Yaşam Deneyimlerinin Yönetimi İçin Bir Sistem Önerisi

Yaşam Deneyimlerinin Yönetimi İçin Bir Sistem Önerisi Mehmet Emin Mutlu Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi memutlu@anadolu.edu.tr ÖZET Bireylerin yaşam deneyimlerinin bir bölümü önceden planlanmış ve bilinçli olarak gerçekleşirken, çoğu deneyim önceden planlanmadan ve bilincinde olmadan yaşanmaktadır. Yaşam deneyimlerinin farkında olmak ve gerçekçi biçimde değerlendirebilmek etkili bireysel yol haritaları oluşturabilmek için gereklidir. Bu çalışmada bireylerin yaşam deneyimlerini yönetebilmeleri amacıyla yararlanabilecekleri bir sistem önerisi geliştirilmiştir. Bu amaçla fiziksel ve sanal ortamlardaki yaşam deneyimlerini ekran görüntüleri ve kamera görüntüleri ile kendiliğinden ve sürekli olarak kaydeden bir yaşam günlüğü katmanı ile yaşam günlüğü kayıtlarını değişik zaman düzlemlerinde yorumlama ve deneyimleri planlama, denetleme, değerlendirme olanağı sağlayan deneyim işleme katmanından oluşan bir sistem tasarlanmıştır. Sistemi denemek amacıyla bir prototip uygulama geliştirilmiş ve beş aylık bir deneme sonucunda elde edilen ilk bulgular tartışılmış, gelecekteki olası geliştirmeler için önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler Yaşam günlüğü, yaşam deneyimlerinin yönetimi SUMMARY While some of the life experiences of the individuals occur planned and consciously, most of these experiences happen unplanned and unconsciously. Being conscious of life experiences and evaluating them realistically is necessary in order to form efficient individual road maps. In this study, a system suggestion which can be used by individuals in order to manage their life experiences is developed. With this aim, a system which includes a lifelogging layer that records life experiences both in physical and virtual environments simultaneously and automatically via screenshots and camera shots, and an experience processing layer that enables interpreting on lifelogging records at different time planes, planning these experiences, controlling and evaluating them. In order to test the system a prototype application is developed then after a trial for five months the first results are discussed and suggestions made for future possible developments. Keywords Lifelogging, management of life experiences GİRİŞ Deneyim, katıldığımız ya da maruz kaldığımız olay ve etkinliklerle kazandığımız bilgi ya da beceri ile oluşur. Bireyin yaşam deneyimlerinin geniş bir doğası bulunmaktadır. Deneyimlerimiz fiziksel, zihinsel, duygusal, ruhani, dini, sosyal ya da sanal deneyimler olabilir. Diğer taraftan deneyimlerimiz birinci el, ikinci ya da üçüncü el deneyimler olabilmektedir [1]. Bireyler özellikle iş yaşamındaki deneyimlerini genellikle önceden planlayarak ve bilincinde olarak yaşarlar. Fakat genel olarak ele alındığında yaşam deneyimlerinin önemli bir bölümü önceden planlanmadan yaşanır. Diğer taraftan bireyler o anda bir deneyim yaşadıklarının bilincinde olmayabilirler. Bireylerin yaşam deneyimlerinin farkında olmaları ve değerlendirebilmeleri, bireysel yol haritalarını oluşturmalarında etkili olacaktır. Bu çalışmada bireylerin yaşam deneyimlerini yönetebilmeleri amacıyla bir sistem geliştirilmesi amaçlanmıştır. Yöntem olarak tasarım tabanlı araştırma yaklaşımı uygulanmıştır. Buna göre ilk önce problemin çözümlenmesi amacıyla literatür taraması gerçekleştirilmiş, problemin çözümünü sağlayacak bir sistem tasarımı gerçekleştirilmiş, ardından tasarlanan sisteme ait prototip bir uygulama ardışık iyileştirmelerle geliştirilmiş, bu süreç boyunca da elde edilen çözüm sürekli denenmiş ve elde edilen bulgular rapor haline getirilmiştir. YAŞAM DENEYİMLERİNİN YÖNETİMİ Yaşam Günlüğü Sistemleri Deneyimlerimizi gözden geçirmek ve değerlendirmek amacıyla daha sonra geri dönüp inceleyebileceğimiz kanıtlara gereksinim vardır. Çoğu deneyime ait kanıt bulmak zor olsa da fiziksel ve sanal ortamlarda yaşanan deneyimleri daha sonra gözden geçirmek amacıyla kaydetmek mümkün olabilmektedir Bireylerin deneyimlerinin sürekli olarak kaydedilmesi düşüncesinin geçmişi Vannevar Bush un Memex sistemi önerisine kadar gitmektedir [2]. Steve Mann in 1980 ler ve 90 lardaki giyilebilir bilgisayar alanındaki çalışmaları ile kişisel deneyimlerin sürekli olarak kaydedilebilmesi mümkün olmuştur [3]. Deneyimlere ait içeriğin değil, bağlamın kaydedilmesinin daha sonra bu deneyimi hatırlamak için yeterli olduğu farkedilmiştir. Bu doğrultuda 2000 lerde Microsoft Research tarafından geliştirilen SenseCam ile 30 saniyede bir görüntü alabilen bir giyilebilir kamera 1

tasarlanmış ve özellikle Alzheimer hastalarının belleklerini desteklemek amacıyla kullanılmıştır [4]. Gordon Bell MyLifeBits projesi ile yaşantısındaki bütün bilgileri canlı ve sürekli olarak kaydetmeyi denemiş ve bu işlemi yıllarca sürdürebilmiştir. Bireylerin deneyimlerini kendiliğinden ve sürekli olarak kaydeden bu sistemlere yaşam günlüğü sistemleri adı verilmektedir [5]. Yaşam günlüğü çalışmalarında genellikle bireyler tarafından giyilen-taşınan sistemlerin tasarımına ağırlık verilmiş olmasına rağmen günümüzde özellikle bilgi çalışanlarının sanal ortamlardaki deneyimleri genellikle ev ve işyerlerinde bulunan birden fazla bilgisayara dağılmıştır. Örneğin bir öğretim üyesinin işyerinde bir masaüstü bilgisayarı, bir dizüstü bilgisayarı, evde bir masaüstü bilgisayarı ve bir tablet bilgisayarı, ayrıca bir akıllı telefonunun bulunması mümkün olabilmektedir. Bu durumda bireylerin sadece bir cihazı kullanarak bütün sanal deneyimlerini o cihazda yaşamasını beklemek gerçekçi değildir. Bu nedenle bireylerin sahip olduğu birden fazla cihazdaki deneyimlerini ayrı ayrı kaydeden bir sisteme ihtiyaç vardır. Diğer taraftan bireyler bilgisayar başında geçirdikleri süre dâhil tüm zamanlarında fiziksel ve sosyal deneyimler yaşarlar. Bu deneyimlerin de geleneksel yaşam günlüğü kameralarıyla kaydedilmesi gerekmektedir. Bu gerekçeler dikkate alınarak, fiziksel ortamlar için yaşam günlüğü kamerası, sanal ortamlar için ise birden fazla cihazda çalışabilen ekran görüntüsü yakalama araçlarını içeren bir yaşam günlüğü sistemi geliştirmiştir [6]. Yaşam Deneyimleri Yönetimi Süreci Yaşam deneyimleri yönetimi kavramı bireyin geçmiş deneyimleri değerlendirebilmesi, şu anda yaşamakta olduğu deneyimlerin farkında olması ve gelecekte yaşamayı öngördüğü deneyimleri planlayabilmesi şeklinde tanımlanmakta ve yaşam deneyimlerinin yönetimi süreci yaşam deneyimlerini kaydetme, yaşam deneyimlerini yorumlama, yaşam deneyimlerini planlama, denetleme ve değerlendirme aşamalarından oluşmaktadır [7], [8], [10]. Yaşam Deneyimlerini Kaydetme Yaşam deneyimlerini yönetebilmek için temel gerekliliklerden birincisi yaşanan deneyimleri kaydederek geleceğe bir kanıt bırakmaktır. Yaşam deneyimlerine ait kayıt oluşturma sürecinin kendiliğinden ve sürekli olması önemlidir. Yaşam Deneyimlerini Yorumlama Uzun zaman geçtikten sonra kayıtlar tek başına deneyimi hatırlamak için yeterli olmayacaklardır. Bu sorunu giderebilmek amacıyla kayıtların henüz bellekteki anıları tazeyken yorumlanması gerekmektedir. Böylece bireyin deneyimleri üzerindeki farkındalığı ve denetimi artar. Teraoka (2012), kişisel deneyimlerin kayıt (log), etkinlik ve olay (episode) şeklinde bir hiyerarşiye sahip olduğunu göstermiştir [11]. Diğer taraftan olaylardan (episode) yararlanarak öyküler oluşturmak mümkündür [9]. Etkinlikler (Activity) Etkinlik (Activity) Kuramına göre insan etkinlikleri, eylemlerden, eylemler de işlemlerden oluşurlar. Etkinlik belirli bir gereksinimi karşılamaya yönelik bir güdü tarafından motive edilir. Eylem ise belirli bir amaca ulaşmak amacıyla gerçekleştirilen bir davranıştır. İşlemler ise eylemi k amacıyla yerine getirilen rutin süreçlerdir. İnsanlar genellikle bir eylemi gerçekleştirirken yaptıkları işlemlerin farkında değillerdir [12]. Günlük deneyimlere ait kaydedilmiş görüntülere ait işlem ve eylemleri yorumlayarak o anda gerçekleştirilen etkinliği tanımlamak önemlidir. Birey günlük deneyimlere ait 2000 e yakın fotoğrafı tarayarak gün içerisinde gerçekleştirdiği 10-20 etkinliği saptayabilir ve günlük etkinlik listesi haline getirebilir. Günlük etkinlikler tanımlarken yararlanılması amacıyla Tablo 1 deki liste kullanılabilir. Etkinlik Belge okuma Gösteri seyretme Ses dinleme Fiziksel aktivite Seyahat Ruhani etkinlik Görüşme yapma Sunum yapma Eğitsel eylem Bilgi çalışması Örnek Kitap, gazete, dergi, yazı, Sinema filmi, tiyatro, opera, konser, televizyon programı, Radyo programı, müzik dosyası (mp3, cd, plak, ) Yürüme, koşma, yüzme, masaj, yıkanma, saç kestirme, bakım, güneşlenme, fitness, aerobik, dans, spor karşılaşması, dinlenme, uyuma, yemek yeme, Bisiklet, motosiklet, otomobil, tekne, uçak, İbadet, meditasyon, Yüz yüze görüşme, telefon, SMS, dijital yazışma, Ders anlatımı, bildiri-seminer sunumu, toplum önünde konuşmalar, Ders dinleme, ders çalışma, ödev yapma, sınav olma, Araştırma, yazma, deneme, organize etme, beyin fırtınası, geleceği planlama, geçmişi değerlendirme, problem çözme, proje, yazılım geliştirme, Tablo 1. Etkinlikler için birincil kategoriler [9] Bir etkinliği not ederken bu etkinlikle ilişkili kişiler, yerler, olaylar, davranışlar, özellikler, varlıklar ve duygu-durumlar gibi bağlam bilgilerine de yer verilmesi, daha sonra bu etkinliği diğer etkinliklerle ilişkilendirmek açısında fırsatlar sağlayacaktır. Olaylar (Episode) Bireylerin günlük etkinliklerinin çoğu (kahvaltı etmek, işe gitmek, işle ilgili çalışmak, öğle yemeği yemek, 2

işle ilgili çalışmak, eve dönmek, akşam yemeği yemek, uyumak vb.) rutin etkinliklerdir. Bazı etkinlikler daha uzun zaman dilimlerinde bir biriyle ilişkili daha büyük bir etkinliğin parçası haline gelirler. Birbiriyle ilişkili etkinliklerin oluşturduğu bu üst etkinliğe olay (episode) adını verilmektedir. Olaylara (episode) örnek olarak A Projesinin ikinci aşaması, B Sempozyumundaki etkinlikler, C Seyahatine ait etkinlikler, D Dersinin 5. Haftası verilebilir. Bireyler günlük etkinlik listelerini haftalık ya aylık zaman dilimlerinde tarayarak içinde yer aldıkları olayları (episode) farkederek tanımlayabilirler. Olaylar (episode) tanımlanırken mümkün olduğunca birbiriyle ilişkili etkinlikleri gerçekleştiği ortam, zaman, diğer kişiler ve hissedilen duygular gibi bağlamlar eşliğinde yorumlamakta yarar vardır. Genellikle bir ay içerisinde birkaç olay (episode) meydana gelir [9]. Öyküler Bireylerin yaşam deneyimlerinin bir üst kategorisi de öykülerdir. Öykü kısaca birbiriyle ilişkili olaylar (episode) kümesidir. Her öykünün bir başlangıç ve bitiş olayı bulunur. Örneğin üniversitede bir öğretim döneminde işlenen bir ders, 14 hafta boyunca gerçekleşen bir olay kümesidir ve kendisine ait bir öyküsü bulunmaktadır. Tamamlanan bir projeye ait olaylar, Belirli bir süre oturulmuş bir evde yaşanan olaylar, Belirli bir süre çalışılan işyerinde işte yaşanan olaylar gibi örnekler verilebilir. Genellikle bir yıl içerisinde birkaç öykü bulunur [9]. Deneyimleri Planlama, Denetleme, Değerlendirme Yaşam deneyimlerini Planlama, Denetleme, Değerlendirme işlemi Mutlu (2013b) tarafından önerilen Öğrenme Deneyimlerinin Yönetimi yaklaşımından uyarlanacaktır [10]. Yönetim kavramı ağırlıklı olarak iş dünyası ve organizasyonlar için geliştirilmiş olmasına ve çok sayıda işlev içermesine [13] rağmen bu işlevlerin arasından kişisel yaşama ait faaliyetlerin yönetimi için planlama ve denetleme işlevleri anlamlı olmaktadır. Planlama işlevi genel anlamda gelecekte neler yapılması gerektiğine karar verilmesidir. Denetleme işlevi genel anlamda var olan durumun planlanan ile karşılaştırılmasıdır. Ayrıca bu iki işlevin yanı sıra yönetim sürecine değerlendirme işlevi de eklenecektir. Değerlendirme işlevi genel olarak var olan durumun bireyin kendisi için belirlediği standartlara göre belirlenmesidir. Geçmişteki, şu andaki ve gelecekteki deneyimlere ait kayıtlar (etkinlikler, olaylar-episodes ve öyküler) taranarak bu deneyimlere ait güncel olanları denetleme, geçmişe yönelik olanları değerlendirme ve geleceğe yönelik olanları planlama eylemleri gerçekleştirilir. Kullanıcılar öğrenme deneyimlerini yönetmek amacıyla Tablo 2 deki başlıklara sahip listeler kullanabilirler. Bu aşamada yeralan geleceğin planlanması, güncelin denetlenmesi, geçmişin değerlendirilmesi işlemleri bağımsız işlemler olabileceği gibi birbiri içerisine giren süreçler de olabilirler. Diğer taraftan bu süreçleri yönetmek için kullanılacak listeler dinamik listeler olup, içerdikleri bilgiler zaman ekseni boyunca sürekli olarak gelecekle ilgili listelerden güncelle ilgili listelere, oradan da geçmişle ilgili listelere taşınırlar [10]. Geleceğe Yönelik Listeler Hedefler Yol haritaları Tasarım fikirleri Taslaklar Yapılacaklar Güncel Duruma Yönelik Listeler Yapılanlar Hatalarsorunlar Geçmişe Yönelik Listeler Tamamlananlar İptal edilenler Yeniden ele alınanlar/alınaca klar Başarılar Başarısızlıklar Beceriler/Yeterli likler Yetersizlikler Tablo 2. Deneyimler için yönetim araçları ([10] dan uyarlanmıştır) SİSTEMİN TASARIMI Önceki bölümde yaşam deneyimlerinin yönetimi problemi çözümlenmeye çalışılmış ve deneyimlerin bir yaşam günlüğü sistemi ile kaydedilerek yorumlanması ve bu kayıtlar kullanılarak yönetsel işlevlerin yerine getirilmesi yaklaşımının uygun olacağı öngörülmüştür. Sistemin başlangıç tasarımında alt katmanda çalışan bir yaşam günlüğü alt sistemi ile üst katmanda çalışan deneyim işleme alt sistemi şeklinde iki katmandan oluşan bir sistem önerilmiştir. Öngörülen çözüm yaklaşımını hayata geçirecek sistemin tasarımı için aşağıdaki tasarım prensiplerinden yararlanılacaktır. Tasarım prensipleri sistemin işlevlerine odaklanan prensipler ile genel prensipler olarak ikiye ayrılabilir. İşlevsel Tasarım prensipleri Sistemin işlevlerine yönelik tasarım prensiplerine sahip olduğum birden çok cihazdan kamera ve ekran görüntüleri yakala, görüntüleri cihazlardan çalışma bilgisayarına aktar ve bir araya getir, ev-işyeri gibi birden çok yaşam günlüğü sistemiyle çalışabilmeliyim, geçmiş deneyimlere ait görüntüleri bana yıl-ay-gün biçiminde listele, görüntülerde zamansal filtreleme olanağı sağla, görüntüleme seçenekleri sun, bir kayıt, birden fazla kayıttan oluşan grup, bir gün, bir ay ya da bir yıla ait sınırsız sayıda ve zengin metin formatında yorum bilgisi girebilmeliyim, arama, listeleme yapabilmeliyim örnek olarak verilebilir. Genel Tasarım Prensipleri Başlıca genel tasarım prensiplerine otomatiklik (kendiliğinden ve sürekli görüntü alabilme), genişletilebilirlik (birden çok cihazda çalışabilme), 3

yönetilebilirlik (yönetim ve bakımda basitlik), sürdürülebilirlik (ağ ve depolama kapasitesi ve bedelinin düşüklüğü), güvenlik (veri tabanı taşınabilirliği, yedekleme), esneklik (sınırsız düğüm ve sınırsız öğe oluşturabilme, kes-kopyala-yapıştır özelliği ve diğer ortamlara veri aktarabilme), veri bütünlüğü (her iki alt sistemde diğer yöne doğru bütünlük) örnek verilebilir. SİSTEMİN GELİŞTİRİLMESİ Önceki bölümde tasarlanan sistemin denenmesi amacıyla kullanılabilir bir prototip yazılımının geliştirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla tasarımda yer alan yaşam günlüğü katmanında daha önce geliştirilmiş ve denenmiş olan Çoklu Cihaz Tabanlı Yaşam Günlüğü Sistemi kullanılacaktır [6]. Bu sistem birden çok cihazda çalışan ekran görüntüsü yakalama yazılımları, kamera görüntüsü yakalama cihazları, giyilebilir yaşam günlüğü kameraları ile 30 saniyede bir sürekli olarak deneyimlere ait JPEG formatında görüntü elde edilmesi, görüntülerin aktarılması için bulut sisteminin kullanılması ve görüntülerin bir çalışma bilgisayarında bir araya getirilmesi süreçlerini barındırmaktadır (Şekil 1). Şekil 1. Çoklu cihaz tabanlı yaşam günlüğü sistemi [6] Deneyim İşleme Katmanını Geliştirme Öyküsü Tasarımın deneyim işleme katmanında çalışacak yazılım ise Tasarım Tabanlı Araştırma yaklaşımı uygulanarak bu çalışma kapsamında geliştirilmiştir. Bu yaklaşıma göre problemin çözümlenmesi, tasarlanması, geliştirilmesi ve uygulanması süreçleri probleme bir çözüm bulununcaya kadar ardışık iyileştirmelerle döngüsel olarak uygulanır. Deneyim işleme katmanında kullanılmak üzere AllMyListsLE isimli bir yazılım ardışık iyileştirmelerle üç sürüm de geliştirilmiştir. AllMyListsLE yazılımı kullanıcının kamera görüntüsü ve ekran görüntülerine ait kayıtlardan yararlanarak yaşamış olduğu deneyimlerine ait etkinlik, olay ve öykülere ait not, yorum ve gözlemlerini girmesine ve daha sonra bunları inceleyerek değerlendirebilmesine olanak sağlayan bir yazılımdır. Sürüm 1: Deneyim işleme katmanında kullanılacak olan yazılım LifeLoggingLE adıyla Microsoft Visual Studio ile WPF 4.5 üzerinde ve SQL CE 4.0 veritabanı ile geleneksel System.Data.SqlServerCE API'si kullanılarak yazılmaya başlandı. İlk sürümde geliştirilen yazılım yaşam günlüğü katmanının oluşturduğu görüntü klasörlerine erişerek, küçültülmüş fotoğrafları yatay bir bant halinde ekranda görüntülemektedir. Bandın altında seçili olan görüntüye ait büyük resim yer almakta, onun altında kullanıcının seçili görüntülerle ilişkili yorumlarını yazabileceği bir alan bulunmakta, en altta ise yıl, ay ve gün seçimi yapmaya izin veren bir zaman çizgisi bandı yer almaktadır. Sürüm 2: Yazılımın ikinci sürümünde tasarım prensiplerine uyum sağlamak amacıyla ilk tasarım terkedildi ve daha esnek bir liste yönetim yazılımı olan AllMyListsLE yazılımı tasarlanmaya başlandı. Bu yazılım bildirinin yazarının 2011 yılında deneysel olarak geliştirdiği AllMyListsWPFMVVM isimli liste yönetimi yazılımının bu çalışmaya uyarlanmasıyla elde edildi [14]. Bu yazılımda bir ağaç yapısını kullanarak, ağacın herhangi bir düğümü için sınırsız kayıt oluşturmak ve her kayıt için basit bir metin editörü ile açık uçlu bilgi girmek mümkün oluyordu. Bu programda ağaç yapısına yaşam günlüğü görüntülerinin bulunduğu klasör yapısını yükleyerek, kullanıcının seçtiği bir güne ait görüntüleri programda inceleyebilmesi ve o güne ait yorum, düşünce, not, değerlendirme vb. bilgilerini sınırsız kayıtlar halinde girmesi sağlandı. Yazılıma yaşam günlüğü görüntülerine ait cihaz klasörlerini algılama özelliği ile önceki sürümde yazılan klasör görüntüleme kodlarını eklendi. Klasör içeriğinin "Liste" şeklinde ya da "Döşeme" şeklinde görüntülenmesi sağlandı. Sürüm 3: Bir cihazdan 30 saniyede bir görüntü alındığında bir gün içerisinde 2880 görüntü kaydedilmektedir. Yazılımın ekrana aynı anda 200'den fazla görüntüyü yüklemekte zorlandığı farkedildi. Bu sorunu aşmak amacıyla bir saat çubuğu oluşturuldu ve görüntülerin birer saatlik dilimler halinde yüklenmesi sağlandı. Kullanıcı saat çubuğunda ayrıca o güne ait saat dilimlerinde kaç görüntü bulunduğunu da görebilmekte. Bu çubukta aynı zamanda görüntülerin "Döşeme" ya da "Liste" şeklinde olmasını sağlayan düğmeler de bulunmakta. Liste şeklindeki görüntülemede görüntüler yatay bir taşıyıcıda sıralanmakta ve seçilen resmin büyütülmüş hali altta görüntülenmekte. Döşeme şeklindeki görüntülemede görüntüler ekrana ızgara şeklinde yerleştirilmekte ve kullanıcı çift tıkladığı resmi bir pop-up pencerede büyük boyda görüntüleyebilmektedir. Kullanıcı görüntüler üzerinde seçim gerçekleştirerek bu seçimle ilişkili kayıt oluşturabilmekte ya da seçili görüntüleri seçili bir kayıtla ilişkilendirebilmektedir. Böylece küçük zaman dilimlerine yönelik kayıt girişi daha anlaşılır hale geldi. Saat bazında görüntülemenin 4

yanısıra 6 dakikada bir görüntü olmak üzere tüm güne ait görüntülerin listelenmesi sağlandı (Şekil 2). birkaç günde bir o günlere ait cihazlar tarafından kaydedilen görüntüler saat bazında taranarak seçilen görüntü ya da görüntü grupları üzerinde yorum girişi yapılmıştır. Görüntüleri yorumlama işlemi: Bireysel kullanımda etkinliklerin günlük yorumlar biçiminde, olayların aylık yorumlar biçiminde ve öykülerin ise yıllık yorumlar biçiminde oluşturulması tercih edilmiştir. Şekil 2. Deneyim işleme yazılımın (AllMyListsLE) arayüzü Deneyim işleme katmanında çalışan AllMyListsLE yazılımı çalıştırıldığında yaşam günlüğü katmanında elde edilen görüntülere otomatik olarak erişir ve kullanıcıya yıl-ay-gün düğümlerinden oluşan bir takvim ağacı (1) şeklinde listeler. Kullanıcı belirli bir güne ait kayıt yapan cihazlar listesinden bir cihaz seçer (2). Seçilen cihaza ait ekran ya da kamera görüntüleri özet görünüm saatlik görünüm, liste görünümü ya da döşenmiş görünüm şeklinde görüntülenir (3). Kullanıcı seçili güne ya da gün içerisindeki bir ya da birden çok görüntü için bir yorum öğesi oluşturabilir (4) ve bu öğeye zengin metin formatında içerik girebilir (5). Kullanıcı ayrıca menüler yardımıyla dosyalama işlemlerine, arama, erişme, listeleme gibi erişim olanaklarına ve toplu öğe girişi gibi kolaylıklara sahiptir. SİSTEMİN DENENMESİ Deneyim işleme katmanına ait AllMyListsLE yazılımı Ocak 2013-Mayıs 2013 tarihleri arasında geliştirilmiş ve Mayıs 2013-Eylül 2013 arasında yoğun olarak denenmiştir. Deneme kapsamında AllMyListsLE yazılımı yaşam günlüğü sistemine ait çalışma bilgisayarına kurulmuştur. Bu deneme esnasında yaşam günlüğü katmanına ait yazılımların Aralık 2012-Eylül 2013 tarihleri arasında kaydettikleri 125.000 görüntü üzerinde çalışılmıştır. Deneme esnasında aşağıdaki tercihlere yer verilmiştir: Yaşam deneyimlerinin kaydedilmesi: Bu süre boyunca çoğu zaman bir gün içerisinde sadece bir bilgisayara ait kaydedilmiş ekran görüntüleri üzerinde çalışılmaktayken, sisteme stres testi uygulandığı günlerde aynı anda yedi farklı cihazdan gelen görüntülerin kullanıldığı olmuştur. Yaşam günlüğünün taranması: Yaşam günlüğü görüntüleri yıl, ay, gün, cihaz ve saat bazında taranabilmektedir. Sistemin kullanımında genellikle Planlama, denetleme, değerlendirme: Yönetsel listeler ay düğümlerinde Planlananlar, Devam edenler ve Tamamlananlar isimlerinde oluşturulan öğelerde tutulmuştur. Bu öğeler haftalık olarak genellikle haftanın ilk günü, önceki hafta girilmiş olan etkinlik, olay ve öykü kayıtları taranarak güncellenmiştir. Burada kullanılan isimlendirmeler sistemi kullananların odaklandığı deneyim türlerine göre değişebilir. İş-Proje odaklı deneyimleri takip etmek isteyenler görevler, hatırlatıcılar ve yapılacaklar türü öğelere ağırlık verirken, sanat-kültür, sağlık-spor, eğlence-hobi ve sosyal yaşam gibi deneyimlere odaklananlar etkinlik-olay-öykü bağlamına ağırlık verebilirler. BULGULAR, TARTIŞMA VE SONUÇ Deneme Kullanımına Ait Bulgular Sistemin deneme kullanımında belirlenen başlıca bulgular şunlardır: Geçmiş bir deneyimin ayrıntılarını hatırlamak amacıyla anlık kullanımlar etkili olmaktadır. Fiziksel ve sanal ortamlarda yaşanan yaşam deneyimlerinin eksiksiz bir envanteri çıkarılabilmektedir. Kullanışlı bir yaşam arşivi elde edilmektedir. Günlük faaliyetlere ait görsel kanıtlar daha kalıcı bir hatırlama sağladıklarından dolayı, aradan uzun zaman geçtikten sonra dahi deneyimlere yönelik tekrar tekrar yorum yapma olanağı bulunmaktadır. Sistemin özellikle aynı anda birden fazla bilgisayarda çalışmayı gerektiren etkinliklerde bu etkinliklerin koordinasyonu için etkili bir araç olduğu görülmüştür. Günlük etkinlik listelerinin varlığı kişisel performans değerlendirmesi yapmaya olanak sağlamaktadır. Bir olay anında daha önce yaşanmış benzer olaylara ait görüntüler ve etkinlik kayıtlarından yararlanarak deneyimleri gözden geçirmek zaman ve enerji kaybını önlemektedir. Yaşamın ardışık ve ya paralel öykülerden oluştuğu ayırdına varılmaktadır. Değişik roller ile öyküler arasındaki ilişkiler anlaşılır hale gelmektedir. Gelecek, şu an ve geçmişe ait bulanıklık ve belirsizlik azalmaktadır. Sistemin Olası Kullanım Alanları Sistemin sahip olduğu özellikler aşağıdaki alanlarda kullanımına olanak sağlamaktadır. 5

Kişisel gelişim ve yaşam koçluğu (Amaç yönetimi) Kişisel proje yönetimi (Görevler, yapılacaklar listeleri, hatırlatıcılar) Hafıza yönetimi (Kişisel anılar, aile anıları, kurumsal anılar) Kişisel sağlık yönetimi (Spor, beslenme, bakım, tedavi) Kişisel güvenlik (Özellikle hafıza sorunu yaşayanlarda) Kişisel eğitim yönetimi (Yaşam boyu öğrenme, informel öğrenme) Öneriler Sistemin yaşam günlüğü alt sistemi sadece Windows 8 ve Windows Phone 8 işletim sistemleri için geliştirildiğinden dolayı ios, MacOS ve Android işletim sistemlerinden ekran ya da kamera görüntüsü alınamamaktadır. AllMyListsLE yazılımı bir ekranda çok sayıda resim görüntülerken yavaşlık yaşayabilmektedir. Aynı anda birden çok cihaza ait görüntüleri eş zamanlı olarak görüntüleme olanağı bulunmamaktadır. Sistemin bu kısıtlılıklarının aşılması amacıyla geliştirmeler yapılabilir. Ayrıca sisteme görüntü tanıma yetenekleri kazandırma, yeni sensörler ekleme, yeni yönetsel yetenekler kazandırma gibi ek geliştirme olanakları bulunmaktadır. Sistemin çok kullanıcı üzerinde uygulanmasına yönelik deneysel çalışmalar yapılması durumunda farklı kullanım deneyimleri ve kullanım alanları belirlenebilir. TEŞEKKÜRLER Bu çalışma Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonunca kabul edilen 1301E014 nolu proje kapsamında desteklenmiştir. KAYNAKÇA [1] Wikipedia, (2013). Experience, http://en.wikipedia.org/wiki/experience, (7.10.2013 [2] Bush, V. (1945). As We May Think. The Atlantic Monthly. 176(1), July 1945, 101-108, [3] Mann, S. (2013). Wearable Computers Project, http://wearcam.org/pictures.html, (7.10.2013 [4] SenseCam (2013), http://research. microsoft.com /en-us/um/cambridge/projects/sensecam/ (7.10.2013 [5] Bell, G. (2013) MyLifeBits Project, http://research.microsoft.com/enus/projects/mylifebits/default.aspx, (7.10.2013 [6] Mutlu, M.E. (2013c) Öğrenme Deneyimlerinin Kaydedilmesi İçin Çoklu Cihaz Tabanlı Bir Yaşam Günlüğü Sisteminin Geliştirilmesi, WCEIS-2013-2nd World Conference on Educational and Instructional Studies, 7-9 Kasım 2013, Antalya (Kabul edildi) [7] Mutlu, M. E. (2012a). Yaşam Günlüğü (CARPE) Uygulamaları ve Yaşam Deneyimleri Yönetimi İçin Bir Bilgi Mimarisi, XVII. Türkiye de İnternet Konferansı, 7-9 Kasım 2012, Eskişehir. [8] Mutlu, M.E., (2012b), A Mobile Information Management Framework Proposal for The Development of Personal Learning Environments, Future Learning - IV. International Future Learning Conference, 14-16 Kasım 2012, İstanbul. [9] Mutlu, M.E. (2013a), Öğrenmenin Üç Boyutu ve Öğrenme Deneyimlerinin Oluşması, 22. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı EBK2013, 5-7 Eylül 2013, Eskişehir. [10] Mutlu, M.E. (2013b), Genişletilmiş İnformel Öğrenme Modeli ve Öğrenme Deneyimlerinin Yönetimi için Bir Yöntem, 22. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı EBK2013, 5-7 Eylül 2013, Eskişehir. [11] Teraoka, T. (2012), Toward personal experience management in a socially networked world. PIM WorkShop 2012, affiliated with CSCW 2012, the Conference on Computer-Supported Collaborative Work, February 2012, Seattle. [12] Kaptelinin, V. (2013). Activity Theory. In: Soegaard, Mads ve Dam, Rikke Friis (eds.). The Encyclopedia of Human-Computer Interaction, 2nd Ed.. Aarhus, Denmark: The Interaction Design Foundation. http://www.interaction-design.org /encyclopedia/activity_theory.html, (7.10.2013 [13] Wikipedia, (2013d). Management, http://en.wikipedia.org /wiki/management (7.10.2013 [14] Mutlu, M.E. (2013c), PIM Projects, Kişisel Bilgi Sistemleri Wiki Sitesi, (http://personalis. wikispaces.com/pim+projects), (7.10.2013 ÖZGEÇMİŞ Mehmet Emin Mutlu Mehmet Emin Mutlu Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinde yardımcı doçent olarak görev yapmaktadır. Lisans öğretimini İstanbul Teknik Üniversitesinde Matematik Mühendisliği alanında, yüksek lisans öğrenimini Anadolu Üniversitesinde Endüstri Mühendisliği alanında yapmış, doktora öğrenimini Eskişehir Osmangazi Üniversitesinde Yöneylem Araştırması alanında e- Öğrenme İçeriklerinin Üretimi konusunda gerçekleştirmiştir. Araştırma alanları arasında e- Öğrenme, Açık ve Uzaktan Öğrenme, Kişisel Öğrenme Ortamları, Yaşam Günlüğü Sistemleri ve Kişisel Bilgi Yönetimi bulunmaktadır. 6