekleşti. Kendisine ve süreç boyunca değerli katkılarını aldığımız Yayın Koordinatörü Sayın Pınar Gülter e ve emeği geçen tüm Nobel Akademik Yayıncılık çalışanlarına yeni dostlar kazanmış olmanın mutluluğuyla Enstitümüz adına sonsuz teşekkür ederim. Bircan Kırlangıç Şimşek Dr. Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü Başkanı Psikiyatri asistanlığım sırasında Türk Psikiyatri Dergisi Editörü Sayın Prof. Dr. Orhan Öztürk ile bir yazışmam olmuştu; Türk Psikiyatri Dergisi nde çeviri makale bölümünün pek de gerekli olmadığını, biz asistanların çoğunun İngilizce okuyabildiğini düşündüğümü belirtmiştim. Ne kadar da yanıldığımı daha sonra çok iyi anladım. Psikodrama eğiticiliğine başladıktan sonra öğrencilerimin konuları yetkin şekilde anlamak için yabancı dille yazılmış kaynakları tam anlayabilecek kadar okuyamadıkları gerçeği ile karşılaştım. Karınca kararınca ilgili alana katkıda bulunmaya çalıştım. Şimdiye kadar Türkçesiyle Psikoterapide Masallar, Müziği Eylemek, Avrupa Gözüyle Psikodrama, Soy Sendromu isimli kitapların çevrilip yayımlanmasını sağladım. Değerli dostum Bircan Kırlangıç Şimşek konuya el atınca gerçekten çok sevindiğimi belirtmeliyim. Onun bu atağı ile psikodrama alanındaki pek çok kaynağı el birliğiyle okuyucuya ulaştıracığımız kanısındayım. Psikodrama: Kuram ve Uygulamada Gelişmeler, çok sayıdaki ülkeden çok değerli uzmanların psikodrama alanındaki güncel gelişmeleri özenle seçip aktardığı bir kitap. Biz psikodramatistler eyleme düşkünlüğümüzle biliniriz. Eylem içindeyken de âdeta bildiklerimizi unuturuz. Bildiğimiz kalıplar aklımızı, gözümüzü
Çeviri editörünün ön sözü xvii bağlamasın isteriz. Protagonistlerimize yeni bir gözle bakar, onları yeni bir kulakla işitiriz. Görülmemiş, duyulmamış bir açıyla yaklaşırız onların bize açtığı iç dünyalarına. Eyleme düşkünlüğümüz, doğrusu, kaleme düşkünlüğümüzü biraz zedeler. Kanımca bu eksikliğimizle artık yüzleşmemiz gerekiyor. Uyguladıklarımızı ve uyguladıklarımıza zemin oluşturan kurumsal dayanakları hem yazmalı hem de günümüz düşüncesiyle buluşturacak ve onu ilerletecek şekilde geliştirmeliyiz. Psikodramatistlere, psikodrama öğrencilerine, psikoterapi konusuyla ilgilenen diğer tüm okurlara yararlı olmasını dilerim. Çevirmen arkadaşlarıma, bizi Nobel Akademik Yayıncılık ile buluşturan Bircan Şimşek Kırlangıç Şimşek e ve Nobel Akademik Yayıncılığa teşekkürlerimle... İnci Doğaner
Ön söz Bir parçası olmanın heyecan verici ve büyüleyici olduğu bir proje oldu bu. On iki ülkeden yirmi beş yazar bütün bir psikodrama alanını ileri taşıyan kuram ve uygulamalara ilişkin görüşleriyle katkıda bulundular. Onların düşünceleri J. L. ve Zerka Moreno ve diğer arkadaşları tarafından geliştirilmiş olan kavramlar dizisini genişletti ve bunları yeni doğrultulara taşıdı. Psikoterapötik yaklaşımların herhangi birinde olduğu gibi psikodrama da,altta yatan güçlü kuramsal bilgiyle olduğu gibi teknik bilgiyle de beslenmeli ve araştırmalarla güçlendirilmelidir. Bu amaç doğrultusunda, bu kitaptaki katkılar, psikodramanın etkinliğine ilişkin kuram, uygulama ve araştırmaları içermektedir. Katkılar, bu güçlü uygulama alanında hem terapötik hem de sosyal girişimlere ilişkin yaklaşımlarında pek çok içgörü sağlamaktadır. Bir bütün olarak ele alınırsa bu kitap dünyanın her tarafında yüzden fazla ülkede (ve daha fazlası) giderek genişleyen psikodrama uygulamalarına bir katkı sunmaktadır. Psikodrama, psikoterapi alanındaki öncü yaklaşımlardan birisidir. Grup terapisi, sosyometri, rol kuramı, rol oynama, sosyodrama, rol değiştirme, eş, eylem araştırması, dramatik doğaçlama, bakış üstlenme, sağaltımda insan ilişkilerinin önceliği, karşılaşma, ortak bilinç ve ortak bilinç dışı, spontanlık ve yaratıcılık döngüsü gibi kavram ve teknikler ve boş sandalye deki gibi yansıtma yöntemleri sunarak psikoterapinin gelişmesine katkıda bulunmuştur. Bu kavram ve tekniklerin pek çoğunun geniş etkileri vardır ve sadece birkaçının ismini saymak gerekirse psikometri, danışmanlık, uygulamalı drama, örgütsel gelişim, toplum çalışması gibi alanlarda yeni yaklaşımların gelişmesine yol açmıştır. J. L. Moreno, psikometri ve sosyometriyi toplum terapisi ve sosyatri (socioatry) adını verdiği bir yaklaşım için kullanmak gibi bir görüşe sahipti. Pek çok psikodramatist, Moreno nun Sosyometrinin Temelleri ndeki (Who Shall Survive?) (Kim Sağ Çıkacak?) şu açılış sözcüklerinden esin alır: Gerçek bir psikoterapötik işlem, tüm insanlıktan daha küçük bir hedefe sahip olamaz! Moreno nun yöntemleri gerçekten de toplumsal girişim, eğitim, toplum çalışması, çatışma çözümü, sağlık, yönetim, örgütlenme ve politika bağlamında tüm dünyada kullanılmaktadır. Birçok küresel değişikliklerin, tehditlerin,
xx Ön söz çatışma ve eşitsizliklerin olduğu dünyamızda sosyatri ye giderek artan bir gereksinim vardır. Son on yıllarda, insanlara ilişkiler açısından bakan Moreno nun bütüncül yaklaşımının içerdiği geniş olasılıklar, tüm dünyada daha büyük bir kabul görmektedir. Birlikler, öğretim kurumları, binlerce grup uygulayıcısı ve pek çok ülkede psikodrama konferansları vardır. Gittikçe artan sayıdaki ülkedeki hükûmetlerin sağlık bölümlerinde bir yöntem olarak psikodrama tamamen kabul edilmektedir. Psikodrama disiplinler arası kavrayışa çok uyar. Psikodramaya zaman içinde pek çok alternatif yaklaşımlar geliştirildi; Psikanalitik psikodrama, Rogerci psikodrama, Jungcu psikodrama vb. disiplinler arası kavrayışın, psikodramanın kuramsal temellerine tamamen uygun düştüğü gözlenebilir çünkü psikodrama, kişilerin bedenlerini, akıl ve duygularını eylem içinde ve çoğu kez de durum içinde kaynaştıran derinden bütünleştirici bir girişimdir. Bu kitap psikodrama kavramlarını hem terapötik uygulamalarında hem de terapötik olmayan uygulamalarında psikodramanın kuramsal ve bilimsel temellerini ve anahtar kavramlarını derinleştirmektedir. Böyle yapmakla, kitap aynı zamanda çeşitli psikodramatik düşünce okullarının kaynaştırılmasına çalışmaktadır. Bu kitap psikodramatik kuramdaki gelişmelere ve çağdaş psikodramanın temel kavramlarına farklı bir bakış açısı getirmektedir. Psikodrama mesleğindeki meslektaşlarla ve diğer yaklaşımlardaki meslektaşlarla iletişimi artırmak anlamına gelir. Birinci Kısım daki Psikodramatik Kuramda Yeni Bakış Açıları bölümler psikodramanın altında yatan kuramlara yönelir ve bunları psikoterapi alanını etkileyen çağdaş kuram yelpazesiyle ilişkilendirmektedir. Bu bölümler aynı zamanda psikodramanın çağdaş uygulamalarını sağlam kuramsal temellerden yola çıkarak nasıl geliştireceğini betimlemektedir. Bu bölümlerde, rol kuramı, spontanlık, özdeşlik matrisi, kültürel atom ve aynalama gibi özgül psikodrama kavramları diğer kuramlarla birlikte çalışılmış, karşılaştırılmış ve çözümlenmiştir. Birinci kısımdaki bölümlerde aynı zamanda ilgili kuramsal bakışların psikodrama içindeki iyi bilinen kuramsal kavramlarla nasıl kaynaştırılabileceği de gösterilmiştir. İkinci Kısım daki Psikodrama: Uygulama ve Araştırmadaki Gelişmeler bölümler psikodrama uygulamalarına yeni ve yeni ortaya çıkmaya başlayan yaklaşımları kapsamakta ve aynı zamanda nörobiyolojide, travma çalışmasında, bağlanmada, psikopatolojide, çocuk gelişmesinde ve psikoterapideki yeni keşiflerin uygulamalara ilişkin bilgilendirmede nasıl yardım edebileceğini betimlemektedir. Bu bölümler psikodramanın özel yararlarına ve aynı zamanda da sınırlarına odaklanmaktadır. Birlikte ele alındığında geniş bir yelpazedeki zihinsel rahatsızlıklara yönelen bir sağaltım seçiminde psikodramanın sürmekte olan uygulama ve uyarlamaları için güçlü bir olgu sunmaktadırlar. Moreno nun psikodramaya ilişkin en derin kaynaklarını korumakla tinselliğin
Ön söz xxi psikodramatik sağaltımdaki önemi de 2. Kısım da yer alır. Son bölüm, sanatın durumuyla ilgili araştırmaları gözden geçirir ve psikodramanın ruhsal rahatsızlıkları sağaltmadaki etkinliğini sunarak yöntemin bilimsel yaklaşımlar arasında hak ettiği seçkin yeri gösterir. Kitaba, Moreno nun birçok temel kavramlarını tanımlayan Adam Blatner ve Rosa Cukier tarafından hazırlanmış yararlı bir ek de koyduk. Şüphesiz, bu kitapta araştırılacak başka birçok bulvar ve içerebileceğimiz başka birçok yazar olabilirdi. Bu kitabın daha çok, daha büyük olmasını ve katkı öneren daha birçok seçkin kuramcı ve uygulamacıların da dâhil edilmesini isterdik. Teşekkür Bu kitabı yazmış olan birçok iyi yazara teşekkür ederiz. Ayrıca Routledge daki arkadaşlara, özellikle Joanna Forshow, Jane Harris, Kathryn Russel, Sarah Gibson, Penolope Allport ve Claire Lipscomb a teşekkür ederiz. Yine Dizi Editörü Keith Tudor a Psikodrama yı bu diziye heyecanla dâhil etme isteği, bu kitabı basmak için yaptığı davet ve yine yayım sürecindeki sabırlı rehberliği için teşekkür ederiz. Amerika Grup Psikoterapisi ve Psikodrama Topluluğuna (www. asgpp.org) J. L. Moreno nun daha önce basılmış bölümlerinin yeniden basılmasına izin verdiği için teşekkür ederiz. Bu kitabın başlangıcında ve üretilmesi evrelerinde verdikleri özel destek biçimi için Anne Ancelin Schützenberger, Kate Bradshow Tauvon, Adam Blatner, Grete Leutz ve Zerka Moreno ya teşekkür ederiz. Manuela, çocukları Sara ve Antonio ya annesi Iren e ve babası Salvador a tüm destekleri için teşekkür eder. Yine Adam Blatner, Sue Daniel, Anne Ancelin Schützenberger, Connie Miller ve Zerka Moreno ya kendisine önemli bir model oluşturduğu ve psikodrama dünyasının kapılarını açtığı için teşekkür eder. Jorge, tüm kalbiyle sevgili karısı Natasha ya ve sevgili ailesine, çok büyük destek vermiş olan meslektaşlarına teşekkür etmek ister. Kendisine psikodrama ruhunu kazandırdığı için Grete Leutz a özel teşekkür eder. Clark, verdiği bilgi ve cesaret için sevgili ailesine, kendisine büyük destek vermiş olan arkadaşları ve meslektaşlarına teşekkür eder. Yine uzun süreli meslektaşları Sally Brooks, Alun Mountford, Mary Leyland, David Middleton ve Tony Morrison a; kendisine yol gösteren psikodrama eğiticileri Susie Taylor ve Peter Haworth a teşekkür eder. Clark Baim USA/Kanada Jorge Burmeister, İsviçre/İspanya Manuela Maciel/Portekiz Ocak 2007